Prawo prywatne w średniowieczu

1. Prawo osobowe i rodzinne;

2. Prawo rzeczowe;

3. Zobowiazania;

4. Spadkobranie

5. Zmiany w prawie prywatnym poznosredniowiecznym

Malzenstwo:

Kupno zony, kupno władzy

Formalna umowa: zmowiny i zdawiny (przenosiny + pokładziny)

Zmowiny - wstepna umowa przedslubna

Zdawiny - uroczystość prawna, zawarcia malzenstwa, przenosiny i pokładziny

Slub kościelny - sakrament, zgodne oświadczenie woli i blogoslawienstwo

Poczatkowa forma zawierania malzenstwa w krajach europejskich była forma swiecka. Była najbardziej popularna. Jednym ze sposobow. Porwanie na początku było rozpowszechnione, potem z kolei zaczęto wprowadzać „kupno” jako sposób „pozyskania” zony.

Zawarcie malzenstwa było wstepnei swieckim, dopiero później rytualnym/sakralnym aktem.

W swieckim obrządku wola kobiety nie była wyznacznikiem zawarcia związku malzenskiego - kobieta była pozbawiona „prawa glosu” o decydowaniu o swoim losie. Dopiero w momencie przyjęcia wartości sakralnej jej wola miała decydujący wpływ na status związku - niestety nie wszystko było motywowane w pełni jej wola.

Kosciol prowadzil zapowiedzi związku malzenskiego w celu redukcji lub zniesienia przeszkod.

Przeszkody: które czynily malzenstwo nieważnym (zrywaly je) albo mogly być przeszkody „nieuniewazniajace”, ale nie powinno się było dopuszczać do zawarcia takiego malzenstwa .

Przeszkody zrywające: pokrewieństwo (zakaz malzenstwa miedzy krewnymi w linii prostej, bez ograniczania) zakaz malzenstw w linii bocznej do określonego stopnia pokrewieństwa.

- Te stopnie były liczone roznie

Komputacje (?) rzymskie - wg urodzen

Kanoniczne -> oddzielające od wspólnego przodka

Roznice wiary były również przeszkdoa mogaca przyczynić się do unieważnienia związku.

Roznica pochodzenia (prawo swieckie) - mezalians - wyrazala się w zakazie malzenstwa miedzy osobami z roznych stanow.

Rozwoj spolecznosci stanowej uwzględnial pewne wylaczenia i dlatego grupy się hermetyzowaly, nie chciały się laczyc z członkami innych stanow by nie uszczuplić swojej pozycji.

Rozwiazanie Malzenstwa:

Smierc jednego z malzonkow

Rozwiązanie za obopolna zgoda lub jednostronna (z reguly zarezerwowane dla meza…) pozycja mężczyzny była niejako wyzsza niż pozycja kobiety w kwestiach decyzyjnych

Bezplodnosc - najczęściej obarczana była nia zona

Cudzolostwo zony

Nastawanie zony na zycie meza

Rozwod nastepowal przez oddalenie zony z domu.

Porzucenie zony bez ważnych przyczyn wiazalo się z obowiązkiem zaplaty (wiana) na rzecz zony i jej krewnych, którzy byli odpowiedzialni za jej zycie.

Wraz z ugruntowaniem religijnego charakteru związku malzenskiego przez kosciol zwiekszyly się wpływy prawa kanonicznego w kwestii rozwiazywania malzenstwa. W tej dziedzinie Kosciol w Europie staral się wprowadzać - najpierw zakaz ponownego malzenstwa za zycia jednego z malzonkow, a następnie zasade nierozerwalności związku malzenskiego wywodząc te nierozerwalność związku malzenskiego z prawa boskiego.

Zarówno w prawie swieckim jak i w prawie kościelnym/kanonicznym często spotykano się z niechecia kobiet, które były wdowami. Wynikalo to być może z faktu, iż często kobiety (wdowy) wstepowaly do klasztoru, a wstąpienie do klasztoru pociagala za sobą duza dawke funduszy (majatek). Przedluzano okres zaloby po zmarlmy mezu. Innymi slowy - podejście materialne Kosciola było przeogromnym motywatorem „uniemożliwienia” zawarcia ponownego związku wdowie.

W czasie trwania związku malzenskiego kobieta znajdowala się pod wladza meza przez caly czas. Maz mogl karac cieleśnie zone - wiele wiekow było to praktykowane. Jedynym „zwolnieniem” z kar cielesnych była ciaza zony.

Malzenskie stosunki majątkowe

Wyprawa - majatek wniesiony przez kobiete w malzenstwo

Posag - czesc wyprawy, majatek, nieruchomości, czesc spadkowa po rodzicach

Najczesciej wypłacany w pieniądzach przez ojca.

Wiano - cena kupna zony, zabezpieczenie materlalne zony

Prawdopodobnie było cena kupna zony, było wnoszone przez meza na wypadek owdowienia lub porzucenia. Poczatkowo dotyczyło nieruchomości, a potem przerzucono na dobra ruchome. Moglo tez skladac się z dwóch część

1)

2) przy-wiano

Rozne systemy własności zarzadzania majątkiem w czasie trwania malzenstwa i po jego ustaniu;

• Ograniczona wspolnosc (odrebnosc nieruchomości wniesionych)

Wspolna wlasnosc stanowic mogly ruchomości lub nieruchomości, ale wyłącznie nabyte w czasie trwania malzenstwa wszystkie ruchomości posiadane przed związkiem malzenskim stanowily wlasnosc indywidualna

• Wspolnota majatkowa (wspolna ruchomości nabytych i wniesiodych do malzenstwa)

Majatek wniesiony przez malzonkow jak i uzyskany w czasie trwania malzenstwa stawal się czescia wspolna obu malzonkow. Maz mogl dysponować jedynie ruchomościami, do dyspozycji nieruchomościami wymagana była zgoda zony. W razie śmierci jednego z malzonkow calosc majątku przechodzila do pozostającego przy zyciu.

• Jedność zarządu majątkowego (zarząd meza = posag, wiano, dobra nabyte, odmiana - rząd posagowy)

Umowa/Instytucja - zapisanie dożywotnie (na wypadek śmierci) zarzadzanie majątkiem ruchomym lub nieruchomym.

Rodzice i dzieci:

1. System agnacyjny - rodzina proprzez linie meska i przyjętych obcych

2. System kognacyjny - rodzina poprzez rzeczywiste wiezi krwi

3. Ojcowskie prawo zycia i śmierci poprzez uznanie dziecka

Wladza ojca nad dziecmi była bardzo rozlegla. Dzieci nieprawe w zasadzie były wylaczane ze społeczeństwa i władzy ojcowskiej (rodzina matki była ich rodzina).

Niedziały ojcowskie na których gospodarzyli synowie i ojciec. Ojciec decydowal w sprawach gospodarki, reprezentowal wspolnote na zewnątrz. Istnienie ich ograniczalo w dużej mierze możliwość podjęcia in

Dzieci nieprawe we wczesnym średniowieczu nie były az tak dyskryminowane jak później - Kosciol zwalczal związku nieślubne, wiec sytuacja dzieci „z nieprawego loza” znacznie się pogorszyla. Dzieci nieprawe sa określane epitetami (bekarty), nie wchodzą do rodziny ojca (jedynie z matka i jej rodzina sa powiazani). Nie maja prawa do nazwiska ani dziedziczenia majatkow po ojcu i po matce(!!). Dzieci te nie miały zdolności do czynności prawnych.

Opieka - mozczyzny z rodu lub obcego na wypadek śmierci rodziny.

Prawa i obowiązki związane z piecza nad jakas osoba. Opieka nad kobietami i małoletnimi gdy zabrakło władzy ojcowskiej. Rod mogl powierzyć opieke konkretnemu członkowi rodu lub opiekować się „calosciowo”.

Adopcja - nastepowala na bazie uroczystego aktu prawnego i symbolicznymi czynnościami w chwili adopcji. Był to wazny akt u slowian i germanow. Z czasem adopcja stala się instytucja o charakterze majątkowym - jej glownym celem było umożliwienie ustanowienia określonej osoby spadkobierca ze względu na uczynienie owej osoby członkiem swojej rodziny poprzez adopcje. (ke?:P)

Kuratela

Osoby prawne

W średniowieczu zaczęto rozrozniac od fizycznych osob naturalnych osoby sztuczne, które uzyskiwaly podmiotowość prawa. Osoby prawne (masy majątkowe lub związki osob) pośrednia zdolność prawna odgrywaly znaczaca role w obrocie cywilnoprawnym. Najwczesniej uznano za osoby prawne związki korporacyjne. Pozniej za ich wzorem powstawaly fundacje (zakłady)

Rodzaje osob prawnych:

Korporacje

Fundacje

Prawo rzeczowe:

Normy regulujące takie społeczne formy korzystania z rzeczy, które uksztaltowaly się jako prawa podmiotowe bezwgledne, czyli skuteczne względem wszystkich osob.

Rozdzial na ruchomości i nieruchomości (ziemia) - roznorodnosc podzialow w poszczególnych systemach prawnych.
Rzeczy były wyłącznie tym, co było fizycznie postrzegalne, zmysłowe. Pozniej wprowadzono niezmysłowe.

Roznie pojmowano ruchomości i nieruchomości. Nieruchomosc w jednym kraju mogla być potencjalna ruchomoscia w innym. Z definicji, to co związane z ziemia było nieruchomoscia.

Jeżeli ryba jest w stawie jest nieruchomoscia, ale gdy jest niesiona w kance staje się ruchomoscia. - Francja

Zboze które rosnie jest nieruchomoscia, sciete staje się ruchomoscia - Francja

- zbywalność ruchomości

-scisly związek ruchomości z osoba

- nieruchomości- dobra nabyte i rodowe (dziedziczne i raczej niezbywalne)

Rodowe - obwarowane ograniczeniami, nie można było sprzedawac dobra rodowego. Np. ordynariat w prawie polskim

W prawie feudalnym pojecie własności przeszlo duza metamorfozę. Kazda wladza nad rzecza była jakos określone do niej prawo. Faktyczne dzierżenie (detencja) a posiadanie były mocno zarysowane.

Okres związany z prawem rzymskim, okres klasyczny - wlasnosc absolutna

Feudalne - wlasnosc podzielona; brak rozgraniczenia miedzy posiadaniem a wlasnoscia (np. pobieranie pożytku z własności)

Posiadacze pośredni/bezpośredni.

Władztwo nad rzecza prawem do niej

Liberalne - wlasnosc jako swieta i nienaruszalna

Wyksztalcenie specjalnych srodkow procesowych - strona wystepowala przeciw posiadaczowi bez prawnego posiadania i musial pozwany pokazac swoje prawo do jej użytkowania.
Sad poruszal kwestie posesoryjne (posiadania lub wylaczenia z posiadania) i petytoryjne (stwierdzenie prawa do nieruchomości).

Nabycie własności:

Forma pierwotna i wtorna(pochodna).

• Wlasnosc pierwotna przez zawłaszczenie, znalezienie, zasiedzenie

Zapowiedz - oznaczenie swojej ziemi nabytej pierwotnie. Jej celem było uniemożliwienie innym osoba roszczenia praw do ziemi (np. grodzenie ziemi, stawianie znaku…)

Zasiedzenie - nabycie przez użytkowanie

• Wlasnosc pochodna przez umowę kupna-sprzedazy, darowiznę, zamianę, dziedziczenie

Przeniesienie - umowa kupna-sprzedazy albo darowizna

Poczatkowo było wykonywane osobiście.

Przeniesienie własności ziemi pierwotnie na bezie 2 aktow prawnych.
* Pierwszy: umowa realna (staropolskie wzdanie) między zbywcą a nabywca

*Przeniesienie władzy nad rzecza (wiązanie)

Czasy późniejsze - przenoszenie władztwa nad nieruchomoscia - wręczanie dokumentu o przeniesieniu własności gruntu nabywcy przez zbuwce w obecności swiadkow.

- Fikcyjny proces miedzy kontrahentami o uzyskanie nienaruszalnego swiadectwo nabycia nieruchomości

- Sadowe przenoszenie wlasnosci

---