PS-54 ARKADIUSZ NIEMIRSKI
PAN SAMOCHODZIK
I...
STARA KSIĘGA
OFICYNA WYDAWNICZA WARMIA
2003
NIESZCZĘŚCIA CHODZĄ PARAMI * TELEFON OD MONIKI * PROPOZYCJA PRACY * WYJAZD NA MAZURY * KTO NAPISAŁ “WOJNĘ I POKÓJ”? * DOM NAD JEZIOREM ROŚ * LEBIEDZIOWA OPOWIADA * DYLEMAT, CZYLI PSIE ŁZY * “WEHIKUŁ CZASU” * JAK PRZETRZYMALIŚMY ZIMĘ * STARE KSIĘGI POSIADAJĄ MOC
Nieszczęścia chodzą parami. Te najgorsze pojawiają się niespodziewanie. Dramat, którego nadejścia oczekujemy, nie boli tak, jak właśnie ta smutna wiadomość spadająca na naszą głowę niezapowiedzianie.
Ten rok był najgorszy ze wszystkich, jakie przepracowałem w Departamencie Ochrony Zabytków w Warszawie. Z trudem przeżyliśmy “stratę” naszego ministerialnego pojazdu - jeepa. Nasz Rosynant - jak go nazwaliśmy - przeszedł na wcześniejszą “emeryturę”, ponieważ naszego ministerstwa nie było stać na utrzymanie drogiego pojazdu. Decyzją wiceministra pojazd zniknął z ewidencji środków trwałych; podobno pojechał na prowincję służyć jakiejś placówce naukowej. Nie interesowaliśmy się dalej losem jeepa, aby nie ranić dłużej naszych dusz, bo w końcu przyzwyczailiśmy się do tego pojazdu. Wówczas wystarczyła nam świadomość, że jeep trafił w dobre ręce.
Jednak ciężko przyszło pogodzić się z tą stratą - bez dobrego pojazdu byliśmy jak człowiek nie tylko bez jednej, ale już bez dwóch nóg. Bez samochodu praca naszego departamentu była dosłownie sparaliżowana. Na zakup nowego samochodu produkcji krajowej mieliśmy grzecznie czekać, aż nagle na jesieni do naszych drzwi - zamiast przygody i nowego auta - zapukało kolejne nieszczęście.
Oficjalne pismo podpisane przez panią minister brzmiało:
Z dniem 1 września br. zawiesza się działalność Departamentu Ochrony Zabytków
Ministerstwa Kultury i Sztuki w Warszawie na czas nieokreślony.
Dalej było o trudnej sytuacji materialnej ministerstwa i potrzebie reorganizacji naszej komórki. Patrzyliśmy na to pismo - pan Tomasz, ja i sekretarka Monika - jak na nekrolog.
Nasza “historyczna” komórka dowodzona niegdyś przez dyrektora Jana Marczaka, a później przez pana Tomasza, odchodziła do lamusa. Ale czy był to już koniec przygód?
Zawieszenie działalności departamentu zbiegło się w czasie z moimi problemami zdrowotnymi. W takich chwilach człowiek dochodzi do wniosku, że nieszczęścia nie chadzają parami, a raczej liczniejszymi grupkami. Pomimo młodego wieku (w wakacje stuknęło mi trzydzieści jeden lat!), byłem niczym wyczynowy sportowiec nękany kontuzjami i marzyłem o zaszyciu się gdzieś na wsi i wylizaniu wszystkich ran. Jeszcze przez cały wrzesień szukałem bezowocnie innej pracy, aż wreszcie na początku października szczęście uśmiechnęło się do mnie.
A wszystko dzięki Monice!
- Cześć - przywitała się ze mną przez telefon w pewien paskudny jesienny dzionek. - Dobrze, że zastałam cię w domu... Masz już pracę?
- Nie - odpowiedziałem zbolałym głosem. - A ty?
- Coś się kroi, w hurtowni zabawek - odpowiedziała lekko zawstydzona. - To tak na początek... później się zobaczy.
- A co u pana Tomasza? - zapytałem nostalgicznie. - Nie odpowiada na telefony...
- Słyszałem, że wyjechał do sanatorium.
Na linii zapanowała smutna cisza, gorzka i bardziej beznadziejna niż, pogoda za oknem. A w tym dniu szarostalowa tapeta zbudowana ze zwałów chmur rozciągnęła się nad miastem i wisiała ciężko, lejąc na nas potok łez.
- Każdy z nas musi przeżyć rozstanie z departamentem po swojemu - rzekłem, aby coś powiedzieć. - Cóż możemy poradzić? Trzeba wziąć się w garść.
- Ano trzeba - przytaknęła smutno Monika, ale zaraz się ożywiła. - Mam do ciebie pewną sprawę... otóż siostra mojego osobistego narzeczonego...
- Masz narzeczonego?! Nie wiedziałem.
- A na co będę czekała? Nie mam zamiaru zostać starą panną! Tobie też radzę pomyśleć o małżeństwie. Najgorsze co może człowieka spotkać to starokawalerstwo.
- Na szczęście jesteś młoda, ładna, więc ci to nie grozi.
- O, dzięki - zalotnie westchnęła. - Staram się. Jakby co, to wyślę ci zaproszenie na ślub.
- Planujecie?
- W przyszłym roku na wiosnę!
- To gratuluję!
- A ty? Wciąż odgrywasz rolę samotnika?
- Ja nie gram - stęknąłem. - Po prostu żadna nie chce faceta, który w domu nie ma nawet jednego cennego obrazu albo rzeźby, a nieustannie wyjeżdża w teren i ściga handlarzy dziełami sztuki.
- To już historia - rzekła smutnym głosem Monika. - Już nie musisz wyjeżdżać w teren szukać skarbów.
- Niestety, już nie muszę.
- Masz czas, aby poznać jakąś ładną dziewczynę i nawiązać dłuższą znajomość.
- Żadna nie chce kulawego emeryta po trzydziestce - żartowałem. - Kontuzja mi się odnowiła. Chodzę do chirurga i co drugi dzień odbywam sesję terapeutyczną. Na szczęście za te zabiegi płaci jeszcze ministerstwo. To na pocieszenie, bo po obejrzeniu mojego zdjęcia każda dziewczyna natychmiast straciłaby zainteresowanie moją skromną osobą.
- Nie przesadzaj, nie jesteś znowu taki brzydki. Na swój sposób jesteś uroczy, Pawełku, tylko, że z ciebie dziwak. Zaraziłeś się tą przypadłością od pana Tomasza. Nie zwalaj winy na urodę. Fakt, że nie jesteś Pierce’m Brosnanem, ale niektórym dziewczynom bardzo się podobasz.
- Daj mi ich nazwiska! - śmiałem się.
- Mężczyzna musi być jak konkwistador! Musi znaleźć, podbić i zdobyć!
- Skąd to wiesz?
- Mój narzeczony tak mówi, a właściwie mówił. Już mnie zdobył. Wracając do ciebie, ty wiesz, że kiedy przyszedłeś pierwszy raz do pracy... to mi się nawet spodobałeś. Naprawdę. Tylko że nigdy nie zwracałeś na mnie uwagi. I powiem ci, że na zdjęciach wychodzisz nienajgorzej...
- Ale ja mówiłem o zdjęciach rentgenowskich, Moniko. Pogadaliśmy trochę w tym wspominkowo-żartobliwym tonie, który miał zabić w nas żal, gdy Monika oświadczyła mi, że ma dla mnie propozycję pracy.
- Poważnie?! - uradowałem się.
- Praca spokojna, kulturalna i niezbyt męcząca. Na pół etatu. W sam raz dla ciebie, abyś nabrał sił i przeczekał zły okres. Na dodatek w twoich ukochanych stronach...
- Mazury?! - podskoczyłem w miejscu.
- Bingo! Nad jeziorem Roś.
Mój zapał szybko się ochłodził.
- A co ja miałbym tam robić? Pilnować przystani, pielęgnować trawniki?
- Potrzebny jest bibliotekarz.
- Biblioteka? Zanudzę się na śmierć.
Byłem zawiedziony, choć Monika robiła wszystko dla mojego dobra.
- Przecież mówiłam, że spokój ci się przyda - żachnęła się urażona moją dezaprobatą.
- A co to za biblioteka? Pewnie w Piszu?
- Tak! Publiczna.
- Mam zostać prowincjonalnym bibliotekarzem? - zapiałem żałośnie.
- Właściwie - Monika ściszyła głos speszona - to potrzebują pomocnika bibliotekarza.
- Pomocnika prowincjonalnego bibliotekarza? - zaśmiałem się nerwowo. - Świetnie! A ile płacą?
- Zdaje się, że coś około czterystu trzydziestu złotych.
- Nie starczy na gazetę raz w tygodniu.
- Brutto - dodała posępnie i zaraz dodała radośnie: - Ale dostaniemy z ministerstwa wyprawkę sześciomiesięczną i premię.
- Kiedy?
- Za tydzień. To miała być druga niespodzianka. Aha, mam też pewien adres nad tym jeziorem, bo biblioteka nie oferuje zakwaterowania. Jednak ktoś sprzedaje w okolicy starą chałupę. Jakaś starsza pani, samotna, bez rodziny, przenosi się do domu starców. Nienawidzi Niemców i zarzeka się, że nie sprzeda swojej ziemi żadnemu cudzoziemcowi. Siostra mojego narzeczonego była tam niedawno na wczasach i nawet miała we wrześniu kupować tę ziemię z mężem, ale wyskoczył im inny wydatek. Pomyślałam o sobie i moim narzeczonym, ale on nie lubi natury. Rozumiesz... dwa, trzy dni, to i owszem, ale szybko się nudzi. To mieszczuch.
Ja z kolei nie cierpię komarów. Paweł, ta babuleńka chce za dom i kawał ogrodu dwa tysiące złotych. Okazja! Jeszcze ci zostanie z wyprawki.
- Gdzie to?
- Gdzieś za Łupkami nad samym jeziorem. W sobotę mieliśmy dać ostateczną odpowiedź. Jedź tam i kup od niej ten dom. Jeśli, rzecz jasna, interesuje cię ta posada w bibliotece.
Cóż było robić - pojechałem.
W sobotę wybrałem się PKS-em do Pisza, umówiwszy się wcześniej telefonicznie z bibliotekarzem na rozmowę kwalifikacyjną. Kochałem tamte strony. Ale czy byłem w tych konkretnych okolicznościach przygotowany do przeprowadzki i ucieczki z miasta? Czy nie było to szaleństwo? Trzysta złotych miesięcznie netto nie gwarantowało nawet możliwości wynajęcia znośnego pokoju. Biłem się z myślami, że źle robię, bo powinienem uruchomić sprężynę znajomości i poszukać sobie jakiejś atrakcyjnej pracy w Warszawie, a wyłącznie w weekendy wyjeżdżać na Mazury. Jednakże owa sprężyna była w bardzo lichym stanie - zwiotczała. Ja także pragnąłem zaszyć się w jakiś odległy, zaciszny kąt i na łonie natury dumać nad swoim losem. Udało mi się jedynie wziąć z ministerstwa trochę zleconej roboty, słabo płatnej. Jak się jednak dowiedziałem, stary bibliotekarz w Piszu nosił się z zamiarem przejścia na emeryturę i wróżono mi szybki awans na głównego bibliotekarza. Za pół roku mógłbym zarabiać już sześćset złotych brutto. Jeśli dołożyć do tego trzysta złotych z prac zleconych, trochę oszczędności na koncie i możliwość wynajęcia mojej kawalerki na Ursynowie, mógłbym na Mazurach przeczekać trudny okres. A chałupa i tak się przyda.
Zanim kupiłem dom, odwiedziłem bibliotekę.
Do pracy przyjęto mnie bez trudności, chociaż stary, siwiuteńki bibliotekarz, pan Skrzeczyński, ubrany w znoszony serdak patrzył na mnie spode łba, gdy opowiadałem mu o przygodach, które przeżyłem pracując w departamencie. Jak się później dowiedziałem, pan Skrzeczyński był nieco przygłuchym staruszkiem i pewnie nie słyszał wszystkiego, co mu nagadałem. Zadał mi kilka podchwytliwych pytań typu: w którym roku Fiodor Dostojewski napisał “Wojnę i pokój”? Wiedziałem, że napisał ją Lew Tołstoj (Dostojewski był zaś autorem “Zbrodni i kary”), więc pracę w końcu dostałem.
- Bo wie pan - tłumaczył pan Skrzeczyński, popijając herbatę, usadowiwszy się za obszernym biurkiem wciśniętym w kąt biblioteki - pański poprzednik, a raczej poprzedniczka, chuda pannica z Rucianego, nie wiedziała nawet tego, że Bolesław w Prus napisał “Halkę”...
- A nie “Lalkę” przypadkiem? - puściłem do niego oko.
- Ech, widzę, że będzie pan lepszy od niej!
- Mam taką nadzieję - uśmiechnąłem się.
Po wizycie w bibliotece dostałem się autostopem do wsi Łupki, położonej na południowym brzegu jeziora Roś, kilka kilometrów dalej na wschód. Szybko ustaliłem, że muszę przejść pieszo sosnowym lasem w kierunku jeziora i tam szukać zagrody. Wreszcie dotarłem nad sam brzeg, który tutaj tworzył małą zatoczkę, był lekko pochyły i nieznacznie zalesiony, pół kilometra dalej na wschód nadymał się, tworząc coś w rodzaju klifu. Tam też widziałem kilka przystani, a zza koron drzew prześwitywały dachy ośrodków wypoczynkowych.
Stałem nad pochyłym brzegiem jeziora, mając nieco w dole i po lewej zagrodę babuleńki Lebiedziowej z dwuizbową, drewnianą chałupą krytą strzechą, oddaloną od brzegu o dwadzieścia pięć metrów, a zajmującą środkową część posesji wciśniętej od zachodu w gęściejszy lasek porastający mały cypel. To on chronił przed zachodnimi wiatrami i decydował o kształcie owej zatoczki. Nie za wysoki, ale wystarczająco daleko wychodzący w jezioro, aby ściągnąć w to miejsce idealny spokój. Teren wymarzony na prywatną posiadłość, enklawa intymności, ogrodzona stuletnim płotem, mocno zachwaszczona i zaniedbana. Nawet przystań tam była. Ale wokół panował naturalny smutek, jakby skopiowany z dwudziestowiecznych płócien polskich realistów.
Powoli ruszyłem ku chatce piaszczystą ścieżką.
Jesienna zieleń okolicy poszarzała, odcień wody zrobił się bardziej chłodny i stalowy, ptaki zgodnie umilkły, ale spokój tej okolicy decydował, że świat ważył tutaj mniej. Na drugim brzegu gęsto porośniętym trzcinami usypiały za ścianą drzew nieliczne dachy – może jakiejś leśniczówki albo domostwa samotnego dziwaka podobnego do mnie. Jednak tamten północny brzeg był bardziej dziki od tego, na którym się znajdowałem. Od samego Kanału Jeglińskiego na zachodzie, gdzie jezioro się kończyło i gdzie przysiadł Pisz, aż po sam koniec Półwyspu Ostrów kilka kilometrów dalej na wschodzie, ów brzeg był zalesionym i podmokłym buszem. Południowy brzeg tej kiszki (stanowiącej dolne i najdłuższe ramię litery “S”, w jaką to jezioro się wyginało) był bardziej zaludniony i za Łupkami także porośnięty wysokim lasem. Jego gęste korony chroniły przed słońcem dachy licznych tutaj ośrodków wypoczynkowych i domów noclegowych, otaczały pobliskie pole namiotowe. Wydawało się jednak, że w pobliżu chatki nikt nie mieszkał. Po lewej - zatoczka otoczona od zachodu lasem, po prawej - początek zalesionego klifu, który ciągnął się i ciągnął, aż po łąki ścielące się na brzegach Zatoki Rudzkiej.
Babuleńka była w domu. Czekała. Jednakże pierwszy przywitał mnie posiwiały mieszaniec rodu “Burków” - głośnym szczekaniem.
- Skórka do nogi! - zaskrzeczała babuleńka. - O, jest pan, młodzieńcze.
Pogłaskałem psa. Korpulentna babuleńka z chustą zawiązaną na głowie wstała z trudem od dużego drewnianego stołu. Szybko do niej doskoczyłem, w asyście psa Skórki, i pomogłem jej wstać.
- Nie trzeba - jęknęła. - Nie jestem jeszcze taka stara... ale reumatyzm dokucza i bóle w krzyżu nie dają spokoju.
- Paweł Daniec - przedstawiłem się i ucałowałem jej dłoń.
- Zrobić herbaty?
- Nie, proszę się nie trudzić.
Lebiedziowa była jednak upartą i twardą staruszką. Podeszła do starego lepionego pieca na chwiejnych i nieco pękatych nogach. A było w tym obrazie coś rozbrajająco uroczego i naturalnego. Nie wiedzieć czemu w wyobraźni ujrzałem Warszawę i jej mieszkańców, o których potykałem się często na ulicy. Przylizani, wychuchani, pachnący ostrym kosmetycznym piżmem zmieszanym z fiołkami, naburmuszeni i wiecznie się śpieszący. Zamiast tego ponurego obrazu miałem teraz przed sobą godnie przeżywaną starość, z bólem wyciśniętym na pomarszczonej od pracy i trosk twarzy, z serdecznością triumfującą w kształcie szczerych ust.
Piliśmy mocną herbatę z odrobiną cukru, jaka została w szklanej cukierniczce kupionej na bazarze. Lebiedziowa opowiadała:
- Męża pochowałam trzy wiosny temu. Ciężko nam było. Kiedy zostałam sama ze Skórką, moją poczciwiną kochaną, było jeszcze gorzej. Z marnej emerytury ledwo starcza na lekarstwa... bieda, młodzieńcze... wielka bieda przyszła. Com miała począć? Jak tu samej wyżyć bez grosza przy duszy? I owszem, namawiali mnie różni tacy miastowi do sprzedania ziemi nad jeziorem. Kto tu nie przychodził! Ho ho! Niemcy dawali majątek, ale ja ich nie lubię. Pamiętam jeszcze wojnę. Miastowi też dawali mi dużo, ale gdzie miałam pójść?
Zostałam sama na tym świecie... sama... jak ten palec. Dopiero niedawno miła pani z Pisza załatwiła mi dom spokojnej starości. Com miała robić, młodzieńcze? Zgodziłam się. Tam dają przynajmniej za darmo łóżko i gorącą zupę. A i telewizję można pooglądać i z ludźmi pogadać. Ja zawsze lubiłam z ludziskami rozmawiać... tylko Skórki mi szkoda.
Oczy kobiety zrobiły się szkliste.
- Nie rozumiem - chrząknąłem taktownie.
- Nie mogę zabrać jej ze sobą - rzekła załamującym się z żalu głosem. – Przepisy zabraniają, a ze Skórką przeżyliśmy tutaj kilkanaście wiosen...
Popatrzyłem na psa o przyprószonym siwizną pysku. Usiadł między nami na zadzie i patrzył na swoją panią, zupełnie jakby słuchał jej smutnej opowieści. Ten kudłaty pies będący skrzyżowaniem wyżła z pudlem zdawał się rozumieć każde słowo wypowiedziane przez Lebiedziową. Nie powiem, i mi zrobiło się ckliwie.
- Postanowiłam, że sprzedam ziemię temu, kto zaopiekuje się moją Skórką - kontynuowała kobieta. - Komuś uczciwemu. Niemcom nie podałabym nawet ręki, z naszymi różnie bywa, ale wszystkim co tu byli, źle z oczu patrzyło. Żadnemu nie oddałabym Skórki pod opiekę. Panu mogę zaufać... Bóg mi pana zesłał, młodzieńcze.
Pogłaskałem sukę wzruszony opowieścią kobiety. Skórka zapiszczała zabawnie i przekrzywiła główkę, patrząc na mnie dobrotliwie.
- Znaczy się... - odezwałem się - postanowiła pani sprzedać ziemię temu, kto pani zdaniem będzie się dobrze opiekował Skórką?
- Nie mam wyjścia - jęknęła. - Skórka jest dla mnie wszystkim, ale cóż, biedna, mam robić? W domu starości nie chcą słyszeć o psie. Błagałam, namawiałem, nawet przekupić chciałam za ostatni grosz... na darmo. Sunia musi zostać tutaj, na naszym, ale ten kto tu przyjdzie po mnie, musi być uczciwy. Nie o grosz mi chodziło, gdy przychodzili tu różni kupować ziemię pod dacze. Na co mi teraz grosz, gdy modlić się człowiek zaczyna gorliwiej?
- I co pani postanowiła? - zagadnąłem zaskoczony jej słowami.
- A przyrzeknie pan opiekować się Skórką? - zapytała twardo, a patrzyła mi prosto w oczy.
- Owszem! - palnąłem bez zastanowienia, szczerze.
- Wyczuwam Judaszów - westchnęła zadowolona. - Pan jesteś inny. Łagodny dla zwierząt. Oddam panu za tysiąc złotych chałupę z ogrodem. Dałabym za darmo, ale muszę pooddawać zaciągnięte dawno długi...
- Ależ ja byłem przygotowany na więcej - zaprotestowałem.
- Starczy! - uniosła rękę, aby mi przerwać. - Jeśli nie chce pan mojej ziemi za tysiąc złotych, to trudno.
- Kupuję!
- Zamiast pieniędzy, proszę jedynie dbać o sunie. Od serca! Niech tym pan pokryje resztę zapłaty. Proszę mi to obiecać! Czy przysięga pan?
- Przysięgam - powiedziałem poważnym tonem i zerknąłem na psa. - Ale czy Skórka mnie zaakceptuje?
Lebiedziową nie odpowiedziała - zacisnęła mocniej zęby, aby nie zapłakać.
Potem przyjechała pani z domu spokojnej starości. Podpisałem wcześniej przygotowaną umowę kupna domu i Lebiedziowa odjechała stąd samochodem do Pisza.
Obiecała odwiedzić nas wkrótce, ale nie patrzyła wcale na psa - wsiadła szybko do samochodu, hamując się heroicznie przed płaczem, i pogoniła kobietę z opieki do szybkiego odjazdu. Odjechały błyskawicznie odprowadzane wzrokiem przeze mnie i Skórkę. Nie dowiedziałem się od niej nawet, dlaczego tak, a nie inaczej nazwała Skórkę. Pies płakał. Naprawdę widziałem łzy w tych szczerych psich oczach o “barwie oksydowanej miedzi”. Nie powiem - ja też otarłem na wszelki wypadek policzek. Był mokry.
W listopadzie - w miesiącu, który zapamiętałem jako nieustającą hegemonię związku szarości z deszczem - niespodziewanie kupiłem od okolicznego mieszkańca starą łajbę wielkości popularnej omegi, tyle że była wyraźnie szersza (238 centymetrów) od formy klasycznej, co bardziej upodabniało ją do łupiny. Łódka miała prawie sześć metrów długości i, jak to omega, bardzo płytkie zanurzenie. Szkielet tego na wpół drewnianego jachtu był nieuszkodzony, odnowy wymagały jednak pęknięte laminatowe poszycie i drewniany pokład.
Dziurę w kadłubie musiałem załatać żywicą. Więcej roboty było z pokładem i masztem. Ten pierwszy wykonano dawno temu z klepek ułożonych na rybkę, to jest równolegle do osi symetrii - był już zniszczony i ktoś doradził mi pozbycie się starego pokładu i wykonanie nowego ze sklejki wodoodpornej, na którą należało później ułożyć cienkie klepki. Nie tylko pokład był w stanie opłakanym, ale i maszt nadawał się do wyrzucenia. Potrzebowałem nowego masztu, najlepiej aluminiowego i mnóstwa klepek, które cudem udało mi się zmagazynować przez następny miesiąc. Ośmiometrowy maszt zdobył pewien strażnik przystani w Piszu tuż przed Bożym Narodzeniem. Jeszcze tylko należało dokupić wysuwany miecz, którego brakowało.
Miałem co robić w długie zimowe wieczory i krótkie dni w równie wymagającej gruntownego remontu szopie - rodzaju dużej drewutni. Udało mi się z pomocą znajomego stolarza umieścić jacht we wnętrzu szopy, ale jej dziób wystawał nieco przed lico drewnianych drzwi, których nie można było dlatego zamknąć. Bawiłem się zatem w majsterkowicza, odnowiłem szybko od biedy szopę i zająłem się jachtem. Wciąż nie miałem dla niego nazwy, aż wreszcie, czytając na początku stycznia książkę H.G. Wellsa, wpadłem na nią. “Wehikuł czasu”! Pierwszy człon nazwy - “wehikuł” - symbolizował dawny pojazd, którym mój szef, pan Tomasz zwany zabawnie Panem Samochodzikiem, jeździł w poszukiwaniu skarbów. Miał ten pojazd obrzydliwą karoserię, ale pod maską ukrywał silnik ferrari 410. Pan Tomasz nazywał go wehikułem, a był to pojazd tak oryginalny, że przezwisko Pan Samochodzik przylgnęło do niego na zawsze. Dlaczego: “czas”? Wspomnienia są zawsze funkcją czasu. Im więcej ubywa nam czasu, tym bogatsze stają się wspomnienia. A miałem co wspominać - te wszystkie wakacyjne przygody, które przeżyliśmy razem z panem Tomaszem, przygody, do których się tęskni i które na zawsze pozostają w naszej pamięci. Poza tym “Wehikułem czasu” można było odbyć swoistą podróż w czasie dziejącą się w naszej głowie - do mrocznych dziejów naszej cywilizacji, które stanowiły często przedmiot naszych wspólnych badań. Tak mi się wtedy wydawało, że nazwanie jachtu “Wehikułem czasu” będzie symbolizować moje wspomnienia, moje spojrzenie wstecz.
Oczekiwaliśmy wraz ze Skórką wiosny. Pies wpadł szybko w chorobliwą tęsknotę po swojej właścicielce, nie jadł, często skowyczał i zmizerniał, w końcu jednak pogodził się z losem. Przyzwyczaił się do mnie. Wtedy byliśmy do siebie podobni - oderwano nas od najbliższych i skazano na samotność.
W sumie - zimę nad jeziorem Roś spędziliśmy w komitywie z przyrodą, szanując i znosząc cierpliwie jej grymasy, ale wieczorami tę naturalną ascezę rekompensował nam wiatr zawodzący na zewnątrz, omiatający swoim mroźnym chuchem ściany chałupy i podwiewający słomianą strzechę. Czasami mróz skrzypiał głośniej niż strzelały drwa w prymitywnym kominku i miło było napić się w surowej izbie gorącej herbaty z cytryną. Ale coraz częściej, z nadzieją godną dziecka wypatrującego prezentów pod choinką, oczekiwałem roztopów. Tak bardzo chciałem, aby skute lodem jezioro znowu odżyło mową fal i zazieleniły się jego brzegi. Chciałem jak najszybciej zwodować milcząco wyczekującą w mojej szopie łódź, niewdzięczną i brzydką, którą mozolnie i z delikatnością remontowałem. Kiedy termometr za oknem wskazywał minus dziesięć stopni, ja oczami wyobraźni wydłużałem słupek rtęci do poziomu plus dziesięciu, ale lód pokrywający rynnę jeziora, jak nie chciał zejść, tak i długo nie schodził.
Na zmianę remontowałem “Wehikuł czasu” i reperowałem mój dom. Cierpliwie. W chwili załamania kupiłem też z ośrodka wczasowego używany ponton z małym silniczkiem i elektryczną pompkę - musiałem zabezpieczyć się na lato, gdyby z jachtem coś nie wyszło. W bibliotece w Piszu pracowałem na pół etatu - od ósmej do jedenastej. Pięć dni w tygodniu. Do pracy zabierałem się samochodem dostawczym kursującym z ośrodka wypoczynkowego “Raj” (położonego na klifie dwa kilometry na wschód) do Pisza. Wracałem okazją, ale kilka razy przyszło mi iść na piechotę w ciężki mróz. Skórka nie zapomniała o swojej pani, ale już na dobre przyzwyczaiła się do mnie i z perfekcyjną dokładnością oczekiwała każdego dnia mojego powrotu z Pisza. Kilka razy odwiedziłem w domu spokojnej starości w Mikołajkach panią Lebiedziową. Pojechałem tam PKS-em. Kobieta odzyskała lepszą cerę, choć czuła się nienajlepiej w tym pięknie położonym, ale zarazem smutnym miejscu. Nie chciała jednak widzieć Skórki, nie mogła, bała się, że z żalu zapłacze się na śmierć. Jak powiedziała: “zdradziła Skórkę”.
Tak, smutna to była historia.
Zresztą cały tamten okres nad jeziorem był raczej ponury, a wszystkie moje działania miały wtedy na celu załatanie głębokiej dziury, jaką pozostawiło w mojej duszy zlikwidowanie departamentu. Z zawziętością godną politowania starałem się zabić w sobie żal do losu za posłanie nas na bezrobocie, pragnąłem zakneblować wspomnienia o naszym departamencie, jak najszczelniej, ale kiedy zjawiał się listonosz (a robił to rzadko), zawsze wstępowało we mnie uczucie podniecenia i nadziei - na to, że otrzymam wreszcie list od pana Tomasza wzywający mnie do pracy w naszym biurze. Taki list nie nadszedł. Na darmo oczekiwałem cudu. Pan Tomasz nie odzywał się. Nie pisała także Monika. Cała nasza trójka była wtedy pogrążona w zimowej depresji.
Cóż jeszcze mogę dodać godnego odnotowania? Wypożyczałem książki w publicznej bibliotece, pomagałem archiwizować skromne zbiory i sporo czytałem. Wszystko – począwszy od beletrystyki po pozycje historyczne. Unikałem, jak zawsze, ckliwych romansów, głupich kryminałów i pozycji przygodowych. Nic nie mogło zastąpić prawdziwej miłości i autentycznej przygody. Żadna książka nie była tak dobra, aby powiedzieć, że przeżyło się prawdziwą przygodę. Stroniłem od ludzi, jeśli nie liczyć pana Skrzeczyńskiego, sprzątaczki, stolarza, kierowcy z ośrodka “Raj” i listonosza. Niekiedy widywałem na przystani kempingu strażnika, który pomógł mi w sprawie jachtu. Nawet dziewczynami nie interesowałem się w tamtym okresie. To wszystko. Czasem jeszcze moją pokutę w czterech ścianach bibliotecznego gmachu zakłócała para młodych ludzi. Odwiedzali oni bibliotekę, częściej niż ich rówieśnicy goniący za łatwą rozrywką, ale nigdy nie rozmawiałem z nimi dłużej niż chwila potrzeba na załatwienie formalności i kulturalne wypowiedzenie jakiejś grzecznościowej formułki. Wkrótce wszystko się odmieniło. A to za sprawą starej księgi, którą odkurzyłem z najgłębszej półki miejskiej biblioteki w Piszu.
Pracowałem w bibliotece przy rynku, w miejscu, które odróżniało się od pozostałej części miasta - chaotycznej i dźwigającej brzemię socjalistycznego ponuractwa, smętnej architektury i uliczek pozbawionych często uroku. Gdy się jednak dłużej przebywało w tym mieście, człowiek z dnia na dzień przywykał do każdego muru, sklepu, osiedla, każdy mieszkaniec wydawał się starym, dobrym przyjacielem. Oddech jeziora - mieszający się z zapachem pobliskiej puszczy - łagodził stany zwątpienia, które często mnie nachodziły w drodze do pracy.
Prostokątny rynek na placu Daszyńskiego z klombami kwiatów, obsadzony lipami, był tutaj miejscem szczególnym. Sporo zachowało się w nim dwudziestowiecznych budynków - są tam bowiem niskie i kolorowe domy z czerwonymi dachami, zabytkowe eklektyczne kamieniczki, a w głębi rynku uwagę przykuwa neogotycki budynek z ozdobnym szczytem, który wraz z zamykającym południową pierzeję ratuszem dopełniał majestatu kompozycji. I tylko nieczynny zegar w środkowej części fasady, zakończonej schodkowym szczytem, próbował zatrzymać czas.
Na tyłach ratusza mieściło się Muzeum Ziemi Piskiej, a obok właśnie moje nowe miejsce pracy - biblioteka publiczna, zaciszny i w zasadzie bezbarwny kąt. Jednakże w otoczeniu półek uginających się od ciężaru książek, wypełniających swoim dostojnym zapachem całe tutejsze piętro, pośród szelestu pożółkłych kartek papieru, szurania butów o drewnianą, lśniącą od nadmiaru pasty posadzkę, i szeptów czytelników, czułem się całkiem znośnie. Żywiłem się w pobliskim barze przy sklepie całodobowym, gdzie pani Helenka podawała mi codziennie na plastykowym talerzu solidną porcję pyz albo kiszki ziemniaczanej. Czasami zachodziłem do smażalni ryb naprzeciwko Kamiennej Baby (pozostawionego przez Prusów obelisku na skwerku obok neogotyckiej baszty), na kawę chodziłem zaś do “Cafe Bar Baszta”, miłego lokalu na tyłach muzeum.
Pewnego razu, gdy wiosenny wiatr za oknem bibliotecznego gmachu chłostał zachłannie ziemię i drzewa, burząc spokój jeziora, wpadłem na ten z pozoru niewinny zapisek.
To była stara książka, pękata, nieco podniszczona i poszarzała. Nazwałem ją “księgą”, bo była ciężka, jakby duża niemiecka czcionka wypełniająca dwieście osiemdziesiąt pięć stron była zrobiona z żelaza. Zamiast skórzanej oprawy chroniły jej treść grube tekturowe okładki o barwie brunatnej, a złote niegdyś litery wytłoczono w gotycki tytuł “Kreisgemeinschaft Johannisburg” - niemiecki dokument traktujący o przeszłości regionu. Był to zbiór publikacji o tematyce historyczno-dokumentacyjnej, poświęconych byłemu powiatowi piskiemu (między innymi zawierał atlas z planami wsi do roku 1945). Pragnę wyjaśnić, że “Johannisburg” to stara nazwa Pisza, założono go bowiem w 1367 roku jako wieś rybacką w pobliżu krzyżackiej strażnicy. Z mazurska nazywano wieś Jańsborgiem.
Książkę wydrukowano na początku lat sześćdziesiątych i trafiła do tutejszej biblioteki, tylko że z powodu cenzury przeleżała do 1989 roku w magazynie. Od 1990 roku starto z niej kurz zapomnienia i przeniesiono na biblioteczną półkę. To była naprawdę cenna rzecz z punktu widzenia poznawczego i historycznego - zawierała liczne wspomnienia byłych mieszkańców okolic Pisza, których wysiedlono po wojnie i którzy zaznali w wojennych latach wiele krzywd, szczególnie ze strony sowieckich żołnierzy. Wielu z tych ludzi w 1945 roku, głównie Niemców, widziało śmierć zadawaną przez radzieckie bagnety kobietom i starcom.
Niektórym udało się uciec z nowej Polski, inni, ratując życie - z powrotem - osiedlili się w tych stronach. Jednakże wielu z nich zginęło, o niektórych słuch zaginął. Książka była wstrząsającym zapisem losów tutejszych mieszkańców regionu. To był właściwy powód, dla którego nie została udostępniona do publicznego wykorzystania.
Moją uwagę zwróciły liczne podkreślenia ołówkiem dokonane przez kogoś nieznanego. W wielu miejscach książki - wyłącznie w rozdziale zatytułowanym “Ucieczka” autorstwa niejakiej Marty D. - zapaskudzono ołówkiem całe linijki, a ślady po nim próbowano następnie zetrzeć gumką, ale i tak nie pozbyto się większości śladów po podkreśleniach. Na dole sto szesnastej strony księgi znalazłem ten oto ledwo widoczny zapisek:
1435 [18.50] h? E(20)
Z początku tych kilka zapisanych czyjąś niezgrabną ręką znaków nie wywołało we mnie żadnych emocji, jednakże stopniowa lektura tego rozdziału i czynione natrętnie przez tajemniczego czytelnika podkreślenia oraz znaki zapytania, coraz bardziej upewniały mnie, że ten człowiek rozpaczliwie czegoś szukał. Czego? Lub raczej kogo?
Wyraźnie podekscytowany odnalazłem bez trudu kartę biblioteczną nieznanego czytelnika, który w roku 1991 pożyczył książkę aż dwanaście razy. W 1992 roku zrobił to po raz kolejny, ale oddał ją dopiero w 1997 roku. Trzymał ją ponad pięć lat! Później księga trafiła w ręce kilku innych ludzi, którzy wypożyczali ją jednak na krótko.
Na pożółkłej karcie mój wzrok zatrzymał się na nazwisku wypisanym pochyłym pismem: “Jan Różański, zamieszkały w Nowych Gutach 28”.
Zrobiłem sobie gorącą herbatę i usadowiwszy się za dużym biurkiem w rogu biblioteki, otworzyłem księgę. Autorka wspomnianego rozdziału tak zaczynała swoją opowieść:
“Decyzję o ewakuacji w powiecie piskim podjęto 19 stycznia 1945 roku. Na 21 stycznia ustalono termin odjazdu wiejskich kolumn ewakuacyjnych w kierunku Orzysza i nikt wtedy nie przeczuwał tragedii. Starsi mieszkańcy wioski przeżyli podczas pierwszej wojny światowej wkroczenie wojsk rosyjskich i wiedzieli, że nie było to takie straszne. Jednak jesienią 1944 roku odesłaliśmy kilka drewnianych skrzynek z ważnymi rzeczami do Minden w Westfalii. Następnie zakopaliśmy w ogrodzie kilka kan po mleku, do których włożyliśmy drogocenne przedmioty. Jesienią dostaliśmy również pozwolenie od burmistrza na zabranie płyt z piskiej fabryki sklejek. Miały być później zamontowane na wozy ewakuacyjne, służąc jako ochrona przed wiatrem i niepogodą.
Na właściwe przygotowanie do ucieczki mieliśmy tylko sobotę, 20 stycznia. W gospodarstwie trzymaliśmy: źrebaki, kilka cielaków, osiem owiec, dużo drobiu, kilka rojów pszczół, dwa koty i trzy psy. Maszyny, narzędzia i wszystkie urządzenia pozostawiliśmy w dobrym stanie. Najbardziej było nam żal - oprócz zwierząt - domu. Na terenie gospodarstwa znajdowało się kilka dużych budynków gospodarczych i dwieście morgów ziemi. To wszystko musieliśmy porzucić. W tym czasie było nas sześć osób: babcia Gertruda, mój mąż Karol, córka Edyta, młoda polska robotnica Janina i polski robotnik Wojtek. Na szczęście mieliśmy sześć koni pociągowych i tylko dwa wozy z podwójnym zaprzęgiem, dlatego wóz z dwoma końmi oddaliśmy stryjowi Fredowi z okolicznego Kałęczyna.
Upiekliśmy chleb i zabiliśmy kury. Ładunek składał się z żywności dla nas, paszy dla koni, ubrań, łóżek i najpotrzebniejszych sprzętów domowych.
Ewakuacja wsi rozpoczęła się 21 stycznia. Było po ósmej rano, trzaskał mróz. Do kolumny furmanek mieszkańców naszej wsi dołączyły wozy z sąsiedniej wioski. Wspólnym przewodnikiem kolumny ewakuacyjnej został rolnik Słomka z naszej wsi. Nasz wóz ze składanym dachem prowadziła córka, drugi, niezadaszony, prowadził najczęściej parobek Wojtek. Za kolumną pojazdów podążała jeszcze kolumna bydła. Do niej przydzielono męża wraz z innymi mężczyznami, poszła tam również Janina. Nasza służąca szybko jednak wróciła; mąż już nigdy nie wrócił. Z powodu dużej liczby zwierząt kolumna nasza przemieszczała się bardzo powoli. Wkrótce wędrówka bydła zakończyła się – rosyjskie oddziały zatrzymały ją niedaleko Białej Piskiej po przebyciu zaledwie sześciu kilometrów z miejsca wymarszu. Przed miastem dostaliśmy nowego pasażera - kuzynkę Annę z Kowalskich z Kowalewa. Spotkaliśmy też naszego dobrego sąsiada Chrzana, który twierdził, że mojego męża nie było już przy krowach. Miał podobno trafić do innej kolumny idącej na Pisz.
W Białej Piskiej powstał wielki bałagan, gdy dołączyły do nas jeszcze kolumny z Kumielska i okolic. Ulice były zablokowane, wskutek czego nasza kolumna została rozdzielona - wóz naszego kuzyna Kowalskiego, pojechał niespodziewanie dalej w kierunku zachodnim, do Pisza. My pojechaliśmy w kierunku północnym przez Drygały do Orzysza.
Tam też dotarliśmy o zmroku i przenocowaliśmy w koszarach wojskowych. Następnego dnia dotarliśmy już w rejon jeziora Tałty, przez Okartowo i Woźnice. Tam przenocowaliśmy w przepełnionej szkole.
Kolejny etap podróży zaczął się 23 stycznia w kierunku północno-zachodnim.
Jechaliśmy dwa dni bez noclegu. Robiliśmy tylko konieczne przerwy, aby przede wszystkim nakarmić i napoić konie. Ta męcząca podróż była konieczna, gdyż w pobliżu Rynu usłyszeliśmy odgłosy strzelaniny dochodzące z frontu. Konie nie mogły dalej ciągnąć, my ledwo żyliśmy. W ciągu dwóch dni zrobiliśmy łącznie sześćdziesiąt kilka kilometrów po złych i przepełnionych drogach, w mrozie. W Ryńskim Dworze zdarzyło się inne nieszczęście - ukradziono nam rzeczy oraz zniknęły oba wahacze, bez których jazda była niemożliwa. Nie pamiętam dobrze, jak zdobyliśmy wahacze, chyba rolnik Słomka, nasz przewodnik, skądś je wytrzasnął i dzięki temu ruszyliśmy dalej. Odtąd prowadziliśmy ciągłą ochronę pojazdów podczas postojów. Co godzinę się zmienialiśmy”.
Przerwałem lekturę, ponieważ do cichej sali biblioteki wtargnęli szczupła i średnio ładna Ramona i jej przysadzisty kolega Zdzisiek. Już wspominałem o tej parze. Pora może przedstawić ich bliżej. Dziewczyna kogoś mi przypominała, szczególnie dziwna wydawała się jej staroświecka fryzura - ciemne pofalowane włosy opadające na łopatki. Ubierała się schludnie i zwiewnie - sukienka, modne trzewiczki, unikała jednak biżuterii oraz makijażu (używała trochę tuszu położonego na długie rzęsy). Zdzisiek był typem na pozór spokojnym, opanowanym, ale niespokojne spojrzenie bijące z niebieskich oczu wskazywało na dużą inteligencję młodzieńca i niecierpliwość. Jak już wspomniałem wcześniej, ta młoda para przychodziła tutaj często wypożyczać książki i dlatego zwrócili oni moją uwagę.
- Dzień dobry - szepnęła dziewczyna przepraszająco, widząc, jak pilnie studiuję starą księgę.
- Co to za tom? - zapytał zaciekawiony chłopak
- Dzieje piskiej ziemi.
- Po niemiecku?
- Najlepiej studiować wszelkie dzieła w języku oryginału - wyjaśniłem. - A to są
wspomnienia.
- Aż takie wciągające? - zdziwili się.
Opowiedziałem im o dziwnym czytelniku mieszkającym w Nowych Gutach, niejakim Janie Różańskim, który nader wytrwale interesował się starą księgą. Pokazałem im nawet ów dziwny zapisek na stronie sto szesnastej i kilka znaczących podkreśleń. Podzieliłem się z nimi uwagą, że autorka opowieści z nieznanych nam powodów nie wymieniała rodzimej wsi, z której zaczęła się ucieczka przed sowieckimi wojskami w styczniu 1945 roku. Nie padło tam też nazwisko owej rodziny. Zupełnie jakby świadomie nie chciała podawać personalnych szczegółów do publicznej wiadomości. Niewątpliwie jednak z pierwszych stron jej relacji wynikało, że pochodziła z rejonu położonego na południe od Pisza - gdzieś między Kowalewem i Kałęczynem, na wschodnich rubieżach Puszczy Piskiej. Dysponowaliśmy nazwiskami i imionami jej kuzynów - owych Kowalskich z Kowalewa i stryja Freda. Tylko tyle. Trzeba przyznać, że moja relacja poruszyła młodych ludzi do żywego, ba, ja nawet specjalnie starałem się wprowadzić do mojej opowieści element tajemnicy, aby ożywić atmosferę znudzenia i zainteresować młodzież historią ich własnego regionu. Oczywiście, nikt z nas nie wiedział wtedy co może oznaczać ten zapisek, ale Zdziśkowi nie trzeba było wiele do zainteresowania się opowieścią.
- To pewnie jakiś szyfr - oświadczył szybko.
- Skąd możesz o tym wiedzieć? - powątpiewała dziewczyna.
- Przeczuwam. Ten Różański szuka skarbu, co nie? Jakby szukał osoby, jak twierdzi pan Paweł, zapisałby nazwisko, ewentualnie inicjały. Interesujące - mruczał. - W tej księdze podkreślono zdanie: “...zakopaliśmy w ogrodzie kilka kan po mleku, do których włożyliśmy drogocenne przedmioty”. Czy to nie wyjaśnia wszystkiego? Ten Różański szuka skarbu!
- Zaraz - zastanowiła się dziewczyna. - A co ciekawego wydarzyło się w 1435 roku? Te pierwsze cztery cyfry w zaszyfrowanym zapisku “1435 [18.50] h7 E(20)”, to pewnie jakaś ważna data!
- Tak! - zapalił się chłopak, trochę zły na dziewczynę, że pozbawia go nimbu wielkiego odkrywcy. - To samo pomyślałem! Słowo.
- Gadanie.
- Pewnie, że to data. 1435 rok... ćwierć wieku po bitwie pod Grunwaldem ...co wydarzyło się szczególnego w tym roku?
- W 1435 roku miała miejsce bitwa polskich i litewskich wojsk wiernych Jagiellonom z księciem litewskim Świdrygiełłą* [Bolesław Świdrygiełło (ok. 1370-1452) - wielki książę litewski, książę wołyński; przeciwnik unii polsko-litewskiej; spiskował przeciwko Władysławowi Jagiełłę i księciu Witoldowi.] pod Wiłkomierzem nad rzeką Świętą. Efektem tego było podpisanie przez Krzyżaków w Brześciu “pokoju wieczystego”. Zakon między innymi zobowiązał się w sporach z Polską nie zwracać się do papieża ani do cesarza...
- Pan już to sprawdził - zabłysnęły oczy dziewczyny. - Ta data pana zainteresowała.
- Niezupełnie - pokiwałem głową. - Akurat to wiem.
- Pan żartuje! - prychnął chłopak. - Kto pamięta takie szczegóły. Chyba że jest pan nauczycielem historii.
Nie powiedziałem im, kim byłem. Uważałem, że tak będzie ciekawiej i zabawniej.
- Ta sprawa ma coś wspólnego z Krzyżakami - mówił chłopak.
- Może ktoś zakopał cenne przedmioty lub stare plany należące do Zakonu?
Uśmiechnąłem się pod nosem i sięgnąłem po jego kartę czytelnika. Szybko odszukałem tytuły ostatnich książek, które wypożyczył.
- Za dużo naczytałeś się, brachu, książek o skarbach - śmiałem się dalej, podsuwając pod nos dziewczyny jego kartę. - Zobacz, co on czytał. Wybrał wszystkie pozycje o skarbach i słynnych awanturnikach.
- Bo jego nazywają Indiana Jonesem! - parsknęła dziewczyna. - Tyle że to Indiana z Pisza!
- A ciebie jak nazywają? - wyszczerzył zęby w ironicznym uśmiechu chłopak. - No, pochwal się przed panem Pawłem!
- Głupi! - zezłościła się na niego dziewczyna.
Najwyraźniej speszył ją mój zaciekawiony wyraz twarzy.
- Ją nazywają, proszę pana... - ryczał na całe gardło Zdzisiek vel Indiana Jones - Scarlett.
- Scarlett?
- Tak, Scarlett!
- Scarlett O’Hara? - teraz skonstatowałem, że to właśnie kinowy wizerunek słynnej bohaterki literackiej stworzonej przez Margaret Mitchell przypominała mi Ramona. - Ta z “Przeminęło z wiatrem”?
- Ta sama, tylko że tamtą w filmie grała Vivien Leigh, a nasza regionalna to “Ramona znad jeziora”.
- Przestań! - krzyknęła zdenerwowana dziewczyna.
Jej krzyk wygonił z zaplecza pana Skrzeczyńskiego, który natychmiast wpadł do sali.
- Co tu się dzieje? - fuknął na nas.
- To moja wina - uniosłem ręce. - Przepraszamy, panie Skrzeczyński.
- Biblioteka to nie dyskoteka - rzucił siwy mężczyzna.
- Oj, to fakt - przyznałem mu rację.- Ale ci młodzi ludzie są wyjątkowi. Niech pan sobie wyobrazi, że są rekordzistami w naszej skromnej placówce w grupie młodocianych czytelników. Nie muszę panu mówić, ile książek rocznie czyta statystyczny Polak...
- Nie musi pan - jęknął. - Ani jednej.
- Właśnie. Dokładnie połowę książki. Nasi młodzi czytelnicy zaś - sięgnąłem po ich karty - mają na swym koncie po sto książek. Indiana Jones przeczytał ich...
- Kto taki? - zdziwił się pan Skrzeczyński.
- Zdzisiek. Indiana Jones to tylko pseudonim. Przeczytał aż 101 książek. Ramona mniej, bo 77.
- Bo ona czyta “Przeminęło z wiatrem” raz na miesiąc i to zaniża jej statystyki - zażartował Indiana.
- Głupi jesteś - postawiła się dziewczyna. - Kupiłam sobie osobisty egzemplarz, żeby nie pożyczać co chwila z biblioteki. I nie co miesiąc czytam “Przeminęło z wiatrem”, a co dwa tygodnie. Poza tym ja czytam książki uważnie, ty je połykasz.
- Brawo! - ucieszył się stary bibliotekarz. - Takiej młodzieży nam potrzeba! Myślącej i mądrej.
Wyszedł na zaplecze pocierając z zadowolenia ręce. Po chwili umówiłem się z młodzieżą, że dobrze by było odwiedzić Nowe Guty.
- Spotkajmy się za czterdzieści minut przy przystani obok hotelu.
- Mówię panu, że chodzi o skarb - dodał Indiana. - Na bank. Odeszli zadowoleni, zapominając o książkach, po które przyszli, tak bardzo podniecała ich perspektywa wycieczki.
Do spotkania, rzeczywiście, było niewiele czasu i powinienem być z powodu rychłego końca pracy bardzo zadowolony. Ale tym razem byłem umiarkowanym entuzjastą (choć cieszyłem się z wyjazdu do Nowych Gutów).
Wszystko przez tę leżącą na blacie biurka książkę.
Sam nie wiem, czemu stara księga, jak ją coraz częściej nazywałem w myślach, tak mnie zainteresowała. Czyżby odezwał się stary nawyk poszukiwacza skarbów, detektywa na ministerialnym żołdzie? Niewykluczone. Być może była to także sprawa intuicji, ale faktem było to, że coraz częściej zerkałem na brunatne okładki książki. Doszło do tego, że gdy dłuższy czas przyszło mi zajmować się innymi obowiązkami bibliotekarza, brakowało mi jej i podświadomie szukałem okazji, aby otworzyć ją na rozdziale zatytułowanym “Ucieczka”.
Wciągnęła mnie bezpowrotnie ta wstrząsająca opowieść - czułem, że na jej dnie spoczywa jakaś tajemnica, jak we wraku samotnie dogorywającym na dnie morza.
Do końca pracy czytałem już tylko tę starą księgę, na co mogłem sobie pozwolić, gdyż dzisiaj biblioteka świeciła pustkami.
“Zatrzymaliśmy się na trzy noce i dwa dni pod Rynem z. powodu zawianych śniegiem i oblodzonych dróg. Coraz więcej kolumn uciekinierów pojawiało się na drogach. Do tego doszły kolumny Wehrmachtu. Zapanował chaos. Zmęczenie i przeświadczenie, że największe niebezpieczeństwo minęło, kazały nam odpocząć pod Rynem.
Przede wszystkim musieliśmy poczekać na męża. Razem z Edytą stałyśmy na zmianę na mrozie na skrzyżowaniu, gdzie go wytrwale wypatrywaliśmy. Na darmo. Gdy odgłosy walki zbliżającego się frontu znowu zagrzmiały, 28 stycznia pojechaliśmy dalej. Nie daliśmy rady poruszać się naprzód w tych trudnych warunkach i dotarliśmy tylko do oddalonego kilkanaście kilometrów dalej na zachód Wyszemborka w powiecie lidzbarskim. Rzeczywiście nie mogliśmy już dalej jechać i zostaliśmy tam na noc, mimo ostrzeżeń. Byliśmy jednak solidnie zmęczeni. Nocą z 28 na 29 stycznia sowieccy żołnierze wstrzymali naszą dalszą ucieczkę. Kilka wozów z naszej kolumny, jak rodzina Chrzanów z naszej wsi, pojechało dalej. Wtedy prawie wcale nie poruszaliśmy się naprzód, dlatego niektórzy próbowali przejechać przez pokryte śniegiem pola. Widzieliśmy kogoś stojącego na lekkich saniach, jak zmuszał swoje konie do ostatniego wysiłku. My sami byliśmy całkowicie wyczerpani i przemarznięci i dlatego mieliśmy tylko jedno życzenie - dostać dach nad głową. Byliśmy szczęśliwi, że znaleźliśmy miejsce w przepełnionych pomieszczeniach, gdy za oknem panowała typowa dla Prus Wschodnich ostra zima. Wojtkowi udało się nawet wydębić skądś pół worka siana. Na wszelki wypadek okrywaliśmy je kocami.
W starym domu w Wyszemborku znalazło schronienie wielu uciekinierów, a nawet niemieckich żołnierzy. Nasz parobek został w stajni przy koniach. Około północy usłyszeliśmy krzyki sowieckich żołnierzy - wkroczyli do wsi i strzelali. Nagle nasze drzwi do pokoju otworzyły się i wpadli dwaj Rosjanie. Pytali o niemieckich żołnierzy, żądali kosztowności. Ale nic nie mieliśmy oprócz kilku zegarków. Daliśmy im je bez namysłu.
Wyszli. Godzinę później przyszła grupa kilku rosyjskich oficerów i urządzili się w jednym z dwóch naszych pomieszczeń. Usiedli do stołu i kazali przynieść żołnierzom jedzenie i wódkę do picia. Ci sami oficerowie wyjeżdżając na drugi dzień, powiedzieli nam, że nadchodzi ofensywa i wkrótce przyjdą inne, gorsze jednostki.
Nocą zdarzyło się coś strasznego. Krawiec na piętrze, który leżał chory w łóżku, został zastrzelony, gdyż w jego warsztacie leżały mundury. Rosjanie ściągnęli zabitego na dół po schodach i wyrzucili na zewnątrz. Przed południem ostatni raz przyszedł do nas wystraszony Wojtek. Gdy matka ofiarowała mu buty męża, odmówił, gdyż Rosjanie mogliby mu je zabrać.
Przez cały dzień nie mogliśmy opuszczać pomieszczenia i byliśmy przez Rosjan kontrolowani. W ciągu dnia zabrano z naszego pokoju dwóch Polaków. Pod wieczór musieliśmy opuścić dom bez bagaży, ale wkrótce wróciliśmy do opuszczonego domu.
Domyśleliśmy się, że Rosjanie splądrowali naszą własność. Zostaliśmy stłoczeni w innym domu z ponad pięćdziesięcioma osobami w każdym pokoju”.
Koniec lektury na dzisiaj! Zabrawszy księgę do torby opuściłem bibliotekę i po kilku minutach biegłem już uliczkami w kierunku przystani. Minęła pierwsza, a ja byłem spóźniony, której to cechy nienawidziłem nie tylko u innych ludzi, ale przede wszystkim u siebie. Scarlett i Indiana - tak ich teraz nazywałem dla ubarwienia sobie tutaj pobytu – stali przy przystani u ujścia Pisy do jeziora i wypatrywali mnie u wylotu uliczki. Na mój widok odetchnęli z wyraźną ulgą.
- Przepraszam! - krzyczałem w ich stronę, - Zaczytałem się.
- Wpadł pan na jakiś trop? - zagadnął mnie chłopak.
- Na trop? Czemu myślisz, że mamy do czynienia z niezwykłą sprawą?
- Jak patrzę na pana, to myślę, że będzie zjawiskowo.
- Widać to? - zapytałem Scarlett.
- Widać - potwierdziła.
- Nie wiem - rozłożyłem ręce. - Po prostu te opowieści z roku 1945 są tak wciągające, tak interesujące...
- No dobrze - przerwał mi zniecierpliwiony Indiana. - Ale co robimy? Jak dostaniemy się do Nowych Gutów? PKS-em? Bo pan nie ma chyba samochodu...
- Miałem kiedyś fajny służbowy pojazd - westchnąłem i odwróciłem się twarzą do jeziora. - Nazywał się Rosynant.
- A nie był to przypadkiem koń? - zaśmieli się. - Rosynant to koń don Kichota z książki Cervantesa.
- Brawo! Znacie się na książkach. Wiecie co, jak już będę odchodził z biblioteki, to powiem panu Skrzeczyńskiemu, żeby przyjął was na moje stanowisko. Bylibyście doskonałymi bibliotekarzami.
- Ledwo pan przyjechał do Pisza, a już chce nas pan opuszczać - westchnęła Scarlett.
- Tak tylko mi się powiedziało.
- A ile panu płacą? - zapytał chłopak.
- Niewiele - mruknąłem. - Ale czy to ważne? Ile ja mam za to czasu na lekturę. Ho ho!
- Lepiej znaleźć skarb! - zawołał Indiana. - I zostać bogatym. Wtedy kupiłbym sobie dom, podróżował i czytał do woli.
- Znalazłem w swoim życiu wiele skarbów, ale jakoś nie zostałem bogaczem - zaśmiałem się.
Młodzi ludzie nie zrozumieli tej aluzji, bo i skąd mieli niby wiedzieć, że byłem poszukiwaczem dzieł sztuki działającym z ramienia Ministerstwa Kultury i Sztuki i nierzadko udawało mi się znajdować ukryte w minionych epokach skarby.
- To jak, panie Pawle, pojedziemy do Nowych Gutów?
- Nie pojedziemy. My tam popłyniemy.
I wskazałem im cumujący przy przystani “Wehikuł czasu”.
Moja łódź posiadała pomarańczowy kadłub, po obu stronach dziobu czarne litery układały się w tajemniczą nazwę: “Wehikuł czasu”. Pokład miała wykonany z drewnianych klepek, o czym była już mowa, i ten fakt odróżniał mój jacht od innych, nowocześniejszych łodzi, najczęściej zbudowanych w całości z laminatu poliestrowego lub epoksydowego.
Jedynym nowym elementem na moim jachcie był aluminiowy, składany maszt. Poza tym wszystko na jachcie zostało przeze mnie odnowione tej zimy, choć nie była to robota wykonana w iście perfekcyjnym stylu - nie dysponowałem bowiem dobrym warsztatem i pokaźnymi zasobami finansowymi. Nadrobiłem te braki pracowitością. Jak to się mówi, pracowałem od serca, namiętnie, chociaż niezbyt systematycznie. “Wehikuł czasu” wydawał mi się dziwnie pękatą łodzią, ciut niezgrabną i niezbyt efektowną.
Innego zdania byli Scarlert i Indiana.
- To naprawdę pański jacht? - zdumieli się, a ich oczy płonęły z zachwytu.
- Mój. Kupiłem za grosze. Odnowiłem.
- Jest wspaniały. A nic pan nie wspominał.
- Nie pytaliście.
- Pierwszy raz widzę ten jacht tutaj - rzekł Indiana. - Zauważyłbym go, gdyby
cumował tu wcześniej. Ten pomarańczowy kadłub...
- Bo przypłynąłem nim do Pisza pierwszy raz - uśmiechnąłem się. - Dzisiaj mamy wprawdzie wietrzną pogodę, ale ociepliło się. Lód już dwa tygodnie temu puścił na jeziorze. Po raz pierwszy wyszło prawdziwe słońce. Takie wiosenne. Pomyślałem sobie, że warto wypróbować jacht, który całą zimę przeleżał w szopie.
Popłynęliśmy na północ w kierunku Kanału Jeglińskiego łączącego się pięć kilometrów dalej na północy z jeziorem Seksty, które stanowiło niejako południową zatokę wielkich Śniardw.
Niewielki odcinek - dzielący ujście rzeki Pisy, przy którym znajdował się hotel i moja przystań, od ujścia kanału do jeziora na północnym brzegu - przepłynęliśmy szybko baksztagiem, gdyż wiatr wiał z południowego zachodu. Z powodu porywistych powiewów wybrałem jedynie grota, w czym dzielnie pomagali mi załoganci. Na jachcie - o czym zapewne większość z was dobrze wie - panuje żelazna zasada, że jeden rządzi, a inni wykonują bez słowa jego polecenia. Bez tego lepiej nie wyruszać nawet w najkrótszy rejs. Na pokładzie nie działają bowiem prawa demokracji, większość musi bezwzględnie przyporządkować się mniejszości, jednemu zaledwie człowiekowi - kapitanowi. Ja byłem kapitanem i wydawałem rozkazy, i nie było w tym żadnej chorobliwej manii rządzenia. Jeśli chciało wyjść się bez szwanku podczas rejsu (albo lotu samolotem) ster winien spoczywać w rękach jednego człowieka, który brał odpowiedzialność za wszystko i za wszystkich.
Ale oto zbliżyliśmy się już do porosłego trzcinami zalesionego brzegu, który rozpiłowywał kanał na dwie części. Wysokie tyki zwieńczone białym rombem wytyczały właściwy kurs na kanał, zwolniliśmy, a następnie przy brzegu na prawo od główek kanału zabraliśmy się do sklarowania wszystkiego. Przede wszystkim musieliśmy położyć maszt, gdyż Kanał Jegliński przepływał pod mostami - o czym dobrze wiedziałem. Już niedługo na małym silniczku wpłynęliśmy do kanału i - trzymając się prawej strony - w spokoju przeżywaliśmy “nudny” rejs.
Mniej więcej w połowie kanału, w pobliżu wsi Jeglin, której domy zamajaczyły na zachodnim brzegu, tuż przed wodopojem, wydarzył się pewien drobny, choć niemiły epizod.
Płynęliśmy spokojnie, gdy z przeciwka pojawiły się dwie łodzie, z których pierwsza na silniku holowała drugą, średniej wielkości jacht. Na pokładzie tej pierwszej łajby – nazwanej dziwacznie “D’Artagnan” - znajdowała się trójka mężczyzn w moim wieku, no może byli ciut młodsi ode mnie. Nie przyglądałem się im z największym natężeniem, ale moją uwagę (i nie tylko moją) zwróciło ich pełne wrzasku i buńczuczności zachowanie dalekie od wzorców jakie reprezentowali tytułowi bohaterowie powieści Aleksandra Dumasa, choć i oni nie należeli do świętoszków. Ta trójka - zapewne uważająca się za Trzech Muszkieterów – była nieco podpita i próbowała zwrócić uwagę całego świata swoimi niewybrednymi żartami. Z sadystyczną wręcz radością zaczepiali właścicieli jachtu, który przyszło im holować, to jest pary w średnim wieku. Pewnie ta dwójka biednych żeglarzy żałowała teraz, że poprosiła tych trzech podpitych facetów o holowanie przez kanał, który - tak na marginesie - ciężko jest pokonać za pomocą pagajów.
Wtem mężczyźni znudzeni obojętnością damy na holowanym jachcie, szybko zmienili obiekt swojego zainteresowania, przerzucając spojrzenia na naszą Scarlett, której smukła sylwetka rzucała się w oczy już z daleka. Z pewnej odległości dziewczyna wyglądała na starszą niż była w rzeczywistości.
- Hej, dziewczyno! - wołał jeden nieogolony facet z chustą zawiązaną na czole. - Chodź do nas! Zanudzisz się tam na śmierć.
- Ty, co to za nazwa?! - wołał na mnie drugi, łysy jak kolano dryblas w dużych portkach, tak zwanych ogrodniczkach. - “Wehikuł czasu”?! Facet! Przypłynąłeś z zaświatów?
- Daj mu spokój, Portoś - ryczał trzeci, chudy, żylasty osobnik z kędzierzawą czupryną ciemnych włosów. - Nie może pewnie mówić. Odezwie się i łódź rozsypie mu się na kawałki.
Zobacz, to jakiś składak. Z plastyku ją zrobił i z klepek!
- Co chcesz, Antoś - wtórował mu pierwszy z nich. - Pewnie klepki znalazł w jakimś opuszczonym PGR-ze.
- Jak masz na imię?! - dopytywał się Scarlett ten łysy.
- “Do widzenia”! - odparowała dziewczyna.
- Że co?!
- “Do widzenia”. Ładne?
- A co to za imię? Chłopaki, słyszeliście kiedyś takie imię. Ty, mała, nie podskakuj! Nie brykaj z nami!
- Ty, Wulgaris! - łysy potrząsnął ramieniem tego z chustą na głowie. - Słyszałeś, jaką mamy pyskatą młodzież? A to gówniarze!
Lecz niezrażona niczym dziewczyna pokazała im figę w stylu dalekim od wizerunku nakreślonego piórem Margaret Mitchell, która stworzyła postać Scarlett. Ten gest tylko rozwścieczył trójkę chuliganów, więc natychmiast wygnałem Scarlett z dziobu do kokpitu. W tym czasie mijaliśmy się już na kanale - oni płynęli na południe, my na północ. Mężczyźni wygrażali nam pięściami, jeden z nich markował nawet skok z pokładu ich jachtu na nasz, ale na szczęście ten kędzierzawy wyjął skądś butelkę wina i podał ją kompanom. Uspokoili się i machnęli na nas ręką. Para, którą holowali odetchnęła z ulgą, ale i tak współczułem im towarzystwa.
Chcąc zatrzeć niemiły epizod pod Jeglinem, aż do śluzy Karwik próbowałem zainteresować młodzież opowieścią wyjętą ze starej księgi. Nasz rejs do Nowych Gutów wiązał się przecież z relacją Marty D. i uważałem, że - nie bacząc na niezdrowe emocje towarzyszące istnieniu rzekomego skarbu - powinniśmy więcej uwagi poświęcić historii tego regionu. W tym względzie byłem nieugięty - nigdy nie interesował mnie sam skarb. Był on zawsze ukoronowaniem intelektualnej przygody.
Kiedy przepływaliśmy przez Bramę Seksteńską - trzystumetrowej szerokości przesmyk na jeziorze Seksty - widzieliśmy rozlewające się za nim hen po horyzont rozgniewane Śniardwy, po którym pływało trochę żagli. Porastające niedomknięte brzegi zatoczki sosnowy las i trzcina broniąca doń dostępu szumiały wolnością. Twarze skrapiały nam dziesiątki chłodnych kropel wody, gdyż ostro płynęliśmy baksztagiem wyznaczonym torem, a żagiel złapał wiatr w pękatą formę. Na szczęście niewielu było dzisiaj śmiałków i nasza przygoda miała posmak radosnego i upajającego wrażenia istnienia czegoś więcej niż tylko doczesności, zmysłowości, jakbyśmy sunęli po powierzchni wody na audiencję wyznaczoną u samego Boga. Dla pełnego opisu wspaniałego uczucia wolności należałoby poświęcić kilka stron, a i tak nie udałoby się oddać wiernie tych wszystkich tonów, które grały mi teraz w duszy. Ostre słońce, wiatr, wiosenny zapach jeziora, szum wody rozcinanej przez dziób mojej niezgrabnej łodzi - powodowały, że po raz pierwszy od przyjazdu w te strony poczułem się najzwyczajniej szczęśliwy.
I wreszcie rozlało się przed nami w pełnej okazałości jezioro Śniardwy. Zawsze uważałem, że jeziora przemawiają, nawet gdy śpią. W tej chwili Śniardwy pohukiwały i szumiały na przemian niespokojnym szeptem i delikatnym basem. Omijając od zachodu Półwysep Szeroki Ostrów, zrośnięty z brzegiem cienką szypułką, trzymając się cały czas blisko brzegu dla lepszego bezpieczeństwa (nie mogłem wszak zapominać, że zabrałem na pokład dwoje młodych ludzi), sunęliśmy po rozbujanym dzisiaj jeziorze na zmianę pełnym baksztagiem i fordewindem. Zostawiliśmy za sobą Czarci Ostrów i Wyspę Pajęczą. Nikt z nas nie odzywał się i tylko w milczeniu kontemplowaliśmy wspaniałą chwilę, starając się łapczywie wy kraść jak najwięcej z jej ulotnej magii.
Gdy ukazał się nam po prawej wysoki klif broniący lądu przed rozbijającą przybrzeżne skały falą, wziąłem kurs na północny zachód, aby odbić nieco od brzegu. To co przy bezwietrznej pogodzie było w miarę bezpiecznym rejsem, teraz mogło obrócić się przeciwko nam. Wiało dzisiaj prawie 3 stopnie w skali Beauforta - poza tym Śniardwy uchodzą za akwen niebezpieczny - należało zatem uważać na przybrzeżne kamienie, aby nie wyrzuciło nas na nie. Dla zwiększenia bezpieczeństwa poluzowałem żagiel, a gdy z powrotem zbliżyliśmy się do brzegu na wysokości Gaudynek, podniosłem nieco miecz. Podmokłe łąki zajęły miejsce klifu, za nimi ciągnęły się senne jeszcze pola, i w oddali na północnym wschodzie ujrzeliśmy wreszcie zabudowania wsi Nowe Guty. Nie musiałem uważać na żwirowo-kamienne dno, gdyż zanurzenie “Wehikułu czasu” nie było duże, a i miecz podnieśliśmy dla bezpieczeństwa. Inna sprawa, że w okolicach Nowych Gutów ciągnęło się przy brzegu płytkie i piaszczyste dno.
Do pomostu w Nowych Gutach przybiliśmy po piętnastej. Po krótkiej naradzie postanowiliśmy, że ktoś z nas musi zostać na jachcie w charakterze wartownika, co nie spodobało się młodzieży. Z kłopotu wybawił nas starszy człowiek siedzący na ławeczce przed tawerną, który obiecał pilnować jachtu jak własnego gospodarstwa. Uwierzyliśmy mu. Skorzystaliśmy z okazji, że był miejscowy i zapytaliśmy o dom numer 28. Wskazał nam właściwą drogę. Zabrałem tylko z jachtu starą księgę i ruszyliśmy wzdłuż szosy na północ.
Musieliśmy przejść pół wsi, aby dotrzeć w głąb lądu na północ i natrafić na właściwy dom, położony zresztą pod laskiem burzącym monotonię wszechobecnych pól i łąk. To był dom Jana Różańskiego.
Spotkało nas rozczarowanie. Ów - przypominający pudełko zapałek – zapuszczony dom piętrowy z całkiem porządną dachówką, nieotynkowany, którego podmurówkę pokrywała siwizna mchu, był zamknięty na cztery spusty, okna zabito nawet deskami, a tabliczka przyczepiona do pordzewiałej siatki informowała po niemiecku, że dom jest na sprzedaż. Na dole tabliczki dopisano numer telefonu komórkowego. Kontakt.
- Pusto - Scarlett zrobiła zawiedzioną minę. - Tu nikt nie mieszka.
- Różański sprzedaje swój dom - dodał Indiana.
- Ale mamy numer telefonu - wyjąłem notes i zanotowałem numer kontaktowy. – Z biblioteki zadzwonię i dowiem się, czego pan Różański szukał w starej księdze.
Wtem nadjechał od strony wsi rowerzysta, miejscowy chłop. Zatrzymaliśmy go i zapytaliśmy o dom z numerem 28. Spotkał nas kolejny zawód. Ze słów chłopa jasno wynikało, że Jan Różański zmarł trzy lata temu. Człowiek ów nie zostawił testamentu i w jego dalekiej rodzinie trwały spory o zajęcie domu. Stał pusty i niszczał, Różański nie miał bowiem żony, a o dzieciach nikt nic nie wiedział. Kręcili się tu kilka razy jakiś miastowy i kobieta. Był też prawnik z Pisza i ktoś z urzędu gminy. To wszystko.
Wracaliśmy na przystań rozgoryczeni. Rozwiały się marzenia Indiany o skarbie. Ale wiedziałem, że czasami prawdziwa przygoda lubiła się z nami bawić w chowanego.
ZDRADZIECKIE JEZIORO * PRZYMUSOWA KĄPIEL * POZNAJEMY WŁAŚCICIELKĘ “MAGNATA” * DO PISZA Z GĘSIĄ SKÓRKĄ * “TO JA CIĘ ZNAJDĘ!” * GŁODNA SKÓRKA, SPIRYTUS I KĄPIEL * FRAGMENT TRZECI * POWRÓT PRZEZ PUSZCZĘ PISKĄ * FRAGMENT CZWARTY * KWIKI - RODZINNA WIEŚ DZIADKÓW MARTY D. * FRAGMENT PIĄTY * BRAKUJĄCE STRONY W STAREJ KSIĘDZE * NA TROPIE WSI POŻEGI * KAROL DUSZA SĄSIADEM RÓŻAŃSKIEGO
Śniardwy są zdradzieckie. Wystarczy nagła zmiana pogody i ostra fala wali w burtę niczym taran. To płytkie jezioro, więc wiejący wiatr często powoduje powstanie stromej i krótkiej fali. Prawie jak na Bałtyku! Nieoczekiwanie dla żeglarza jacht może utknąć na środku jeziora na mieliźnie, może zazgrzytać pod kadłubem kupa kamieni wystających z dna, można się zgubić we mgle i, nie znając punktów orientacyjnych na jeziorze, zaplątać się w sieci rybackie, których tutaj od zatrzęsienia. Najlepiej byłoby trzymać się oznakowanymi bojami farwaterowymi szlaków wodnych (z Mikołajek do Pisza i z Mikołajek do Okartowa), ale po pierwsze, co to za przyjemność pływać po wielkim jeziorze wzdłuż linii brzegowej (bo tam prowadzą wspomniane szlaki), po drugie - “Wehikuł czasu” miał wysuwany miecz i małe zanurzenie. Mogłem śmiało zlekceważyć tory wodne i zapuścić się w głąb jeziora. To fakt, że trochę wiało, ale było znośnie, tym bardziej że płynęliśmy na poluzowanym grocie. Nic nie zapowiadało nieszczęścia. A jednak szkwał, który nadleciał z zachodu uderzył w lewą burtę z brutalną siłą. Wcześniej przybrzeżne trzciny ułożyły się pokornie na boku i cicho szemrały.
Ucichły ptaki, ustępując miejsca na scenie szumowi wielkiej wody. Nad akwenem pociemniało dosłownie w ciągu minuty, skądś napłynęły zwały ciężkich, ołowianych chmur zapowiadających gniew niebios. I uderzył w nas zimnym oddechem szkwał. Akurat w tym czasie Scarlett stała na pokładzie i z zamkniętymi oczami, z głową lekko uniesioną ku niebu kontemplowała piękno przyrody i ulotność aury. Gdy jednak uderzył w naszą lewą burtę szkwał, uleciał z nas wnet wszelki zachwyt, a jego miejsce wypełniła panika. Oto bowiem stojąca na dziobie Scarlett nie utrzymała się sztagu i została zdmuchnięta z pokładu niczym papierek. Ja w tym czasie byłem zajęty ściąganiem grota, w czym sekundował mi dzielnie Indiana. Jak na złość po pierwszym szkwale, pojawił się drugi i miał siłę około siedmiu stopni w skali Beauforta. Zakołysało jachtem, aż zatrzeszczały drewniane klepki i załopotał z bólem ściągany żagiel - nadymał się, a po chwili zaczął się wściekle wić i szaleńczo łopotać. Scarlett wypadła już za prawą burtę i wtedy chłopak podniósł alarm. A ja, chwilowo oderwany od żagla, otrzymałem niespodziewany i bolesny cios bomem w żebra. Jęknąłem, ale ten mój zdławiony odgłos zagłuszył ryk stromej fali, zalała mnie ściana wody i straciłem równowagę. Znalazłem się za prawą burtą w zimnej i rozkołysanej wodzie. Poprzez zalane wodą oczy widziałem obok siebie szamoczącą się Scarlett, chwiejący się na powierzchni wody jacht i Indianę dzielnie ściągającego żagiel. Wnet spadające płótno obnażyło goły maszt - to chłopak uporał się z żaglem, a ja przytrzymałem w wodzie przerażoną dziewczynę, która nabierała w usta wody i sprawiała wrażenie osoby nieumiejącej pływać.
I nagle ucichło. Jakby ręka niewidzialnego dyrygenta uczyniła nagły, kończący wielki finał orkiestry ruch batutą. No może nie tak do końca zrobiło się cicho, ale ustało zawodzenie wiatru i ryk fali. Kołysało nas jeszcze i kołysało, ale uderzeniowa fala wiatru czesała teraz na lądzie korony drzew i strzechy chałup. Jezioro odetchnęło z ulgą, choć wciąż było dosyć ciemno. Szkwałowe chmury rozbiegały się na wschodzie, rozrzedzane przez wiosenne słońce.
Pomogłem dygoczącej ze strachu Scarlett wspiąć się na pokład i w kolanie poczułem znajomy, okrutny ból. Sam byłem mocno przemarznięty, ale rozgrzewała mnie złość na swoją lekkomyślność - wybrałem się na rejs po jeziorze mającym opinię niebezpiecznego i nie zapewniłem pasażerom nawet kamizelek ratunkowych. Mogłem przewidzieć dzisiejszy wypadek, wiatr wyczyniał bowiem harce, szło na zmianę pogody, która od tygodnia nie chciała się ustabilizować.
Nikt z nas nic nie mówił. Po Scarlett ja wdrapałem się na pokład. Dziewczyna była blada jak prześcieradło i dzwoniła zębami. I wtedy niespodziewanie zauważyliśmy podpływający do nas jacht z jakąś kobietą na pokładzie. Owa dama była sama, ubrana w kapok, zaś na głowie miała czapeczkę z daszkiem. Machała do nas ręką i coś krzyczała, ale ledwo co rozumiałem jej słowa, gdyż w uszach zalegała mi jeszcze jeziorna woda. Indiana pomachał do niej i coś krzyknął.
- Hej, żeglarze! - krzyczała młoda kobieta, zrzucając jednocześnie żagle. - Nic wam się nie stało?!
- Cali i zdrowi! - odkrzyknąłem. - Ale przydałoby się jakieś ciepłe ubranie... nic ze sobą nie wziąłem. To mój pierwszy rejs!
Biały jacht o nazwie “Magnat” (klasa Focus o długości prawie siedmiu metrów i szerokości dorównującej mojej nietypowej łajbie) dryfował ku nam i mogłem lepiej przyjrzeć się jego kapitanowi - dwadzieścia osiem lat, szafirowe oczy o łagodnym spojrzeniu, choć teraz oczy emitujące szczery niepokój; zgrabna sylwetka, wzrost metr sześćdziesiąt pięć, ładna buzia, jakich wiele można spotkać w miastach. Tak mi się wydawało, że jest z dużego miasta.
Moja ostatnia uwaga o “pierwszym rejsie” była zwykłą niezręcznością spowodowaną moim kiepskim stanem. Nie byłem wszak nowicjuszem żeglarstwa, a tylko odbywałem pierwszy dłuższy rejs “Wehikułem czasu”. Młoda kobieta, która podpływała do nas wzięła mnie, widocznie, za żółtodzioba, bo kiwała z dezaprobatą głową.
- Nie trenuj na Śniardwach - mówiła niezadowolona. - Nie sam. Nie w taką pogodę. I nie z dziećmi!
- To nie moje dzieci!
- Zaraz, nie jesteśmy dziećmi! - zdenerwował się Indiana. - Jesteśmy dorośli!
- Nie macie osiemnastu lat, a więc ciągle jeszcze dzieci. A gdzie wasze kapoki?
- To moja wina - smutno kiwnąłem głową.
- Ech, amatorze - zadrwiła ze mnie kobieta.
Nie było czasu na wyjaśnienia - zęby Scarlett wystukujące szybki, jednostajny rytm, błagały o suche ubranie. Należało jak najszybciej zająć się nią, aby dziewczyna nie nabawiła się zapalenia płuc.
- Masz jakieś ubranie dla Scarlett? - zapytałem. - Nie mam. Musicie zadowolić się kocem.
Wygoniłem Scarlett do kokpitu, aby uchronić ją przed ochładzającym działaniem wiatru i złapałem linkę cumowniczą rzuconą mi przez kobietę.
- Jak mamy cię nazywać? - zapytałem.
- Mówcie mi “Osa”!
- Osa? Dlaczego tak ostro?
- Zapytajcie moich wrogów - zaśmiała się soczyście.
- Masz takowych?
Zamiast odpowiedzi uśmiechnęła się tajemniczo. Nasza “wybawicielka” Osa pozwoliła nam skorzystać ze swojej przytulnej mesy, gdzie Scarlett zdjęła z siebie mokre ubranie i wytarła się do sucha. Na gwałt potrzebowaliśmy suchych ubrań - dla dziewczyny i dla mnie. O ile jednak Scarlett mogła od biedy pozostać w mesie, o tyle ja musiałem stać za sterem w mokrym ubraniu. Skorzystałem zatem na chwilę z ciepłej mesy, gdzie przynajmniej wytarłem się do sucha ręcznikami i z powrotem założyłem wyciśnięte porządnie ubranie.
Zacisnąwszy zęby postanowiłem dopłynąć “Wehikułem czasu” na Roś, do mojego domu, nawet za cenę zapalenia płuc.
Płynęliśmy zatem we dwa jachty. Prowadził “Magnat”, mój “Wehikuł czasu” podążał dzielnie za ładniejszą i większą łodzią. Jak się wkrótce okazało, Osa wypożyczyła ten jacht z wypożyczalni należącej do kempingu przy plaży w Piszu, tam, gdzie miałem znajomego strażnika. Więcej na jej temat nie dowiedziałem się tego dnia, gdyż w Piszu przy przystani hotelowej rozstaliśmy się szybko. Jak na złość, cumował tam ów jacht z trzema pijanymi osobnikami, których spotkaliśmy na kanale, ale w tej chwili pokład był pusty – widocznie mężczyźni poszli do miasta zabawić się.
Musiałem czym prędzej płynąłem do siebie. Osa łaskawie zgodziła się poczekać, aż Indiana przyniesie suche ubrania dla czekającej posłusznie w mesie Scarlett. Gdy chłopak wygramolił się na przystań i zamierzał pobiec do domu po ciuchy, zatrzymałem go jeszcze.
- Obiecajcie, że zażyjecie aspirynę przed zaśnięciem - krzyczałem z pokładu mojej łodzi do młodzieży.
- Płyń już, żółtodziobie! - popędzała mnie Osa. - Inaczej sam trafisz do szpitala.
Wracaj do domu! Natrzyj się spirytusem i poczytaj trochę o żeglarstwie. Dzieciakami się nie przejmuj, powiem im, co mają robić, aby rano stawiły się w szkole całe i zdrowe.
- Do zobaczenia! - machnąłem ręką.
- Indiana! - zwróciła się do chłopaka. - Leć do domu! Na co czekasz?! Scarlett umiera z zimna w mesie.
- Już mi cieplej! - dobiegł nas jej głos spod pokładu.
Za to mnie było zimno jak diabli i o niczym innym nie marzyłem, jak o ciepłej kąpieli.
- Kiedy się zobaczymy? - zapytałem na odchodnym.
Osa popatrzyła na mnie spode łba i uśmiechnęła się pod nosem.
- Czy zawsze w tak nachalny sposób podrywasz kobiety? - zachichotała.
- Nie, ale chciałbym ci oddać ten ręcznik, który mam pod ubraniem!
- Zatrzymaj go. Nie będzie mi potrzebny!
- Dlaczego? - skrzywiłem się jeszcze. - Szkoda marnować takich ładnych ręczników.
- Daję ci go w prezencie.
- Jak w takim razie mogę się zrewanżować?
- Chcesz mnie ratować tonącą na jeziorze? - w dalszym ciągu się śmiała. - Niepotrzebnie. Świetnie pływam! W przeciwieństwie do ciebie.
- Myślałem raczej o koszu róż.
Nie odpowiadała. Stała na pokładzie swojego jachtu i patrzyła w milczeniu na mnie. Podniosła rękę i pomachała mi na pożegnanie, urywając tym samym dyskusję na temat kolejnego spotkania.
Zapaliłem silniczek i odpłynąłem powoli.
- Gdzie mieszkasz? - usłyszałem za sobą krzyk Osy.
Wymieniłem nazwę wsi.
- To ja cię znajdę! - dodała.
Po półgodzinie byłem w domu, gdzie przywitała mnie z radością Skórka. Zziębnięty i niemalże sztywny z trudnością otworzyłem kluczem drzwi. Mówiłem coś do Skórki bez ładu i składu, sepleniłem jak obłąkany starzec, ale psu najwyraźniej to nie przeszkadzało. Był głodny. Ręce trzęsły mi się, jak choremu na delirium i niełatwo przyszło mi otworzyć butelkę spirytusu. Nalałem sobie naparstek i łyknąłem. Łagodzący wszelkie inne dolegliwości pożar przedostał się szybko z gardła do przełyku i o mało nie wypalił mojego żołądka, ale wnet poczułem się lepiej. O niebo lepiej! Jeszcze ciut niezdarny przygotowałem balię do kąpieli, ale najpierw przebrałem się w inne ubranie i rozpaliłem ogień w kuchni oraz w piecu.
Nakarmiłem Skórkę i zażyłem krótkiej kąpieli, do czasu, aż woda w balii ochłodziła się.
Potem usiadłem w fotelu przy ciepłym piecu, z herbatą słodzoną miodem i ze starą księgą na kolanach.
Skończyłem jej lekturę na fragmencie opisującej postój rodziny Marty D. w Wyszemborku pod koniec stycznia 1945 roku, kiedy to Rosjanie zabili jakiegoś krawca.
“Rosjanie gwałcili kobiety. Bez przerwy przychodzili i wybierali swoje ofiary. 30 stycznia, wszystkie domy w Wyszemborku musiały zostać opuszczone, gdyż front był blisko.
Niemcy zostali zagonieni do samotnie położonego gospodarstwa. Rosjanie krzyczeli na wszystkich, bili nas. Nasza 80-letnia babcia była przez nas bardziej ciągnięta niż prowadzona, tak bardzo się śpieszyliśmy. Nie wytrzymała długo i wkrótce opuściły ją siły. Zresztą od kilku dni nikt z nas prawie nic nie jadł i nie spał. Ale babcia była starą kobietą. Gdy usiadła na poboczu drogi, na śniegu, w jakiejś wsi, stanęłyśmy przy niej, aby jej pomóc. Rosjanie zmusili nas do pójścia dalej, w efekcie czego musieliśmy bezradną i starą kobietę pozostawić własnemu losowi. Nie muszę dodawać, że nienawidziliśmy Rosjan z całego serca, była to nienawiść obłąkańcza, najgorsza z możliwych, ale i dzisiaj, po latach nie zmalała ani odrobinę. Czas nie zdołał jej osłabić. Nawet dziś nie znajduję odpowiednich słów na to, co się wtedy wydarzyło. Do dziś nie wiemy co, się stało z naszą babcią. Czy przeżyła jeszcze kilka dni? Czy ktoś jej pomógł? Łudzimy się nadzieją, że śmierć nie była dla niej zbyt okrutna.
Rosjanie przegonili nas do dużego gospodarstwa, robili to szybko, kosztem rozłąki bliskich, utraty naszego zdrowia, czasami życia. Spotkaliśmy także znajomą z córkami, które pochodziły z naszej wsi. Opowiedziały nam, że ich 60-letniego szwagra rozstrzelali w Wyszemborku Rosjanie. Po tych informacjach nasz strach osiągnął apogeum – byliśmy sparaliżowani. Gospodarstwa, do którego trafiliśmy, nikt nie mógł opuszczać. Spędziliśmy tam noc i dostaliśmy od innych Niemców coś do jedzenia. Następnego ranka, to jest 31 stycznia, niespodziewanie otrzymaliśmy od Rosjan pozwolenie pójścia do domu. Janina, nasza robotnica, spotkała dwie polskie dziewczyny, które dobrze znała, gdyż pracowały w naszych rodzinnych stronach. Przez następne trzy dni przeszłyśmy z tymi dziewczynami około 50 km do Mrągowa. Tam przedstawiły nas Rosjanom jako Polki.
W ciągu kolejnych dwóch nocy prawie nie spałyśmy, leżąc w panicznym strachu na słomie, gdyż Rosjanie urządzili kolejne polowania na kobiety, w szczególności na młode dziewczyny.
Marsz na Mrągowo wspominam do dziś ze zgrozą, gdyż na ulicach, obok poprzewracanych wozów uciekinierów leżało ich rozrzucone mienie, pozabijane konie i wielu martwych ludzi. Przeważnie byli to zabici żołnierze niemieccy i osoby cywilne obojga płci, niemowlęta i starcy. Wszystko to było okropne. W przydrożnych rowach wyszukiwałyśmy potrzebnych środków do życia - brałyśmy nawet chleb zamarznięty na kamień. Czasem znajdowałyśmy kawałek słoniny. Już sama nie pamiętam, przez jakie miejscowości szłyśmy.
Chciałyśmy jak najszybciej dotrzeć do domu.
O pierwszej po południu 2 lutego przybyłyśmy do Mrągowa. Wiele tamtejszych domów stało w płomieniach. Tam, gdzie się jeszcze nie paliło, okna i drzwi były powybijane. Meble i inne sprzęty zostały wyrzucone na ulicę. Przed bankiem leżało mnóstwo pieniędzy, które nie miały już wtedy żadnej wartości. W całym tym chaosie Rosjanie, jak zwykle, krzyczeli i strzelali. Barbarzyńcy. A przecież walki wokół Mrągowa zakończyły się już przed kilkoma dniami. Wśród nich panowała ślepa furia wobec wszystkiego co niemieckie.
Następnego dnia ruszyłyśmy dalej na południe szeroką szosą w kierunku rodzinnych stron. Szłyśmy długą kolumną, którą, o zgrozo, znowu obstawili Rosjanie. Gnali nas, jak dzicy. Krzyczeli, strzelali i bili maruderów kolbami karabinów. Szłyśmy na końcu pochodu, brakowało bowiem sił. Gdy zapadł zmrok przybyłyśmy do Piecek, około 15 km na południe od Mrągowa. Część została od razu zapędzona przez Rosjan do domów. Tak się stało, że nie mieli dla nas więcej miejsc, więc poszłyśmy dalej. Przy najbliższej sposobności zboczyłyśmy w polną drogę i po kilku kilometrach dotarłyśmy do samotnie położonej leśniczówki. Dom był zamieszkały i znajdowało się tam wielu uciekinierów. Tutaj mogłyśmy zjeść trochę chleba, który zabraliśmy z pobocza drogi i który zdążył zmarznąć na kość.
Mogłyśmy się też zastanowić, co robić dalej? Postanowiłyśmy dotrzeć bocznymi drogami do pobliskiego Piasutna w powiecie szczycieńskim. Tam mieszkali teściowie córki.
Dotarłyśmy tam 4 lutego po około dwudziestokilometrowym marszu. W Piasutnie byłyśmy nad ranem, szczęśliwe, że nie było tam Rosjan. Najpierw wpadłyśmy do opuszczonego domu szwagra córki - Gustawa Jessa, rolnika. Mieszkanie i gospodarstwo były splądrowane, właściciela nie było. Nieco później odwiedziłyśmy dom teściów Edyty. Oboje starzy Jessowie żyli, wraz z nimi była jeszcze żona Gustawa z dwójką dzieci.
W domu teściów zdjęłyśmy mokre i brudne ubranie. Umyłyśmy się. Mogłyśmy wypocząć i przespać się w prawdziwych łóżkach. W Piasutnie nie było prawie wcale uciekinierów. Przede wszystkim nie było w nim Rosjan. Byli tutaj na dwa dni przed naszym przybyciem. To wtedy zabrali między innymi Gustawa. Był on wtedy w oborze, karmił bydło i musiał natychmiast z nimi pójść, nie pożegnawszy się ze swoją żoną i dziećmi. Został zabrany, tak jak stał, w ubraniu roboczym i drewnianych butach. Nigdy więcej o nim nie słyszeliśmy”.
Do późna w nocy czytałem o dalszej podróży rodziny Marty D. - o ich trzydniowym pobycie w Piasutnie i dalszej drodze do rodzinnych stron. Wyekwipowani przez teściów ruszyli bocznymi drogami przez Świętajno i Rozogi. Po drodze napotkali Rosjan, którzy zabrali córce Edycie buty, w związku z czym kobieta musiała iść dalej w śniegu na bosaka.
Puszcza Piska, w której się znaleźli, dawała dobre schronienie przed Rosjanami, ale utrudniała ucieczkę z powodu zasypanych śniegiem ścieżek. Minęli las w pobliżu Karwicy nad Jeziorem Nidzkim i w opuszczonym domu przenocowali. Potem znowu rozpoczął się marsz przez śnieg, w mrozie, ostatkiem sił. W kościele w Turośli zatrzymali się, aby się pomodlić, nieuważnie rozpalili ogień, którego dym sprowadził do nich kilku Rosjan – kazali się im skryć w świątyni i czekać na siebie. Jako że się nie zjawiali, rodzina postanowiła iść dalej. 10 lutego szli już w kierunku Pisza przez niedostępną Puszczę Piska, minęli Pogubię Średnie, w których spotkali Rosjan z kościoła w Turośli. Okazali się oni jednak ludzcy i zaproponowali im podwiezienie do Pisza. One same przedstawiły się jako Mazurki idące z dwiema Polkami (mówiąc słabo po mazursku zdołały ich oszukać). Wkrótce otrzymały rozkaz rychłego zameldowania się w komendanturze.
“W komendanturze musiałyśmy opowiadać, skąd i dokąd się udajemy. Dzięki mazurskiemu językowi udało nam się i tym razem oszukać Rosjan. Po dłuższym przesłuchaniu otrzymałyśmy przepustki.
Na drodze rozpoznałyśmy wśród żołnierzy radzieckich pewnego oficera, którego poznaliśmy w Wyszemborku. Nie chcąc ryzykować zmieniłyśmy kierunek marszu na północ. Ktoś nas poinformował, że nasz dom zdewastowali szabrownicy. Szczęśliwie dla nas pewien Rosjanin zabrał nas wozem konnym do Radzewa. Tam zostałyśmy na noc w domu pełnym uciekinierów. W ciągu dniu posunęłyśmy się znowu o niewielki kawałek drogi. 11 i 12 lutego były ostatnimi dniami naszej ucieczki. Nie wróciłyśmy wprawdzie do rodzinnej wsi, ale znalazłyśmy opuszczone gospodarstwo w Kwiku w pobliżu jeziora Śniardwy. Tam bowiem znajdował się dom rodziców naszej matki i leżał on z dala od głównej drogi. W Kwiku domy nie były zniszczone, nie były też opustoszałe. Weszłyśmy do domu rodziców naszej matki i spotkałyśmy tam naszego dziadka wśród uciekinierów. Powitanie było wzruszające i pełne łez. Stary mężczyzna był szczęśliwy, w końcu jedno z jego dziesięciorga dzieci wraz z dwiema wnuczkami miał u siebie.
On sam uciekał furmanką, którą szybko zawrócił. Do tego czasu nic nie zostało jeszcze splądrowane. Kilka dni później Rosjanie zabrali mu konie i wóz, wkrótce potem także bydło. Taki sam los spotkał uciekinierów przybyłych tutaj. Nasza czwórka, to jest ja, córka, służąca Janina i kuzynka Anna, otrzymałyśmy szczęśliwie własny pokój. W tych dniach wszyscy byli sobie życzliwi i pomagali sobie nawzajem. Podczas jedzenia utrzymywaliśmy dyscyplinę - wszystko było rozdzielane. W piwnicy były zgromadzone wielkie ilości ziemniaków, był jeszcze worek mąki. W różnych kryjówkach leżało jeszcze trochę mięsa i kilka innych produktów, spożywczych. Wypoczęłyśmy. Były to stosunkowo spokojne dni.
Dokładnie po tygodniu, konkretnie 19 lutego, pojawili się nagle Rosjanie. Przyjechali furmankami, którymi zastawili podwórze. To byli ludzie oficera Wołkowa z Orłowa. On sam również tutaj przybył. Poszukiwał siły roboczej do swojego kołchozu. Moja córka i kuzynka Anna natychmiast zostały wytypowane do nowej pracy. Nie musiałam z nimi iść, ale nie mogłam ich zostawić i dlatego poszłam dobrowolnie do wsi Orłowo”.
W ten oto sposób dobrnąłem do pierwszej części opowieści Marty D., w której ona sama wraz z trójką kobiet powróciła na Mazury, wprawdzie nie do swojej rodzinnej wsi, ale do miejsca w miarę bezpiecznego i bliskiego jej sercu - do domu jej dziadków i ojców.
Wkrótce Marta D. trafiła wraz z córką do obozu pracy w Orłowie. Ale tę opowieść zostawiłem sobie na później, gdyż w dalszym fragmencie nie było żadnych podkreśleń. W tekście, który dotąd cytowałem - od opuszczenia Wyszemborku do Kwiku - też nie było ich za wiele. Pan Różański, bo to chyba on był autorem tych podkreśleń, najczęściej zwracał uwagę na nazwy wsi i miast, które dzielne kobiety mijały, czasami były to nazwiska osób spotkanych po drodze.
Nie wiem, na ile wydarzenia w obozie w Orłowie były ważne w całej tej opowieści. Kwik, do którego trafiła autorka opowieści leżał po sąsiedzku z Nowymi Gutami. To uznałem za wielce zastanawiające. Przytoczę tutaj może jeszcze jeden fragment, który z pewnością był przełomowym momentem w życiu pani Marty D., a kto wie, co znaczył w całej tej historii.
“W obozie GPU w Orzyszu było wielu zabitych i jeszcze więcej rannych. Liczby ofiar nigdy nie ustalono. Do pracy przymusowej w ZSRR codziennie wysyłano tych, którzy pod przymusem podpisywali fałszywe zeznania. Odjeżdżało wiele przepełnionych ciężarówek z nieszczęśliwymi ludźmi. Wśród nich znalazłam się ja - uczyniłam to (podpisałam zeznanie świadczące, że współpracowałam z NSDAP), dla ratowania córki, aby nie bito jej już więcej.
Okazało się to mrzonką - Edyta zmarła w obozie z powodu wycieńczenia. Ja z Anną Kowalską podpisałyśmy co trzeba, aby uciec od tortur. Wkrótce wywieźli nas do Preussisch Eylau koło Królewca. Tam Anna zmarła na tyfus w obozie przejściowym, z którego wywożono zatrzymanych w głąb Rosji. W ten sposób trafiłam do ZSRR. Spędziłam w nim cztery lata, aż pewnego kwietniowego dnia 1949 roku spotkałam jednego z tych radzieckich żołnierzy, którzy podwieźli nas furmanką do Pisza. Dzięki niemu dostałam lepszą pracę, wkrótce otrzymałam propozycję ślubu, tak bardzo podobałam się temu żołnierzowi. To dzięki niemu mogłam wysłać list do naszej dalekiej rodziny w Niemczech, list, w którym przekazywałam im wiadomość, że żyję. Miałam nadzieję, że rodzina przekaże te wieści moim bliskich na Mazurach (nie wiedziałam wtedy, że wszyscy oni wyjechali z Polski za Odrę). Do ślubu nie doszło - ciężko się rozchorowałam, co było efektem długotrwałej i męczącej ucieczki w styczniu i w lutym 1945 roku. Rosjanin nie chciał ciężko chorej kobiety za żonę, ale okazał się człowiekiem wspaniałomyślnym. Jakimś cudem załatwił mi wyjazd do Niemiec. Ostatecznie trafiłam tam dopiero w 1951 roku z powodu komplikacji zdrowotnych.
W rok później spisałam swoje wspomnienia. Z mężem już nigdy nie spotkałam się”.
Wspomnienia Marty D. długo nie chciały ulecieć z mojej głowy. Bardzo zastanawiające było jeszcze inne odkrycie dokonane po ostatniej lekturze rozdziału ze starej księgi. Otóż, okazało się, że brakuje kilku dalszych stron tego opowiadania, co do tej pory jakoś uszło mojej uwagi. Ktoś wyrwał dokładnie sześć ostatnich kartek rozdziału napisanego przez Martę D. To mógł być epilog jej opowieści, może nawet streszczenie losów jej męża.
Cóż z tego, skoro opowieść kończyła się na stronie 192, a następny rozdział zaczynał się dopiero na stronie 199. Oczywiście biblioteka nie dysponowała drugim egzemplarzem księgi, więc nie mogłem sprawdzić, czy tych sześć stron kryło jakieś istotne dla sprawy wydarzenia.
Napisanie listu do wydawnictwa było przysłowiowym waleniem głową w mur, gdyż takowe już nie istniało (nie zapominajmy, że książka została wydana prawie czterdzieści lat temu). Wynotowałem z księgi nazwiska redaktorów i spróbowałem za pomocą Internetu odszukać współczesnych redaktorów noszących te same nazwiska, a następnie wysłałem im wszystkim maile z prośbą o kontakt, jeśli mają oni cokolwiek wspólnego z wydaniem tamtej starej księgi. Ale odpowiedzi nie otrzymałem.
W najbliższych tygodniach z pomocą Scarlett i Indiany udało się ustalić, że rodzina autorki wspomnień mieszkała prawdopodobnie we wsi Pożegi - niewielkiej osadzie leżącej około piętnastu kilometrów na południowy wschód od Pisza. To by wyjaśniało bliskie sąsiedztwo Kowalewa i Kumielska - wsi występujących w opowieści i potraktowanych przez jej autorkę jako sąsiednie wioski.
Na trop Pożeg wpadliśmy przeglądając spis niektórych osad wiejskich położonych blisko Pisza i przypatrując się niektórym nazwiskom właścicieli domów. Porównałem je z tymi występującymi w opowieści Marty D. i na podstawie tego stworzyliśmy coś w rodzaju mapki-ściągi. Zdawało się, że wszystkie drogi prowadzą właśnie tam - do Pożeg. Ale dzisiaj ta wieś już nie istniała. Natomiast według spisu powszechnego z maja 1939 roku wieś liczyła zaledwie pięćdziesięciu sześciu mieszkańców. W Pożegach nie istniała szkoła. Dzieci uczyły się w jednoklasowej szkole w Bogumiłach. W 1933 roku zmieniono dotychczasową nazwę urzędową osady na Poseggen. W okresie międzywojennym w Pożegach istniało kilkanaście siedlisk, w tym jedno opuszczone (ruiny drewnianego domu). Na liście właścicieli owych siedlisk z przełomu lat 1944-1945 znajdowało się jedno nazwisko zaczynające się na literę “D”. Dusch. Mieszkał tam także niejaki Gustav Słomka - osoba wymieniona przez Martę D. - oraz rodzina Chrzanów. Według niej Słomka i Chrzan pochodzili właśnie z jej rodzinnej wsi, a zatem wszystko wskazywało na to, że tą wsią były Pożegi.
W styczniu 1945 roku nastąpiła - jak już wiemy - przymusowa ewakuacja ludności cywilnej. Ze sprawozdania Starosty Powiatowego Piskiego z końca 1945 roku wynika, że tylko cztery gospodarstwa nadawały się do zasiedlenia. Zapewne pozostałe wkrótce padły ofiarą szabrowników z Kurpi. Pożegi formalnie zostały przyłączone do gminy Turowo z siedzibą w Bogumiłach. Po 1945 roku osada nie została zasiedlona i odbudowana.
Jednakże trop w naszej historii prowadził nad Śniardwy - do wsi Kwik lub Nowych Gutów. Korzystając z telefonu szybko odnalazłem brakujące ogniwo. Rzeczywiście rodzina Duschów mieszkała nie tylko w Pożegach, ale i w Kwiku. Odwiedziłem Kwik, ale nie udało mi się niczego nowego ustalić. Nikt tutejszy nie znał żadnego Duscha. Z pomocą przyszedł mi stary spis powiatowy właścicieli gospodarstw wsi Nowe Guty. Nie od razu znalazłem to czego szukałem, ale przyzwyczajone do poszukiwań oko szybko znalazło jedno ciekawie brzmiące nazwisko. Wynikało z niego, że w 1946 roku zamieszkał w Nowych Gutach niejaki Karol Dusza.
Zgadnijcie, gdzie? Na skraju lasu. Pod numerem 30. Po sąsiedzku z Janem Różańskim.
INWENTARYZACJA I REMONT * NA TROPIE WŁAŚCICIELA DOMU NUMER 28 * STARUSZEK WSPOMINA KAROLA DUSZĘ * SKARB ARIAŃSKI * KTO PYTAŁ PRZED NAMI O MIEJSCOWĄ HISTORIĘ? * O ARIANACH NA MAZURACH * GDZIE ZAKOPANO SKARB? * ZAMKNIĘTA POSESJA * ZAGADUJEMY KOŚCIELNEGO * PASTOR GRATTKE MÓGŁ COŚ WIEDZIEĆ * OSA * CO MAJĄ WSPÓLNEGO GRZYBOBRANIE I POSZUKIWANIE SKARBÓW? * NIEPRZYJEMNY WŁAŚCICIEL * W TAWERNIE * O ZAGADKACH I LEGENDACH * SZUKAMY OSY
Do historii opisanej przez Martę D. wróciłem na początku wakacji. Przypuszczałem, że kluczem do zrozumienia całej historii były losy męża pani Marty D., który - jak wynikało z jej opowieści - opuścił rodzinę podczas ewakuacji, zmuszony przez żołnierzy radzieckich do obsługi bydła. Jak mniemałem, tym człowiekiem był Karol Dusza vel Karol Dusch. Nie powrócił do Pożeg, osiadł w Nowych Gutach, spolszczając nazwisko, ale zachowując stare brzmienie. “Dusch” i “Dusza” brzmiały podobnie.
Rodziło się pytanie: dlaczego ten człowiek zjawił się tam, a nie gdzie indziej? Czy szukał swojej rodziny w Pożegach, Kwiku, Kumielsku i czy w końcu udało mu się kogoś z bliskich spotkać? Obiecywałem sobie zająć się bliżej osobą Jana Różańskiego, który był istotną zagadką w tej sprawie. Telefon komórkowy podany na tabliczce przytwierdzonej do ogrodzenia byłej posesji Różańskiego był już nieaktywny (ten ktoś, widać, zmienił numer).
Powinienem był odwiedzić urząd gminy, popytać o prawnika pomagającego w sprzedaży domu. Ale na sprawdzenie tych, jak i wielu innych faktów, potrzebowałem czasu. W maju i na początku czerwca musiałem zapomnieć o całej sprawie - w bibliotece przeprowadzaliśmy remont i inwentaryzację.
Wszystko się odmieniło wraz z nadejściem wakacji, gdy pobliskie jezioro zaroiło się od białych żagli. Siedziałem w odnowionej sali, pachnącej jeszcze emolakiem i lakierem podłogowym, gdy do biblioteki wpadli podekscytowani czymś Scarlett i Indiana.
- Panie Pawle! - krzyczała Scarlett. - Mamy go!
- Kogo? - zdziwiłem się.
- Tego gościa, który kupił dom Różańskiego - wyjaśnił zaraz Indiana. - W Nowych Gutach!
- Poważnie?
- Czy wyglądamy na żartownisiów?
Na salę wszedł zaniepokojony głośną rozmową pan Skrzeczyński.
- Czy ciągle muszę powtarzać, że tu nie jest dyskoteka? - warknął zły na młodzież.
- Przepraszamy - Scarlett spąsowiała.
- Ach, to wy, młodzi czytelnicy rekordziści? - uspokoił się stary bibliotekarz.
- To oni - pokiwałem głową. - Najlepsi, jakich znam.
- Brawo! Tylko dlaczego tak hałasujecie? Coś się stało? Macie dziwne twarze.
- Nie, nic - wzruszył ramionami Indiana.
- Chcieliśmy porwać pana Pawła - zaśmiała się dziewczyna.
- Porwać? - zdumiał się Skrzeczyński. - On tu pracuje.
- Jeszcze godzinę i czterdzieści minut. Mógłby go pan wyjątkowo dzisiaj zwolnić?
- A wy dlaczego nie w szkole?
- Wczoraj był koniec roku.
- Już?
- Tak, już! Na całe szczęście. To jak, proszę pana? - nie dawała za wygraną Scarlett. - Pożyczy nam pan dzisiaj pana Pawła? Oddamy go możliwie najszybciej.
- Nie ma dzisiaj ruchu - dodał Indiana.
Pan Skrzeczyński popatrzył na mnie uważnie i zgadywał w milczeniu, czy młodzi ludzie przypadkiem nie nabijają się z niego. Ja jednak miałem bardzo poważną minę, a i oni zachowywali się nad wyraz przyzwoicie.
- No dobra - stęknął stary mężczyzna. - Ale tylko na jeden dzień. Jutro, pan Paweł, odrobi te dwie godziny.
- Godzinę i czterdzieści minut, proszę pana - zerknęła na zegarek Scarlett. - A nawet już godzinę i trzydzieści dziewięć minut.
Pan Skrzeczyński machnął zniecierpliwiony ręką i kazał mi się wynosić, ale nie był to gest nerwowy - po prostu odgrywał rolę ciągle niezadowolonego przełożonego, choć tak naprawdę to był z niego równy gość. Zapomniał, że bibliotekę również czekała wakacyjna przerwa - z dniem pierwszego lipca nasza placówka miała zostać zamknięta na cały miesiąc.
To było już pojutrze.
Idąc uliczkami Pisza, Indiana opowiedział mi o swojej dzisiejszej wycieczce do Nowych Gutów. Wiedziony intuicją wytrawnego poszukiwacza skarbów pojechał pod dom numer 28 samochodem starszego kolegi, Bażanta. Ku swojemu zdziwieniu dostrzegł na terenie posesji samochód z olsztyńską rejestracją oraz kręcącego za domem mężczyznę. Nie widzieli go dobrze, bo ów człowiek coś tam robił i nie wychodził, a chłopaki nie mogli stać bezczelnie przed domem i gapić się na niego. Odjechali, aby nie wzbudzić podejrzliwości obcego.
- Mówię panu, że chodzi o jakiś skarb! - krzyczał podekscytowany Indiana, aż ludzie na ulicy oglądali się na nas.
Nagle zatrzymałem się niespodziewanie dwieście metrów od przystani.
- Zaraz! - złapałem się za głowę. - Nie możecie ze mną popłynąć.
- A to czemu? - zezłościli się.
- Nie mam kamizelek ratunkowych dla was.
- Pan żartuje? - prychnął Indiana. - A kto jako jedyny, nie wypadł za burtę podczas wiosennego rejsu? Ja! To pan powinien postarać się o kamizelkę. Dla siebie!
- Jak ja się utopię, to nikt nie będzie po mnie płakał, ale jak któreś z was pójdzie na dno Śniardw, co wtedy powiem waszym rodzicom?
- Będziemy płynąć blisko brzegu - zaproponowała Scarlett. - Poza tym Śniardwy są płytkie. Prędzej można się utopić na basenie. I nieprawda, że nikt nie będzie po panu płakał.
- Wy?
- Skórka. Tyle pan o niej opowiadał.
Żartując doszliśmy do przystani. Po niespełna kwadransie znaleźliśmy się na pokładzie “Wehikułu czasu” i odbijaliśmy od przystani pełni energii i przeświadczenia, że wielka przygoda czeka na nas na wschodnim brzegu Śniardw. Mieliśmy wspaniały, ciepły dzień spod znaku lenistwa, słońce ostro grzało, ale upału nie było. Wiał bowiem słaby wiaterek z północy, który dodatkowo utrudniał nam żeglowanie. W związku z tym byłem zmuszony halsować, ale przecież ujście Kanału Jeglińskiego było na wyciągnięcie ręki. Najgorszy był właśnie rejs kanałem - nudny i długi. Jak na złość wiele jachtów korzystało z niego dzisiaj, więc panował tam niezgorszy tłok. Czegóż chciałem - zaczęły się wakacje! I tak mogłem dziękować Bogu, że to nie Ruciane-Nida albo Mikołajki. Tam to dopiero był tłok.
Żeglowanie po Śniardwach okazało się oczyszczającym duszę zabiegiem – czułem przysłowiowy wiatr we włosach i błogi nastrój. Mógłbym tak płynąć i płynąć, ale wkrótce przybiliśmy do znanej nam z wiosennej wizyty w Nowych Gutach przystani. Teraz jednak na pobliskiej plaży pluskało się więcej niż wtedy ludzi i więcej żagli przecinało to wielkie jezioro, mknąc aż po ledwo widoczny horyzont. Na lekkiej fali cumowały cztery łodzie, do których dołączyliśmy.
Obok tawerny na ławeczce przy przystani siedział ten sam starszy człowiek, który pilnował kiedyś mojej łodzi. I tym razem z wielką radością zgodził się na to. Zanim poszliśmy na wieś, zapytałem go o Karola Duszę.
- Karol Dusza? - zmarszczył jeszcze bardziej swoje poorane czoło. - To było dawno temu... ho, ho, ze dwadzieścia lat wtedy miałem i faktycznie jakiś Dusza mieszkał pod lasem.
- To nie był przypadkiem sąsiad Różańskiego?
- Zgadza się! Tylko że Różański zmarł niedawno, a Dusza zaraz po wojnie. Sąsiadami nawet byli. Ale nie lubili się.
- O, to ciekawe - zamruczałem.
- Czy ten Dusza mieszkał może z żoną? - zapytała Scarlett. - Na imię miała Marta.
- Żony raczej tu nie miał - pokiwał głową staruszek. - Powiadali kiedyś, że ten Dusza to ponoć znalazł skarb ariański...
- Ariański?! - ożywiłem się.
- Ano ariański.
- A nie mówiłem?! - podskoczył z radości Indiana.
- Że niby przed wojną to było - kontynuował staruszek. - Znalazł skarb, chyba w Kosinowie, i dobrze go zakopał. Ale nikt nie wiedział gdzie. Podobno pastor coś bliżej wiedział. Dusza był pobożnym człowiekiem i przed śmiercią spowiadał się pastorowi. Dusza wybierał się po wojnie do Niemiec - dodał staruszek. - Mówili, że do żony, bo był Niemcem, który spolszczył nazwisko. Zmarł w drodze na Zachód. W Piszu. Zdaje się, że w szpitalu.
- To pewnie jest pochowany na tamtejszym cmentarzu - zgadywałem.
- Pewnie tak - stęknął. - Tak samo uważa ta młoda dama.
- Ktoś pytał o Karola Duszę? - zaskoczony spytałem staruszka, a potem przeniosłem wzrok na zdziwioną młodzież.
- Trzy dni temu. Kobieta. Młoda i ładna. Już tu ją widziałem, ale wzrok mam słaby, to nie opiszę dokładnie. Pytała o Duszę i Różańskiego. Wczoraj. Wy też badacie miejscowe legendy?
- Ach, to ona bada legendy? - zdziwiłem się.
- Tak powiedziała.
- My też badamy legendy, proszę pana - zapewniła staruszka Scarlett.
- A może szukacie skarbu - zachichotał. - Tak, jak Różański.
I usłyszeliśmy krótką opowieść o tym, jak Różański całe życie rwał sobie włosy z głowy, próbując zgadnąć, gdzie jego dawny sąsiad ukrył skarb, który ponoć należał do mazurskich arian. Gdy podziękowawszy staruszkowi udaliśmy się na wieś, zastanawialiśmy się, kim może być owa młoda i ładna kobieta pytająca o Duszę? Nie mieliśmy pojęcia, kim była, ale przypomniałem sobie Osę pływającą na “Magnacie”. Kobietę znikąd. Tajemniczą i niedostępną. Podzieliłem się z młodzieżą moimi domysłami.
- To mogła być ona - cmoknął Indiana. - Cwana babka.
- Czego ona tutaj szuka? - zgadywała Scarlett. - Jakoś nie chce mi się wierzyć, że to badaczka legend.
- Kto wie? - wzruszyłem ramionami. - Nie oceniaj ludzi zbyt pochopnie.
- Scarlett ma rację - poparł ją chłopak i zaraz popatrzył na mnie. - Ale co to jest w ogóle ten skarb ariański?
Podzieliłem się z nimi szczątkami wiedzy na temat arian mazurskich, którzy we wsi Kosinowo (między Piszem a Ełkiem) mieli na wzgórzu w kształcie stożka cmentarz, zwany dziś Ariańską Górą. Arianie stanowili odłam kalwinizmu i głośno o nich zaczęło być w roku 1565. Utworzyli tak zwany Zbór Mniejszy, potem zwano ich braćmi polskimi lub arianami, od średniowiecznego herezjarchy, biskupa Ariusza. Najbardziej znanym arianinem osiadłym na Mazurach był Zbigniew Morsztyn, znany poeta, autor m.in. “Pieśni w ucisku”, cyklu liryków “Emblematy” i zbioru “Muza domowa”. Osiadł w Rudówce koło Rynu i tam zmarł. Uczestniczył w kilku synodach ariańskich w Kotle koło Pisza. Oprócz pisania poezji tłumaczył na język polski łacińskie utwory Samuela Przypkowskiego - duchowego przywódcy arian na ziemi pruskiej (zmarłego w 1670 roku). Prochy tego ostatniego i innych arian (Crell - Spinowskich, Trembeckich, Schlichtyngów, Kąckich) spoczęły właśnie w Kosinowie na Ariańskiej Górze. Dziś to było zwykłe wyrobisko żwiru.
- Jeśli ten Dusza znalazł skarb w Kosinowie - myślałem na głos - to prawdopodobnie chodzi o Ariańską Górę.
- Pewnie wywiózł skarb bliżej Pisza i zakopał w okolicy - rozważał Indiana.
- Tylko co robił Dusza w Kosinowie? - powątpiewałem. - Z naszych ustaleń wynika, że to Karol Dusch z Pożeg, który w wyniku ucieczki przed armią sowiecką znalazł się w Nowych Gutach. Ale Kosinowo? To na wschód w kierunku Ełku!
- To niedaleko stąd - bronił swojej wersji Indiana.
- Może w obecnych czasach, gdy prawie każdy ma samochód. Ale wtedy trzydzieści kilometrów to było dużo.
- Wspominał pan o wsi Kocioł, w której odbywały się synody. Czy tam nie mógł znaleźć jakiegoś skarbu?
- Właśnie! - poparła go Scarlett. - Kocioł leży kilka kilometrów na południe od jeziora Roś. Blisko Pisza i tych Pożeg.
- Może i tak - mruknąłem. - Poza tym Kocioł leży na drodze wędrówki uciekinierów do Białej Piskiej w styczniu 1945 roku. Wtedy Dusch szedł jeszcze z rodziną, dopiero potem przepadł.
- To myśli pan, że Dusch nawiał, aby odkopać skarb?!
- Nie, tak nie myślę - uspokoiłem ich. - Byłoby szczytem głupoty narażać się na ucieczkę i ze skarbem wędrować po okolicy. Z lektury opowieści Marty D. jasno wynika, że Rosjanie zabierali Niemcom i Mazurom wszystko co cenne. Tak sobie tylko próbuję zestawić wszystkie miejscowości wymienione przez autorkę opowieści, szczególnie szlak jej ucieczki z Pożeg, z wszystkimi innymi miejscowościami, które z jakichś względów nas interesują. Jeśli ktoś podkreślił niektóre miejscowości, przez które rodzina Duschów przechodziła pamiętnej zimy, to miał w tym jakiś cel. Nie wiemy, czy chodziło mu o Martę czy o Karola Duscha.
- Być może ten Różański podejrzewał, że Duschowie ukryli skarb podczas ucieczki - oświadczył Indiana.
- Toż pan Paweł tłumaczy ci, że nie mieli na to czasu. Karol Dusch musiał ukryć skarb wcześniej.
- Wiem! - nie zrażał się tonem dziewczyny Indiana. - Na początku opowiadania jest wzmianka o tym, że w ogrodzie Duschowie zakopali kany po mleku. Tam był skarb! Karol Dusch wrócił tam, odkopał go i przeniósł się do Nowych Gutów.
- Staruszek przy przystani twierdzi, że Dusza niczego nie odkopał, a zakopał. Prawdopodobnie skarb znalazł przed wojną. Gdzieś tutaj go zakopał. Mógł wrócić po niego do Pożeg albo wykopać gdzieś po drodze i z powrotem zakopać go w Nowych Gutach!
- Nie, po co ktoś miałby zakopywać ciągle skarb? Skarby się odkopuje, a nie zakopuje.
Kłócili się, a ja podśmiewałem się pod nosem. Nie robiłem tego jednak ze złości, a wyłącznie z czystego rozbawienia. Młoda para tak zapalczywie wymyślała różne historie i warianty, że można było dostać kręćka.
Wreszcie wyszliśmy na szosę na Giżycko. Zapachniał nam niespodziewanie las łagodzony aromatem jeziora. Mijaliśmy indywidualne gospodarstwa wybudowane z głazów narzutowych i wnet dotarliśmy na miejsce, pod ów opuszczony dom, który niegdyś należał do Jana Różańskiego i - co było dodatkową ciekawostką - znajdował się w sąsiedztwie domu Duszy. Ale dzisiaj stał tylko jeden dom - ten po Różańskim ze starą oborą z kamienia i szopą.
To miejsce nie zmieniło się prawie wcale od naszej ostatniej wizyty, choć posesja zazieleniła się od chwastów, z framug okien zdjęto też deski i zniknęła tabliczka “Na sprzedaż”.
Pordzewiałą bramę zamknięto, ale wyraźne ślady opon na żwirze porośniętym chwastami wskazywały, że ktoś kilkakrotnie wjechał na teren zapuszczonej posiadłości i parkował z tyłu domu. W tej chwili jednak nikogo tam nie było.
- Daję słowo, że był tu jakiś facet! - zaklinał się Indiana.
- Wierzę ci - odezwałem się. - Ślady opon o tym świadczą. No i zniknęły deski w oknach. Ktoś się tutaj wprowadził.
- Co robimy? - zagadnęła Scarlett.
- Wracamy na wieś - rzekłem. - Przyjedziemy tu później. A może odwiedzimy kościół w Nowych Gutach? Sprawdzimy, jak to było z tą pobożnością Karola Duszy.
Kościół, jak to kościół. Stał spokojnie w cieniu drzew i tchnął w okolicę trochę tajemniczości. Był zamknięty na cztery spusty, msza miała się odbyć dopiero po południu, ale gdy podeszliśmy pod murowaną plebanię, zastaliśmy tam spulchniającego rabatkę ogrodnika, który był tutaj przede wszystkim kościelnym.
- Dzień dobry - powiedziałem. - Niech będzie pochwalony...
Chudy jak wierzbowa witka kościelny bąknął coś pod nosem i ledwo na nas popatrzył. Nie lubił obcych kręcących się po plebanii.
- Chcieliśmy zapytać o Jana Różańskiego - zacząłem spokojnie.
- W jakiej sprawie?
- Jestem historykiem sztuki i szukam wszystkiego, co ma związek z przeszłością, śladów ludzkiej działalności, śledzę los ludzi związanych z danym regionem, zbieram ciekawe opowieści...
- Jedna z nich mówi, że ukryto tutaj skarb - wszedł w słowo Indiana.
- Poważnie? - kościelny odłożył na bok motyczkę i popatrzył na nas uważnie. - Nic nie wiem o żadnym skarbie.
- Może ksiądz proboszcz coś wie. Dałby nam do przejrzenia stare księgi kościelne, a ja już coś w nich znajdę.
- Ksiądz proboszcz nie pomoże wam, bo przyszedł do parafii niedawno. Nie mógł znać nawet Różańskiego, o Duszy nie wspominając.
- To jednak zna pan tę historię? - zaśmiałem się.
- Nie rozumiem - speszył się.
- Historia dotyczy Karola Duszy, który dawno temu mieszkał po sąsiedzku z Różańskim, pod numerem 30. Gdyby pan nie słyszał o tym, nie przywoływałby pan teraz Duszy.
- Możliwe, ale czego to dowodzi? - wzruszył ramionami i zabrał się do spulchniania ziemi pod kwiatami. - To nawet nie jest potwierdzona historia z tym skarbem. Zwykłe plotki. Dusza mieszkał na skraju lasu, to fakt, znał Różańskiego, z którym się nienawidzili, ale zmarło mu się w 1951 roku.
- Czy nikt nie starał się odkupić ziemi po Duszy? Żadnej rodziny?
- Kiedyś próbowano. Z Niemiec Zachodnich, ale potem wszystko ucichło.
- Właśnie, Karol Dusza mógł być Niemcem, prawda? A czy zna pan człowieka, który kupił dom po Różańskim?
- Nie znam. Tu tylu ludzi kupuje działki, domy, że nikt nie zwraca już na to uwagi.
- Słyszeliśmy, że ponoć tutejszy pastor udzielił Duszy ostatniego namaszczenia w Piszu. Czy jest możliwe skontaktowanie się z tym duchownym, a raczej z jego rodziną?
- To był pastor Grattke. Nie wiem, dokąd pojechał po 1956 roku, bo od tego roku mamy tutaj kościół katolicki. Pewnie wyjechał na stałe do Niemiec.
- Rozumiem - westchnąłem zawiedziony.
Już mieliśmy odejść, gdy postanowiłem użyć pewnego podstępu.
- A czy ta młoda, szczupła kobieta, która tutaj była, też pytała o skarb? - zaryzykowałem.
- Nie - odparł szybko.
Znaczyło to, że była tu jakaś kobieta. Zdawała się interesować tą samą historią co my i wyprzedzała nas w poszukiwaniach.
- Ale mu pan nakłamał - chichotała Scarlett, gdy oddaliśmy się od kościoła.
- Ja?
- Że jest pan historykiem. Pan jest przecież bibliotekarzem.
- Ale studiowałem historię sztuki. Naprawdę.
- Nieważne - machnął ręką Indiana. - Nieważne, co się studiuje. Ważne, żeby znaleźć skarb. Ta Osa nie wyglądała na historyczkę, a jednak zawsze jest przed nami.
- Może ma więcej danych od nas. Poza tym, mój drogi, bez znajomości historii niewiele zdziałasz w wielce atrakcyjnej dziedzinie poszukiwania skarbów. Sam pamiętam, jak zastanawiałeś się, co może oznaczać “1435” z tego zapisku ze starej księgi? Pamiętasz?
- E, gada pan, jakby był poszukiwaczem skarbów - stęknął. - Czytałem wiele książek, ale do znalezienia skarbu potrzeba przede wszystkim żyłki detektywistycznej.
- To też, mój drogi. Ale wyobrażasz sobie grzybobranie bez znajomości atlasu grzybów?
- Grzybobranie? - zdziwił się podenerwowany chłopak. Był trochę zawiedziony przebiegiem naszego dochodzenia, gdyż natura pozbawiła go cierpliwości, a wiedziałem z autopsji, że ta cecha była równie ważna co intuicja, zdolność dedukcyjnego myślenia i wiedza.
- Co ma z tym wspólnego grzybobranie?
- To była taka metafora - odparłem.
Przerwaliśmy jednak naszą rozmowę. Dochodziliśmy bowiem do posesji numer 28 i naszym oczom ukazał się wjeżdżający z szosy na posesję samochód. Fiat bravo.
- Jest! Mamy go! - ucieszył się Indiana. - Moje na wierzchu.
Ledwo podeszliśmy pod bramę, gdy na rogu domu pojawił się groźnie wyglądający mężczyzna w moim wieku, krótko ścięty szatyn z wydatnymi kośćmi policzkowymi.
- O co chodzi? - warknął.
- My do pana Różańskiego - odparłem, aby coś powiedzieć.
- Spóźnił się pan. Odszedł. Na zawsze.
- Rozumiem, umarł.
- Może i umarł. Ale o co chodzi? Jaki interes ma pan do poprzedniego właściciela?
- Pracuję w bibliotece i...
- I co z tego?
- Chciałem z nim porozmawiać...
- Śmiało! - oczy mężczyzny niezdrowo zabłysły. - O czym?
- Skoro pan Różański zmarł, to nie ma sprawy - wzruszyłem ramionami i zrobiłem krok do odwrotu.
Osobnik zbliżył się szybko pod bramę, otworzył furtkę i wyszedł na krzywy chodnik. Złapał mnie brutalnie za rękaw bluzy.
- Zaraz! Nie tak prędko! Przychodzi pan, gada tajemniczo, a ja nawet nie wiem, co jest grane.
- Chciałem porozmawiać z panem Różańskim. Nie jest pan chyba jego rodziną.
- Skąd pan wie? - mężczyzna pociągnął mnie nerwowo. - Proszę mi natychmiast powiedzieć, o czym chciał pan rozmawiać z Różańskim?!
- Proszę mnie puścić - wyrywałem się. - Nie do pana przyszedłem! Nawet nie wiem, kim pan jest...
- Nowym właścicielem.
- Rozumiem - próbowałem się uśmiechnąć. - To po sprawie.
- O czym pan mówi?!
- Chciałem kupić ten dom, ale skoro już jest sprzedany, to nie ma o czym mówić.
Zrobiłem krok do tyłu i dopiero wtedy mężczyzna puścił łaskawie rękaw mojej bluzy. Odeszliśmy.
- Żebym was więcej tutaj nie widział! - szturchnął nas w plecy jego złowróżbny głos.
Wróciliśmy nad jezioro. Podziękowawszy staruszkowi za pilnowanie “Wehikułu czasu”, poszliśmy do tawerny. Zamówiliśmy kiełbaski z rusztu. Skonsumowaliśmy je przy drewnianym stole na tarasie z widokiem na przystań i lekko wzburzone Śniardwy, które jakby broniły się przed naporem turystów, gniewnie marszcząc swoje lico. Jezioro było jak dziki koń, którego trzeba wpierw ujeździć, aby służył, ale łatwo też było o upadek z niego. Tego ostatniego doświadczyliśmy na wiosnę wracając z Nowych Gutów. Wtedy przecierała się pogoda, wiatr przyganiał w te strony wiosenną energię i cała przyroda nerwowo pączkowała. Ludzi było mało. Teraz lśniły w słońcu dziesiątki masztów i prężyły się na północnym wietrze liczne foki i groty, jak muskuły siłaczy. Tarasy knajpek i tawern oblegała młodzież i wytrawni żeglarze. Dziewczęta zamiast w garsonkach lub sukienkach chodziły w dziurawych dżinsach, swoje wielkomiejskie chichoty zamieniły w gromki, niepohamowany śmiech.
Zacząłem zastanawiać się nad sprawą, która przygnała nas nad Śniardwy.
- O czym pan myśli? - zagadnął mnie Indiana.
- O tym facecie, który uczepił się mojej bluzy, jak rzep psiego ogona.
- Podejrzany facio.
- Też mi się nie podoba - dorzuciła Scarlett.
Zajadaliśmy kiełbaski, rozmawialiśmy o niemiłym osobniku, który kupił dom po Różańskim, ale odruchowo nasze spojrzenia wędrowały na jezioro, jakbyśmy pragnęli wypatrzyć wśród licznych żaglówek przeciwnika. Kto wie, może pod słonecznym żaglem, hen, tam gdzieś daleko na horyzoncie Mazurskiego Morza, pływał ktoś, kto interesował się tą samą osobą z przeszłości - Karolem Duszą. Mowa, oczywiście, o Osie – nieznajomej pływającej na “Magnacie”. Kim była i dlaczego interesowały ją miejscowe opowieści? To pytanie mógłbym odwrócić i zadać sobie sam? Czemu nas samych zainteresowała ta historia?
Czy chodziło tylko o skarb? Może takiemu Indianie zależało głównie na skarbie, ale może nieświadomie chodziło o jego wyobrażenie, pokusę, która rozświetla szare życie blaskiem wyimaginowanego złota. Jest coś w takich poszukiwaniach więcej niźli tylko magia szczerozłotych kielichów wysadzanych rubinami, klejnotów czy srebrnych dukatów. Na samym dnie owego pożądania leżała mniej lub bardziej skrywana chęć uczestniczenia w akcie poznawania, odkrywania, szacunku do życia przejawiającego się zachwytem dla przeszłości. I jeśli, rzecz jasna, nie było się zwykłym łobuzem, który łomem rozwala bezcenną szkatułkę w celu wyjęcia z niej kilku monet, przygoda związana z poszukiwaniami skarbów mogła znaczyć więcej niż sam skarb. Z tymi poszukiwaniami - a byłem w końcu zawodowym poszukiwaczem skarbów - było, jak z szachistami, którzy spełniali się w trakcie rozgrywanej partii szachów. Podobnie ja - sam akt poszukiwania, rozwiązywanie szarady, łamigłówka, szyfr, zapisek z przeszłości - to wszystko stanowiło prawdziwe wyzwanie w tej grze, to była istota przygody. Znajdowany skarb był tym samym co dla szachisty tytuł mistrzowski. Cóż znaczyłby bowiem ten tytuł bez uprzedniego upojenia samą grą, bez wymagającego przeciwnika, pokonywania własnej słabości i odkrywania w sobie ciągle nowych możliwości?
Dziwne, ale w zasadzie, gdzie się człowiek ruszył, zawsze pojawiała się jakaś zagadka - każdy dom, zaułek, wzniesienie miały swoją własną historię, którą mrok czasu okrywał przed poznaniem przez potomnych. Każdy człowiek miał swoją własną tajemnicę i zabierał ją do grobu, pozostawiając po sobie jej ślad, tropiony później przez ludzi podobnych do mnie.
Aby świadków dawnych wieków - kamienie, kości, dzieła - zmusić do mówienia, należało wpierw poznać losy ziemi, poznać ludzką psychikę i wciąż się dokształcać. Samo posiadanie wykrywacza metali niczego nie gwarantowało, choć niewykluczone, że czasami znajdywano na chybił trafił jakiś cenny metal w ziemi. Ale to były przypadki, sporadyczne znaleziska. Wytrawny poszukiwacz był kimś w rodzaju naukowca i poety. Badał i układał brakujące rymy do zapisanych przez historię wierszy.
Ile tajemnic ukrywały przede mną Śniardwy, na które w tej chwili patrzyłem? Ile prawdy było w tym, że to właśnie tutaj - na jeziorze zwanym w czasach krzyżackich Smerden - schwytano księcia litewskiego Kiejstuta? Albo weźmy wyspy Czarci Ostrów i Pajęczą! Toż na nich archeolodzy wygrzebali resztki piętnastowiecznych osad. Nad Czarcim Ostrowiem - niegdyś miejscem kultu pruskiego plemienia Galindów - krążyła też legenda o rybaku Trojanie i złych mocach, które utrudniały mu wyłowienie skrzyni ze skarbami po Kiejstucie. Do dzisiaj niektórzy wierzą, że nad Śniardwami krążą na miotłach wiedźmy oraz strzygi.
- O czym pan myśli? - wyrwał mnie z zamyślenia głos Scarlett.
Ocknąłem się.
- O legendach - westchnąłem. - Zastanawia mnie, ile prawdy się w nich kryje?
- Dla mnie sprawa jest prosta - rzekł pragmatyk Indiana. - Skoro tylu ludzi interesuje się Karolem Duszą, to znaczy, że jakiś skarb musi być.
- Też tak uważam, tylko czemu w opowieści Marty Dusch nie ma słowa o żadnym skarbie? Odnoszę powoli wrażenie, że Marta unikała tego tematu, nawet nie podała swojego prawdziwego nazwiska, ukryła też nazwę wsi.
Zjedliśmy kiełbaski i przecisnąwszy się przez zatłoczony taras, ruszyliśmy na przystań. Pozdrowiliśmy ruchem ręki staruszka siedzącego w cieniu drzewa i wskoczyliśmy do łajby.
Gdy odpływaliśmy z przystani, wydawało mi się, że widzę zerkającego na nas zza rogu tawerny właściciela posesji po Różańskim, ale zaraz jego głowa zniknęła. Wydawało mi się? Byłem przewrażliwiony?
Płynąc na południe wypatrywaliśmy dookoła “Magnata”, ale nigdzie go nie zauważyliśmy. Na dobrą sprawę Osa mogła już pływać na innym jachcie, więc raczej powinniśmy wypatrywać jej samej, nie jachtu.
Na przystani w Piszu także nigdzie nie było “Magnata”, ale nasze oczy zwróciły się na przystań kempingu przy plaży, z której to usług miała korzystać w kwietniu Osa. Zawróciliśmy tam i dowiedzieliśmy się od mojego znajomego strażnika, że żadnego “Magnata” nie wypożyczono tutaj.
- Tak dużych jachtów nie mamy, panie Pawle - oświadczył.
Stało się jasne, że Osa nas oszukała. Nie wypożyczyła “Magnata” z tej wypożyczalni. Zaproponowałem zatem zwiedzenie cmentarza.
- Żywi oszukują - rzekłem - więc dajmy się wypowiedzieć zmarłym.
ROZDZIAŁ PIĄTY
KTO ZAPALIŁ ZNICZ NA GROBIE DUSCHA? * STARCIE Z “TRZEMA MUSZKIETERAMI” * PORTOŚ WYPADA ZA BURTĘ * UCIEKAM PRZED “D’ARTAGNANEM” * JAK NAJDALEJ NA WSCHÓD * PŁYCIZNY JEZIORA ROŚ * ZAWRACAM, CZYLI OKO W OKO Z PIJANYMI “MUSZKIETERAMI” * POWRÓT DO DOMU * FRAGMENT SZÓSTY STAREJ KSIĘGI * INTRUZ O ŚWICIE * OSA W
KŁOPOCIE * CZY ZNAM PANA SAMOCHODZIKA? * OCZY, W KTÓRYCH MÓGŁBYM SIĘ ZAKOCHAĆ * DOSTAJĘ DZIWNY MAIL
Cmentarz komunalny w Piszu otaczały wysokie drzewa, które na wietrze szumiały tak cicho, jakby ziemię łaskotało tysiące piórek. Wzdłuż obiektu ciągnęła się aleja, obecnie zamknięta od wschodu i zachodu ścianami garaży, gdyż cmentarz sąsiaduje z osiedlem mieszkaniowym. Zabytkowa kaplica i pamiątkowe groby zaliczały się w poczet zabytków, których w Piszu było jak na lekarstwo. Miasto w czasie pierwszej wojny światowej znalazło się na pierwszej linii frontu, a w czasie kolejnej zawieruchy wojennej Rosjanie je spalili.
Ruszyliśmy aleją, szukając pośród pierwszych pomników tego jednego grobu. Szybko się rozdzieliliśmy i zaczęliśmy poszukiwania z osobna.
Pierwsza znalazła go Scarlett - w południowej, starszej części cmentarza, gdzie wśród pochowanych ludzi dominowały niemieckie nazwiska. Nagrobek Karola Duszy był skromny, niemniej jednak ktoś postawił mu zwykły pomnik z niedużym obeliskiem. Brakowało zdjęcia zmarłego w 1951 roku mężczyzny, ale złożono go do ziemi pod jego prawdziwym nazwiskiem. Czuliśmy się tak, jakbyśmy wygrali los na loterii! Takie odkrycia zawsze dodają poszukiwaniom aury niesamowitości i tchną w szarą rzeczywistość niezbędną porcję metafizyki.
Pomnik był zaniedbany, jednak naszą uwagę zwrócił zabrudzony znicz. Leżał przewrócony na płycie nagrobnej. Był wypalony, co sugerowało, że ktoś przyniósł go tutaj, na ten konkretny grób, aby w intencji zmarłego zapalić go. Co to oznaczało? Ano to, że ktoś pamiętał o pochowanym dawno temu Karolu Duszy.
- Kto to może być? - zgadywała Scarlett.
- Dobre pytanie - mruknąłem zaintrygowany faktem, że ktoś z żywych wciąż pamiętał o Karolu Duszy vel Duschu. - Może jakaś bliska rodzina, znajomy, a może daleki krewny. Kto to wie?
- Jak pan sądzi? - zagadnął Indiana. - Kiedy zapalono ten znicz?
- Raczej niedawno. Kilka dni temu.
Odruchowo rozejrzeliśmy się po cmentarzu, ale kręcący się między grobami ludzie niczego nie mogli nam powiedzieć.
Poruszeni odkryciem opuściliśmy cmentarz.
Powróciwszy nad rzekę - gdzie przy wybetonowanym nabrzeżu zostawiliśmy zacumowany pośród kilku innych żaglówek “Wehikuł czasu” - zastaliśmy niespodziewanych gości. Stali na pokładzie swojej łajby, która rufą dotykała dziobu mojej łódki. Jacht nazywał się “D’Artagnan”. To byli owi trzej chuligani, których spotkaliśmy na początku wiosny na Kanale Jeglińskim. Jeden - łysy, drugi - z chustą na głowie, trzeci - z kędzierzawą czupryną ciemnych włosów. Zdaje się, że byli znowu lekko wstawieni. Antoś, Portoś i Wulgaris w całej okazałości!
- O! - wrzasnął łysy, najtęższy z nich, ubrany w ogrodniczki Portoś. - My się znamy?!
Nie odpowiedzieliśmy.
- Odpowiadaj! - krzyknął do mnie kędzierzawy i żylasty Antoś.
- Zająłeś nasze miejsce!
- Dlaczego akurat to? - zapytałem ostrożnie
- Bo tak nam się podoba - odpowiedział Wulgaris, ten z chustą zawiązaną na głowie.
Szepnąłem na stronie do Scarlett i Indiany, aby poszli do domu i że jutro spotkamy się w bibliotece.
- Co tam się naradzacie?! - krzyczeli zdenerwowani.
Zamiast odpowiedzi Scarlett i Indiana ruszyli do miasta zgodnie z moim poleceniem.
- Hej, gówniarze, zaczekajcie! - krzyczeli Muszkieterzy.
Wtedy to Portoś postawił nogę na moim jachcie, chcąc zapewne przejść po nim na nabrzeże i dopaść mnie albo oddalających się młodych ludzi. Szybko zszedłem na chyboczący się na boki “Wehikuł czasu”, gdzie stanąłem na drodze Portosia.
- Nie podobasz nam się - rzekł przez zaciśnięte zęby.
- Stoisz na moim jachcie - zwróciłem mu grzecznie uwagę.
- To jest jacht? - zarechotał za jego plecami Antoś. - To nie jest jacht.
- To jest skórka pomarańczy - dodał Wulgaris.
I kiedy Portoś próbował złapać mnie za bluzę, jacht zakołysał się mocniej, a podchmielony, nieuważny osobnik stracił równowagę i z krzykiem ubarwionym komicznymi ruchami kończyn wypadł za burtę wprost do rzeki. Nastąpił wtedy głośny chlupot, który oznaczał w tej sytuacji kłopot. Kłopot dla mnie. Nie muszę dodawać, że na jachcie Muszkieterów podniósł się rwetes, a ja sam znalazłem się w niebezpieczeństwie. Portoś tłukł pięściami powierzchnię wody jak szalony i krzyczał coś groźnego pod moim adresem. Na szczęście potrafił pływać. Wykorzystałem tę chwilę konsternacji moich przeciwników i szybko wskoczyłem do kokpitu. Pierwsze co zrobiłem, to uruchomiłem silniczek. W tym czasie Antoś z Wulgarisem wyławiali z wody wkurzonego Portosia i to pozwoliło mi na szybkie odwiązanie cumy i odbicie od nabrzeża. Mój nagły zryw ku ujściu rzeki wzburzył spokojną powierzchnię wody i “D’Artagnanem” mocno zakołysało, w efekcie czego cała trójka podpitych mężczyzn z głośnym chlupotem wpadła do rzeki. Zgotowałem Trzem Muszkieterom kąpiel, ale musiałem czym prędzej uciekać. “Wehikuł czasu” nie posiadał mocnego silnika, a do mojej wsi było kilka kilometrów.
“Z łatwością mnie dogonią” - pomyślałem. “Nie mam szans”.
Zanim jednak “D’Artagnan” ruszył za mną w pościg, płynąłem już jeziorem Roś na wschód, w kierunku swojej wsi. Miałem sporą przewagę, gdyż Muszkieterom dużo czasu zajęło wydostanie się z wody na jacht. Płynąc, cały czas oglądałem się za siebie. Jaka szkoda, że “Wehikuł czasu” nie był szybką łodzią.
“D’Artagnan” nadrobił dzielący nas dystans kilometra. Zrównać się mógł ze mną w okolicach klifu, na wysokości ośrodka wypoczynkowego. Musiałem wreszcie zdecydować się na jakiś krok. Czy płynąć do domu? Czy może ratować się ucieczką brzegiem jeziora? Ten drugi pomysł był beznadziejny, wszak Muszkieterowie dopadliby mnie wkrótce. Pierwszy pomysł był jeszcze gorszy. Do domu popłynąć nie mogłem - te łobuzy dowiedzieliby się, gdzie mieszkam, a wtedy musiałbym wyprowadzić się stąd. Kto wie, na co było ich stać?
Popłynąłem dalej na wschód. Postanowiłem płynąć cały czas na wschód i na wysokości Białej Góry i Półwyspu Ostrów skręcić na zachód. Kończące południową rynnę jeziora Roś zatoki miały porośnięte trzciną, podmokłe brzegi, więc nie było tam dogodnego miejsca na ucieczkę. Musiałem zgubić przeciwników w inny sposób - należało zniknąć im z oczu. Płynąc na zachód wąskim przesmykiem na wysokości krańca Półwyspu Ostrów mogłem znaleźć się w tak zwanym “ramieniu pilchowskim”. Ów odcinek za Pilchami był pusty i bezludny, a szeroki pas szuwarów oddzielał jezioro od wilgotnych łąk i lasów. Dalej zaś owa rynna zwężała się jeszcze bardziej w kierunku północno-wschodnim, tworząc “ramię szczeskie”. Ta część była już wyjątkowo płytka i żeglarze tam się nie zapuszczali. Tylko tam mogłem szukać schronienia przed “D’Artagnanem”, a nawet jeśliby Muszkieterzy podążali za mną, ich łajba mogła osiąść na jakiejś mieliźnie.
Udało mi się dopłynąć do krańca Półwyspu Ostrów z przewagą czterdziestu, może pięćdziesięciu metrów, słysząc za swoimi plecami rzucane z pasją groźby pod moim adresem.
Moją przewagę zawdzięczałem postawieniu żagla, co dodatkowo zwiększyło szybkość jachtu.
“Wehikuł czasu” dzielnie rozpruwał swoim niezgrabnym dziobem wodę jeziora, ale za sobą słyszałem już coraz głośniejsze krzyki Muszkieterów i warkot silnika ich łodzi.
Wyciągnąwszy miecz ominąłem sieci przegradzające przesmyk na końcu półwyspu i skierowałem się na północny zachód wąskim ramieniem części centralnej akwenu; po prawej widziałem nawet czerwone dachy wsi Pilchy i kilka pomostów wychodzących w jezioro od strony wsi.
,,D’Artagnan” zwolnił i skierował swój dziób wprost na mnie. W pewnej chwili wydawało mi się, że całkowicie stanął, zrezygnował, jakby Muszkieterowie zastanawiali się, czy warto za mną w ogóle płynąć, czy przypadkiem nie narażą swojej łajby na utknięcie na jakiejś płyciźnie? Stał i głucho wyczekiwał, jak jakiś drapieżnik. Byłem już pewny, że zrezygnują, gdy moje nadzieje wnet się rozwiały. Jacht ruszył za mną - pewnie jego załoga wyciągnęła miecz, pociągnęła solidnie piwa z butelki, zwiększając tym samym ochotę na przeżycie “prawdziwej” przygody, i łódź popłynęła prosto na mnie.
Pilchy zostawiłem za sobą kwadrans temu. Mijałem po prawej pole namiotowe, jakiś sklepik i barek, z którego dolatywały mnie czyjeś śpiewy. Za przystanią owego pola nie było już żadnej innej osady. Sto metrów dalej zaczynał się kolejny ostry zakręt, za którym rozpoczynała się ostatnia wąska rynna jeziora, z tego miejsca niewidoczna, bo zasłonięta roślinnością porastającą cypel. Po drugiej stronie brzegu nieosłonięte drzewami puste przestrzenie porastała bagienna łąka, za którą dogorywała w popołudniowym słońcu wieś.
Gdzieś za nią, kilka kilometrów dalej, rozlewało się jezioro Seksty. Mogłem jednak płynąć w jednym kierunku - cienką i północną odnogą jeziora, aż do ujścia z jeziora rzeczki Wilkus.
Zapuściłem się na drugą stronę i przystanąwszy na jakiejś płyciźnie oczekiwałem nadpłynięcia “D’Artagnana”, mając po lewej cienki pas lasu i zabudowania maleńkiej wsi prześwitujące między drzewami. Ponad wysokimi trzcinami przerzucono pomost, do którego przybiłem na silniku. Musiałem uważać, gdyż ta część jeziora była mulista i płytka - słyszałem nawet ocieranie się kadłuba o dobrze widoczne dno - ale musiałem ryzykować.
Dryfowałem opodal wysokich trzcin poruszanych niewidzialnym wiatrem z północy i odliczałem czas.
Przez kwadrans nic się nie wydarzyło, po kolejnym wzbiło w górę stado dzikich kaczek. Czekałem dalej i zdawało mi się, że słyszę najcichszy szelest sitowia, śpiew kraski i pluskanie jeziornej fali. Taka przyroda wydawała się krystalicznie czysta, intymna, wręcz bajkowa i nieziemska.
Po godzinie ostrożnie zrobiłem zwrot przez rufę i popłynąłem w powrotny rejs.
Dochodziła dziewiętnasta. Już po ominięciu cypla, ukazała się w oddali przy północnym brzegu “ramienia pilchowskiego” przystań pola namiotowego. Cumował tam “D’Artagnan”.
Nie miałem ze sobą lornetki, więc nie wiedziałem, czy moi prześladowcy czekali na mnie w łodzi czy zeszli na ląd. Być może próbowali zajść mnie od strony lądu, przechodząc na drugą stronę do płytszej rynny jeziora, w której zrobiłem sobie nie tak dawno dłuższy postój. Gdy podpłynąłem bliżej Pilch, stwierdziłem, że w łajbie znajdował się tylko łysy Portoś.
Wydawało się, że spał na pokładzie. Dwóch jego kompanów nie było w pobliżu, co upewniło mnie, że zeszli na ląd. Płynąłem dalej, modląc się w duchu, aby Portoś się nie zbudził.
Byłbym szybko odpłynął, gdyby nie to, że zauważyli mnie schodzący ku brzegowi Antoś z Wulgarisem. Wyłonili się nagle zza drzew i na mój widok zdębieli. Dźwigali skrzynkę piwa i jakieś większe zakupy, jak nic wracali ze sklepu, a ja w tym czasie mijałem ich łajbę dosłownie na wyciągnięcie ręki. A zatem Muszkieterowie postanowili zabawić się w zacisznym zakątku jeziora Roś. Wiedzieli, że dalsza pogoń za mną może skończyć się dla nich osadzeniem na płyciźnie, więc zrobili sobie “rozrywkowy” postój. Mogli napić się piwa i spokojnie wypatrywać mnie nadpływającego z zachodu, gdyż słusznie przewidywali, że tylko obok tej przystani mogłem wracać. Nie przewidzieli jednak, że uczynię to tak szybko i dlatego dwóch poszło po prowiant i piwo, a jeden pilnował łajby, tyle że, łapserdak jeden, zasnął.
Portoś był pijany, głośno chrapał i czkał przez sen. Jego kompani krzyczeli na niego, żeby się zbudził, ten jednak uniósł wolno głowę i nic nie rozumiał, co do niego mówią koledzy. Antoś z Wulgarisem zaczęli szybciej biec z piwem i prowiantem, spieszyli się do łajby, ale mieli do niej ponad sto metrów. Kiedy zaczęli gubić zakupy, przystanęli. Musieli też odpocząć, bo bardzo się zmęczyli.
- Hej, Pomarańczowy! - wołali w moją stronę, machając przy tym rękami. - Nie bój się! Nic ci nie zrobimy! Chodź do nas... napijemy się piwa! Pogadamy!
- Dziękuję - odkrzyknąłem i pomachałem im ręką na pożegnanie. – Jestem abstynentem. Innym razem!
- Jesteś chory czy co? - dziwili się.
Wreszcie Portoś się zorientował, że za jego plecami płynie ścigana niedawno przez nich łódź.
- Te! - wrzeszczał na mnie i był porządnie wstawiony. - Słyszysz, co do ciebie mówię?! Te! Natychmiast wracaj! Słyszysz?!
Próbował wprawdzie przejść na rufę i zapalić silnik, ale idąc przewrócił się i upadł jak długi na laminatową podłogę w kokpicie. Antoś i Wulgaris zaryczeli ubawieni wyczynami nietrzeźwego Portosia i machnęli na mnie ręką. Portoś się podniósł i zaczął mi wygrażać pięścią, ale był to widok bardziej komiczny niż złowróżbny.
- Do zobaczenia! - krzyczał Wulgaris.
- Do jutra! - pomachał mi Antoś.
W ich słowach czaiła się groźba.
- Miłej nocy! - pomachałem im na pożegnanie.
Jak tylko dopłynąłem pod moją przystań, ogarnął mnie niepokój. Przecież Muszkieterowie wypatrzą moją łajbę bez trudu. Jedynym dla mnie ratunkiem była nadzieja, że dzisiaj postanowią się zabawić przed Pilchami, a gdy jutro będą tędy przepływać, mnie i jachtu już tu nie będzie.
Pełen obaw poszedłem pod dom nakarmić Skórkę. Trochę się razem pobawiliśmy, choć moje niespokojne spojrzenia co rusz kierowały się na wschód, ku ciągnącej się kilometrami rynnie jeziora, ale jacht moich prześladowców nie nadpływał. Uspokoiłem się dopiero wtedy, gdy zapadł zmierzch. Wówczas zamknąłem się z psem w domu i do późna w nocy studiowałem opowieść ze starej księgi. Musiałem raz jeszcze przejrzeć jej treść, być może coś przeoczyłem, jakiś epizod podczas ucieczki Marty Dusch i jej rodziny. Autorka mogła gdzieś zostawić wskazówkę dotyczącą miejsca ukrycia rzekomego skarbu. Czytając jednak już po raz dziesiąty opowieść Marty Dusch nabierałem pewności, że kobieta o niczym nie wiedziała, nie miała pojęcia o istnieniu żadnego skarbu. A jeśli wiedziała, starannie ukrywała ten fakt przed światem.
Otworzyłem księgę na fragmencie opowiadającym o powrocie w rodzinne strony, do których, notabene, nie trafiła. Do Piasutna, w którym mieszkali teściowie córki, Jessowie, przybyła wraz z pozostałymi kobietami 4 lutego.
“W Piasutnie wypoczęłyśmy. 8 lutego o świcie wyruszyłyśmy do domu. Jessowie wyposażyli nas w żywność i kilka innych przydatnych rzeczy, jak mydło i zapałki. Zabrałyśmy tylko najpotrzebniejsze rzeczy, gdyż musiałyśmy je nieść przez wiele dni, idąc bocznymi drogami. W okolicy Świętajna przekroczyłyśmy tory kolejowe i drogę krajową, które prowadziły ze Szczytna przez Pupy, Ruciane-Nidę do Pisza. Jeszcze kawałek poruszałyśmy się w kierunku Rozóg. Tu dwaj Rosjanie zaczepili nas i brutalnie ściągnęli córce mokre buty z nóg. Musiała iść przez pewien czas w skarpetach po lodzie i śniegu. Na zniszczonym wozie w przydrożnym rowie znalazła jakieś gumiaki, dzięki którym mogła iść dalej.
Wkrótce szłyśmy już tylko leśnymi drogami. Zmieniłyśmy kierunek marszu – na wschód. Próbowałyśmy utrzymać ten kierunek według orientacji słonecznej. Pomagały nam w tym proste, ciągnące się kilometrami leśne drogi. Znajdowałyśmy się bowiem w Puszczy Piskiej, w wielkim kompleksie leśnym, którego piękno w tamtych dniach było dla nas niedostrzegalne. To była przede wszystkim mordercza wędrówka, zaspy, mróz i głód. Tylko od czasu do czasu napotykałyśmy jakiś drogowskaz.
Dotarłyśmy do lasu w pobliżu Karwicy nad Jeziorem Nidzkim - musiałyśmy iść dalej na południe. Tuż przy granicy z Polską ominęłyśmy jezioro i tam przenocowałyśmy w opuszczonym domu. 9 lutego szłyśmy jeszcze przez cały dzień. Drogi były mocno zaśnieżone, mróz szczypał w oczy. Mimo to, w nieskończenie rozległych lasach, istniał dla nas tylko jeden cel: iść coraz dalej na wschód! Nieliczne miejscowości, które widziałyśmy lub przez które przechodziłyśmy, były wsiami bez jakiegokolwiek oznak życia. To były wsie-widma! Niektóre całkowicie zniszczone. Przepełnione strachem szłyśmy dalej. Tylko w Turośli zrobiłyśmy krótką przerwę. Poszłyśmy do kościoła pomodlić się. Wieczorem dotarłyśmy do samotnie położonego domu, weszłyśmy do środka, aby przenocować. Najpierw rozpaliłyśmy ogień w piecu, by ogrzać się po dwóch dniach i kilkudziesięciu kilometrach marszu. Po półgodzinie byli w domu już dwaj Rosjanie, którzy zobaczyli zdradziecki dym. Dziwne, ale byli nawet spokojni, a wychodząc powiedzieli, że niebawem wrócą. Dlatego ze strachu nie zmrużyłyśmy w nocy oka. Na nasze szczęście nie przyszli. 10 lutego o świcie wyruszyłyśmy w dalszą drogę. Teraz szłyśmy na północ w kierunku Pisza i ciągle przez lasy Puszczy Piskiej.
Gdzieś tam, kilkanaście kilometrów na wschód, za rzeką Pisą, znajdowała się nasza rodzinna wioska. Najbliższy most znajdował się na południu w Wincencie i nie było pewności, że stał. Musiałyśmy iść na północ i w Piszu przeprawić się na drugą stronę rzeki. A potem – ostatni odcinek na południe. Przed Pogubiem Średnim, około godziny dwunastej, wyprzedziła nas furmanka, na której siedzieli dwaj Rosjanie z poprzedniej nocy. Byli mili i zabrali nas ze sobą kilka kilometrów, prawie do samego Pisza. Przez trzy dni od opuszczenia Piasutna aż do tego miejsca nie widziałyśmy żywych ludzi. W przeciwieństwie do tego znajdywałyśmy masę zabitych Niemców, przeważnie zmasakrowanych”.
Przeczytany przeze mnie fragment nie wyjaśnił wprawdzie niczego nowego w kwestii rzekomego skarbu, ale po raz kolejny przekonał mnie, że rodzina Duschów mieszkała w Pożegach. Gdzieś na wysokości Pogubia Średniego leżały po drugiej stronie pokrętnej rzeki Pisy takie wsie, jak Kałęczyn, Kowalewo i Kumielsk. Tam też znajdowała się jeszcze w 1945 roku wieś Pożegi. Czasami ogarniało mnie zwątpienie, czy trop ze skarbem ukrytym przez Karola Duscha nie jest zwykłą plotką. Czytając starą księgę odnosiło się wrażenie, że nigdy nie istniał żaden skarb. Ale czyż dla przemarzniętych i głodnych kobiet, istniały wtedy zakopane w ziemi błyskotki, choćby nawet szczerozłote i wysadzane diamentami? Dla nich najcenniejszą rzeczą pod słońcem była ocalenie życia.
Obiecawszy sobie, że odwiedzę w najbliższych dniach okolice dawnych Pożeg, usnąłem wreszcie w środku nocy.
Obudził mnie dziwny hałas na zewnątrz. Skórka postawiła wysoko uszy i podbiegła chyżo do drzwi. Szczeknęła kilka razy, nie za głośno i jakoś tak niemrawo. Lis? Jakieś inne leśne zwierzę? Ale zaraz pomyślałem o Muszkieterach. Odsłoniłem zasłonę w oknie wychodzącym na taras i jezioro, ale w blasku jutrzenki nie dostrzegłem, oprócz “Wehikułu czasu” cumującego spokojnie na starej przystani, żadnego innego jachtu. Było wpół do czwartej. Wyłażące leniwie słońce rzucało na jezioro blade światło zapowiadające rychłe przebudzenie się przyrody. Świtało, a wraz z tym nasilało się szczebiotanie kraski ponad moim dachem. Gdzieś z lasu wtórowały jej inne ptaki.
I znowu usłyszałem za drzwiami czyjeś kroki. Szuranie. Skórka znowu zaszczekała. Postanowiłem zaskoczyć intruza (bądź intruzów) w sposób niekonwencjonalny. Wyjdę oknem i zajdę drania od tyłu. Nałożyłem pospiesznie dół dresu. Nakazałem Skórce leżeć i ostrożnie odsunąłem na bok zasłonę w oknie. Otworzyłem okiennice i powoli, cichutko wyszedłem przez nie na drewniany taras. Zaskrzypiał okropnie.
Wziąłem do ręki kwiat doniczkowy stojący na parapecie, który pozostawiła pod moją opieką Lebiedziowa i ruszyłem ostrożnie wzdłuż ściany tarasu. Zanim dotarłem na róg domu, obejrzałem się raz jeszcze na jezioro, aby upewnić się, że nie ma na nim żadnego obcego jachtu. Nie było. Jezioro stało w delikatnej mgle i oddychało świeżością poranka.
Szedłem już wzdłuż bocznej ściany i, nie powiem, serce łomotało mi z wrażenia. Przystanąłem i wsłuchałem się w czyjeś szuranie za rogiem. Ktoś stał przed drzwiami. Ścisnąłem mocniej w dłoni doniczkę i rzuciłem się za róg domu z ręką gotową do zadania ciosu.
W mętnym świetle brzasku ujrzałem kobietę. Była nią Osa! Bez żeglarskiej czapki – z lekko rozwianymi włosami spiętymi srebrną spinką. Drgnęła i zapiszczała przeraźliwie, aż Skórka za drzwiami głośniej szczeknęła. Twarz tej młodej i ładnej kobiety wyrażała śmiertelny strach, bo przecież spodziewała się zastać mnie wewnątrz domu, a nie na zewnątrz.
- Co ty tu robisz? - wydusiłem z siebie zaskoczony jej obecnością.
Osa, ubrana w dżinsy i kurtkę z kapturem, wzięła głęboki wdech i wydech, oparła się plecami o ścianę domu i uspokoiła oddech.
- Ty nigdy nie śpisz? - wyszeptała. - A może wracasz z polowania?
- Z doniczką w ręku trudno upolować cokolwiek - rzekłem i podrzuciłem kwiat w ręku. - Usłyszałem czyjeś kroki, szuranie i pomyślałem, że to jakieś łobuzy.
- Przepraszam - westchnęła. - “Magnat” osiadł na mieliźnie kilometr dalej na wschód i pomyślałem o tobie... Pamiętasz? Podałeś mi adres.
- Pamiętam. Nie wiedziałem, że kiedyś skorzystasz z zaproszenia. A tu, proszę! To mówisz, że “Magnat” utknął?
- Chciałam przybić do brzegu i stało się - wskazała ręką na wschód.
- Wcześnie zaczynasz żeglowanie.
- Uwielbiam świt na jeziorem. Reszta dnia mogłaby dla mnie nie istnieć.
- Dokąd płynęłaś? - zainteresowałem się.
- Wzdłuż Rosia, dla odmiany. Czy to ważne gdzie? Tu wszędzie jest ładnie.
Moje pytanie nie było pozbawione pewnej podejrzliwości, którą starałem się jak najlepiej ukryć przed Osą. Toż to ona odwiedzała Nowe Guty i interesowała się opowieścią o skarbie ariańskim. Szukała informacji o tym samym człowieku, który mnie interesował – o Karolu Duschu. Była zatem konkurentem w poszukiwaniach rzekomego skarbu. Na wszelki wypadek postanowiłem nie zdradzać faktu, że wiem o jej prywatnych poszukiwaniach. Jeśli nie miała nic do ukrycia, powinna sama się do tego przyznać.
- Poczekaj - uspokoiłem ją ruchem ręki. - Pobiegnę do domu i migiem się przebiorę. Potem popłyniemy po twojego “Magnata”.
Po chwili wskoczyliśmy do kokpitu mojej łajby. Na silniczku popłynęliśmy na wschód, kierując się ku jaśniejącemu nad odległą, zieloną masą lasu złotemu kawałkowi nieba. Rynnę Rosia otaczały ciche drzewa, jeszcze żyjące wspomnieniem odchodzącej nocy, a przybrzeżne trzciny falowały ostrożnie, gdy świeży zefirek smagał ich starannie uczesane fryzury.
“Magnat” stał samotnie przy brzegu w odległości dziesięciu metrów od pasa trzcin, za którymi zaczynał się kawałek przerzedzonego lasu i omszałe skały klifu. Rzeczywiście – było tutaj płytko i zapuszczenie się bliżej brzegu groziło końcem żeglugi. Dwadzieścia metrów bardziej na lewo wystawały z wody jakieś bale, widocznie pozostałość po starej przystani. W górze, ponad klifem widziałem szczyt dużego czerwonego dachu ośrodka wypoczynkowego.
Wszędzie było pusto, dziewiczo i zdawało się, że ten ranek był wyjątkowy i należał wyłącznie do nas.
Zaholowałem “Magnata” na swoją przystań. Kiedy weszliśmy do chaty, był już pełny dzień - świeciło ostro słońce, przeganiając znad jeziora resztki mgiełki, posypując ciemną wodę i drzewa złocistym brokatem.
Zaprosiłem Osę na śniadanie ku uciesze Skórki. Po pierwszym przywitaniu i pieszczotach, zainteresowały Osę otwarte na stole książki, szczególnie zaś jej uwagę przykuła stara księga otwarta na stronie z opowieścią Marty D. Byłem ciekawy, jak Osa zareaguje na posiadany przez mnie egzemplarz niemieckiego wydania.
- Prawdziwy z ciebie bibliotekarz - westchnęła, gładząc grzbiet innej książki. - A nie wyglądasz na takiego.
Ani słowem nie wspomniała o Karolu Duschu. Jakby wcale nie zajmowała się opowieścią dotyczącą jego osoby. Ten fakt kazał mi spojrzeć na nią w całkowicie innym świetle.
- Na kogo nie wyglądam? - zaczepiłem ją.
- Na mola książkowego.
- Bo ja nie zjadam książek jak mole.
- Wiem - uśmiechnęła się i objęła wzrokiem zastawiony książkami stół na środku izby.
- Ty je pożerasz.
Wreszcie wzięła do ręki starą księgę, a wraz z nią kartki z mojego notatnika. Patrzyła na moje zapiski, owe rysunki i strzałki, które poczyniłem w trakcie lektury i pracy nad zagadką.
- Jesteś jak Pan Samochodzik - oświadczyła niespodziewanie.
Powiedziała to cicho i przez ułamek sekundy patrzyła mi badawczo w oczy. Ja, oczywiście, drgnąłem na brzmienie tego pseudonimu, nie wiedząc, do czego właściwie dziewczyna zmierza. Zaskoczyła mnie. Skąd, do licha, znała Pana Samochodzika? Co to za prowokacja? Kim ona była? Podszedłem niedbałym krokiem do kuchni i zacząłem wybierać popiół z paleniska.
- Pan Samochodzik? - zawiesiłem na krótko głos.
- Nie znasz?
- Może kiedyś coś słyszałem...
- To legendarny poszukiwacz skarbów, detektyw amator. Nigdy go nie widziałam, ale w pewnych kręgach mówi się o tym Samochodziku w samych superlatywach. To, zdaje się, historyk sztuki na ministerialnej posadzie, który wsadził za kratki wielu złodziei i przemytników dzieł sztuki.
- A ile ma lat?
- Mówią, że jest już stary, inni twierdzą, że nie bardzo.
- Nie bardzo?
- No, że nie wygląda na takiego starego.
Wsadziłem do paleniska kilka drewienek i zapaliłem kawałek tektury. Rozpaliłem ogień, dolałem wody do czajnika, wyjąłem patelnię, chleb i kiełbasę. Kątem oka zerkałem czasami na Osę i w dalszym ciągu nie byłem pewny, czy przypadkiem mnie nie nabiera. Zdaje się, że mówiła poważnie. Jeśli sama zabawiała się w poszukiwacza skarbów, mogła słyszeć o Panu Samochodziku.
Kroiłem kiełbasę i postanowiłem nie ujawniać faktów z mojego życiorysu, tego, że znałem pana Tomasza, że razem przeżyliśmy dziesiątki wspaniałych przygód, ani tego, że i mnie czasami nazywano z rozpędu Samochodzikiem.
- Skąd ten Samochodzik? - zapytałem niby od niechcenia. - To chyba jakiś dziwak. Chyba nie zdziecinniał na starość?
- Nie. Kiedyś miał podobno wspaniały samochód...
- W jakich kręgach ty się obracasz? - zaryzykowałem. - W elicie poszukiwaczy skarbów? A może ty jesteś detektywem?
- Można tak powiedzieć - uśmiechnęła się tajemniczo.
Popatrzyłem na nią uważnie po raz kolejny. Nie wyglądała na detektywa ani na poszukiwacza skarbów. Bardziej przypominała znudzoną życiem w mieście turystkę. Trzeba też przyznać, że była twardą i bezpośrednią osóbką, odważną i bystrą, ładną, interesującą niewiastą o szafirowych oczach i krótko przyciętych włosach koloru ciemnego lnu. Przede wszystkim była pełna niedomówień i tajemnicy.
- Jesteś niczym chodząca enigma - rzekłem do niej.
- Podobnie jak i ty - chrząknęła zdawkowo. - Kawaler, typ samotnika pracującego w bibliotece za pięćset złotych...
- Czterysta pięćdziesiąt - poprawiłem ją.
- Dziwny z ciebie człowiek. Stronisz od ludzi. Taki musi mieć swoje tajemnice. I te księgi, przewodniki, słowniki i mapy. Czego ty szukasz?
- A ty? - popatrzyłem jej prosto w oczy i nagle zrozumiałem, że w tych oczach mógłbym się zakochać.
Od odpowiedzi i kłopotliwej ciszy uratował nas skwierczący głośno na patelni smalec.
Po śniadaniu, podczas którego nie powracaliśmy już do sprawy tajemnic zamieszkujących nasze dusze, pożegnaliśmy się na przystani. Osa postanowiła płynąć dalej na wschód, ja musiałem płynąć w przeciwnym kierunku, do Pisza. Zaprosiłem ją na kolację, ale taktownie odmówiła.
- Znajdę cię sama - krzyknęła za mną.
Ostatni dzień pracy w bibliotece przed przerwą wakacyjną byłby jednym z najbardziej nudnych dni, jaki przyszło mi przepracować w tym miejscu, gdyby nie dziwna przesyłka zaadresowana na mój elektroniczny adres. W pierwszej chwili pomyślałem, że może odezwał się ktoś z Niemiec w sprawie opowieści Marty D. opublikowanej w książce wydanej w 1963 roku, ale nazwa konta nadawcy wiadomości (“Informator”) i jej temat (“Pilne”) sugerowały, że list został napisany przez rodaka. Po otworzeniu tej wiadomości ogarnęło mnie zdumienie.
Jeśli interesuje Pana dalszy los Karola D., proszą stawić się dzisiaj w nocy na spotkanie o 22:00 na piskim cmentarzu. Rozpoznam pana. Proszą nie odpisywać. Informator.
Długo patrzyłem w ekran komputera po przeczytaniu tej wiadomości. Kim, do licha, był tajemniczy Informator? Czemu wybrał na spotkanie tak dziwną porę i miejsce? W pierwszej chwili pomyślałem, że to Osa stoi za całą tą szopką, ale po cóż miałaby to robić, skoro nie tak dawno rozmawialiśmy ze sobą i mogła powiedzieć mi wszystko o Duschu?
Jeśli nie była to Osa, to kto był tajemniczym Informatorem?
FRAGMENT SIÓDMY KSIĘGI, CZYLI OBOZY W ORŁOWIE I ORZYSZU * DZIWNE ZACHOWANIE KAROLA DUSZY * KOMPLETUJĘ MATERIAŁY * O DŁUTOWIE, CZYLI WYKOLEJONY POCIĄG W 1944 ROKU * LINIA KOLEJOWA MNIE INTRYGUJE * W POŻEGACH * DO PÓŹNA W PUSTEJ BIBLIOTECE * KTOŚ WYMONTOWAŁ STER * GDZIE JEST OSA? * IDĘ NA CMENTARZ * TRZASK SUCHEJ GAŁĄZKI * SREBRNA SPINKA * KRZYK INDIANY I UCIEKAJĄCY OPEL * GONIMY INFORMATORA * PECH PRZED PRZEJAZDEM KOLEJOWYM
W drugiej części dnia czytałem o pobycie Marty D. w obozie w Orłowie, do którego trafiła wraz z córką i kuzynką Anną.
“W Orłowie znajdował się kołchoz założony przez Sowietów według ich rodzimego modelu. Komendantem był oficer Wołczak. Tam zostałyśmy dostarczone 17 lutego jako robotnice przymusowe. Mieszkałyśmy w jednym gospodarstwie z dwudziestoma kobietami w jednym pomieszczeniu. Nie było tam żadnych mebli, a spałyśmy na podłodze. Praca polegała na karmieniu bydła i czyszczeniu obory. Doić Rosjanie nam nie pozwalali, gdyż nie mieli do nas zaufania. Do jedzenia nie dostawałyśmy dużo. Czasami zbierało się ziemniaki i buraki leżące na podwórzu. Z tego robiłyśmy zupę. Po kilku dniach zabrano mnie do innego budynku do prac krawieckich, dzięki czemu otrzymywałam lepsze jedzenie. Mogłam przynosić córce i kuzynce resztki, ponadto trafiało się chude mleko.
17 marca rozpoczął się kolejny rozdział cierpień. W godzinach południowych wpadli do obozu uzbrojeni żołnierze sowieccy i otoczyli majątek. Spędzono nas, spisano personalia, a następnie wyprowadzono z obozu. Dotarliśmy do Orzysza. Rosjanie spędzili z okolicznych wsi zdolnych do pracy Niemców. Usłyszeliśmy, że jeśli ktoś ucieknie, wszyscy inni zostaną rozstrzelani.
Na terenie koszar wojskowych Sowieci stworzyli komendanturę wojskową oraz obóz zbiorczy i karny NKWD, w którym niemieccy mężczyźni, kobiety, a nawet dzieci byli dręczeni i torturowani aż do śmierci. Dopiero pod koniec sierpnia 1945 roku obóz karny został zlikwidowany i przekazany Polakom. My dotrwałyśmy w obozie jenieckim do l maja.
Pewnego razu zabrano córkę na przesłuchanie na piętro koszarowego. Pytania oficera GPU dotyczyły tego, czy należała do NSDAP lub była członkiem jednej z jej formacji. Miała to potwierdzić na formularzu swoim podpisem. Nie podpisała, więc nie chciano jej zwolnić. Dlatego bito ją, aby zmusić do przyznania się. Gdyby podpisała, natychmiast by ją przydzielono do jednego z wielu transportów do Rosji.
Przez długi czas nie wiedziałyśmy o sobie nic. Raz tyko przypadkowo spotkałyśmy się z córką na podwórzu. Edyta powiedziała, że nasza kuzynka Anna nie zniesie dłużej tej męczarni i podpisze wszystko podczas następnego przesłuchania.
Najgorsze przesłuchanie, jakiego doświadczyły córka i kuzynka, odbyło się w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek. Edyta została zaprowadzona na przesłuchanie. Oficer ciągnął ją za włosy i uderzał jej głową o ścianę. Kiedy leżała na podłodze, była bita ciężkim olchowym kijem, aż się połamał. Wkrótce córka straciła przytomność. Na podwórzu musiała położyć się w kałuży, a następnie w mokrym ubraniu siedzieć przez całą noc na zimnych schodach piwnicznych. Po tym została zamknięta w izolatce na trzy dni bez jedzenia i picia.
Nasze życie toczyło się w pomieszczeniach baraków bez ogrzewania, w brudzie i smrodzie. Wszy na głowach i ubraniach były zwykłą rzeczą. Dla załatwiania codziennych potrzeb fizjologicznych byłyśmy wyprowadzani na zewnątrz. Tam była zainstalowana nad rowem “grzmiąca belka”, na której wszyscy musieli obok siebie siedzieć, oczywiście pod kontrolą uzbrojonych Rosjan. Rano dostawałyśmy do jedzenia mały kawałek chleba, a w ciągu dnia zupę, w której pływało trochę ziemniaków i warzyw.
20 kwietnia pewien nowy oficer upatrzył sobie kuzynkę Annę. Zaproponował jej:
“Jeśli wykonasz nasze zadanie, zostaniecie wszystkie trzy zwolnione”. Miała pójść do naszej rodzinnej wsi i dowiedzieć się, czy są tam jeszcze niemieccy żołnierze i czy zostało coś z niemieckiego mienia wojskowego. Kuzynka się zgodziła. Dostała dokumenty, chleb i słoninę.
Miała wrócić po trzech dniach. To była dla nas okazja dowiedzenia się, co działo się w naszych stronach - łudziłam się, że wrócił mój mąż. Jedna współwięźniarka zaklinała się bowiem, że widziała męża we wsi Wilki. Dlaczego właśnie tam, nie miałam pojęcia. Byłam jednak pewna, że nasz majątek został zniszczony i mąż ruszył na północ.
Następnego dnia Anna wyruszyła i pod wieczór dotarła całkowicie wycieńczona do naszej wsi. Na szczęście spotkała naszego dobrego sąsiada Chrzana, który twierdził, że nie widział mojego męża. Nasz majątek był całkowicie zdewastowany. Nagle wpadli dwaj rosyjscy żołnierze, złapali Annę i chcieli ją siłą zabrać. Tylko dzięki głośnym krzykom wielu Niemców, którzy nagle się zbiegli, Rosjanie zrezygnowali z przemocy. Anna wraz z sąsiadem Chrzanem wyruszyli następnego dnia skoro świt. Najpierw poszli do kryjówki męża w lesie i posilili się ukrytymi konserwami. Zostało tylko kilka słoików, co świadczyło, że mąż był tutaj, odkopał część z nich i resztę zostawił. Widać zamierzał tutaj wrócić. Niestety, w Wilkach wszelki ślad po mężu zaginął, chociaż jeden parobek mówił, że poszedł wzdłuż torów na południe do Dłutowa. Czemu tam - nikt nie wiedział? Po powrocie do naszej wsi Anna stwierdziła, że wartościowe przedmioty zakopane przez nas przed ucieczką zostały znalezione i zabrane. Jak się później dowiedziała, Polacy wbijali w ziemię metalowe pręty i znajdowali wszystko, co było zakopane.
Trzeciego dnia Anna musiała wracać do Orzysza. Po przybyciu do obozu zameldowała się natychmiast u komendanta. Niestety, nie miała dla niego dobrych wieści, podobnie, jak i dla nas”.
Ten obszerny fragment był niezwykle interesujący. Wreszcie pojawiła się informacja o rodzinnej miejscowości Duschów, został wymieniony ich dobry znajomy, ale autorka wciąż nie ujawniała nazwy wsi. Wiele wskazywało na to, że były to Pożegi. Pomyślałem wtedy, że “misja” kuzynki Anny mogła mieć swoje podwójne dno. Otóż, ta dziewczyna poszła oficjalnie do rodzinnej wsi Duschów w charakterze rosyjskiego “szpicla”, ale tak naprawdę mogła wykonać jakieś specjalne zadanie związane z ukrytym przed 19 stycznia 1945 roku skarbem. W dalszym ciągu los Karola Duscha był pani Marcie nieznany (de facto mogła ona nic nie wiedzieć o żadnym skarbie), ale mogło być i tak, że autorka wspomnień specjalnie nie poruszała niektórych tematów. Utwierdzałem się w przekonaniu, że brakujące strony jej opowieści są kluczem do poznania całej prawdy, bo oto Karol Dusch pojawia się w ich rodzinnej wiosce, potem znika, ktoś go widzi we wsi Wilki, potem według innej relacji - podąża torem kolejowym do Dłutowa. Korzystając z okazji, że był to ostatni dzień pracy w bibliotece, skompletowałem kilka książek, które mogły okazać się pomocne w dalszym “śledztwie”. I choć posuwało się ono raczej niemrawo, nagle, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, pojawiła się możliwość poznania dalszych losów Karola Duscha.
Wystarczyło tylko poczekać do 22:00.
Po dwunastej odwiedzili mnie Scarlett i Indiana.
- Widzieliśmy “D’Artagnana” na przystani - zawołali od progu, ale zaraz zamilkli i bojaźliwie zerknęli na drzwi prowadzące na zaplecze.
Obawiali się starego bibliotekarza.
- Śmiało! - zachęciłem ich. - Pan Skrzeczyński już wyszedł.
- Nasi trzej znajomi cumowali obok “Wehikułu czasu”. Prawie dwie godziny. Czekali na pana. Pili piwo i czekali.
- Na szczęście zniechęcili się i popłynęli Kanałem Jeglińskim.
- Pewnie niebawem wrócą - westchnąłem.
Po krótkiej naradzie zdecydowaliśmy, że zaraz po zamknięciu biblioteki odwiedzimy Pożegi, a jak będzie czas, pojedziemy do owych Wilków, może nawet do Dłutowa. Wszystkie te wsie znajdowały się na południe od Pisza, dwie z nich leżały wzdłuż szosy ciągnącej się równolegle do pokrętnej Pisy. Przedtem odwiedziliśmy tylko muzeum, zabrawszy ze sobą przygotowane zawczasu przeze mnie materiały w postaci niektórych książek historycznych.
Poszedłem tam ze Scarlett, bo Indiana polazł po swojego kumpla Bażanta jeżdżącego samochodem, tego samego, który zawiózł ich kiedyś do Nowych Gutów.
W muzeum poprosiłem o stare mapy okolicy sprzed 1939 roku i dzięki uprzejmości miłej pracownicy dostałem szybko czarno-białą kopię, niezbyt może wyraźną, ale, od biedy, można było z niej czytać nazwy wsi, rzek i innych obiektów. Wsie Dłutowo i Wilki już nie istniały, podobnie jak Pożegi, i dzięki starej mapie mogliśmy orientować się w terenie, jak to czynił w 1945 roku Karol Dusch.
Naszą podróż zaczęliśmy od najdalej położonego Dłutowa, do którego zawiózł nas rozklekotanym polonezem z łysymi oponami milczący wyrostek o pseudonimie Bażant, przezwisko które było ponoć uhonorowaniem jego starych wyczynów w dziedzinie kłusownictwa. Nasz kierowca nie sprawiał wrażenia oczytanego chłopaka i trochę nie pasował do Scarlett i Indiany. Kolegów jednak w małym mieście się nie wybiera, zresztą Bażant nie był jakimś łobuzem, choć czasami rzucał w moją stronę znudzone spojrzenie łapserdaka.
Dłutowo leżało dwadzieścia jeden kilometrów na południe od Pisza i było kiedyś wsią nadgraniczną na dawnym szlaku handlowym biegnącym z Mazowsza wzdłuż Pisy. Istniało ponad pięćset lat. Jej historię przerwała tragicznie ostatnia wojna świtowa.
W przywileju lokacyjnym z 1471 roku istniejących dzisiaj Jeży wymieniono Dłutowo, jako “Lotenfeldt”. W XVI i XVII wieku źródła historyczne najczęściej wymieniają Dłutowo jako wieś wolną. W 1831 roku zatrzymano tutaj powstańców polskich z korpusu Antoniego Giełguda. W okresie powstania styczniowego przez granicę w rejonie Dłutowa przemycano broń. Od 1846 roku Dłutowo należało do parafii w Jeżach. W latach 1867-1870 powstała szosa Pisz-Dłutowo o długości dziewiętnastu kilometrów, którą w okresie międzywojennym przebudowano. Początek XIX wieku to również okres wielu nieszczęść: nieurodzaj, klęski żywiołowe i epidemie. Po zbudowaniu linii kolejowej Pisz-Dłutowo w 1908 roku powstał w pobliżu tartak. Dłutowo było niewielką wsią liczącą około stu mieszkańców, w większości pracowników kolei, tartaku i pograniczników. Niemcy wybudowali latem 1940 roku między Dłutowem i Jeżami zespół potężnych schronów (Stutzpunkt Gehsen) należący do Mazurskiej Pozycji Granicznej. Osada dłutowska, choć wielokrotnie niszczona i odbudowywana, nie przetrwała najazdu 50. armii generała Bołdina w 1945 roku.
Na miejscu odwiedziliśmy zaniedbany cmentarz wojskowy położony niegdyś pośrodku wsi przy ruchliwej trasie Pisz-Lomża-Warszawa, widzieliśmy też zarastające fundamenty domów i resztki stacji.
- Spoczywa tutaj około dwudziestu żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w latach 1914-1915 - mówiłem, gdy przystanęliśmy przed zaniedbanym cmentarzem.
Ruszyliśmy na północno-wschodni skraj dawnej wsi.
- Na końcu alei znajdował się plac i pomnik, gdzie przez pewien czas był pochowany generał Iwan Dybicz, dowódca wojsk rosyjskich, zmarły na cholerę w 1831 roku - nawijałem.
- Dodam też, że podczas pierwszej wojny światowej w pobliżu Dłutowa toczyły się zacięte walki między wojskami niemieckimi a rosyjskimi. W okresie międzywojennym Dłutowo należało do gminy Jeże. Ponadto znajdowała się tutaj stacja kolejowa. Przypomnę, że według relacji nieznajomej kobiety w obozie jenieckim Karol Dusch miał odbyć podróż wzdłuż torów.
- Po co miałby iść do tego Dłutowa? - bąknął Indiana.
Nie wiedziałem. Pokręciliśmy się trochę po dawnej wsi, gdy przypomniałem sobie o jeszcze jednym epizodzie, który rozegrał się tutaj w czasie wojny, a który zaczerpnąłem z książki dostępnej w naszej bibliotece.
- Już w pierwszych dniach drugiej wojny światowej Dłutowo jako wieś nadgraniczna zostało w znacznym stopniu zniszczone. Czwartego września Polacy zdobyli Dłutowo i uderzyli na wieś Jeże, leżącą dwa kilometry od granicy. Słabo broniący się Grenzschutz wkrótce wsparła kompania Schutzpolizei. W tutejszym majątku spaliły się częściowo zabudowania gospodarcze wraz z bydłem. Podczas walk o Dłutowo zginął też proboszcz parafii Jeże, podejrzewany przez Polaków o szpiegostwo.
Bażant ostentacyjnie ziewnął.
- W lecie 1941 roku Polacy wraz z jeńcami radzieckimi rozpoczęli budowę obozu w Dłutowie - zacząłem mówić szybciej. - Obóz funkcjonował do lata 1944 roku (zginęło w nim ponad dziesięć tysięcy żołnierzy radzieckich). Byli w nim przetrzymywani również Polacy, Żydzi i jeńcy innych narodowości. Pod koniec 1944 roku obóz zamieniono na postój bydła, owiec i koni pędzonych z Polski. W końcowej fazie zamieszkiwali go własowcy z rodzinami uciekający przed wojskami radzieckimi.
Wiedząc nieszczęśliwe miny młodzieży, błagające o litość, zlitowałem się i opowiedziałem miejscową legendę.
- Na jesieni 1944 roku z pędzącego pociągu nadjeżdżającego z Jeży wyskoczył maszynista i zbiegł w nieznanym kierunku. Parowóz przemknął ponoć przez Dłutowo, minął stację kolejową i wypadł z bocznicy kolejowej. Rozbity parowóz i dwa wagony, widoczne z szosy, przeleżały tak jeszcze kilkanaście lat. Podobno dwaj mieszkańcy pobliskiego Wykowa pocięli go na złom.
- Co ma wspólnego wykolejenie tego pociągu z naszą sprawą? - zagadnęła Scarlett.
- Nie wiem - rozłożyłem ręce. - Próbuję nakreślić kilka faktów z historii Dłutowa, aby zrozumieć, po co Karol Dusch tutaj przyszedł. Musiał mieć istotny powód. Zainteresowała mnie bowiem ta informacja współwięźniarki pani Marty o idącym na południe wzdłuż torów jej mężu. Dlaczego wzdłuż torów?
- A kto to wie? - mruknął Indiana. - A może ten Dusch uczestniczył w pocięciu
pociągu na złom?
- Głupi jesteś - jęknęła Scarlett. - Dusch mieszkał w Pożegach, a z relacji wynika, że to ktoś z Wykowa.
- To co? - ożywił się senny Bażant. - Jedziemy dalej?
Nie pojechaliśmy zwiedzić terenu, na którym kiedyś istniała wieś Wilki. Pewnie nie odgrywała ona w tej całej historii żadnej roli - ot, po prostu Karol Dusch, idąc do Dłutowa, musiał przechodzić przez tę wieś, która leżała dokładnie osiem kilometrów na północ. Może i Wilki nie były ważne w tej historii, ale znowu pojawiła się sprawa kolei. Wyczytałem, że w 1908 roku wybudowano w tym regionie linię kolejową Pisz-Dłutowo. W Wilkach w pobliżu trasy kolejowej powstał tartak, który posiadał własną bocznicę kolejową. Stacji tu nie było.
Ale znowu - jeśli widziano Duscha w Wilkach i Dłutowie, to elementem wspólnym dla tych dwóch miejsc była linia kolejowa biegnąca do Pisza.
Co jeszcze wiedziałem o Wilkach? W okresie międzywojennym wieś należała do gminy Kałęczyn. W 1938 roku nastąpiła zmiana nazwy urzędowej wsi na Wilkenhof. Pod koniec 1945 roku wieś formalnie włączono do gminy Kocioł Duży. Na wiejskim cmentarzu znajdowały się podobno dwie mogiły wojenne z 1915 roku.
Odbiwszy nieco na wschód, dotarliśmy do okolicy, w której niegdyś znajdowały się Pożegi - niewielka osada leżąca kilkanaście kilometrów na południowy wschód od Pisza i należąca do parafii kumielskiej.
Według spisu powszechnego z maja 1939 roku Pożegi liczyły zaledwie pięćdziesięciu sześciu mieszkańców. Nie było tu szkoły. W 1945 roku kilka gospodarstw zostało zniszczonych i tylko kilka nadawało się do zasiedlenia. Na pewno pozostałe gospodarstwa padły wkrótce ofiarą szabrowników z Kurpi. Po 1945 roku osada nie została zasiedlona i odbudowana. Wszystko wskazywało na to, że po wojnie rodziny Duschów i Chrzanów - jedyne, które znamy z opowieści - szybko stąd uciekły. Prawdopodobnie większość niemieckich rodzin już w kilka lat po zakończeniu wojny wyjechała do Niemiec. Gdzie rozpierzchli się ci wszyscy niemieccy osadnicy, których jeszcze w 1945 roku było tutaj wielu?
Nie wiadomo też, czy Karol Dusch nie był jednym z nielicznych, którzy pozostali na Mazurach, bo zakładałem, że Dusch przybrał wkrótce nazwisko Dusza. Spolszczając je, miał większą szansę na przetrwanie w nowej rzeczywistości. Jednak nas interesowało co innego, dlaczego mianowicie nie opuścił Polski? Czy to właśnie zakopany gdzieś tutaj skarb powstrzymywał go przed ucieczką?
Wróciliśmy do Pisza zmęczeni. W drodze powrotnej opowiedziałem młodym ludziom o nocnym spotkaniu z nieznajomym na cmentarzu, jednak nakazałem im pozostanie w domach.
Kiedy ich pożegnałem, udałem się do naszej biblioteki i do późna w nocy, zakopany w stosie książek traktujących o regionie (pożyczonych z muzeum i bibliotecznych), próbowałem rozgryźć tajemnicę Karola Duscha. Dlaczego poszedł on do wsi Dłutowo? Czy legenda o wykolejonym pociągu była istotna? Tego nie wiedziałem, ale byłem przekonany, że przyjdzie mi otworzyć jeszcze niejedną książkę, zanim poznam prawdę.
Po dwudziestej pierwszej udałem się spacerkiem na przystań, mijając domy i kamieniczki, szedłem zamyślony i skupiony, nie przeszkadzały mi rozkrzyczane grupki młodych ludzi, którzy opuścili swoje betonowe szkoły w całej Polsce i wyruszyli po przygodę na Mazury. Ale ich przygoda miała inny posmak niż moja. Oni zażywali za dnia słonecznej kąpieli, pluskali się w jeziorze, ich ręka trzymała do znudzenia rumpel bądź szczupłą dłoń ukochanej, ja traciłem wzrok w bibliotecznym kantorku, starając się wykraść przeszłości jej tajemnice.
Na przystani nie było tłoku, ale pojawiło się kilka innych jachtów, wśród których, szczęśliwie, nie było “D’Artagnana”. A zatem Muszkieterom znudziło się czekanie na mnie i odpłynęli w spokojniejsze miejsce, gdzie mogli napić się piwa. Jak na złość ujrzałem wśród cumujących łodzi “Magnata”, jednak bez Osy na pokładzie. Rzuciłem szybko wzrokiem po pokładach i kokpitach innych łajb, aby się przekonać, że nie ma wśród nich mojej tajemniczej znajomej i wszedłem na pokład “Wehikułu czasu”. Spotkała mnie przykra niespodzianka.
Okazało się bowiem, że ktoś wymontował z mojej łajby ster. Nie musiałem długo zgadywać, czyja to była sprawka. Z pewnością zrobili to Antoś, Portoś i Wulgaris! Zdenerwowałem się i pięścią grzmotnąłem w drewniany pokład łodzi.
“Ja wam dam Muszkieterów” - złościłem się w duchu. “Łobuzy jedne! Poczekajcie, już ja was urządzę!”
Podszedłem do najbliżej cumującej łodzi z czwórką młodych, roześmianych ludzi na pokładzie i zapytałem wprost o mój ster.
- Nie widzieliście przypadkiem, kto mnie tak urządził?
- Ster zabrali? - dziwili się. - O rany! Trzeba uważać! Kto to zrobił?
- Właśnie próbuję to ustalić - westchnąłem poirytowany. - Nie cumował tu przypadkiem jacht o nazwie “D’Artagnan”?
- Chyba nie - zaprzeczył chłopak z żółtymi włosami.
- Jak nie! - ożywiła się dziewczyna z krótko przyciętymi włosami.
- Popłynął na wschód.
- Rosiem?
- Rosiem - przytaknęli. - Przyłącz się, stary, do nas! - zapraszali.
- Mamy butelkę dobrego wina. Otworzymy, zastanowimy się... a jutro coś wymyślimy.
- Nie mogę - odparłem markotnym tonem. - Muszę na cmentarz... - A co ty jesteś hiena cmentarna czy co? - rechotali. - A może początkujący satanista?!
Zignorowawszy żarty i podziękowawszy za zaproszenie, ruszyłem w stronę pozostałych jachtów. Ale nikt nie widział tutaj “D’Artagnana”, nie mówiąc o tym, że nikt nie widział, aby ktoś myszkował na mojej łajbie. Musieli to zrobić dużo wcześniej.
Zainteresowałem się “Magnatem”. Ciekawiło mnie, czy obecność w tym miejscu i o tej porze Osy jest zupełnie przypadkowa. Czy to nie ona była owym Informatorem? Ale czy zacumowałaby swoją łódź tak blisko mojej, wiedząc, że za chwilę odwiedzę cmentarz? To byłoby zbyt lekkomyślne zagranie, jeśli tylko chciała utrzymać swoją misję w tajemnicy. Jeśli jednak dziewczyna nie miała nic wspólnego ze spotkaniem na cmentarzu, to jej obecność tutaj nie była mi na rękę. Chciałem utrzymać spotkanie z Informatorem w tajemnicy. Nic to - musiałem czekać do 22:00.
Na wszelki wypadek zabrałem ze schowka na jachcie latarkę i ruszyłem ku zachodniej części miasta. Na kwadrans przed czasem zbliżałem się już do cmentarza. Chowające się za miastem słońce rzucało na cmentarny mur głęboki cień, jedynie niespokojne widmo ciemnoczerwonych plam zachodzącej tarczy słońca muskało delikatnie korony drzew.
Wyludniło się i wyciszyło, jedynie od strony garaży dochodził szmer pracy silnika jakiegoś samochodu. W jednej chwili poczułem się, jakbym znalazł się na świecie sam, aleja prowadząca wśród pomników i grobowców prezentowała się inaczej niż za dnia – była ponura, głucha i nieprzyjazna. Idąc rozglądałem się co chwila na boki, próbując dojrzeć za którymś z pomników albo za pniem drzewa jakąś postać. I jeśli tylko gdzieś w głębi cmentarza zaszurały liście, natychmiast się odwracałem i nastawiałem uszu.
“Dziwne miejsce na spotkanie” - pomyślałem.
Zaraz po dwudziestej drugiej widoczność osłabła do tego stopnia, że kierowałem się wyłącznie światłem miasta przenikającym zza grubych drzew, które były tutejszymi strażnikami. Ile ceremonii pamiętały te stare drzewa? Ile łez spadło tu na ziemię, a które później wyssały doszczętnie te drewniane kolosy? Ilu modlitw wysłuchały w milczeniu, zamieniając je w szelest liści, których nikt nie rozumiał? Ich niewidzialne oczy widziały więcej niż wszyscy mieszkańcy Pisza. Przed takimi strażnikami każdy czułby respekt.
Poczułem mrowienie na plecach. Ale nie z powodu drzew, a dziwnego hałasu, który dobiegł mnie z lewej strony zza rzędu martwych pomników. Ktoś tam był. Nie widziałem wprawdzie nikogo, ale szuranie stóp o ziemię powtórzyło się.
- Hej, jest tam kto?! - zawołałem w tamtym kierunku.
Nikt mi nie odpowiedział, więc zapaliłem latarkę i żółty, ostry snop światła skierowałem na najbliższe pomniki. Smagnąłem zwalisty obelisk, pomacałem dwa mniejsze pomniki i oświetliłem przestrzeń za nimi. Nikogo tam nie było. Ruszyłem, oświetlając sobie drogę latarką, poświeciłem też dookoła siebie, ale zewsząd otaczały mnie milczące groby.
Zdawało mi się, że jestem tutaj jedynym intruzem, ale tak nie było. Za moimi plecami posłyszałem trzask suchej gałązki. Co, do licha?! Wcześniej słyszałem szuranie po lewej, teraz trzask gałązki za moimi plecami. Czyżby na cmentarzu przebywało więcej ludzi? A może to duchy bawiły się ze mną w chowanego? Gdzie miałem iść? Założyłem, że trzask jest bardziej intrygującą oznaką czyjejś obecności od szurania, czasami bowiem wiatr potrafił zamiatać po powierzchni ziemi gałązki, liście i inne przedmioty, a tej nocy podwiewało nieśmiało z północnego zachodu. Poszedłem do tyłu, próbując w świetle latarki wyłowić obcego. Na próżno.
Za jednym z dużych pomników znalazłem jednak coś interesującego, coś jednoznacznie wskazującego na niedawną obecność tutaj kogoś. Na ziemi leżała srebrna spinka do włosów, podobna do tej, jaką widziałem ostatnio we włosach właścicielki “Magnata”. Tak, to było wtedy, gdy mnie odwiedziła nad ranem w moim domku. Nie mogło być mowy o pomyłce. Tylko ona mogła zostawić tę spinkę. Była tutaj. To ona umówiła się ze mną w tym miejscu, bo to ona była owym Informatorem. Jakżeby inaczej! Byłem głupi, sądząc, że to nie ona! W końcu to Osa pytała w Nowych Gutach o Karola Duszę i interesowała się miejscowymi legendami. Zabawiała się moim kosztem, igrała ze mną, a choć nie wiedziałem, jaką konkretnie rolę odgrywa w całej tej sprawie, to z powyższych faktów jasno wynikało, że dziewczyna wiedziała dużo więcej ode mnie. Nieprzypadkowo cumowała na przystani opodal mojej łajby. Zawitała tutaj po to, aby spotkać się ze mną na cmentarzu, pragnęła przekazać mi jakieś ważne informacje o Karolu Duszy vel Duschu. Tylko czemu nie zrobiła tego wcześniej w moim domu? Dlaczego wybrała to dziwne miejsce? Miała dziesiątki innych możliwości, aby dostarczyć mi informacje.
Poświeciłem po cmentarnym murze zaczynającym się dziesięć metrów dalej za pomnikami, ale nikogo tam już nie było. Osa wyparowała, zniknęła. A może schowała się za jakimś innym pomnikiem? Już miałem zamiar zrobić obchód, gdy od strony garażu dobiegł mnie znajomy krzyk.
- Panie Pawle! Szybko! Panie Pawle!
Krzyczał Indiana. Nie myliłem się - to był głos mojego młodego znajomego. Jego wrzaskowi towarzyszył pisk Scarlett, co automatycznie przyprawiło mnie o gęsią skórkę.
Przestraszyłem się i nic nie rozumiałem z całej tej sytuacji. Nie namyślając się dłużej - tłumiąc w sobie gniew na młodych ludzi, który przyszli tutaj wbrew moim zakazom – dałem drapaka we wspomnianym kierunku. Słyszałem zapalany silnik samochodu, inny pojazd z piskiem opon właśnie odjeżdżał, kierując się w dół miasta. Scarlett w dalszym ciągu piszczała, jakby za murem działy się straszne rzeczy. Gdy znalazłem się na zewnątrz przy garażach, ujrzałem zaparkowanego poloneza, za kółkiem którego siedział Bażant. Samochód był gotowy do natychmiastowego odjazdu.
- Tam! - krzyczał przez otwartą szybę Indiana, wskazując w dół uliczki. - Ucieka! Tam!
Faktycznie, tylne czerwone światła jakiegoś samochodu zabłysły intensywnie, gdy samochód zwolnił przed skrętem na główną ulicę, po chwili wyrwał do przodu kierując się na Ruciane-Nidę. Wskoczyłem na tylne siedzenie obok podekscytowanej Scarlett i jeszcze nie zdążyłem zamknąć drzwiczek, gdy Bażant z prawdziwą zuchwałością nadepnął pedał gazu.
Wyrwaliśmy do przodu, aż zakurzyło, zarzuciło nami i już po chwili jechaliśmy drogą na Ruciane.
- O, jest tam! - krzyczał Indiana, który siedział obok kierowcy. - Widzicie?! Przed nami! Jakieś sto metrów.
Miał rację. Samochód, który przed chwilą uciekł z piskiem opon sprzed cmentarza, jechał w odległości ponad stu metrów przed nami. Był to ciemny opel astra z olsztyńską rejestracją. Kim był kierowca tego auta?
- Widzieliście kierowcę tego opla? - zapytałem ich.
- Przez chwilę - wyjaśnił szybko Indiana. - Ale facet był w ciemnym ubraniu i miał na głowie czapkę z daszkiem. Jak tylko zobaczył, że zbliżamy się do jego auta, wyskoczył zza krzaków przy murze cmentarza, wsiadł do samochodu i odjechał.
- A wy co tutaj robicie? - warknąłem zły na nich. - Mieliście siedzieć w domu i oglądać telewizję...
- E tam - skrzywiła się Scarlett. - W telewizji nudzą.
- Na ekranie nie można przeżyć prawdziwej przygody - dodał Indiana - Nie to co teraz, panie Pawle!
Bażant nic nie mówił. Prowadził samochód maksymalnie skoncentrowany, skupiony, jednak z zuchwałym błyskiem w oku.
- A nie była to przypadkiem kobieta? - zapytałem ich, myśląc o Osie. - Mówię o uciekinierze.
- Czy ja wiem? - zastanawiał się Indiana. - Raczej facet.
- To działo się tak szybko - wyjaśniała Scarlett.
- Przez was straciliśmy okazję do poznania prawdy o Karolu Duschu - powiedziałem z żalem.
Mijaliśmy przedmieścia Pisza. Opel astra powiększał nad nami przewagę. Był szybszy, a że na ulicy otoczonej z dwóch stron czarnym lasem nie było ruchu, pruł po niej ze sto sześćdziesiąt kilometrów na godzinę. Polonez z trudem, bo z trudem, trzymał się jego ogona, ale z każdą minutą dystans dzielący nas od uciekiniera powiększał się. Za Snopkami opel zwolnił, aby wyminąć jadący przed nim samochód dostawczy z tartaku załadowany pniakami, zbliżaliśmy się do przejazdu kolejowego i dzięki temu usiedliśmy oplowi na ogonie. Wewnątrz poloneza urwały się rozmowy i każdy z nas w napięciu wpatrywał się w samochód przed nami. Opel sprawnie wyminął ciężki wóz z tartaku i mknął teraz ku przejazdowi. Tam widzieliśmy opadający majestatycznie w dół szlaban i jeśli tylko opel chciał przejechać na drugą stronę torów, musiał się spieszyć.
- Dawaj, Bażant! - zagrzał kolegę do boju Indiana.
- Szybko! - dopingowałem go i ja, gdyż pragnąłem poznać tożsamość uciekiniera.
My także musieliśmy się spieszyć. Opla dzieliło od szlabanu dziesięć metrów, nas dzieliło od samochodu ponad dwadzieścia metrów. Teoretycznie dalibyśmy radę pokonać przejazd, choć to szaleństwo starał się nam wyperswadować kierowca ciężarówki głośnym klaksonem. Wył i wył oburzony na to, że wyprzedzamy przed przejazdem kolejowym.
Opel śmignął pod szlabanem i kiedy wydawało nam się, że pójdziemy jego śladem, w środku poloneza coś zachrobotało, zarzuciło nami i Bażant musiał nagle wyhamować.
Stanęliśmy skośnie do zamykającego się na naszych oczach szlabanu, zaledwie kilka metrów przed nim.
- Złapaliśmy gumę, kurczę! - zaklął wściekły Bażant. - Co za cholerny rupieć!
Wściekłymi spojrzeniami odprowadzaliśmy oddalające się po drugiej stronie przejazdu tylne światła opla, ignorując przekleństwa rzucane pod naszym adresem przez kierowcę ciężarówki.
Po chwili opel astra zniknął nam z oczu.
POWRÓT DO PISZA * NIESPODZIANKA * WYJAŚNIENIA OSY * NIC O SOBIE NIE WIEMY * BIBKA NA POKŁADZIE “D’ARTAGNANA” * CZY MUSZKIETEROWIE SĄ MĄDRZEJSI OD BLONDYNEK? * KĄPIEL * MAM STER, CZYLI W PUŁAPCE * SKÓRKA MNIE WZYWA * W MESIE RAZEM Z MUSZKIETERAMI * NIE MA SPINKI * DANUTA, CZYLI GDZIE JEST PRZECIĘTNIAK? * INFORMATOR MILCZY * REGUŁY OBOWIĄZUJĄCE NA JACHCIE I W ŻYCIU * REJS PO ROSIU * I ZNOWU ŚNIARDWY * RÓWNA BABKA
Uporawszy się ze zmianą koła, wróciliśmy do Pisza w markotnych nastrojach. Nie udało się spotkanie z Informatorem na piskim cmentarzu - ów tajemniczy osobnik w niewyjaśnionych okolicznościach uciekł nam nie udzieliwszy żadnych informacji.
Najwyraźniej spłoszyła go obecność na cmentarzu osób trzecich - moich młodych przyjaciół. Nowe okoliczności spowodowały, że sprawa Karola Duszy stała się dla nas bardziej tajemnicza. Faktem było, że misja na cmentarzu nie powiodła się, ale zaostrzyła nasz apetyt na przygodę.
- Gdyby nie te twoje beznadziejne opony, złapalibyśmy tego faceta - jęczał Indiana. - Co za rupieć!
- Masz lepszy? - postawił się urażony Bażant. - A kto was zawiózł do Nowych Gutów, Dłutowa i Pożeg? Było wsiąść na rower i pedałować.
- Chłopcy, spokój! - uciąłem ich kłótnię. - Stało się i trudno. Jeśli Informator ma mi coś ważnego do przekazania, zrobi to ponownie. Musimy czekać. W związku z tym rano odwiedzę bibliotekę i sprawdzę swoją pocztę elektroniczną. Przede wszystkim jednak chciałbym odzyskać ster mojej łajby. I jak wrócić do domu?
- Podwieziemy pana Pawła - rzekła Scarlett i ziewnęła.
Zanim jednak zawieźli mnie do oczekującej mojego powrotu Skórki, wstąpiliśmy na przystań, gdyż byłem ciekawy, co z Osą. Jeśli to ona była owym Informatorem, to nie powinno być jej na łajbie. Wbrew moim oczekiwaniom nie zastaliśmy tam cumującego “Magnata”. Nie było też ,,D’Artagnana”. Mój “Wehikuł czasu” cumował grzecznie na końcu szeregu łodzi bez steru. Na sąsiedniej łajbie czwórka młodych ludzi wesoło rozmawiała w mesie, ale nie na tyle głośno, aby zakłócić sen pozostałych żeglarzy.
Jakim cudem Osa zdążyła wrócić tutaj przed naszym przyjazdem? Jeśli to ona była w uciekającym oplu, to musiała szybko wrócić do Pisza i odpłynąć przed naszym przyjazdem.
Musiało to nastąpić niedawno. Zrezygnowałem jednak z zadawania pytań czwórce młodych żeglarzy. Osą zajmę się jutro! Byłem zmęczony i chciałem jeszcze raz to wszystko w spokoju przemyśleć. Ścisnąłem mocniej w dłoni srebrną spinkę, którą dziewczyna zostawiła obok jednego z pomników na cmentarzu. Ona tam była. To było pewne. Resztę należało delikatnie zbadać.
Kazałem się zawieźć do domu, gdzie szczęśliwa Skórka o mało nie przewróciła mnie na ziemię swoimi radosnymi skokami. Spotkała mnie także ogromna niespodzianka. Na mojej prywatnej przystani cumował, nie uwierzycie, “Magnat”. Poszedłem ze Skórką w kierunku jachtu.
Osa drgnęła, gdy zbliżyliśmy się do brzegu, zaskrzypiał pokład i błysnęło na nas światło księżyca odbite w oczach dziewczyny.
- Wreszcie jesteś! - zawołała, ale w jej głosie wyczułem bardziej ulgę niż zdenerwowanie. - Gdzie ty się podziewałeś?!
- Ja? - wymamrotałem zaskoczony.
A to dobre sobie, to ja chciałem zapytać ją, gdzie się podziewała i kim była.
Tymczasem postanowiłem nie odkrywać wszystkich kart i kłopotliwe pytania zostawić na później. Byłem ciekaw, czy dziewczyna przyzna się do tego, że była na cmentarzu. Lecz ona zachowywała się tak, jakby w ogóle nie wiedziała o żadnym spotkaniu. Skoro tak ślicznie grała, należało mieć się przed nią na baczności i najlepiej udawać nieboraka.
- Widziałem “Magnata” na przystani - rzekłem. - O wpół do dziesiątej wieczorem. Byłem na przystani, ale ciebie nie było.
- Tak, wiem, że byłeś - westchnęła i zeskoczyła na pomost. - Jacyś młodzi żeglarze mi powiedzieli, że szukałeś swojego steru...
Sprytnie to rozegrała.
- To sprawka Muszkieterów z ,,D’Artagnana” - powiedziałem. - Antosia, Portosia i Wulgarisa. To Muszkieterowie z łomem w ręku zamiast szpady. Gdzie byłaś?
- Szukałam cię na lądzie, w mieście, ale ty w tym czasie musiałeś przyjść na przystań i rozminęliśmy się - odpowiedziała.
Oszukiwała, a gdy podszedłem do niej bliżej, stwierdziłem, że z jej włosów zniknęła srebrna spinka. To był wystarczający dowód na to, że Osa była na cmentarzu. Wprawdzie zdążyła się już przebrać, gdyż nie miała na sobie ciemnego ubrania, w który odziany był ponoć Informator.
- Długo tu czekasz? - zapytałem.
- Z pół godziny - odpowiedziała i popatrzyła mi w oczy, jakby chciała zgadnąć, ile wiem. - Powiadasz, że to ci z “D’Artagnana” zwinęli ci ster?
- Owszem.
- Chyba ich widziałam. Przypominam sobie... “D’Artagnan”, tak jest!
- Gdzie?
- Na przystani kempingu w Piszu.
- Ciekawe, dlaczego właśnie tam? Pewnie myślą, że boję się wrócić na “Wehikuł czasu”, gdy oni cumują w pobliżu, więc wybrali sąsiednią, oddaloną nieco przystań, z której mają dobry widok na wszystkie jachty śmigające do i z Pisza. Polują na mnie.
- Dlaczego się na ciebie uwzięli? - zapytała z zaciekawieniem.
- A bo ja wiem? - wzruszyłem ramionami. - Trzeba ich spytać.
- Jesteś tajemniczy.
- Doprawdy? - zaśmiałem się cicho. - A ty mnie zadziwiasz.
- Jak to? Czym mianowicie cię zadziwiam?
- Zjawiasz się w środku nocy... ostatnim razem zjawiłaś się nawet wcześniej od kur... nic o tobie nie wiem...
- Popatrz - wpadła w żartobliwy, nieco uszczypliwy ton. - To tak jak ja! Też nic o tobie nie wiem.
- Bzdura! Wiesz wszystko! To, że pracuję w bibliotece, że mam na imię Paweł.... a ty?
Jak ty masz na imię? Chociaż to mi powiedz.
- “Osa” ci się nie podoba?
- No i widzisz? - jęknąłem. - Unikasz odpowiedzi.
Przykucnąłem, aby pogłaskać Skórkę i zaraz przyłączyła się do nas Osa. Zaczęła głaskać psa pieszczotliwie, na co suka odpowiadała radosnym machaniem ogona. Pomyślałem sobie wtedy, że Osa nie może być złą osobą, inaczej Skórka nie pozwoliłaby się pogłaskać.
Reakcja czworonogów na ludzi była czasami dobrym miernikiem stanu ludzkich dusz. Założyłbym się o dwie wypłaty w bibliotece, że takiemu Portosiowi lub innemu Muszkieterowi Skórka nie dałaby się pogłaskać.
- No i co zrobisz z tym sterem? - zapytała po chwili milczenia Osa. - Pójdziesz na policję?
Popatrzyłem na jezioro, na księżyc i na jacht Osy. Wreszcie zerknąłem na nią z tajemniczym uśmieszkiem.
- Czy silnik twojego “Magnata” głośno warczy?
- Jest w miarę cichy. A co, chcesz teraz płynąć?
- Po swój ster.
Wtajemniczyłem ją w ryzykowny, ale realny plan. Z początku Osa gwałtownie zaprotestowała, lecz po chwili zgodziła się na wszystko. Zawróciłem tylko do domu, zamknąłem drzwi i truchtem ruszyłem ku przystani, gdzie Osa zapalała już silnik.
Podrzuciłem w ciemnościach srebrną spinkę do włosów i schowałem przedmiot głęboko do kieszeni. Z Osą rozmówię się później - teraz była mi potrzebna do wykonania nocnej misji, jaka czekała nas w Piszu.
Osa zgodziła się wziąć na pokład Skórkę, więc w trójkę popłynęliśmy na zachód. Ostatnie dwieście metrów pracowaliśmy zgodnie pagajami i tylko Skórka przysiadła na zadzie na samym dziobie i wpatrywała się w słabo oświetlony kemping, po którym z rzadka ktoś łaził, gdzieś ktoś inny brzdąkał na gitarze. Mnie jednak interesowała wyłącznie przystań, na której cumowały przeróżne jachty. “D’Artagnan” wyróżniał się wśród nich nie tyle wyglądem czy wielkością, ile zachowaniem załogi. Trzech “piratów”, którzy uważali siebie za Muszkieterów, darło się wniebogłosy na pokładzie łajby, a ich pokrzykiwania i dziki rechot miały swoje źródło w procentach humoru rozpuszczonego w butelkach piwa. Mężczyźni zajęci rozmową siedzieli w kokpicie, palili papierosy i co pewien czas pociągali z butelek.
- Wyciągnij miecz - szepnąłem na ucho Osie. - Podpłyniemy bliżej nich, przy samym brzegu.
Osa w mig zrozumiała w czym rzecz. Aby się zbliżyć do “D’Artagnana” i nie zostać zauważonym przez jego załogę, musieliśmy trzymać się ciemności i podpłynąć pod przystań przy samym brzegu, jak najdalej od toru wodnego. Przy brzegach Rosia było płytko, stąd moja prośba o wyciągnięcie miecza. Z zanurzeniem trzydziestu centymetrów mogliśmy spokojnie wykonać zadanie, to jest podpłynąć blisko “D’Artagnana”, niejako od tyłu, gdyż Antoś, Portoś i Wulgaris zwróceni byli twarzami w stronę ciemnego jeziora. Ich łajba znajdowała się po zachodniej krawędzi pomostu, przy wschodniej zaś cumowały inne jachty, więc pod ich osłoną łatwo było zbliżyć się do przystani i mieć Muszkieterów na oku.
Udało nam się to bez trudu. Z lewej strony mieliśmy teraz pas trzcin, dalej zaczynał się pierwszy rząd cumujących łajb, za nimi pomost i kolejny rząd żaglówek. W oddali za przystanią cicho wzdychało do księżyca pogrążone we śnie miasto, na wodzie czasami coś pluskało, kiedy indziej lekka fala bujała naszym kadłubem.
- I co teraz? - szepnęła mi do ucha Osa, aż poczułem ciepło jej oddechu.
- Czekamy - rzekłem cicho. - Aż pójdą spać.
- Przecież widzisz, że chłopaki zaczęli bibkę i szybko nie usną.
- Już są nieźle wstawieni. Jeszcze jedno piwko i zwalą się w ubraniu do kokpitu.
Posłuchaj, jak bełkoczą.
- Ty, Antoś - próbował mówić Portoś. - Słyszałeś ten kawał o blondynce i sprzedawcy hamburgerów?
- Nie - beknął głośno Antoś.
- Jak to nie słyszałeś? - zdziwił się Wulgaris. - O tej blondynce i facecie, co sprzedawał hamburgery nie słyszałeś?
- Chyba hot-dogi sprzedawał, co nie? Pamiętam, że było o hot-dogach, bo zabrakło musztardy i...
- A co to za różnica: hot-dog czy hamburger?
- Co ty? To chyba ważne...
- Jak ta blondynka w biurze podróży, co to chciała kupić bilet do Hamburga, a że nie było, to poprosiła o hot-doga.
- To nie tak! - przerwał inny. - Odebrała bilet do Hamburga i poprosiła o dużo ketchupu!
- O ketchup? Do biletu?
- Bo to blondynka była!
- Bileterka chyba....
- Nie, to był inny kawał! Ja zwariuję z tobą, Antoś.
- Jak to było z tą blondynką, co przyszła do sprzedawcy hamburgerów? - wkurzył się Antoś.
- Nie wiem - machnął ręką Portoś. - Zapomniałem, jak to leciało z tego wszystkiego. Blondynka chciała do hamburgera...
- To dobrze mówiłem: chciała bilet, ale do Hamburga!
- Nie przerywaj! Chciała do hamburgera musztardę...
- A co to za różnica?
- Spadaj!
Mniej więcej w tym tonie rozmawiali przez cały czas - przedrzeźniali się, gadali głupstwa, śmiali się z siebie, i już sam nie wiedziałem, czy są głupsi od tej blondynki, co chciała dokupić do biletu musztardę, czy może byli tylko ciut od niej mądrzejsi.
Łysy Portoś pociągnął z butelki, ale okazało się, że nie było w niej już piwa. Wyrzucił butelkę za burtę, chlupnęło w oddali, i najpotężniejszy z trójki mężczyzn przytachał zaraz kolejną skrzynkę.
W pewnym momencie Antoś rzucił komendę: “Do wody”! Rozochoceni zdjęli z siebie ubrania i z głośnym pluskiem - jakby do wody stoczył się z brzegu hipopotam - wskoczyli do jeziora, powodując małe zamieszanie na przystani, gdyż rozbujali najbliższe jachty. Ktoś wyskoczył z mesy sąsiedniej żaglówki z zamiarem uspokojenia mężczyzn, zwrócenia im uwagi, ale najwyraźniej wystraszył się ich.
Kiedy Muszkieterowie pływali, ja zacząłem ściągać z siebie pośpiesznie ubranie.
- A ty co? - zdziwiła się Osa. - Dołączasz do nich?
- Ci... - przystawiłem swój palec do ust Osy.
Nie wyjaśniając niczego, wskoczyłem do zimnej wody. Zainteresowana moim zachowaniem Skórka przylazła z dziobu. Była trochę zdezorientowana moim dziwacznym zachowaniem, ale patrząc na mnie tęsknie, sama rozważała możliwość kąpieli.
- Zostań! - nakazałem psu, czym ostudziłem jego pływackie zapędy. Suka zapiszczała, na szczęście Osa przytrzymała ją mocniej, aby pies nie poszedł w moje ślady i nie zaczął przypadkiem szczekać.
- Skórka, cicho - rzekłem do psa. - Zaraz wracam.
Woda była zimna, jak diabli, ale otuchy dodawała myśl, że zaraz wskoczę na pokład “D’Artagnana”, odnajdę szybko mój ster i opuszczę jacht, zanim Muszkieterowie wrócą z kąpieli. I rzeczywiście, pierwsza część planu powiodła się - wskoczyłem na pokład łodzi i dałem drapaka do mesy. Tam właśnie znalazłem ster! Leżał na jednej z koi. Miałem go! Ale właśnie w tej samej chwili, gdy zamierzałem opuścić mesę, Muszkieterowie podpłynęli pod prawą burtę z wyraźnym zamiarem dostania się na pokład. Mieli dość kąpieli. Wracali. Miałem do wyboru szybką ucieczkę z jachtu albo ukrycie się w jakimś zakamarku i wyczekanie dogodnego momentu do ucieczki. Tylko że “D’Artagnan” to nie był statek pasażerski, a jedynie niewiele większa od “Magnata” łajba. W mesie znajdowały się cztery koje szczelnie zabudowane, które nie pozostawiały miejsca na ukrycie się. Co miałem robić?
W tym czasie, gdy ja stałem zaskoczony w mesie, Muszkieterowie wdrapali się na pokład, uniemożliwiając mi łatwą ucieczkę. Jak na złość, nieco otrzeźwieli, więc byliby niebezpieczni, gdybym nagle wyskoczył z mesy i próbował w brawurowym stylu opuścić pokład łodzi. Kąpiel dodała im animuszu i werwy. Byli nieobliczalni. A ja stałem w mesie ze sterem w ręku i wyczekiwałem sam nie wiem czego.
“Jeśli wejdą do mesy - myślałem gorączkowo - koniec ze mną”.
Nie weszli. Ubierali się głośno i zaczęli otwierać butelki piwa. Libacja trwała dalej, więc zmarznięty i zły na siebie okryłem się jakimś kocem, aby nie skostnieć. Szczękałem zębami tak głośno, że z ledwością słyszałem dialog w wykonaniu Antosia, Portosia i Wulgarisa. O dziwo, Muszkieterowie zaczęli rozmawiać na mój temat.
- Ty, Antoś - zaczął Portoś - co robimy z tym Pomarańczowym?
- Co mamy niby robić?
- Żeby gościu nie zawiadomił tylko policji - wyraził swoje obawy Portoś. - Nie chcę mieć z glinami na pieńku.
- Chrzanisz - zbeształ kompana Wulgaris. - Co ci zrobią, skoro facet nie wie, kto mu zwinął ster. Pójdzie na policję i co powie? Nic, bo nie ma świadków. Nikt nic nie widział, kapujesz? Policja palcem nie kiwnie, bo nie zajmuje się drobnymi kradzieżami. Jak zobaczą jego łajbę, to pomyślą, że ster sam odpadł.
- Cicho! - syknął Antoś. - Słyszycie?
Szczekała Skórka. Raz, drugi, i na tyle głośno, że zwróciła uwagę mężczyzn.
Podszedłem ostrożnie do prawej burty i zbliżyłem twarz do zabrudzonego bulaja. Widziałem pomost i cumujące po jego drugiej stronie łodzie, za nimi majaczył dyskretnie w ciemności “Magnat” z niewyraźnymi sylwetkami-dziewczyny i psa na pokładzie. Na górze powstało lekkie zamieszanie, mężczyźni wstali i podeszli do prawej burty; słyszałem ich ciężkie kroki i sapanie. Na szczęście Osa szybko zareagowała i ze Skórką zeszła do swojej mesy. Stłumione psie szczekanie jeszcze kilka razy poniosło się po wodzie, lecz już po chwili znowu zapanowała cisza.
- Cholerny pies - warknął Wulgaris. - Będzie mi tu szczekał pod nosem w środku nocy!
- Uspokój się, Wulgaris - bełkotał Antoś. - Pij.
Odetchnąłem z ulgą, ale wciąż nie wiedziałem, co mam robić? Okryty kocem stałem w mesie moich prześladowców i do głowy nie przychodził mi żaden pomysł wydostania się z opresji. Czekałem.
Po kwadransie mieli dosyć. Bełkotali okropnie i któryś tak się zatoczył, że pozostali musieli go przytrzymać, aby nie wyleciał za burtę. Tym najsłabszym był Portoś. Ścierpła mi skóra na grzbiecie, gdy mężczyźni zaczęli schodzić pod pokład ze śpiewem na ustach.
Nie miałem czasu na rozważania. Musiałem działać błyskawicznie. Szybko zlustrowałem wzrokiem mesę, aż moją uwagę zwróciła jedna jedyna koja. Wyróżniała się tym od pozostałych, że była nietknięta. Leżały na niej jakieś szpargały, ale najpewniej nikt na niej nie spał. Gdy mężczyźni wtoczyli się pijani do mesy, ja leżałem już pod kocem na tej wolnej koi i wstrzymawszy oddech czekałem na rozwój wypadków.
Wszystko potoczyło się szybko. Muszkieterowie nie rozebrawszy się nawet legli na swoich kojach i już po minucie słyszałem chrapanie któregoś z nich. Po pięciu minutach Wulgaris krzyknął na Portosia, aby przestał chrapać, ale nie na wiele to się zdało. Czekałem dalej. Nagle skrzypnęła podłoga w mesie - któryś z nich wstał. Ależ tak, szedł ciężkim krokiem. Już myślałem, że zostałem zauważony przez najtrzeźwiejszego z nich, ale na szczęście myliłem się. Wulgaris przewrócił z trudem na bok śpiącego Portosia i sam legł jak zabity. Odczekałem dla świętego spokoju kwadrans, może ciut dłużej, i dopiero wtedy odważyłem się wychylić głowę spod koca. Mężczyźni spali. Dwóch z ich chrapało, jeden - chyba Wulgaris - odwrócony twarzą do burty w milczeniu zwiedzał krainę Morfeusza.
Wstałem. Zaskrzypiała podłoga, ale żaden z nich się nie obudził. Złapałem ster i w samym slipkach ruszyłem ostrożnie ku schodkom. Gdy moja noga dotknęła ich laminatowej powierzchni, usłyszałem za swoimi plecami głos Wulgarisa:
- To ty, Antoś?
Nie odwrócił się, ale miał głos mocno zaspany, zachrypnięty, wyraźnie pijacki. Przyspieszyłem kroku i coś odburknąłem w tonie potwierdzającym.
Udało się - byłem wolny, choć trzeba przyznać, że najadłem się strachu. Zniknąłem w mesie “D’Artagnana” na całą niemal godzinę i wypadało tylko współczuć Osie wyczekiwania mojego powrotu. Co ona sobie wyobrażała, gdy mijały kwadranse, a ja wciąż nie wracałem z jachtu tych “piratów”? Co przeżyła, gdy zauważyła idących pod pokład Muszkieterów albo gdy Skórka zaczęła szczekać?
Ze sterem w ręce wskoczyłem do zimnej wody. Wydawała mi się nieco cieplejsza niż godzinę temu.
- Myślałam, że zasłabłeś - przywitała mnie z ulgą Osa.
Skórka pomachała radośnie ogonem i kilka razy szczeknęła.
Osa nie chciała nocować w moim domku, pomimo moich nalegań i próśb. Przyzwoita była z niej niewiasta, nie ma co. Wolała drzemać w mesie swojej łajby, niż spać w wygodnym łóżku.
Rano, gdy słońce wlało się żółtą i ciepłą masą do izby, przebudziłem się niewyspany i zakatarzony. Z trudnością powstałem i wyjrzałem przez okno, pewny, że zastanę na przystani cumującego obok mojej łajby “Magnata”. Dostrzegłem tam jedynie “Wehikuł czasu”. Osa wyparowała. Nie było jej białego jachtu. Tajemnicza dziewczyna odpłynęła w nieznane.
Po chwili razem ze Skórką wyszliśmy powitać nowy dzionek. Słońce oblało już złocistą barwą jezioro. Zieleń drzew pojaśniała, przybrzeżne trzciny nieznacznie falowały i rozśpiewały się ptaki ukryte w koronach drzew. Jakiś nieznany mi jacht płynął na wschód i jego sternik pozdrawiał mnie właśnie ruchem ręki.
Zbliżyłem się do brzegu, który opadał leniwie do samej wody. Pomost zatrzeszczał pod naszym ciężarem i nieco się zachwiał. Lekki wiaterek schładzał mój prawy policzek, co znaczyło, że wiatr zmienił nieco kierunek - dął od północnego wschodu. Na niebie spacerowały pojedyncze białe chmury, błękit nieba błyszczał w złotej oprawie ostro grzejącego dzisiaj słońca.
Moja ręka powędrowała do kieszeni spodni, w której wczoraj schowałem srebrną spinkę znalezioną na cmentarzu. Przedmiotu nie było. Albo mi wyleciał, albo... zabrała go Osa. Innego wyjaśnienia nie było! Jedyną nadarzającą się okazję do przeszukania kieszeni miała na “Magnacie”, w nocy, gdy w samych kąpielówkach przebywałem na “D’Artagnanie”.
Rozbudziłem się na dobre. Brak spinki znaczył, że dziewczyna była silnie zdeterminowana. Nie oparła się pokusie przeszukania moich kieszeni, wiedząc, że tylko ją mogłem podejrzewać o zabranie spinki. Czyżby gra toczyła się o wielką stawkę? Czy może po prostu Osa miała złe nawyki? Nie wyglądała jednak na złodziejkę. Może chciała odzyskać cenny przedmiot i już więcej się nie pojawić?
Pozbywszy się ubrania, wskoczyłem w kąpielówkach do wody. Brr! Jej chłód był świetnym lekarstwem na opieszałość i dobrze hartował nie tylko ciało, ale i umysł, po takiej kąpieli chciało się bowiem nie tylko jeść, ale i żyć. A miałem dzisiaj wiele do zrobienia.
Po śniadaniu zabrałem do zamontowania na łajbie steru. Po montażu zabrałem Skórkę na pokład “Wehikułu czasu” i razem pożeglowaliśmy na zachód, w kierunku odległego Pisza.
Przystań przy kempingu ominąłem w ten sposób, że zatoczyłem szeroki łuk, podpływając do ujścia Pisy niemal od północy, licząc w duchu, że Antoś, Portoś i Wulgaris nie będą z samego rana wypatrywać mnie na drugim brzegu Rosia, o ile w ogóle już wstali.
Dochodziła dziewiąta, więc było wielce prawdopodobne, że spali jeszcze w swojej mesie. Do przystani przy hotelu dotarliśmy bez przeszkód. Zaledwie się wgramoliłem na pomost razem ze Skórką, gdy ujrzałem zgrabne kobiece nogi obute w eleganckie szpilki.
Kobieta była ubrana w skórzane brązowe spodnie i haftowaną bluzkę z ciemną kamizelką na wierzchu. Nie była wysoka, ale szpilki podwyższały ją o prawie piętnaście centymetrów. Nie była też bardzo młoda, lecz zadbana i staranie wymalowana. Miała nie więcej niż czterdzieści lat, ładna, o nieco wyzywającej urodzie. Przede wszystkim była czymś mocno zdenerwowana.
- Bardzo przepraszam... Danuta jestem - podała mi rękę, na palcach której błyskały w słońcu kamienie na kilku pierścionkach. - Czy nie zauważył pan przypadkiem na jeziorze jachtu... z facetem na pokładzie?
- Dużo tu takich pływa. A jak wyglądał ten facet?
- Średni wzrost, szatyn, pod pięćdziesiątkę. Przeciętniak.
- Przykro mi.
- Makabra z tym człowiekiem! - palnęła kobieta o imieniu Danuta.
- Coś się stało? - zainteresowałem się. - Kim jest ten Przeciętniak?
- To mój mąż.
- Ach, tak.
- Były - szybko sprostowała. - Schodzimy się z powrotem. Dwa lata temu był rozwód. Ale chyba z nowego ślubu nic nie będzie.
- Przyjechali tu państwo razem, a on sobie odpłynął? - nie dowierzałem. – Zostawił panią? Dziwne, prawda?
- Spytaj pan jego - prychnęła niepocieszona. - To dziwak. Niech no ja tylko go dorwę! Niech no tylko wpadnie on w moje ręce...
Wpatrywała się nerwowo w jezioro, wzdychała, tupała nogami i przygryzała zębami dolną wargę.
- Pan miejscowy? - zapytała nagle z nadzieją.
- Można tak powiedzieć - burknąłem.
Zacumowałem jacht i razem ze Skórką znaleźliśmy się na pomoście.
- Czy nie wyświadczyłby mi pan przysługi? - załkała niemal.
- Tak, słucham.
- Nie zechciałby pan ze mną popłynąć jeziorem na wschód i znaleźć mojego Przeciętniaka?
Zastanowiłem się. W pierwszej chwili chciałem grzecznie odmówić, miałem bowiem dużo innej i bardziej atrakcyjnej roboty niż uganianie się z rozwódkami za ich facetami. Z drugiej jednak strony, kobieta mogła mi się przydać. Obawiałem się bowiem o jacht, a chciałem przecież zajrzeć do biblioteki i sprawdzić skrzynkę elektroniczną. Zostawiłem tam wszystkie zgromadzone wczoraj książki i mapy, które chciałem dzisiaj zabrać. Dlatego też pomyślałem o pani Danucie - mogła przypilnować “Wehikuł czasu”, aby nie dobrali się do niego Muszkieterowie, a ja w tym czasie śmiało mógłbym odwiedzić bibliotekę.
- Zgoda - uśmiechnąłem się. - Ale przysługa za przysługę.
- No? - wbiła we mnie oczy.
- Popilnuje pani mojej łajby. Kwadrans. Zaraz wracam i płyniemy.
- No to leć pan, bo szkoda czasu.
Idąc do biblioteki przypomniałem sobie porannego żeglarza, który machał do mnie na powitanie z jakiegoś jachtu. Płynął Rosiem na wschód, ale nie przyjrzałem mu się za dobrze. Mógł to być facet pani Danuty.
W bibliotece spotkał mnie zawód. Skrzynka pocztowa była pusta - nikt do mnie tym razem nie napisał. Informator milczał. Spłoszyłem osobnika na dobre! Wystraszył się zamieszania na cmentarzu, uciekł i szukaj wiatru w polu. A przecież z osobą tajemniczego Informatora wiązałem nadzieję na wyjaśnienie kilku kluczowych dla sprawy detali dotyczących osoby Karola Duszy.
Zły wróciłem ze Skórką na przystań, zapakowawszy wcześniej książki i mapy w plastykową torbę. Czekała na nas zniecierpliwiona pani Danuta.
- Już myślałam, że pan nie przyjdzie - zerknęła na zegarek. - Faceci dużo mówią, lubią obiecywać, a potem nie dotrzymują słowa. Pan jest inny. Pańska przyszła żona będzie mieć z pana pociechę.
- Skąd pani wie, że nie mam żony? - próbowałem się uśmiechnąć.
- Nie ma pan obrączki na palcu - rzekła. - Poza tym nie wygląda pan na żonatego.
- A jak trzeba wyglądać, aby przypominać żonatego?
- A bo ja wiem? - wzruszyła ramionami. - Żonaci faceci są kapryśni, nieodpowiedzialni i dziecinni.
- Tak, jak ten pani Przeciętniak?
- O, tak! To jest właśnie dobry przykład współczesnego faceta: zamiast dotrzymać kobiecie towarzystwa, on woli wsiąść na jakąś łajbę i podziwiać widoczki. Zobaczy jakiegoś beznadziejnie brzydkiego ptaka na brzegu i głupieje na jego widok. A z wędką to mógłby godzinami siedzieć na brzegu i nic nie złowić. Czy to jest normalne, żeby dorosły mężczyzna na odpowiedzialnym stanowisku tak się zachowywał? Makabra!
Podałem jej rękę. Wskoczyła niezdarnie w szpilkach do kokpitu.
- Dzięki - rzuciła i przysiadła na łodzi. Zerknęła na psa, który zajął miejsce obok niej. - On nie gryzie? Ten pański pies?
- Nie mam pojęcia, bo pierwszy raz jesteśmy razem na wycieczce. Zachowuje się jednak przyzwoicie. To spokojna suka. Wabi się Skórka.
Pani Danuta pogłaskała psa po główce, pies zachowywał się spokojnie – zaakceptował kapryśnego pasażera.
- Niech pan sam przyzna - kontynuowała - że dorosły facet nie powinien się tak zachowywać. Skoro przyjechał tutaj ze mną, to powinien się mną zajmować, a nie ciągle gdzieś uciekać i zabawiać się w Tony Halika.
Popatrzyłem na szpilki pani Danuty i pomyślałem, że mogła ona nieco przesadzać z oceną swojego byłego partnera i sama niezbyt fortunnie przygotowała się do pobytu w tych stronach. Może ten jej facet chciał razem z nią spędzić romantyczny urlop na łonie natury, a pani Danuta wolała w szpilkach łazić po mieście.
- Umie pani żeglować? - zapytałem.
- W życiu! - zaprotestowała.
- To proszę pamiętać, że wykonuje pani moje polecenia w ciemno. Na łajbie jest bowiem taka zasada, że kapitan ma zawsze rację i trzeba go bezwzględnie słuchać.
- No i to mi się właśnie w tym całym żeglarstwie nie podoba. Gada pan teraz jak ten mój Przeciętniak. Niech pan sobie zapisze, że mamy równouprawnienie! Dlaczego mam być traktowana jak jakiś majtek pokładowy? Jestem kobietą i żądam szacunku.
- Niestety, kapitan może być tylko jeden, to warunek bezpieczeństwa. Co do równouprawnienia, to na łajbie wszyscy, oprócz kapitana, mają te same prawa. Prawa majtka pokładowego.
- Mam mieć takie same prawa jak ta pańska Skórka? - przeraziła się.
- Niezupełnie - chrząknąłem. - Pani może w każdej chwili wysiąść. A Skórki nie zostawię na lądzie, nawet gdyby tego bardzo chciała.
Pani Danuta westchnęła ciężko i przez chwilę nie odzywała się.
- Nie lubię tego całego żeglarstwa i już!
- To piękny sport - dodałem. - W zasadzie to nawet nie sport. To sposób na życie. To sztuka życia. To filozofia życia.
- Jezu! - jęknęła. - Dziwnie pan gada.
- Gdzie się zatrzymaliście? - zmieniłem temat.
- W hotelu w Piszu.
Kiwnąłem ze zrozumieniem głową i wybrałem grota. Płynęliśmy wolno bajdewindem prosto na Kanał Jegliński, gdyż nie zapomniałem o cumujących na przystani kempingu Muszkieterach. Wypatrywałem z daleka ich łodzi i zdaje się, że moi prześladowcy wciąż spali, gdyż na pokładzie “D’Artagnana” nie było żadnego ruchu.
- Gdzie my płyniemy? - zdziwiła się kobieta. - Nie na wschód?
Nie chciałem jej wyjaśniać, że względy bezpieczeństwa kazały mi omijać z daleka sąsiednią przystań w Piszu.
- To dla rozgrzewki - wyjaśniłem. - Nabierzemy rozpędu i zaraz odbijemy na wschód.
Wolno zostawialiśmy za plecami skąpane w słońcu miasto, mijając po drodze kilka żaglówek, na które pani Danuta nawet nie zerknęła.
- Jakim jachtem żegluje pani Przeciętniak? - zapytałem.
- A bo ja wiem, jakim? Większy od pańskiego, z sypialnią na dole...
- To mesa.
- Może i mesa.
- Wypożyczył tę łódź?
- Wypożyczył.
W pobliżu ujścia kanału do jeziora przyciągnąłem rumpel do siebie i jacht odwrócił się rufą niemal do wiatru, jednocześnie wyluzowałem grota, następnie wyprostowałem ster, gdy jacht osiągnął pożądany kurs. Teraz pełnym baksztagiem popłynęliśmy ku wschodniemu krańcowi jeziora Roś, kontrolując ustawienie żagla przez luzowanie go aż do łopotania liku tylnego i ponownego wybierania go aż do ustania łopotania. Te podstawowe czynności, jakie każdy właściciel żaglówki musi znać i wykonywać, wzbudziły w pani Danucie ogromny respekt, ale i zarazem zniechęciły ją do mnie. Pewnie przypominałem jej Przeciętniaka, który musiał wykonywać te same czynności do znudzenia.
Uśmiechnąłem się do swoich myśli.
- Z czego pan się śmieje? - zapytała.
- To radość - odparłem poważnie.
- Radość? - zmarszczyła czoło. - A z czego tu się cieszyć?
- Niech pani tylko popatrzy - zrobiłem ruch rękaw kierunku zwężającej się na wschodzie rynny jeziora, a następnie omiotłem szerokim gestem podmokłe łąki brzegowe. - Czy tu nie jest cudownie? Płyniemy cicho, a porusza nas bezgłośny podmuch, kto wie, może to sam Bóg dmie swoimi niewidzialnymi ustami. Proszę zerknąć na przeciwległy brzeg, ile tam wolności uwięziono wśród szuwarów i drzew...
- Zaraz, zaraz - zachichotała. - Wolności? Dlaczego “uwięzionej”? Uwięziona wolność? To mi się nie podoba. To się wyklucza...
- Ma pani rację. Zagalopowałem się. Marny ze mnie poeta. Chciałem, powiedzieć, że dziki brzeg tchnie wolnością i czystością, jest tam cisza...
- Cisza? Nie słyszy pan, jak ptaki świergolą? Aż uszy puchną od tego wrzasku. I to ma być cisza?
- Hm, znowu ma pani rację. Faktycznie, nie jest tu cicho, ale przyzwyczajonemu do miejskiego gwaru człowiekowi wydaje się, że panuje tu absolutna cisza. To chciałem wyrazić. Śpiewu ptaków nie traktuję bowiem jak hałasu.
- A mówił pan, że jest tutejszy - puściła do mnie oko.
- Pracowałem w mieście, w bardzo dużym mieście, miałem wspaniałą posadę - westchnąłem nazbyt nostalgicznie.
- A co pan porabiał?
- Pracowałem w Warszawie, w Ministerstwie Kultury i Sztuki.
- Lubię duże miasta - teraz ona westchnęła. - W dużych miastach czuję, że żyję. Jestem tam bezpieczna. Żaden padalec mnie nie ukąsi, nie latają te przeklęte komary i nie ma wilgoci. Zawsze jest woda w kranie, ciepła i zimna, czysty klozet i telewizor odbierający kanały bez zakłóceń. W sklepach pełne zaopatrzenie i miła obsługa.
- I drogo - dodałem skwapliwie.
- Od tego jest mężczyzna, żeby kobiecie wydawało się, że jest tanio - powiedziała bez namysłu.
- A kobieta?
- Kobieta jest od wydawania.
- To się nazywa równouprawnienie - szepnąłem.
- Nie powie mi pan, że kobiety mają lepiej niż mężczyźni. Co to, to nie!
- Może nie jest tak wspaniale, skoro niektórzy faceci muszą uciekać przed kobietami - popatrzyłem na nią z kwaśnym uśmiechem.
- Ma pan na myśli mojego Przeciętniaka? - zdenerwowała się. - On nie może narzekać. Dobrze zarabia, ma własny dom, a po rozwodzie nie chciał płacić. I gdzie tu jest sprawiedliwość?
- Nie znam się na takiej sprawiedliwości. Jedyna jaką uznaję, to boska.
- Dziwny z pana człowiek - pokręciła z dezaprobatą głową. - Proszę pana, jeśli mężczyzna rzuca kobietę, to powinien zabezpieczyć jej egzystencję na resztę życia. Rozumie pan? Moim skromnym zdaniem, to powinno dotyczyć także osób żyjących ze sobą w konkubinacie. Facet jest od tego, by zapewnić kobiecie dobre życie...
- Zaraz - przerwałem jej. - Wspominała wcześniej pani o równouprawnieniu. Jeśli mamy równouprawnienie, to kobiety także powinni zapewnić nam, mężczyznom, godziwe warunki życia. A zatem widok kobiety pracującej od świtu do nocy w fabryce, podczas gdy jej facet siedzi w domu i przewija dziecko, nie powinien nas przerażać. Równie dobrze pani mogłaby utrzymywać swojego Przeciętniaka, a on wzdychać do księżyca i narzekać na swój los.
- Źle się wysłowiłam - spochmurniała. - Pan też gadał o tej uwięzionej wolności... a ja chciałam powiedzieć, że facet musi zarabiać, a kobieta nie musi, z tym, że jak chce, to proszę bardzo. I to jest sprawiedliwe!
- Jak diabli - dodałem pod nosem.
Dyskusja z tą kobietą o prawach kobiet i mężczyzn była stratą czasu, z nią nie dało się nawet porozmawiać o samej kobiecie, o jej istocie i jej niepowtarzalności. Uważałem bowiem, że kobieta to istota piękna, a piękno należało bezwzględnie chronić, stąd tradycyjny podział ról na mężczyzn broniących kobiet i kobiety wychowujące dzieci był najdoskonalszym rozwiązaniem. Zresztą natura sama lepiej wiedziała, co jest dla nas dobre.
Forsowane przez różne feministyczne organizacje hasło równouprawnienia godziło najmocniej właśnie w samą kobiecość, bo pozbawiało kobiety tego, co stanowiło o ich inności, co odróżniało je od mężczyzn. Dlatego uważałem, że feminizm najwięcej szkód wyrządzał właśnie kobietom i niedługo one same to zrozumieją. O ile już ten proces się nie rozpoczął. Dowodem na to mogły być zwierzenia wielu kobiet, które za wszelką cenę robiły karierę i uznały to później za okropne wynaturzenie okupione wypalaniem dwóch paczek papierosów dziennie, wypijaniem dziennie kilku dzbanków kawy i ciężką frustracją. Kobiety owe - a były to znane prezenterki telewizyjne - dopiero po zwolnieniu tempa pracy zakosztowały normalności, chwaląc tradycyjny model życia. A jeśli mówimy już o równouprawnieniu, to rzeczywiście byłbym za nim, gdyby stosowano równe prawa zarówno dla mężczyzn i kobiet w każdej dziedzinie, bez przywilejów, o które tak szumnie walczyły feministki, stawiając swój ruch w jawnej sprzeczności z zasadami logiki i zdrowego rozsądku.
Nie podzieliłem się z panią Danutą swoimi poglądami w kwestii tak zwanego równouprawnienia. Na brzegu przesunęła się do tyłu stanica żeglarska, przesłaniając sobą odległe białe budynki dawnych zabudowań folwarcznych. Wieś Łupki. Przy solidnych pomostach nie cumował jednak jacht Przeciętniaka, więc trzeba było płynąć dalej.
Minęliśmy kolejne długie pomosty należące do pola namiotowego, przy których hałasowała młodzież, potem podpłynęliśmy pod mój dom, stojący na prawym brzegu, nieco zasłonięty przez cypel od zachodu. Nie przyznałem się jednak do tego, że to moja “rezydencja”. Nie chciałem, aby ta szalona kobieta pewnego dnia naszła mnie, każąc szukać po okolicy swojego faceta.
Płynęliśmy już szybciej wzdłuż wyższego brzegu porosłego sosną i zbliżaliśmy się do dwóch zatoczek na wschodnim krańcu jeziora. Dopiero przy ostatniej przystani za ostatnim ośrodkiem wypoczynkowym u podnóża klifu, zauważyłem jacht, który widziałem rano, jak mijał mój dom. Cumował wśród kilku innych. Okazało się, że nie był to jednak Przeciętniak, wobec czego pani Danuta zmarkotniała.
Opłynęliśmy dla świętego spokoju Zatokę Rudzką (dalej nie chciałem się zapuszczać) i zawróciliśmy do Pisza. Jednak zbliżając się do tego miasta głównym, środkowym torem wodnym, zaproponowałem pani Danucie kurs na północ kanałem, aż na Śniardwy. Miałem w tym swój cel - jak kobieta szukała swojego faceta, tak ja chciałem poszukać Osy. A przy okazji trzymać się jak najdalej od “D’Artagnana”, który już otrząsnął się z nocnej biesiady.
Widziałem bowiem w oddali kręcących się niemrawo po pokładzie Muszkieterów, na szczęście zbyt zmęczonych nocną nasiadówką, aby zainteresował ich ruch żaglówek na jeziorze. Gdyby tylko teraz zerknęli na północ, niechybnie zauważyliby pomarańczowy kadłub mojej łodzi mknący po wodzie w kierunku północno-zachodnim.
“Pewnie nie zauważyli nawet zniknięcia mojego steru” - pomyślałem.
Podczas podróży kanałem pani Danuta umilała mi czas zachwalaniem uroków stanu staropanieńskiego i zaletami konkubinatu, gdyż była, jak się okazało, przeciwniczką zawierania związków małżeńskich. Była, jak się wyraziła, kobietą nowoczesną, ale do owej nowoczesności dopiero dojrzała.
- A gdyby trafiła pani na tego jednego jedynego? - zaryzykowałem pytanie. - Co by pani wtedy zrobiła?
- Jednego jedynego? - zadrwiła. - Wierzy pan w miłość?
- Zdaje się, że ona istnieje - odparłem. - To uczucie znajduje należne jej odbicie w sztuce tak samo często, jak pragnienie szczęścia czy strach przed śmiercią. Nie może pani zanegować istnienia miłości. Gdyby nie miłość, świat byłby wstrętny i zimny.
- Bo jest! - rzuciła nerwowo.
- Ale nie odpowiedziała mi pani na pytanie. Co by pani zrobiła, gdyby spotkała pani tego jednego jedynego mężczyznę, którego by pani pokochała?
- To pytanie z rodzaju tych, co bym zrobiła, gdybym spotkała zielonych ludzików.
Tak się przekomarzając, dopłynęliśmy do jeziora Seksty, z którego wypłynęliśmy niebawem na Śniardwy. Były dzisiaj czyste i jaśniejsze niż zazwyczaj, promieniowała z tego ogromnego akwenu jakaś zdrowa energia, wiatr był stosunkowo łagodny, ale z podmuchem wiejącym prosto w burtę jachtu dało się w miarę sprawnie żeglować.
Tym razem postanowiłem dopłynąć do Nowych Gutów i tam sprawdzić, czy przy brzegu nie cumuje gdzieś “Magnat”. Jego właścicielka była dla mnie zagadką, wielką niewiadomą, zachowywała się tajemniczo i prowadziła na własną rękę swoje prywatne śledztwo.
Płynąc wzdłuż linii brzegowej, znanym mi już kursem, podziwiając piękno krajobrazu, prowadziłem jednocześnie rozmowę z panią Danutą. Mijaliśmy inne jednostki, bo Śniardwy zaroiły się od żaglówek i windsurfingowych desek, i gawędziliśmy sobie niczym starzy znajomi. Od czasu do czasu rzucaliśmy wzrokiem na jezioro, czy aby gdzieś w pobliżu nie płynie facet zwany przez moją pasażerkę Przeciętniakiem.
Jako że nigdzie go nie było, panią Danutę zainteresowała moja skromna osoba: co robiłem w Ministerstwie Kultury i Sztuki, co robię tutaj i gdzie mieszkam? W kilku słowach opowiedziałem jej, że byłem kiedyś kimś w rodzaju detektywa ministerialnego, poszukiwaczem skarbów i postrachem przemytników dzieł sztuki.
- Doprawdy? - rozbłysły z podniecenia oczy pani Danuty. - To musiało być pasjonujące, nie to co codzienne życie. Przygoda, ach przygoda!
- Czasami bywało niebezpiecznie - dodałem nieśmiało.
- No właśnie, nie to co w pracy i w domu. Te same seriale w telewizji, zakupy w markecie co trzeci dzień, problemy z dziećmi w szkole, ciągłe opłaty na poczcie i w banku... i to jest życie?
- Zaraz - uśmiechnąłem się. - Nie tak dawno zachwalała pani życie w mieście.
- E tam - machnęła zdegustowana ręką.
Pani Danuta była kapryśna niczym Śniardwy. Była też uosobieniem sprzecznych ze sobą pragnień, osobą niezadowoloną z życia, traktującą go instrumentalnie, wciąż szukającą piękna i prawdziwego życia na zewnątrz. Jako że byłem człowiekiem taktownym, nie zadawałem zbyt wielu pytań, więc kobieta ponarzekała trochę na nieudane małżeństwo z Przeciętniakiem. Ale czyż było ono tak bardzo nieudane? Z jej relacji wynikało, że stanowili przeciętną parę borykającą się z normalnymi problemami naszej cywilizacji, nie było w ich historii niczego bulwersującego i odmiennego, niż to co spotyka większość z nas. Jedno było pewne - pani Danuta uważała, że jej należy się od życia więcej niż innym. Była nienasycona. Raz obejrzany piękny zachód słońca nie mógł jej już drugi raz zauroczyć, szukała wciąż nowych wrażeń. To dlatego pewnie tak szybko nudziły ją codzienne obowiązki, a stary partner z każdym dniem powszedniał jak stare drzewo w ogrodzie.
- Co tam moje życie - machnęła znowu ręką i zdjęła z nóg szpilki odsłaniając zgrabne nogi z pomalowanymi na wiśniowo paznokciami u nóg. - Niech pan lepiej powie, co tutaj robi? Wpadł pan na jakąś zagadkę? Zauważyłam, że często się pan rozgląda po jeziorze...
- Przecież szukamy pani Przeciętniaka.
- E - stęknęła. - Nawet nie wie pan, jak on w rzeczywistości wygląda. A ja nie znam się na jachtach. Pan coś ukrywa przede mną. Mam nosa do ludzi.
Chcąc nie chcąc, opowiedziałem jej pobieżnie o sprawie, którą zajmowałem się już od zimy, o starej księdze i Karolu Duszy. Nie wtajemniczałem jej tylko w szczegóły.
- Pasjonujące! - zaklaskała w dłonie. - Jak pan chce, pomogę mu w tych poszukiwaniach. Przyłączę się do pana! Co dwie głowy, to nie jedna!
- Zaraz - zaprotestowałem. - A Przeciętniak? Szuka go pani przecież, prawda?! Jak to będzie wyglądało, że pani ze mną, tu na jednym jachcie, a on, biedak, tam sam...
- Po pierwsze: nie jest już moim mężem, więc mogę być z kim mi się żywnie podoba. Po drugie: on chyba mnie zdradza, z jakąś zdzirą i dlatego wciąż znika. A jeśli ucieka, aby łowić ryby albo gapić się na ptaki, to znak, że trzeba z nim definitywnie zerwać. To upokarzające, jeśli dorosły facet zdradza atrakcyjną kobietę z florą i fauną. Po trzecie: mów do mnie Danka. Ja jestem równa babka.
I podała mi bezceremonialnie rękę na przypieczętowanie naszej komitywy. Nie miałem żadnej wątpliwości, że była z niej równa babka.
OSA I ADWOKAT ROBAKIEWICZ * DOCINKI * KARTY NA STÓŁ, CZYLI DZIENNIKARKA MÓWI * WYRWANE KARTKI ZE STAREJ KSIĘGI * LIDIA BRAUN * CZY OSA KŁAMIE? * KTO OSTATNI - STAWIA KOLACJĘ! * PUŁAPKA NA PRZYSTANI W PISZU * DOBRE SERCE MUSZKIETERÓW * DZIEWCZYNA PUSZCZA FARBĘ NA TEMAT SKARBU * ZOSTAJĘ BIBLIOTEKARZEM PODRYWACZEM * STARA KSIĘGA ZA DZIEWCZYNĘ * KŁÓTNIA * DANKA KUSI
SWOIMI KLASYCZNYMI KSZTAŁTAMI
Opłynęliśmy kawał Śniardw i nigdzie nie natknęliśmy się na jacht Przeciętniaka. Po południu przepływaliśmy niedaleko Nowych Gutów i zdawało mi się, że na przystani obok tawerny widzę cumującego “Magnata”. W związku z tym, że miałem do Osy kilka pytań, zaproponowałem Dance krótki postój w tej wsi.
Wiązałem linę cumowniczą do pachołków, gdy na tarasie tawerny, wśród wielu turystów posilających się i rozmawiających, dojrzałem Osę w towarzystwie nieznanego mi blondyna, z którym to dziewczyna gorąco dyskutowała. Facet nie pasował mi ani na żeglarza, ani na turystę. Odróżniał się od innych klientów tawerny dosyć poważnym, nieco nawet posępnym wyrazem twarzy, starannie ułożoną fryzurą i sztywną postawą. Nade wszystko był ubrany w lekki, jasny garnitur dobrej marki, prawdopodobnie wykonany z weluru. Wziąłem z łajby torbę z książkami i mapami, Skórce kazałem pilnować jachtu, i wyszliśmy na ląd. Dziewczyna, która siedziała bokiem do jeziora i przystani, dojrzała nas bardzo szybko. Pomachała. Odwzajemniłem jej machnięciem ręki. Inna sprawa, że tak samo jak ja byłem ciekawy, z kim rozmawiała, tak i ją zżerała ciekawość co do mojej nowo poznanej kompanki.
- Spotkałem znajomą - wyjaśniłem zdumionej Dance.
- A nie mówiłam, że z ciebie figo-fago - westchnęła pod nosem.
Skinąłem głową do staruszka siedzącego na ławeczce pod drzewem, a ten odpowiedział mi podobnym gestem. Wreszcie przecisnąwszy się przez siedzących przy stołach klientów, podeszliśmy do Osy i jej znajomego blondyna.
- Dzień dobry państwu. To Danuta - przedstawiłem kobietę, z którą przyszedłem. – A ja jestem Paweł.
- Osa - dziewczyna wyciągnęła rękę do kobiety.
- Gdzie? - zdziwiła się Danuta i zabawnie rozejrzała się dookoła siebie, jak ktoś bojący się owadów.
- Ja jestem Osa. Tam mnie nazywają.
- Robakiewicz - wyciągnął do nas wypielęgnowaną dłoń blondyn. Miał głos niski i dźwięczny, cechujący osobników pewnych siebie.
Oczy zdradzały dodatkowo człowieka przebiegłego i inteligentnego, ale mnie zachciało się śmiać, gdyż jego nazwisko tworzyło z przezwiskiem dziewczyny zabawne skojarzenie: robaka i osy.
- Marek Robakiewicz - powtórzył. - Adwokat.
- Pana Marka spotkałam przypadkowo - tłumaczyła się Osa, patrząc na mnie, ale zaraz popatrzyła na Danutę. - A państwo znają się już długo?
- Można tak powiedzieć - zachichotała Danka.
- Pewnie jest pani starszą siostrą Pawła - zgrywała się Osa. - Paweł coś wspominał o swojej rodzinie...
- Ja? - okazałem zdziwienie.
- Paweł nie jest moim bratem - odpowiedziała za mnie Danka. Była wściekła za wypominanie jej wieku. Aby dopiec dziewczynie popatrzyła na mnie słodko i oparła się ręką o moje ramię. - Jesteśmy przyjaciółmi.
- Ach, tak - mruknęła z przekąsem Osa.
- A pan czym się zajmuje? - zmieniłem temat, zwracając się do adwokata Robakiewicza.
- A czym może zajmować się adwokat? - odparł wymijająco.
- Rozwodami - dokończyła za niego Danka z udanym westchnięciem.
- Ma pani przykre doświadczenia małżeńskie? - zagaił adwokat. - W takim razie służę pomocą.
- Nie, dziękuję, już szczęśliwie po rozwodzie.
- O, to pewnie szuka pani teraz nowego męża? - drwiła Osa.
- Ja? - Danka przyłożyła na chwilę dłonie do piersi. - Nie, dziecko. To mężczyźni biją się o mnie.
- Mam nadzieję, że chociaż jeden przeżyje - zaśmiała się Osa.
Danka postanowiła nie zważać na jej docinki i zwróciła się do mnie tonem słodszym od kilograma waty cukrowej.
- Kup mi coli, Pawełku - dotknęła mego ramienia zmysłowym ruchem.
- A co dla państwa? - zwróciłem się zmieszany do pozostałych, widząc, że Osa z adwokatem rozmawiali przy pustym stoliku.
- Ja już muszę lecieć - chrząknął adwokat i zrobił krok do tyłu. Ukłonił się Osie. - Miło było panią poznać.
- Już pan idzie?
- Niestety, klienci czekają.
- I nie da mi pan nawet swojej wizytówki?
Adwokat Robakiewicz zastanowił się chwilę, zrobił zasępioną minę, ale zaraz uśmiechnął się zdawkowo i wyjął z kieszeni wizytówkę. Podał Osie biały prostokącik. Wtedy zauważyłem na jego palcu oryginalny, złoty sygnet z wygrawerowanym lewartem w koronie, który mógł świadczyć o przynależności adwokata do szlacheckiego rodu, a może była to po prostu zwykła poza snoba, wszak wielu ludzi z klasy średniej i tych na dorobku chciało wzmocnić swój wizerunek szlacheckim pochodzeniem.
Pożegnaliśmy się chłodno i adwokat obszedłszy róg tawerny, zniknął zaraz za drewnianym budynkiem, gdzie zaparkował samochód.
Kiedy zostaliśmy w trójkę i odebrałem kolejne oskarżycielskie spojrzenie Osy, postanowiłem zagrać jej na nerwach. W końcu dziewczyna nie była ze mną szczera. Zbyt często odwiedzała Nowe Guty, chodziła własnymi ścieżkami, jak jakiś kot, nigdy wcześniej nie usłyszałem od niej słowa wyjaśnienia. Poza tym, czas najwyższy się przyznać, denerwował mnie ów Robakiewicz, którego sobie przygruchała i nie wiedziałem, w jakich kategoriach traktować ich znajomość. Czy byłem zazdrosny? Może i byłem. Liczyłem jednak na to, że ich rozmowa wiązała się z misją dziewczyny w tych stronach i dotyczyła osoby Karola Duszy i Jana Różańskiego.
Postanowiłem skończyć z grą w kotka ł myszkę. Pora wyłożyć wszystkie karty na stół.
- O co chodzi z tym adwokatem? - zapytałem Osy łagodnie, ale stanowczo.
Zaskoczył ją ten bezpośredni ton. W moim głosie musiało być, rzeczywiście, dużo ukrytej pretensji i skumulowanej złości, skoro nawet Danuta popatrzyła na mnie z pewną obawą i ciekawością.
- Nie rozumiem - Osa otworzyła szeroko szafirowe oczy.
- Czyżby? - zawiesiłem na moment głos. - To całe gadanie o Panu Samochodziku w moim domku nie było przypadkowe. O coś ci chodziło, ale nie mam pojęcia o co. Weźmy twoje zainteresowanie miejscowymi legendami. Wydaje mi się, że szukasz skarbu i dokładnie wiesz, kim jestem.
- A kim jesteś? - wyszeptała.
- Paweł Daniec. Byłem pracownikiem Departamentu Ochrony Zabytków przy Ministerstwie Kultury i Sztuki, współpracowałem z Panem Samochodzikiem...
Nie zdziwiło ją moje oświadczenie, co jednoznacznie świadczyło o tym, że wiedziała, kim byłem.
- No właśnie - przerwała mi słodko. - Kiedy mówiłam w twoim domu o Panu Samochodziku, udawałeś, że go nie znasz. Nie byłeś ze mną szczery, więc nie obwiniaj mnie. Sam nie jesteś w porządku, też zataiłeś przede mną prawdę i to, że interesują cię skarby.
Danuta piła colę i nie odzywała się.
- Nie byłem szczery, bo wiedziałem, że łazisz po okolicy i pytasz o miejscowe legendy - mówiłem niezrażony jej tonem. - Interesują cię osoby Karola Duszy i Jana Różańskiego, tobie chodzi o ten skarb ariański...
- O ten, o którym mówiłeś? - zwróciła się do mnie zaskoczona Danka.
- Tak, ten sam - odparłem i spojrzałem ponownie na Osę. - Nie wspomniałaś o tym słowem, więc pomyślałem, że masz jakiś istotny powód, aby milczeć.
- A ja ci nie chciałam powiedzieć, gdyż byłam ciekawa, co robi tutaj współpracownik Pana Samochodzika i czy przypadkiem nie zainteresował się moją sprawą?
- Kim jesteś? - zapytałem poważnie.
- Dziennikarką. To dlatego na twoje pytanie, czy jestem detektywem, nie zaprzeczyłam, gdyż dziennikarz w obecnych czasach jest kimś w rodzaju detektywa. Prawda?
Opowiedziała, że pracowała w jednej z olsztyńskich gazet i zajmowała się działem turystyki, podróży, a od pewnego czasu redagowała nawet kącik “Młodego Poszukiwacza Skarbów”. Bawiąc rok temu w Piszu, odwiedziła tamtejszą bibliotekę, w której pracowałem i wpadła jej w rękę stara księga. W niej to przeczytała tę samą opowieść Marty D., którą i ja się później zafascynowałem. A o Panu Samochodziku słyszała często, między innymi to, że jest najbardziej znanym w środowisku dziennikarzy detektywem rozwiązującym zagadki historyczne.
Niespodziewanie wyjąłem z torby księgę i położyłem ją na stole.
- To ty wyrwałaś ostatnich sześć stron? - spytałem.
- Zwariowałeś? - oburzyła się.
- Co się stało? - zainteresowała się Danka.
- Ktoś wyrwał z tej księgi kilka kartek. Najciekawszych. Końcówka tej opowieści może bowiem zawierać jakiś istotny szczegół mogący naprowadzić na miejsce ukrycia skarbu. Ktoś wyrwał kartki i nie wiadomo kto to. Tego faktu nie udało mi się jeszcze ustalić. Zrobił to ktoś na przestrzeni ostatnich jedenastu lat.
- Zaraz! - Osa uniosła wysoko rękę, aby mi przerwać. - Kiedy przeglądałam starą księgę w waszej czytelni, tych sześciu stron już brakowało. Dlatego zainteresowała mnie ta sprawa. Tak jak i ciebie. Jedziemy na tym samym wózku, Pawle.
- Kiedy miałaś pierwszy raz tę książkę w ręku?
- Rok temu, no może trochę dłużej. Na wiosnę zeszłego roku.
- Jak się nazywasz?
- Mów mi Osa, ale na imię mam Lidka. Lidia Braun.
- Nie przypominam sobie karty z tym nazwiskiem...
- Bo ja wpisałam się tylko w księdze gości. Sprawdzałeś pewnie wyłącznie karty stałych klientów. A ja korzystałam tylko z czytelni.
- O rany - podnieciła się Danka. - Tam może być nazwisko wypożyczającego, który wyrwał tych ostatnich sześć stron!
Przez chwilę patrzyliśmy na siebie z nadzieją. To była myśl! Kartki mógł wyrwać ktoś korzystający ze starej księgi w czytelni. Wcale nie musiał tego zrobić Różański. To mógł być ktoś odwiedzający czytelnię przed pierwszą wizytą Osy. Tylko że ja wiedziałem, iż to najprawdopodobniej sprawka Osy, bo wszystko wskazywało, że to ona była Informatorem, który miał mi dostarczyć informacje zawarte na brakujących stronach.
- A co z tym Robakiewiczem? - zmieniłem temat.
- To prawnik zajmujący się sprzedażą domu Różańskiego - wyjaśniła. - Spotkałam go dzisiaj przypadkowo przed posesją numer 28. Poczekałam, aż skończy rozmawiać z nowym właścicielem, i podeszłam do niego, gdy wsiadał do samochodu.
- Dowiedziałaś się czegoś ciekawego?
- Nie. A ty zdołałeś już coś ciekawego ustalić?
- Niewiele.
Posmutniałem i głęboko westchnąłem.
- Nie lubię kłamców - rzekłem cicho i wbiłem wściekłe spojrzenie w dziewczynę.
Zmieszała się, ale nic nie mówiła. - Byłaś wczoraj na cmentarzu. A skoro tak, to znaczy, że jesteś w posiadaniu brakujących kartek ze starej księgi.
- Na Boga - zajęczała. - Nie mam ich! Przysięgam.
- To co robiłaś na cmentarzu?
Przez chwilę Osa nie odzywała się, spuściła głowę, zerknęła na jezioro i nagle ożywiła się.
- Tak, byłam tam! Bo mi powiedzieli, że idziesz na cmentarz...
- Kto?
- Młodzi ludzie w żaglówce na przystani.
Rzeczywiście, była tam czwórka młodych ludzi, którzy zaprosili mnie na lampkę wina i którym wygadałem się, że idę na cmentarz. Nawet się ze mnie śmiali, że jestem hieną cmentarną.
- Poszłam tam - mówiła Osa - schowałam się i czekałam, bo wydało mi się dziwne, że w nocy poszedłeś na cmentarz.
- I co widziałaś? Był tam ktoś?
- Był, ale zorientowałam się za późno, jak już uciekł oplem.
- Twierdzisz, że to nie ty jesteś Informatorem?
- Kim?
- Informatorem. Osobą, która wyznaczyła mi spotkanie.
- Oczywiście, że nie.
- To ty zapaliłaś znicz na grobie Karola Duszy?
- Ja, ale uczyniłam to kilka dni wcześniej. Lubię zapalać świeczki w intencji zmarłych.
Jej wyjaśnienia biły szczerością. Uznałem, że tym razem dziewczyna nie kłamie. Taktownie nie wspomniałem faktu, że z kieszeni moich spodni zwinęła wczoraj swoją srebrną spinkę zostawioną na cmentarzu. Wolałem do tej sprawy nie powracać, aby nie robić jej wstydu. Ona także nie poruszała tego tematu, a przecież powinna była zapytać, skąd wiedziałem, że była w nocy na cmentarzu. Niemniej jednak wyjaśniło się kilka niedąjących mi spokoju spraw, choć nasze “śledztwo” wciąż stało w martwym punkcie. Przede wszystkim należało sprawdzić wpisy do księgi gości w bibliotece, bo tam mogło być nazwisko osoby wypożyczającej starą księgę kilka lat temu. Zaproponowałem zatem zawarcie przymierza i wspólny rejs do Pisza.
- Przepraszam - chrząknęła Osa i zerknęła na Dankę. - W dalszym ciągu nie wiem, kim pani jest?
- Pani Danuta - zacząłem wyjaśniać - szuka w okolicy swojego byłego męża...
- Nie lepiej poszukać nowego? - ironizowała Osa.
Ale Danka umiała czynić pożytek z buzi i odcięła się Osie z nawiązką. Zapytała słodko i zarazem tajemniczo:
- A może już znalazłam?
Idąc do cumujących na przystani jachtów, wzięła mnie nawet pod rękę, aby pognębić Osę do reszty.
Przed odpłynięciem pomachałem na pożegnanie znajomemu staruszkowi siedzącemu cały czas pod drzewem, ten odmachał mi w zgodzie z naszym nowym rytuałem. Osa wskoczyła na pokład swojego “Magnata”. Ja z Danutą zajęliśmy kokpit mojego “Wehikułu czasu”. Odczepiliśmy linę cumowniczą i zacząłem szybko stawiać żagle ku uciesze Skórki, która szczekała jak najęta.
- Kto ostatni - stawia kolację! - krzyknęła Osa i ruszyła na silniku w kierunku południowym.
- Zaraz! Nie tak szybko! - wołałem za nią i zwróciłem się do Danki tonem szorstkiego kapitana. - Podaj szota!
- Proszę!
- Dzięki. Umiesz trzymać ster?
- Nie.
- To się nauczysz.
- Ale...
- Bez dyskusji!
W końcu, udało nam się opuścić przystań w Nowych Gutach. Oczywiście Danka – laik w dziedzinie żeglarstwa - tylko mi przeszkadzała w rejsie do Pisza. Zanim dotarliśmy na przystań przy hotelu, Osa już na nas czekała. Niestety, nie była sama. Razem z nią czekali na mnie: Antoś, Portoś i Wulgaris. Stali na jachcie Osy, jeden z nich przytrzymywał dziewczynę, podczas gdy ona próbowała się mu wyrwać. W pobliżu nie było ich łajby, więc to dlatego mnie zmylili. Pewnie jakimś cudem wypatrzyli mnie z brzegu albo wybrali się na tę przystań przypadkowo. Zresztą nie miało to teraz znaczenia - byli tutaj i wzięli Osę jako zakładniczkę. Jak na złość, przystań była opustoszała i nie było kogo zawiadomić.
- Witamy Pomarańczowego! - zagrzmiał Antoś.
- Puśćcie dziewczynę - zwróciłem się do nich. - Nic wam nie zrobiła.
Skórka groźnie zaszczekała na nich, ale Muszkieterowie zignorowali psa.
- Masz już jedną dziewczynę - zarechotał Portoś. - Nam też coś się należy od życia. Podzielmy się demokratycznie, po równo. Jedna dziewczyna dla ciebie, jedna dla nas.
Danka z wyraźną ulgą odetchnęła, Osa wściekle prychnęła.
- Mów lepiej, jak zabrałeś z naszej łodzi ster? - zapytał mnie ciekawski Wulgaris.
- Chwileczkę! - zaprotestowałem. - Ja miałbym wam coś zabrać? To wy mi coś zabraliście.
- Cicho! Mów, kiedy wziąłeś ster?!
- Sami go oddaliście - palnąłem bez namysłu. Improwizowałem. - Nie pamiętacie już?
Spojrzeli na siebie zdumieni. Nikt nic nie mówił. Kobiety milczały i tylko rzucały nerwowe spojrzenia to na mnie, to na Muszkieterów.
- O czym ty gadasz, Pomarańczowy? - ocknął się pierwszy Antoś.
- Przyszedłem wczoraj wieczorem do was, byliście na porządnym rauszu, poprosiłem was o zwrot steru i już!
- I już?! - Wulgaris o mało co się nie zakrztusił z wrażenia. - Tak bez słowa oddaliśmy ci ster?
- Tak.
Popatrzyłem na Osę. Westchnęła niepocieszona moim idiotycznym wyjaśnieniem.
- Nie wierzę! - złapał się za głowę Wulgaris. - Ludzie! Nie wierzę. Nie oddalibyśmy steru za nic!
- To praktycznie jest niemożliwe - dodał Portoś.
- To skąd niby miałbym ten ster? Chłopaki, macie dobre serca.
- Kto? Że niby my? Dobre serca? - dziwił się Antoś. - A to numer! Te, Portoś słyszysz? My mamy dobre serca.
- W mordę, nawet nie wiedziałem - zarechotał tamten.
- Kim ty jesteś? - zainteresował się Wulgaris.
- Nikim specjalnym. Naprawdę.
Portoś mocniej ścisnął Osę, aż ta zajęczała.
- No, powiedz im! - syknęła w moją stronę Osa.
- O czym?
- Że szukasz skarbu.
- A ty to nie szukasz? - zdenerwowałem się, choć przecież nie mogłem do końca obwiniać ją o zdradzanie naszych sekretów. - To ty powiedz, czego szukasz i kim jesteś.
- O jakim skarbie gadacie? - zaciekawili się Muszkieterowie.
- O żadnym - wyjaśniłem. - Żartowaliśmy. Puśćcie dziewczynę.
- Ty jesteś jakiś dziwny, koleś - rzekł do mnie Antoś. - Bujasz nas! Nie mogliśmy ci oddać steru. To nie w naszym stylu. Co nie, chłopaki?
- Pewnie!
- My dobrze siebie znamy. Tak się składa, że nie mamy dobrych serc...
- Aj - zapiszczała Osa, którą Portoś mocniej przytrzymał.
Skórka mocniej wyszczerzyła zęby na Muszkieterów, więc musiałem uspokoić psa. Pogłaskałem go kilka razy po głowie i dopiero wtedy zrobiłem krok do przodu, jakbym chciał przeskoczyć z pokładu mojej łajby na sąsiednią, na której znajdowali się Muszkieterowie i przetrzymywana przez nich Osa. Jednakże Danka mocniej uchwyciła się mojego rękawa.
- Zostań, Pawełku - błagała mnie. - Jeszcze coś ci zrobią.
- Pawełku? - westchnęła zła Osa i pokiwała niezadowolona głową.
- Co za melodramat.
- Tak jest, proszę pani! - krzyknął Wulgaris i mocniej naprężył pierś.
- Jesteśmy groźni, nie mamy serca!
- Okażcie je teraz - zaproponowałem.
- Czy my wyglądamy na mięczaków? Proszę pani - zwrócił się znowu do Danki. -Niech pani sama powie, czy my jesteśmy mięczaki jakieś?
- No nie... wy jesteście ci, no... macho!
Zaśmieli się z komplementu.
- To Trzej Muszkieterowie - dodałem. - A ci byli dobrzy. Mieli dobre serca, choć czasami lubili narozrabiać. Najgorsi byli jednak ludzie kardynała...
- Jakiego znowu kardynała, człowieku? Odbiło ci.
- Richelieu.
- Jaki on oczytany - zapiał z udawanego zachwytu Wulgaris. - Prawie jak ty, Antoś.
- Ja? Ano czytało się w młodości. Teraz już z tego wyrosłem.
- On pracuje w bibliotece - dodała Danka, wskazując na mnie. - To miejscowy bibliotekarz. Poważny i szanowany człowiek.
- Poważny? - zarechotał Wulgaris. - Na razie to ciągle nowe babki zarywa, skubaniec.
- Bo to, widać, bibliotekarz podrywacz - zakpiła sobie ze mnie Osa.
- Znaczy się książki wypożycza?
- Tak jest - przytaknęła Osa. - I cudze żony.
Antoś ruszył na dziób “Magnata” i z niejakim trudem postawił nogę na pokładzie “Wehikułu czasu”, pamiętając ostatnią kąpiel Portosia, gdy ten próbował wejść na mój pokład. Skórka zamiast rzucić się na intruza, tchórz jeden, skuliła się i uciekła na drugi koniec łajby, gdzie ograniczyła się do robienia hałasu - szczekała i szczekała.
- Bez numerów, stary - rzucił groźnie w moją stronę i wskazał kciukiem za siebie, gdzie Portoś mocniej ścisnął Osę. - Bez numerów. I ucisz tego kundla.
Antosia zainteresowała leżąca na dnie kokpitu torba wypchana książkami. Wziął ją i z ciekawości sprawdził jej zawartość. Skórka nie przestawała szczekać, tyle że nic nie wynikało z jej agresywnej postawy.
- Książki - rzucił w stronę kumpli. - Mówią prawdę. Antoś wyciągnął na wierzch starą księgę.
- A to co? - spytał.
- To stara księga.
- Przecież widzę, że nie młoda.
- Pokaż - zainteresował się księgą Wulgaris.
Antoś ruszył bezceremonialnie z powrotem na “Magnata” odprowadzany przez nasze pełne wyczekiwania spojrzenia.
- Panowie - skrzywiłem się. - Tak nie można!
Niewzruszeni Muszkieterowie zaczęli oglądać starą księgę.
- Jaka stara - gadali. - A jak stara, to musi być cenna, co nie?
Oglądali ją pobieżnie, zachłannie, jak dzieci szukające w książkach wyłącznie obrazków, ale w ich ręce wpadły nieoczekiwanie moje zapiski, które poczyniłem w trakcie lektury księgi. Musieli znaleźć jakiś szczególny fragment, w którym użyłem słowa “skarb”, bo zaraz się ożywili.
- Ty, zobacz. Tutaj jest coś o skarbie. Dziewczyna mówiła prawdę.
Muszkieterowie popatrzyli na mnie, na dziewczynę, na starą księgę i zaczęli się
naradzać.
- Dobra! Ty, Panie Bibliotekarz! - zaczepił mnie Antoś. - Robimy wymianę. Stara księga za dziewczynę. Co ty na to?
- Ależ panowie Muszkieterowie, tak nie można - jęknąłem. - Ta księga to własność państwowa.
- A ja to co?! - zezłościła się Osa. - Gorsza od jakiejś księgi?
- To dobrze, że księga jest państwowa - nie zwracał na nią uwagi Antoś. – Państwowe należy do wszystkich, czyli i do nas. Wypożyczamy księgę. Zwrócimy niebawem. Słowo Muszkieterów!
I jak na komendę, Portoś puścił dziewczynę, która natychmiast odskoczyła od nich, ale przewróciła się o olinowanie i wylądowała w kokpicie. Muszkieterowie już opuszczali jej łajbę i wspięli się na pomost, jeden z nich odwiązał cumę i nogą odepchnął jacht od brzegu.
Ruszyli dalej biegiem ku schodkom prowadzącym na wyższy brzeg i czynili to jak łobuziaki. Najgorsze jednak, że mieli ze sobą moją torbę wypchaną książkami.
Zostawiłem Dankę samą i ruszyłem na “Magnata”, aby wesprzeć Osę.
- Zostaw - mruknęła niezadowolona i odepchnęła mnie od siebie. – Panie Bibliotekarzu!
- O co ci chodzi? - zapytałem naburmuszony.
- Taki z ciebie mężczyzna - wydęła pogardliwie wargi. - Zamiast walczyć, ucinałeś sobie z łobuzami pogawędkę. Dżentelmen za dychę!
- A co miałem robić? - zaperzyłem się. - Bić się z nimi?
- Nie umiesz?
- Umiem!
- To co? Nie jestem warta tego, żeby się o mnie bić?
- Po prostu nie biję słabszych - odparłem poważnie.
- A może raczej boję się silniejszych - dodała złośliwie i sięgnęła po pagaj. Wziąłem drugi i pomogłem jej dobić do brzegu.
- Wysiadaj - rozkazała mi.
- Co robisz, dziewczyno?
- Wysiadaj - powtórzyła.
- A kolacja? - nie dawałem za wygraną. - Ostatni miał postawić kolację. Chcę postawić!
- Zjedźcie ją beze mnie! Sami. Najlepiej przy świecach.
Wysiadłem niepocieszony na pomost i dałem Dance znak ręką, aby jakoś podpłynęła do mnie. W tym czasie Osa zapaliła silnik “Magnata”.
- Co robisz? - zdziwiłem się.
- Odpływam - ucięła krótko.
- Nie idziesz z nami do biblioteki?
- Nie.
- Paweł, nie bądź głupi! - upomniała mnie Danka. - Nie chce iść, to nie. Ona nie podzieliłaby się z tobą żadną wiadomością o skarbie.
- A pani to tylko skarb w głowie, co? - odcięła się Osa. - Już pani zapomniała o swoim Przeciętniaku? Ładnie to tak?
- Wolę młodszych i mądrzejszych - rzekła słodko Danuta i obłaskawiła mnie spojrzeniem pełnym uwielbienia.
- W pani wieku powinna pani oglądać telewizję w domu, a nie szukać przygód.
- W moim... że co??? - Danuta o mało nie zakrztusiła się z wrażenia. Słowa Osy potwornie ją zdenerwowały, dotknęły do żywego, rozwścieczyły. - Będzie mi tu wiek wypominać... smarkula jedna!
- Stara krowa! - Osa pokazała jej język.
Danutę zatkała taka bezpośredniość. Wzięła przesadnie głęboki oddech i zastygła w pełnym oburzenia bezdechu. Z wytrzeszczonymi oczami patrzyła na Osę, która zrobiła szybko zwrot przez rufę i zwiększyła obroty silnika. “Magnat” ruszył całą parą do przodu, a powstała fala zakołysała niebezpiecznie “Wehikułem czasu”. Stojąca na dziobie Danuta nie miała czego się chwycić, gdy traciła równowagę. Wprawdzie chwyciła się lewej wanty, ale linka była zbyt cienka, aby kobieta mogła się jej utrzymać. W rezultacie Danuta wypadła z piskiem za burtę.
Machała rękami w wodzie i wzywała pomocy, więc nie namyślając się dłużej wskoczyłem w ubraniu do rzeki, zdjąwszy uprzednio tylko kurteczkę. I tylko Skórka szczekała do nas radośnie.
Osa odpłynęła kawałek od nabrzeża i zwolniła obroty.
- Bądźcie zdrowi! - krzyczała. - Nie obraź się, Paweł! Wyjaśniliśmy sobie to i owo, ale ja jestem typem indywidualisty. Działam sama. Nie będę twoim wrogiem, zapewniam! Nawet nie będę wchodziła ci w drogę. Myślałam, że zostaniemy przyjaciółmi, ale widzę, że ty otaczasz się samymi przyjaciółmi, a raczej przyjaciółkami. Życzę powodzenia! A w sprawie skarbu możemy zostać co najwyżej konkurentami.
Nic nie odpowiedziałem, gdyż zajęty byłem w wodzie Danką, która nie szczędziła pod adresem Osy najgorszych epitetów. Gdy już wydostaliśmy się z wody na pokład “Wehikułu czasu”, Osa płynęła całą parą na północ ku kanałowi.
- Co za gówniara! - syczała z wściekłości Danka. - Będzie mnie tu nazywać... już ja jej pokażę, tej wyszczekanej indywidualistce, gdzie jest jej miejsce.
- Nie lubisz silnych kobiet? - zdobyłem się na ironię. - Robi co chce, to powinno ci imponować.
- Smarkula.
- Nie zimno ci? - zwróciłem się do niej z troską.
- Zimno.
- Musisz jakoś wytrzymać, zanim dojdziesz do hotelu...
- Mam iść? - oburzyła się. - Do jakiego hotelu?
- Przecież zatrzymałaś się w Piszu...
- I co z tego? Wspominałeś, że masz w pobliżu dom. Płyńmy do ciebie. Szybko! Nie chcę do hotelu.
Chcąc nie chcąc zrobiłem zwrot przez rufę i skierowałem jacht na wschód. Przylazła do mnie Skórka i zaczęła skomleć.
- Ech ty, bohaterze - zwróciłem się do psa. - Jaki z ciebie był pożytek?
Muszkieterowie zabrali nam książki i co teraz zrobimy?
Skórka zamerdała ogonem i zaczęła się radośnie wiercić po kokpicie. Płynąłem na silniku. Na przystani kempingu widzieliśmy samotnego ,,D’Artagnana”, ale w tej chwili nic nie mogliśmy zrobić w sprawie starej księgi. Należało jak najprędzej dopłynąć do domu i zająć się trzęsącą się z zimna Danką, choć prawdę powiedziawszy, wydawało mi się, że trochę wyolbrzymiała całe nieszczęście. Trzęsła się jak galareta, choć nie było aż tak bardzo zimno.
Pewnie obraźliwe słowa Osy bardziej ją dotknęły, niż kąpiel w rzece przeraziła. W pewnym momencie - gdy zostawiliśmy za sobą miejską plażę - zdjęła z siebie wierzchnie, mokre ciuchy - najgorzej poszło jej ze skórzanymi spodniami, te wydawały się przylegać silnie do skóry, były ciężkie. Po chwili Danuta stanęła na moim pokładzie w kostiumie kąpielowym i bez słów, wolno i z namaszczeniem zaczęła wyżymać z ubrania wodę. Patrzyłem na jej wspaniałą figurę jak urzeczony. O ile w ubraniu prezentowała się atrakcyjnie, to jednak nie należała do wybitnych piękności, o tyle w stroju bikini mogła zwrócić uwagę całej plaży.
Gdyby wszyscy mężczyźni w Piszu zobaczyli mnie teraz z Danką na pokładzie, pewnie skręcaliby się z zazdrości. Co by powiedziała Osa? Lepiej nie myśleć.
Danuta nie należała do niedożywionych podlotków, nie miała nic z chudości i gibkości wierzbowej gałązki. Miała więcej wspólnego z pięknie wykształconym kwiatem róży. Była wciąż szczupła, ale miała prawdziwie kobiecą talię i smukłe nogi - nie żadne tam patyczki. To była kobieta o klasycznych kształtach. Może i miała czterdzieści lat, ale w stroju plażowym dałbym jej o pięć, sześć lat mniej. Patrzeć na nią to była sama rozkosz, a że jako esteta, historyk sztuki, byłem wrażliwy również na piękno kobiecego ciała, nie mogłem oderwać od niej oczu. Danuta, jako niewiasta doświadczona życiowo, doskonale zdawała sobie sprawę z tego, że przykuwała uwagę mężczyzn, dlatego, diablica jedna, kusiła mnie pięknem swojego ciała przez cały rejs do domu.
Obwiązawszy solidnie linę cumowniczą wokół deski pomostu, ruszyliśmy szybko w kierunku mojej samotnie stojącej na brzegu chaty, a ja wciąż nie mogłem pohamować się, aby nie zerknąć na wspaniałą figurę towarzyszki. Kiedy tak patrzyłem na nią, idącą zmysłowym krokiem, już wiedziałem, w jaki sposób wykiwamy Muszkieterów i zabierzemy im starą księgę.
Otwierając drzwi, uśmiechnąłem się nawet do własnego pomysłu.
POGADUSZKI PRZY GORĄCYM PIECU * DO BIBLIOTEKI * ALOJZY CHRZAN ZE WSI KARWIK * ARTYKUŁ O PRZEDWOJENNEJ LINII KOLEJOWEJ * DANKA SIĘ SPÓŹNIA * KOGO WYPATRZYŁEM W KAFEJCE NA RYNKU * ŚLEDZĘ ADWOKATA * DANKA * PORANNE DOCINKI I ŚNIADANIE * W KARWIKU, CZYLI GDZIE MIESZKA ALOJZY CHRZAN? * REJS NA PÓŁNOC * “D’ARTAGNAN” PRZY
CZARCIM OSTROWIU
Nakarmiłem Skórkę, przygotowałem kolację, gdy w tym czasie ubranie Danki suszyło się, a ona siedziała na lepiance w moich za dużych dżinsach i luźnej flanelowej koszuli w kratę. Zrobiłem mocną herbatę z miodem i usiedliśmy przy rozpalonym piecu, gdyż na lepiance było stanowczo za gorąco.
- I co robimy? - zapytała mnie.
- Najpierw odstawię cię do Pisza - rzekłem. - Obawiam się, że mogę mieć na karku Przeciętniaka.
- Jego? Zwariowałeś? - prychnęła. - To tchórz. Nic by ci nie zrobił. Poza tym, ile razy mam ci powtarzać, że już z nim nie jestem?
- W porządku - przerwałem jej. - Co w takim razie zamierzasz robić?
- Jak to co? - oburzyła się. - Chcę z tobą znaleźć skarb. Poza tym musimy się lepiej poznać.
- Ale ślubu nie weźmiemy? - zażartowałem.
- Wykluczone! - zaprotestowała. - Możemy żyć w konkubinacie. Małżeństwo to przeżytek! A ty byś chciał wziąć ślub?
- Nie.
Nadąsała się. Chwilę milczała.
- Nie podobam ci się - smutno pokiwała głową.
- Nie to miałem na myśli - szybko wyjaśniłem. - Ładna z ciebie niewiasta, ale ja... ja mam już kogoś.
- Doprawdy? - nie przejęła się zbytnio moim oświadczeniem. - To gdzie jest teraz ta twoja dziewczyna?
- Nie wiem - wzruszyłem ramionami i siorbnąłem herbatki.
I nie wiedzieć dlaczego pomyślałem o Osie, a może inaczej - wiedziałem, czemu właśnie o niej pomyślałem, tyle że przed samym sobą udawałem, że nic ona dla mnie nie znaczy.
Danka szybko zmieniła temat.
- Zupełnie nie wiem, jak znajduje się skarby. Na jednym filmie to widziałam, że mieli taki piszczący przyrząd do szukania w ziemi...
- Żeby znaleźć skarb, trzeba mieć przede wszystkim dobre oprogramowanie – palcem dotknąłem głowy. - Tu! Ten sprzęt jest najważniejszy. Wykrywacz metali to tylko urządzenie pomocnicze. Na nic się zda, jeśli nie wiemy, czego szukać.
- A co, ty wiesz? Jesteś może jasnowidzem?
- Nie, ale poszukiwacz skarbów nie znajduje skarbów na chybił trafił.
Udzieliłem jej krótkiego wykładu na temat poszukiwania skarbów, o naszych metodach pracy, które stosowaliśmy w departamencie, o wielkiej roli znajomości historii i geografii w takich poszukiwaniach.
- To co robimy? - niecierpliwiła się.
- Przede wszystkim musimy odebrać Muszkieterom książki. Zrobimy to jutro. Mam pewien plan. Dzisiaj odwiedzimy jeszcze bibliotekę...
- Po co?
- Już zapomniałaś? Musimy sprawdzić księgę gości, czy przypadkiem nie wpisał się do niej czytelnik, który wyrwał ze starej księgi brakujące strony.
Zanim jednak opuściliśmy dom, kazałem Dance, dla świętego spokoju, zadzwonić do Przeciętniaka i sprawdzić, czy ten już wrócił. Niestety, jej telefon komórkowy zamókł podczas przymusowej kąpieli przy przystani w Piszu i musieliśmy poczekać z telefonami do przybycia do miasta. Skórzane spodnie kobiety schły wolno, więc nie czekając dłużej, Danuta podwinęła zabawnie nogawki dżinsów i ścisnęła mocniej pasek. Wyglądała w tym za dużym ubraniu przezabawnie, niczym kloszard, ale były wakacje i nikogo nie raził taki strój.
Zostawiliśmy zatem suszące się ciuchy i udaliśmy się do łodzi (Danuta ani myślała mnie opuszczać!).
Tym razem kazałem Skórce pilnować domu.
- Zaraz wracamy - pocieszyłem psa.
W Piszu byliśmy pod wieczór. Idąc w kierunku rynku złapałem się na tym, że odruchowo szukałem wzrokiem Osy, ale dziewczyny nigdzie nie było. Przepadła. Wiedziałem jednak, że to dzielna osoba i poradzi sobie świetnie, tak jak radziła sobie do tej pory.
Indywidualistka! Można powiedzieć, że była z niej bardzo zaradna niewiasta, odważna i szybko nawiązująca kontakty z nieznajomymi - na przykład z adwokatem Robakiewiczem.
W bibliotece omal nie rzuciliśmy się na księgę gości.
Rzeczywiście - ponad rok temu niejaka Lidia Braun odwiedziła bibliotekę i w czytelni przeglądała starą księgę. Wnet znalazłem inny wpis. W 1993 roku księgę przeglądał także niejaki Alojzy Chrzan ze wsi Karwik. Zdębiałem. Przed Osą, ale kilka lat po Chrzanie przeglądały księgę jeszcze dwie osoby, zupełnie mi nieznane. W tej chwili byłem pod silnym wrażeniem nowego odkrycia. Gdy ujrzałem to nazwisko wpisane dużymi, koślawym literami w mały urzędowy prostokącik, doznałem olśnienia. Chrzan! To nazwisko pojawiało się w opowieści Marty D. wielokrotnie. Chrzan był jej sąsiadem w ich rodzinnej wsi Pożegi! Tyle że Pożegi już nie istniały, a Alojzy Chrzan mieszkał we wsi Karwik. Toż to o rzut beretem od Pisza! Wpis pochodził sprzed pięciu lat: “Alojzy Chrzan, Karwik 11”. Czy był to potomek owego starego Chrzana, którego rodzina Marty D. spotkała w czasie ewakuacji w 1945 roku?
Miałem nadzieję, że to nie przypadek i mamy do czynienia z kimś pamiętającym stare dzieje i rodzinę Duschów. Inaczej po cóż interesowałby się starą księgą? Moje poruszenie nie uszło uwagi Danki.
- Musimy odwiedzić tego Chrzana - rzekłem, gdy podzieliłem się z nią odkryciem. - Karwik to za miedzą, wieś letniskowa, wiem, że mieszkał w niej na początku XX wieku Gustaw Optacy, słynny regionalny zbieracz folkloru. Z Karwiku jest blisko do Pisza, bo wieś leży u ujścia Kanału Jeglińskiego do jeziora Seksty, ale też i blisko z niej do Zdorów i dalej na północ do Kwika i Nowych Gutów. Co dziwne, przez Kwik przebiegała też linia kolejowa, która przechodziła przez Pisz i Dłutowo.
- Linia kolejowa? - zdziwiła się.
- Mówiłem ci, ale zapomniałaś. W opowieści Marty D. jest wzmianka, że jej mąż Karol szedł wzdłuż torów na południe. Nie wiedzieć dlaczego ta linia kolejowa nie daje mi spokoju.
Po chwili uruchomiłem nasz biblioteczny komputer, który miał tę wadę, że był stary i długo ładował się w nim system. Po kwadransie połączyłem się z serwerem skrzynki pocztowej, ale nie otrzymałem żadnej nowej wiadomości od Informatora.
- Muszę coś sprawdzić w Internecie - zaproponowałem nagle. - Ja tu trochę posurfuję, a ty idź do hotelu po jakieś ciuchy. Spotkamy się za pół godziny na rynku, na ławce.
Wysłałem Dankę do hotelu, aby sprawdziła, czy wrócił jej Przeciętniak - w głębi ducha pragnąłem, aby załatwiła z nim wszystkie sprawy. Po jej wyjściu wpisałem w polu wyszukiwania internetowego nazwisko Osy: Lidia Braun. Jej nazwisko, jako dziennikarki, powinno istnieć w sieci. Chciałem to sprawdzić i przekonać się, o czym dziewczyna pisze.
Faktycznie - Lidia Braun figurowała wśród autorów artykułów jednej z najbardziej poczytnych gazet olsztyńskich, nie oszukiwała mnie, co odebrałem jako dobry znak, natomiast jeden z artykułów był wielce zdumiewający. Młoda i niesforna dziennikarka pisała o przedwojennej linii kolejowej przechodzącej między innymi przez Dłutowo, Pisz, Karwik, Nowe Guty i Orzysz. Ba, jeszcze przed kwadransem sam myślałem o tej linii kolejowej, a teraz, proszę, miałem gotowy artykuł na ten temat, jak na zawołanie. To było niesamowite uczucie, ale jednocześnie czułem, że dziewczyna wiele przede mną ukrywała i była nieszczera.
Oto fragment artykułu traktującego o północnym odcinku wspomnianej linii:
“Linia Pisz-Nowe Guty-Orzysz została oficjalnie otwarta 15 listopada 1905 roku i liczyła 24,8 kilometra. Stanowiła część biegnącej ku granicy Prus Wschodnich linii Giżycko-Dłutowo, liczącej łącznie 73,6 kilometra. Była pierwszą koleją żelazną, która połączyła Orzysz z “wielkim światem”. Niecały rok później otwarto połączenie z Giżyckiem, w 1911 roku linię z Mrągowa (Olsztyna) i już w czasie pierwszej wojny światowej odcinek do Ełku.
Ostatni pociąg ewakuacyjny z Rucianego i Pisza przejechał nią wieczorem 23 stycznia 1945 roku, docierając po kilku dniach przez Giżycko do Głomna. Skład wyglądał upiornie – dwa parowozy ciągnące odkryte lory, z tłumem ludzi zamarzających z zimna. Tego dnia nikt już nie obsługiwał nastawni ani dworców, a Armia Czerwona była tylko o kilka kilometrów dalej.
Od lutego do maja przeprowadzono demontaż szyn, mostów i urządzeń kolejowych. Po niecałych 40 latach służby linia wyjechała na daleką Syberię wraz z Armią Czerwoną, gdzie pewnie służy do dziś. Dopiero w 1949 roku udało się uruchomić pierwszą zniszczoną trasę kolejową z Orzysza do Ełku. Odbudowano także linię do Czerwonki, ale do roli węzła Orzysz już nigdy nie powrócił. Według informacji Michała Kaweckiego, jeszcze w latach siedemdziesiątych XX wieku myślano o odbudowie i dokończeniu połączenia z Giżycka przez Orzysz, Pisz, Kolno, Łomżę! Dałoby to w efekcie najkrótszy i najwygodniejszy środek transportu turystycznego do serca Mazur z Warszawy i okolic.”
Na Danutę czekałem ponad kwadrans przed ratuszem pod gęstniejącym granatem nieba upstrzonym złotem pierwszych gwiazd, obserwując spacerowiczów i rozwrzeszczaną młodzież, wśród której spodziewałem się wypatrzyć Scarlett i Indianę. Dzisiaj młodych ludzi gdzieś poniosło. Chociaż trudno było oczekiwać, aby czekali na mnie cały dzień na przystani lub na rynku, gdy ja pływałem sobie w najlepsze po jeziorze w poszukiwaniu nieznanego mi osobnika nazywanego Przeciętniakiem. Czułem jednak podskórnie, że młodzież nie zasypia gruszek w popiele i na własną rękę przedsięwzięła jakąś specjalną misję związaną z rzekomym skarbem ukrytym przez Karola Duszę.
Danka się nie zjawiała. Pomyślałem, że doszła ze swoim Przeciętniakiem do porozumienia, wreszcie się dogadali, więc z uczuciem ulgi wstałem z ławki i ruszyłem w stronę przystani, ciesząc się z faktu, że nie muszę dłużej zajmować się kobietą. Ubranie, które jej pożyczyłem mogłem odebrać przy innej okazji.
Przechodziłem przy zabytkowej kamienicy obok jednej z kawiarni na wydzielonym skwerku, której stoliki okrywały duże, czerwone parasole, gdy zauważyłem wśród niemałego tłumu klientów nowego właściciela domu po Różańskim z Nowych Gutów i nieznanego mi mężczyznę pod pięćdziesiątkę, lekko otyłego i ubranego na biało, jak bogaty turysta.
Jeden rzut oka na tych dwóch mężczyzn wystarczył mi, abym nabrał przekonania, że mężczyźni nie są znajomymi, popijali wprawdzie wódeczkę podaną w wąskich kieliszkach, ale rozmowa najwidoczniej się nie kleiła. Poza tym turysta, raz po raz, zerkał na zegarek, a właściciel domu kiwał przecząco głową. Któryś z nich coś bąknął, rozejrzał się szeroko po placu, aż musiałem odwrócić się plecami do stolików, a następnie mężczyźni wstali niespodziewanie od stolika, nie dopiwszy wódki.
Podali sobie chłodno ręce i rozstali się w minorowych nastrojach. Ów turysta oddalił się od kawiarni i zmieszał się z tłumem, a ja patrzyłem zdumiony, jak do właściciela domu numer 28 podchodzi... adwokat Robakiewicz! Wyrósł nagle zza jakiegoś stolika i szedł w milczeniu do stojącego mężczyzny. Przywitali się skinieniem głowy i w milczeniu patrzyli za oddalającym się turystą. Jasne! Kiedy właściciel rozmawiał z turystą, adwokat przez cały czas spotkania był niedaleko i obserwował ich dyskretnie. Zaraz po jego odejściu, Robakiewicz porozumiał się z właścicielem domu. Zaczęli nawet rozmowę, ale nie miałem pojęcia, czego dotyczyła omawiana sprawa - ich słowa zagłuszała dolatująca z głośnika muzyka i ludzki gwar. Zresztą szybko podali sobie ręce i rozeszli się.
Poszedłem za adwokatem.
Sam nie wiedziałem, dlaczego ten mężczyzna wydawał mi się tak podejrzany czy może raczej zagadkowy. Sprawiał na mnie wrażenie osobnika załatwiającego jakieś dziwne, mętne interesy. Nie uleciała jeszcze z mojej pamięci rozmowa z właścicielem domu numer 28 w Nowych Gutach, ten jego arogancki sposób traktowania obcych, podejrzliwość i chorobliwa ciekawość. Jeśli adwokat z tym właśnie człowiekiem załatwiał interesy, sam musiał być cokolwiek nieciekawym osobnikiem.
Adwokat stanął przy samochodzie zaparkowanym na jednej z uliczek dochodzących do rynku. Nie był to opel astra, a nowe renault. Długo odprowadzałem wzrokiem odjeżdżające auto, żałując, że nie mam żadnego samochodu pod ręką. Pewnie w filmie sensacyjnym bohater włamałby się do parkującego samochodu albo wyrzucił jakiegoś spokojnego kierowcę z jego auta, aby tylko pojechać za renault. Nie byłem jednak filmowym bohaterem i do tego szanowałem cudze mienie.
“Na adwokata zasadzę się kiedy indziej” - pomyślałem. “Nietrudno będzie go chyba znaleźć”.
Zamierzałem wrócić przez rynek, gdy u wylotu uliczki nadziałem się na Dankę ubraną w spodnie i jakiś sweterek, niosła wypchaną bielizną torbę, w której prawdopodobnie upchała moje robocze ciuchy. Sprawiała wrażenie zdenerwowanej, poruszonej. Mój widok ją jednak ucieszył.
- Jesteś jednak! - zawołała i natychmiast do mnie doskoczyła. - A już myślałam, że z ciebie jest kawał tchórza!
- Byłaś w hotelu? - zapytałem bez ogródek. - Dogadałaś się z Przeciętniakiem?
- Nie!
- Nie było cię prawie godzinę.
- Nie było drania, więc przeszukałam jego rzeczy osobiste.
- Czego szukałaś w jego rzeczach?
- Jakiegoś kontaktu do tej jego cizi - wytłumaczyła mi. - Rozumiesz, mógł zapisać gdzieś jej adres albo numer telefonu. Ale nic nie znalazłam. Wzięłam trochę swoich rzeczy na zmianę. Wracamy do ciebie, Pawełku!
- Tak? - westchnąłem.
- Nie cieszysz się? - zrobiła obrażoną minę.
- Nie w tym rzecz.
Ruszyłem w kierunku rynku. Ale Danka mnie zatrzymała.
- Nie idźmy tędy - poprosiła błagalnie i pociągnęła mnie ku sobie. - Omińmy ten przeklęty rynek. Nie chcę nadziać się na Przeciętniaka. Zniknę z tobą na kilka dni! Na złość draniowi. Dlatego wróćmy na przystań okrężną drogą.
Machnąłem na wszystko rękę, bo skoro nie mogłem opędzić się od niej, to przynajmniej nie powinienem się jej sprzeciwiać. Ruszyliśmy wąską uliczką ku rzece, oddalając się od rynku. Gwiazdy nad naszymi głowami szczerzyły ku nam swoje złote zęby, ale ja jakoś nie byłem w romantycznym nastroju. Natomiast Danka wzięła mnie pod rękę i przytuliła się do mnie, w pewnym momencie położyła swoją głowę na moim ramieniu. Kusiła los! Ta doświadczona diablica kusiła na całego.
Wracaliśmy w milczącym nastroju, wpatrzeni trochę w gwiazdy, trochę w nieliczne łodzie dobijające do brzegu. Z tego wszystkiego nie opowiedziałem Dance o tym, że widziałem na piskim rynku adwokata Robakiewicza i właściciela domu z Nowych Gutów.
Myślami byłem bowiem przy Osie, a tym nie mogłem podzielić się z Danutą, bo gotowa była rozszarpać mnie na kawałki. Ona także miała swoje sekrety - przygryzała często dolną wargę i uśmiechała się do mnie melancholijnie, ale tak naprawdę patrzyła za burtę. Może wypatrywała powrotu Przeciętniaka?
Niechętnie przenocowałem ją u siebie. Liczyłem w duchu na to, że jutro odnajdzie się Przeciętniak i wszystko się unormuje.
Wstałem o poranku obudzony szczekaniem Skórki.
Danki nie było w izbie, jej łóżko był jeszcze ciepłe i niezasłane, a skobel od wewnątrz wyciągnięty - znak to, że kobieta opuściła niedawno dom. Wciąż zaspany wyszedłem na zewnątrz i za rogiem ujrzałem Skórkę szczekającą na powracającą od strony jeziora Dankę.
Szła ubrana już w swoje ubranie, w ręku zaś ściskała telefon komórkowy.
- Wstałeś już?! - krzyczała do mnie i pomachała na powitanie ręką.
- Cicho, Skórka! - uspokajałem psa.
- Nigdzie nie ma tego cholernego pola! - klęła, zbliżając się do mnie znad chłodnego jeziora. - Co za zadupie!
- Po co ci telefon? - żartowałem i ziewnąłem szeroko. - Chciałaś do mnie zadzwonić?
- Przecież ty nie masz telefonu!
- Właśnie! To po co do mnie dzwoniłaś?
- Nie żartuj sobie ze mnie - warczała. - Do Przeciętniaka chciałam zadzwonić. Ale nie ma tu pola, tu nawet nie ma sedesu i ciepłej wody...
- Wyprowadzasz się? - udałem zdziwionego.
- Jesteś złośliwy, Pawełku.
Stanęła przede mną i pocałowała mnie słodko w policzek, a ja poczułem, że przyniosła ze sobą rześki zapach wody i lasu.
- Po co ci Przeciętniak? - zapytałem.
- Jestem ciekawa, gdzie jest - odparła. - Można by tam popłynąć i sprawdzić, czy mówi prawdę.
- Po co ci on, jeśli jesteś ze mną?
- A bo ja ci się nie podobam - westchnęła niepocieszona i zalotnie rozczochrała palcami włosy. - Nie traktujesz mnie jak interesującą kobietę, bardziej widzisz we mnie przypadkowo spotkaną babę, w duchu marzysz jednak, abym poszła stąd sobie.
- Skąd te przypuszczenia? - popatrzyłem na nią uważniej. - Przyśniły ci się?
- Nie mogłam zasnąć, coś mnie drapało, poza tym na zewnątrz coś łaziło...
- To Skórka - wyjaśniłem. - Czasami zostawiam ją na dworze na noc, kiedy jest ciepło.
- Nie wiem, co to było.
- Może duchy albo inne dranie?
- Dowcipniś z ciebie. Śnił mi się Przeciętniak...
- To jednak spałaś.
- Kilka razy zdrzemnęłam się na chwilę... biedak pewnie nie potrafi zrobić jajecznicy i kto wie, może nawet denerwuje się moim zniknięciem.
- Pewnie tak.
- A ty umiesz sam przyrządzić jajecznicę?
- Jestem w samotnym przyrządzaniu posiłków specjalistą.
- Och, ty mój samotniku - próbowała pogłaskać mnie pieszczotliwie po głowie, ale cofnąłem się do tyłu. - No już dobrze, dobrze. To zrób w takim razie swojej pani jajecznicę. Jestem głodna jak diabli.
- Myślałam, że to “moja pani” chciała przyrządzić śniadanie. Tak się troszczyłaś o Przeciętniaka, więc pomyślałem, że może uwielbiasz przyrządzać śniadania swoim mężczyznom.
- Że niby ja?
- W końcu mamy równouprawnienie i kobiety mogą wszystko, chyba że wolisz nosić wiadrami wodę ze studni?
- Nie, nie - zezłościła się. - Zrobię tę jajecznicę i już, a ty mi opowiesz, jakie mamy plany na dzisiaj. Wspominałeś o jakimś przechytrzeniu Muszkieterów.
Robiła jajecznicę, a ja wtajemniczyłem ją w mój plan. Jako że Danka miała odegrać w tej inscenizacji główną rolę, nieco ryzykowną i odważną, więc z początku obawiałem się, że potraktuje moją propozycję jako zbyt śmiałą. Myliłem się.
- Wspaniale! - wykrzyknęła radośnie. - To mi się podoba! Będzie przy tym zabawa na całego! Pokażę ci, jaki mam talent aktorski!
Po śniadaniu wykąpaliśmy się w jeziorze i zrobiliśmy krótką toaletę. Potem sprawdziłem zakupiony na jesieni nieduży ponton z małym silniczkiem, który trzymałem od dłuższego czasu w szopie. Wydawał się cały czas sprawny, wystarczyło go tylko wypełnić powietrzem, więc w tym celu zabrałem ze sobą na pokład pompkę elektryczną. Wszystkie te rzeczy ukryłem razem z kotwicą w niedużym forpiku.
Niebawem wypłynęliśmy jeziorem w kierunku Pisza, zostawiwszy w zagrodzie Skórkę, ponieważ misja mogła okazać się niebezpieczna. Zabrałem tylko lornetkę, gdyż należało wypatrzyć na jeziorze naszych przeciwników, zachowując przy tym bezpieczną odległość.
Na przystani kempingu w Piszu nie było już “D’Artagnana”, co odebraliśmy jako dobrą wróżbę. Założyłem wcześniej, że Muszkieterzy w końcu opuszczą przystań i zaczną używać uroków mazurskich jezior. Nie byli też pewni, czy nie naślę na nich policji, więc pewnie zmienili przezornie miejsce postoju i przenieśli się na Śniardwy. Tego byłem pewny. Jako że nie spotkaliśmy ich na Rosiu, bez namysłu popłynęliśmy do ujścia kanału i nim na północ przez śluzę dostaliśmy się na Seksty. Zaraz jednak zrobiłem zwrot przez burtę i dziób łodzi skierowałem na Karwik.
- Ty zostaniesz na łodzi i będziesz wypatrywać “D’Artagnana” na jeziorze - rzekłem. - Ja polecę na wieś i coś sprawdzę.
- Tego Alojzego Chrzana, jak się domyślam?
- Otóż to!
Wieś leżała na wschodnim brzegu przy ujściu kanału - półtora kilometra na zachód od niego. Nieduża, cicha i malowniczo położona, choć pozbawiona naturalnej ochrony, jaką zapewniają drzewa. Bardzo płytką przystań znaleźliśmy w małej i pełnej wodorostów zatoczce, ale przecież “Wehikuł czasu” miał małe zanurzenie i praktycznie mogłem nim dotrzeć wszędzie, wyciągnąwszy miecz. Na wszelki wypadek popłynąłem kawałek dalej na zachód, pięćset metrów za wsią ku solidnemu pomostowi leśniczówki Orle w maleńkim przysiółku Kierzek, za którą szumiał sosnowy las dochodzącej w tym miejscu do jeziora Puszczy Piskiej. Za pasem szuwarów, kilometr dalej za niewielkim cyplem jaśniała na brzegu polana bindugi Młyńskiej. Tak, było tutaj pięknie, spokojnie i wnet zapominało się o ciemnej stronie życia.
Czerwony dach leśniczówki i maszty jachtów cumujących przy pomoście, tak dobrze widoczne z daleka, były dobrym punktem orientacyjnym w tej enklawie spokoju i piękna. Bez trudu zacumowaliśmy w dogodnym miejscu i wręczywszy Danucie lornetkę, kazałem jej pilnie obserwować jezioro.
Poszedłem najpierw do leśniczówki. Niestety, nikt tutaj nie znał Chrzana.
Zaproponowano mi wycieczkę na wieś i tam popytanie miejscowych chłopów. Kiedy jednak udałem się tam pieszo przez las, spotkał mnie srogi zawód. Nikt tutaj nie znał żadnego Chrzana. Wysłano mnie zatem do samego sołtysa - tam na dobre upewniłem się, że żaden Chrzan nigdy nie mieszkał w tej wsi.
- Nie słyszałem, panie, o żadnym Chrzanie - powiedział na pożegnanie czerstwo
wyglądający sołtys. - Stało się coś?
- Próbuję to ustalić - odpowiedziałem trochę wymijająco.
- Mogę się mylić, panie, ale chyba w Trzonkach kiedyś słyszałem o jakimś Chrzanie... Tak, to chyba było we wsi Trzonki. Wie pan, gdzie to jest? Po wschodniej stronie szosy do Orzysza, nad Rosiem, wioska niniejsza niż Karwik. Dojedziesz pan asfaltem.
- Jestem jachtem.
- A to problem, bo dojście do Trzonków wodą ma pan tylko z Rosia.
- Wiem, pływałem tam niedawno - podałem mu rękę. - Dziękuję za informację.
Patrzył za mną długo, gdy zawróciłem z powrotem w kierunku leśniczówki Orle. Wracałem zamyślony, próbując odgadnąć, gdzie tak naprawdę mieszkał Alojzy Chrzan? Bo nie ulegało wątpliwości, że w bibliotece podał fałszywe dane o miejscu swojego zamieszkania. Musiał mieć nielichy powód, skoro dopuścił się sfałszowania danych. Jeśli to on wyrwał kartki ze starej księgi, to mieliśmy do czynienia z kimś, kto próbował zdobyć istotne informacje za wszelką cenę i nie zamierzał dzielić się z nikim wiedzą. Trzonki?
Należało sprawdzić ten trop.
Po półgodzinie znalazłem się już na pokładzie łajby.
- Nie ma żadnego Chrzana - oświadczyłem posępnie, mrużąc oczy przed słońcem stojącym ponad wierzchołkiem sosen. - Podobno w Trzonkach mieszkał jakiś Chrzan, ale teraz tam nie dopłyniemy. Skończmy sprawę z Muszkieterami.
- U mnie też nic - skrzywiła się Danka.
- A do Przeciętniaka dzwoniłaś?
- Próbowałam, ale ma wyłączony telefon. Pewnie jest u jakiejś cizi. No to się doigrał, frajer jeden! W takim razie zostanę z tobą dłużej.
- Doprawdy? - uśmiechnąłem się zdawkowo.
Płynęliśmy prosto na Bramę Seksteńską, walcząc z południową apatią i z ostrym słońcem. Danka już od pewnego czasu zdjęła spodnie i paradowała na pokładzie “Wehikułu czasu” w stroju kąpielowym. Na całe szczęście wiał zachodni wiaterek, który dodatkowo pomagał nam napędzać łajbę i chłodził pożądanie, jakie widok rewelacyjnie zbudowanej kobiety musiał wywoływać wśród niektórych żeglarzy mijających nas na jeziorze. Ja sam – od czasu do czasu - łypałem na nią ciekawskim wzrokiem.
Zbliżając się do wyjścia zatoki na szeroką wodę uważnie oglądaliśmy zatoczkę wsi Zdory na północnym wschodzie, pole namiotowe przy samej Bramie Seksteńskiej i Półwysep Kaczor na północnym zachodzie, szczególnie zaś jego cypel, przy którym stało kilka jachtów. Słońce rozlało się po okolicy swoim złocistym blaskiem, który utrudniał obserwację.
Na Muszkieterów natknęliśmy się dopiero na Śniardwach. Płynąc ostro na północ, starym kursem, na Szeroki Ostrów, Danuta ujrzała w obiektywie lornetki “D’Artagnana”.
Dochodziła pierwsza.
- Jest! - krzyknęła z radości. - Mam drani!
- Gdzie? - zerknąłem na zachód ku wyspom Czarci Ostrów i Pajęcza.
- Tam! - wskazywała palcem. - Zatrzymali się między wyspami!
Trochę znałem te wyspy. Wiedziałem, że dogodne miejsce do cumowania znajduje się przy północno-zachodnim brzegu Czarciego Ostrowia i po południowej stronie Wyspy Pajęczej. Te dwie wysepki leżały obok siebie, na wysokości Półwyspu Szeroki Ostrów – w odległości półtora kilometra od niego. Latem odwiedzali je turyści i w sposób skuteczny niszczyli ich środowisko naturalne, gdyż nikt nie sprzątał wyrzucanych do wody i zostawianych na brzegu śmieci. Wyspa Czarci Ostrów była owalna i wyższa, otoczona pasem trzcin. Porastał ją sosnowy starodrzew. Z tym miejscem była związana pewna mazurska legenda o złych mocach i diabelskich skarbach. Wyspa Pajęcza leżała czterysta metrów na północ, była płaska i niska, a porastał ją las liściasty.
W wakacyjnym słońcu obie wyspy zwracały uwagę turystów soczystą zielenią i bajecznym położeniem, otaczała je bowiem niebieska woda.
Poprosiłem Dankę o lornetkę. Zobaczyłem, że “D’Artagnan” prażył się w słońcu z opuszczonym masztem, a obok niego pluskało się w wodzie trzech mężczyzn, którzy wczoraj zabrali mi książki stanowiące własność biblioteki i muzeum w Piszu. Sprawiali wrażenie dużych dzieciaków, urwisów i zupełnie nie interesowali się płynącymi wzdłuż wschodniego brzegu jeziora jachtami.
Opłynęliśmy Wyspę Pajęczą od północy. Przybiliśmy do jej północnego brzegu, całkowicie wyludnionego, uważając na liczne kamienie ukryte w wodzie, które uniemożliwiały większości żeglarzy przybicie do niej. Jak już wspomniałem, “Wehikuł czasu” był łajbą o płytkim zanurzeniu. To był atut, który musieliśmy wykorzystać w rozgrywce z Muszkieterami.
NARADA I OSTATNIE INSTRUKCJE * KUSICIELKA W PONTONIE * NA CZARCIM OSTROWIU * ROZMOWA NA CAŁEGO, CZYLI OCZAROWANI MUSZKIETEROWIE * WDZIERAM SIĘ NA “D’ARTAGNANA” * GDZIE JEST STARA KSIĘGA? * ZAPISEK NA MAPIE * UCIEKAMY * W OKARTOWIE * SPACER W ORZYSZU, CZYLI MICHAŁ KAJKA * RENAULT PRZED ANTYKWARIATEM I MŁODOCIANI DETEKTYWI * DOCIEKLIWY ANTYKWARIUSZ * CZY WŁAŚCICIEL DOMU NUMER 28 W NOWYCH GUTACH WSPÓŁPRACUJE Z ADWOKATEM? * SZLAKIEM LINII KOLEJOWEJ * DOM CHRZANÓW W TRZONKACH * SYGNET Z LEWARTEM W KORONIE
Przedarliśmy się na południowy brzeg wyspy, pokonawszy liściasty las, który miejscami rzedniał, to znowu gęstniał. Przy brzegu musieliśmy uważać, aby nie zauważyli nas z wody kąpiący się przy brzegu Czarciego Ostrowia Muszkieterowie.
- Podpłyniesz pontonem w pobliże ,,D’Artagnana” w bikini...
- Dla ciebie mogę i w topless - zaproponowała ochoczo.
- Nie zapominaj, że są tu także inni turyści - skarciłem ją.
- Jak znam życie, chętnie popatrzą.
- Podpłyniesz blisko Muszkieterów i zaczniesz się opalać - kontynuowałem. – Musisz zwrócić ich uwagę swoimi kształtami. Mają się na ciebie gapić, jak ja na posąg... w muzeum.
- Zrobi się - zachichotała. - Już tak będą się na mnie gapić, że zapomną swoich imion.
- O to mi chodzi - ucieszyłem się. - Ja w tym czasie opłynę Czarci Ostrów i zacumuję na jego południowym brzegu. Przedrę się przez sosnowy starodrzew na drugi brzeg i podpłynę pod “D’Artagnana”. Musisz ich wyciągnąć z jachtu, ale trzymać na dystans.
- Zrobi się.
- Przepłynę kawałek dzielący mnie od brzegu do łodzi i zabiorę swoje książki. Wrócę na południowy brzeg i podpłynę “Wehikułem czasu” w jakieś widoczne dla ciebie miejsce za wyspą. To będzie znak do odwrotu. Zapalisz silniczek i już.
Na piaszczystym brzegu Wyspy Pajęczej cumowały trzy jachty, Muszkieterowie kąpali się trzysta metrów dalej na południe opodal swojej łajby.
Wróciliśmy na północny brzeg Wyspy Pajęczej, gdzie kwadrans zajęło nam napompowanie pontonu. Przez kolejne minuty pokazywałem Dance, jak obchodzić się z silnikiem i sterem. Zanim udało jej się samodzielnie uruchomić silnik, minął kolejny kwadrans. Musiałem jednak mieć pewność, że kobieta będzie umiała go zapalić.
- Ster to prosta sprawa - rzekłem pod koniec instruktażu. - Zresztą przećwiczysz to, płynąc w tamtą stronę. To jak, poradzisz sobie?
Kiwnęła głową. Złożyłem na jej policzku pocałunek i życzyłem szczęścia, po czym Danka zapaliła silnik za drugim razem i wolno odpłynęła.
- Uważaj na kamienie! - ostrzegłem ją jeszcze.
Nie słuchała, zajęta sterem. Szło jej całkiem nieźle, prawie wcale nie płynęła zygzakiem. Zadowolony pognałem na swoją łajbę.
Niedługo potem mijałem po prawej dwie wyspy, widziałem ponton z Danką stojący w bliskiej odległości od ,,D’Artagnana” - zaledwie trzydzieści metrów. Kobieta poszła na całego! Nie musiałem obawiać się, że Muszkieterowie mnie zauważą, gdyż gapili się na Dankę jak na jakiś cud. Obserwowałem ich przez lornetkę i wydawało mi się, że widok pięknej kobiety podziała na nich trzeźwiąco. Na krótko, bo zaraz Portoś wyciągnął skądś skrzynkę piwa i poczęstował kumpli. Teraz pili piwo i gapili się natrętnie na opalającą się przed ich nosem ślicznie zbudowaną kobietę. Danka nie oszczędzała się w swojej roli kusicielki. To wstawała i pozowała słońcu, to pluskała się w wodzie, by znowu wystawiać swe wdzięki ku radości gapiów (pasażerowie trzech cumujących bliżej Wyspy Pajęczej łodzi też obserwowali ją z zapartym tchem).
Wkrótce porosła wysoką sosną wyspa zasłoniła sobą widok na ,,D’Artagnana” i dryfujący spokojnie ponton z Danką. Zmieniłem kurs i opłynąłem wyspę od południa, znajdując dogodne miejsce do zakotwiczenia. Już po chwili wdrapywałem się na szczyt wyspy. Do pokonania miałem jakieś dwieście metrów po przekątnej tej wysepki i gdy znalazłem się na drugim brzegu, z którego roztaczał się cudowny widok na drugą wyspę i na ogrom błękitu jeziora, musiałem nieco odpocząć po męczącej wędrówce. Danka niestrudzenie odgrywała swoje show, a Muszkieterzy wciąż pili piwo i gapili się na nią z niesłabnącym zachwytem. Niestety, żaden z nich nie opuścił, “D’Artagnana”, a żeby mój plan mógł się powieść, Muszkieterzy powinni byli opuścić swoją łajbę. Powinienem dać jakoś Dance sygnał, że jestem już na wyspie i że czekam, aż wywabi mężczyzn z łodzi. Pomogły mi w tym pozostawione przez niechlujnych i nieodpowiedzialnych turystów ślady po obozowisku na pobliskiej polance - popiół ogniska i śmieci. Widok, niestety, częsty w Polsce. Tam właśnie znalazłem kawałek szkła i z powrotem pognałem na swoje stanowisko obserwacyjne na północnym brzegu. Wspiąłem się na wzniesienie i znalazłem dogodne i nasłonecznione miejsce obserwacyjne. Kawałkiem szkła wykradłem słońcu kilka promieni i posłałem je szybkim refleksem wprost na Dankę. Najpierw ją oślepiłem, ale zaraz kobieta zaczęła machać do mnie ręką.
“Niedobrze! Co ona najlepszego robi?” - pomyślałem.
Odruchowo przykucnąłem, aby nie zauważyli mnie Muszkieterowie zainteresowani owym “zajączkiem”. Danka chyba się zreflektowała w czym rzecz, bo przestała do mnie machać, ale mężczyźni obejrzeli się na wyspę. Pewnie zauważyli, że kobieta machała do kogoś ukrytego za ich plecami. Wywęszą podstęp! Zszedłem niżej i wychyliłem się ostrożnie z gęstwiny krzaków. I oto, ku swojemu zdziwieniu, ujrzałem Muszkieterów, którzy opuścili już jacht i szli wodą po pas w kierunku Danki, machali do niej rękami i coś tam wykrzykiwali.
Zrozumiałem wreszcie, że Danka odruchowo pomachała mi, a Muszkieterowie odebrali to jako zachętę kobiety do pogadania.
- Hej, proszę pani! Jak pani ma na imię?
- A wy jak się nazywacie? - krzyczała Danka.
- Antoś, Portoś i Wulgaris!
- Jak ślicznie!
- A pani?
- Podejdźcie, to wam powiem!
- Czy my się przypadkiem nie znamy?
- Możliwe.
- Trzyma pani z tym Bibliotekarzem! - wołali.
- Jemu tak tylko się wydaje! Jestem wolna i mogę robić co chcę. On zabrania mi nawet opalać się w stroju topless?!
- Nie może być? - dziwili się i chichotali. - My byśmy nie zabronili!
- Macie dobre serca!
- Oj tak, serca mamy dobre!
Danka grała na całego, trochę zbyt odważnie, ociupinkę nienaturalnie, gdyż każda normalna kobieta przestraszyłaby się tych trzech łobuzów, ale Muszkieterzy nie byli podejrzliwi.
To był sygnał do działania. Szybko znalazłem dogodne miejsce do opuszczenia wyspy na wysokości kotwiczącego “D’Artagnana” i bez trudu przepłynąłem dystans dzielący mnie od ich łajby.
- Pani przypłynie do nas! - krzyczeli Muszkieterowie.
- A co, nie umiecie pływać?
- Umiemy!
- To chodźcie do mnie, chłopaki!
- Tam dalej jest głębiej, a z piwem nie możemy płynąć.
- Jaka szkoda.
- Jedno piwko mamy dla pani!
Ich głosy sukcesywnie oddalały się, stawały się coraz cichsze. Okazja do splądrowania ich jachtu była wyśmienita. Wdrapałem się na niego bez trudu i zostawiając na pokładzie mokre plamy, szybko wszedłem do mesy, w której spodziewałem się zastać moje książki.
Muszkieterowie byli już całkowicie pochłonięci rozmową z Danka, słyszałem ich rechot i tubalne głosy, więc miałem czas. Danka także nie oszczędzała się w nowej roli i wzorowo piszczała, a to z zachwytu, a to z jakiegoś innego powodu.
Książki leżały porozrzucane na łóżku wśród części garderoby i innych szpargałów. Niestety, wśród nich nie było starej księgi. Nie było i już! Tego nie przewidziałem. Czyżby ukryli ją w jakimś schowku na łajbie? Gdzie? Zacząłem uporczywie szukać księgi, zaglądać do zakamarków, szafek, pod koje, wreszcie zajrzałem do forpiku na dziobie, co było ryzykowne i nieodpowiedzialne. Sam jednak czasami trzymałem w forpiku oprócz liny i kotwicy inne przedmioty, więc pomyślałem, że może oni trzymali tam cenne przedmioty.
Jeden rzut oka wystarczył, aby stwierdzić, że w forpiku nie znajdę starej księgi. Był pusty. Wróciłem do mesy i raz jeszcze przeszukałem pomieszczenie, co pewien czas wyglądając przez bulaj na ponton i Muszkieterów zabawiających rozmową Dankę i popijających piwko. Jezioro lekko falowało, zaś Wyspa Pajęcza bajecznie prezentowała się w promieniach słonecznych, maszty jachtów kotwiczących przy jej brzegu błyskały złocistym srebrem. Moją uwagę zwrócił dopiero plan Orzysza z zaznaczonym na czerwono punktem w centrum miasta. Na marginesie mapy któryś z Muszkieterów zapisał numer telefonu i adres:
Ulica Mniejsza 3a. Antykwariat. Ziółkowski.
“Oni próbują sprzedać starą księgę albo już ją sprzedali” - pomyślałem. “Nie w Piszu, tylko w Orzyszu! No jasne, księga pochodzi z piskiej biblioteki, tamtejszy antykwariusz mógłby zawiadomić naszą placówkę bez namysłu. W Orzyszu prędzej sprzedadzą starą księgę. Pewnie jeszcze wczoraj się naradzili i odpłynęli z Rosia. Na dobrą sprawę mogli sprzedać starą księgę już dzisiaj. Zacumowali na przystani w Okartowie i autobusem pojechali do Orzysza. Może umówili się z Ziółkowskim telefonicznie?”
Zapamiętałem numer oraz adres zapisany na marginesie mapy, po czym zapakowałem błyskawicznie pozostałe książki do torby i przed opuszczeniem jachtu pomajstrowałem chwilę przy silniku “D’Artagnana”.
Jak tylko znalazłem się na brzegu wyspy, dałem drapaka w zarośla, gdzie odpocząłem, a następnie wdrapałem się na wzniesienie, z którego chciałem zawiadomić Dankę o końcu naszej misji i początku odwrotu. Tym samym szkiełkiem co poprzednio puściłem jednego bezpiecznego “zajączka” i czekałem. Nie było wątpliwości, że oślepił ją mój “zajączek”.
Danka coś tam mamrotała do Muszkieterów, ci się śmiali i nagle chwyciła za linkę silnika.
Pociągnęła kilka razy, ale silnik nie chciał zaskoczyć.
“O, rany” - pomyślałem zły. “Nie, tylko nie to!”
Danka spróbowała jeszcze raz. Silnik zakasłał i umilkł. Muszkieterowie gestykulowali do niej żywo i pokrzykiwali. Nie czekając na rozwój wypadków, zbiegłem zboczem ku południowemu brzegowi, co zajęło mi trochę czasu z uwagi na nierówny i porośnięty lasem teren. Lecz wkrótce znalazłem się w kokpicie mojej łajby i odpaliłem silnik. Skierowałem się ku wschodniemu krańcowi Czarciego Ostrowia. Zbliżałem się ostrożnie do najdalej wysuniętego cypla, za którym wyłaniała się już w kierunku północnym druga wyspa. Jeszcze dziesięć metrów i ujrzałem pierwsze jachty kotwiczące u jej brzegu, pokonałem kolejne metry i ujrzałem płynącą w pontonie Dankę. Warkot silniczka zagłuszał nieco wołania Muszkieterów, którzy gardłowali przy tym niezdrowo i wymachiwali butelkami piwa. Wnet dostrzegli pomarańczowy kadłub mojego jachtu, gdyż ucichli i palcami wskazywali mnie.
Zdaje się, że Portoś pogroził mi nawet pięścią. W tym czasie Danka zbliżała się powoli do wschodniego cypla wyspy, za którym spokojnie dryfowałem. Dzieliło ją od “Wehikułu czasu” jakieś czterdzieści metrów, więc nie było już sensu dalej się ukrywać, skoro nasz podstęp stał się dla Muszkieterów oczywistością. Teraz widziałem ich powracających pospiesznie na “D”Artagnana”, szli niezdarnie w wodzie po pas i gardłowali przy tym jak nieznośne bachory.
Danka opływała już cypel. Była blisko mnie.
- Brawo! - krzyczałem. - Spisałaś się znakomicie!
- Nigdy więcej! - przekrzykiwała warkot silniczka.
Pomogłem jej dostać się na pokład.
- Nie chciał zapalić - sapała. - Ten silnik nie chciał zapalić...
- Nieważne - rzekłem, mocując do łajby linkę holującą ponton. Nie było czasu na spuszczenie zeń powietrza. - Najważniejsze, że się udało. Byłaś wspaniała.
- Jak to “nieważne”? - obruszyła się. - Mogli mnie złapać.
Popłynęliśmy na wschód, ciągnąc za sobą ponton.
- Nie domyślili się, że to podstęp - mówiłem. - Dopiero gdy mnie ujrzeli.
- A ty? - spojrzała na mnie i zaraz jej wzrok powędrował na torbę wypchaną książkami. - Widzę, że znalazłeś zgubę. Znakomicie!
- Nie znalazłem starej księgi - rzekłem.
- Co takiego???
- Nie ma jej na “D”Artagnanie” i już.
- I co zrobimy?
- Popłyniemy do Okartowa.
Dopiero po chwili zza cypla wyspy wynurzył się kotwiczący u jej brzegu “D’Artagnan”, na pokładzie którego uwijali się Muszkieterowie. Jednakże jacht stał w miejscu, oni zaś kręcili się po jego pokładzie.
- Ale się guzdrzą, pętaki - śmiała się Danka.
- Uszkodziłem silnik. Delikatnie, rzecz jasna. Jeden kabel i po sprawie.
Okartowo to duża wieś letniskowa nad Śniardwami i Tyrkłem, niszczona w latach 1361 i 1379 przez Litwinów. W XIV wieku Krzyżacy wznieśli tu nawet zameczek obronny, przed wojną wieś nazywano Eckersberg. Znajdziemy w niej tylko jeden szczególny zabytek, a mianowicie wiejski kościółek z XVIII wieku z półkolistymi oknami, którego białe ściany pokrywa czerwony dach. Jego imponująca wieża wyrasta z dachu nad wejściem i jest zakończona baniastym hełmem z gontu. To wszystko, nie licząc dwóch pruskich grodzisk. Największą atrakcję Okartowa stanowi przyroda - wszechobecne jeziora i zieleń. Niestety, nie mieliśmy czasu na zwiedzenie tej osady. “Wehikuł czasu” zacumowaliśmy na prywatnej przystani niedaleko pola namiotowego i pognaliśmy na najbliższy przystanek PKS. Autobus z Mikołajek złapaliśmy po piętnastej. Jadąc zatłoczonym sanem, jeszcze raz opowiedziałem Dance o moich odkryciach poczynionych na “D’Artagnanie”. Trop wiodący do antykwariatu w Orzyszu wydał się jej frapujący. Z początku nie dowierzała, że to może być prawda, ale im bliżej Orzysza się znajdowaliśmy, tym łatwiej wierzyła, że uczestniczymy w czymś, co można bez przesady nazwać przygodą detektywistyczną.
Ulicą Wojska Polskiego przeszliśmy krótki odcinek łączący dworzec PKS z rynkiem przy kanale. Smutno tu było, prowincjonalnie i nieco sennie, choć wyniośle, bo Orzysz leżał na wzniesieniu. Czułem w nozdrzach zapach starych domów, rzeki i leszczyny. Nazwa “Orzysz” pochodzi od staropruskiego “orys”, czyli “powietrze”, i było coś w tutejszym powietrzu świeżego i zarazem smutnego. Ponoć dawniej miasto otaczało tak dużo leszczyny, że właśnie od nich miasto wzięło swoją nazwę. W XVI wieku pojawiła się nazwa Orzyszcze, więc może naprawdę nie chodziło o “powietrze”?
To tutaj, przy ulicach Wojska Polskiego i Ełckiej przetrwała zabudowa z XIX i XX wieków - kamieniczki z secesyjnymi dekoracjami, inne, przypominające pensjonaty, też drewniane chałupy; znajdują się tu także dwa ciekawe kościoły. Większość tych zabytkowych domów była jednak silnie podniszczona. Niektóre przykuwały uwagę odnowioną elewacją w kolorze białym i czerwonymi dachami.
- Generalnie zachował się w Orzyszu układ urbanistyczny z XV-XVIII wieku - rzekłem, gdy szliśmy ulicą Ełcką. - Nie wiem, czy wiesz, ale w tym mieście zmarł sam Michał Kajka...
- Poważnie? - zatrzymała się z wrażenia. - Ten Kajka?
- Tak, ten sam. Znasz jego wiersze?
- No tak... - podrapała się po głowie. - Znaczy się piosenki. To mówisz, że Kajka zmarł? A jeszcze niedawno widziałam z nim wywiad w telewizji...
- Zaraz - teraz ja osłupiałem z wrażenia. - O jakim ty Kajce mówisz, do licha?!
- O tym z zespołu “Full Okazja” - wyjaśniła. - A co? Nie znasz ich przeboju “Blisko do pubu Paradisco”? Albo: “Pluszowy misio”, “Nieśmiały macho” i wiele innych. Kajka śpiewał i grał na gitarze... ale umarł, powiadasz? Niesamowite!
- Danka! - krzyknąłem. - Wygłupiasz się czy co? Michał Kajka to był największy mazurski poeta. Zmarł w 1940 roku.
- Poważnie?
Zdenerwowany ruszyłem przed siebie i w poczuciu zagrożenia cywilizacji zespołami typu “Full Okazja” albo “Browar Czad Kommando”, zacząłem odgrywać rolę miejscowego przewodnika, w której to roli pomagało mi posiadane wykształcenie w dziedzinie historii sztuki.
- Tam jest kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicki - mówiłem na jednym wdechu, pokazując palcem przed siebie - pierwotnie gotycki, murowany, z 1530 roku, restaurowany w 1832 roku i...
- Paweł! - krzyknęła Danka. - Ty tak zawsze zanudzasz dziewczyny?
Wzięła mnie pod rękę i uśmiechnęła się słodko.
- Daj sobie spokój, chłopaku. Wrzuć luz. Nie rób mi wstydu.
Westchnąłem ciężko. Opadły mi ręce. Skapitulowałem. Ale ruszyliśmy wzdłuż zabytkowych kamienic, za którymi stał rząd nieładnych bloków mieszkalnych. Antykwariat mieścił się na końcu rynku przed kościołem, więc nic dziwnego, że znaleźliśmy go szybko. Jak tylko ujrzeliśmy portal prowadzący do kamieniczki, nad którym widniał szyld: “Antykwariat: Ziółkowski”, natychmiast złapałem Dankę za łokieć i nieco brutalnie wepchnąłem w boczną uliczkę.
- Aj! - syknęła z bólu. - Co robisz?
- Widziałem renault - szepnąłem podekscytowany. - Adwokata Robakiewicza.
Rozumiesz?
- Tego z tawerny w Nowych Gutach?
- Otóż to.
Wyjrzałem zza rogu zniszczonej kamienicy i objąłem wzrokiem całą ulicę. Po jej drugiej stronie płynął kanał łączący jezioro Orzysz z rzeką Orzysza, za nim szła mała uliczka, za którą rozciągał się wspaniały widok na dzikie i romantyczne łąki. Gdzieś tam, hen daleko na południowym wschodzie, aż po wieś Gaudynki, leżał słynny poligon wojskowy, ale w tej chwili patrzyłem w prawo na zaparkowany przed sklepem samochód.
“Robakiewicz znalazł się tutaj nieprzypadkowo” - pomyślałem. “Coś go łączy z Muszkieterami? Jakim cudem Antoś, Portoś i Wulgaris zainteresowali się tym antykwariatem, do którego przychodzi adwokat?”
Właśnie! Czy był to tylko zbieg okoliczności? Muszkieterowie zaznaczyli na mapie ten właśnie antykwariat. Prawdopodobnie już tu byli i może nawet sprzedali starą księgę, Ale co robił tutaj Robakiewicz?
Gdy lepiej się przyjrzałem uliczce biegnącej wzdłuż kanału, stwierdziłem, że nie byliśmy jedynymi osobnikami obserwującymi antykwariat Ziółkowskiego i renault adwokata. W głębi tej uliczki stał zaparkowany w rzędzie kilku innych aut polonez Bażanta.
- Czy ja śnię? - wyszeptałem wpatrując się w poloneza.
- Co mówisz? - dopytywał się Danka, która stała za mną.
- Mamy tutaj małe spotkanie przyjaciół.
Czekaliśmy. Opowiedziałem Dance, jaką mamy sytuację.
- Na co czekamy? - zapytała.
- Na tak zwany rozwój wypadków.
- To tak wygląda praca detektywa?
- Czasami jest jeszcze gorzej. Przeważnie jednak trzeba godzinami ślęczeć nad starymi książkami i mapami.
Nie czekaliśmy długo, bo po ośmiu minutach wyszedł z małego antykwariatu adwokat Robakiewicz ubrany w jasne, kremowe spodnie i ciemniejszej barwy marynarkę. Najpierw stanął w wąskich drzwiach, zrobił krok ku niskim schodkom i rozejrzał się wokoło. Był jeszcze bardziej nachmurzony niż wczoraj, emanował niezdrową energią. Byłem pewien, że powodem jego ożywienia był pakunek, który ściskał pod pachą - opakowana w szary papier jakaś gruba książka. To mogła być stara księga! Adwokat przyjechał tutaj odkupić od antykwariusza starą księgę, ot i co. Jego renault ruszyło spod sklepu i skierowało się na zachód ku rynkowi.
- Odjeżdża - zakomunikowałem Dance, która posłusznie stała za moimi plecami przyssana do ściany. - Uważaj... cofnij się!
Cofnęliśmy się kilka kroków w głąb uliczki, ale samochód mignął nam u jej wylotu niezwykle szybko. Natychmiast wyskoczyliśmy za róg zniszczonej kamienicy i popatrzyliśmy za oddalającym się pojazdem. Jak na zawołanie od strony antykwariatu nadjechał zaraz polonez prowadzony przez Bażanta, w jego środku siedzieli Scarlett i Indiana.
- Pan Paweł? - dziwili się, gdy polonez przystanął na chwilę. - O Boże, jak pan tu trafił?
- A wy? - sam byłem zdziwiony.
- Śledziliśmy adwokata! - paplała Scarlett. - Wybrał się tutaj, więc pojechaliśmy za nim. Nawet nie wiemy, po co on przyjechał do Orzysza? On coś kupił! Widział pan, prawda?
- Adwokat nam ucieknie - zajęczał Indiana i popatrzył w kierunku, w którym zniknęło auto Robakiewicza.
Podeszła do mnie Danka.
- Nie jestem sam. Przedstawiam wam panią Danutę.
- Cześć.
- Dzień dobry.
- Co robimy? - jęczał Indiana. - Panie Pawle...
- Już dobrze, dobrze. Zabieram się z wami. Podrzucicie nas do Okartowa. Adwokat Robakiewicz wam nie ucieknie. Pojechał pewnie do domu.
-A jak się z kimś spotka?
- To trudno, ale nie możecie śledzić go przez cały czas. Nabierze podejrzeń. To kawał cwaniaka.
Zanim odjechaliśmy, zajrzałem na chwilkę do antykwariatu. Byłem ciekaw, co wyniósł stąd adwokat Robakiewicz, a właściwie co kupił. Za ladą w dusznym i zagraconym pokoiku siedział chudy i mały człowieczek w okularach, który na oko miał z siedemdziesiąt pięć lat, ale oczy zerkające na mnie zza grubych szkieł były dużo młodsze. Mało mówił i w każdym widział potencjalnego intruza - złodzieja jego czasu.
- Dzień dobry panu - zacząłem grzecznie.
- Dobry - bąknął.
- Pan Ziółkowski?
- A o co chodzi?
- Interesuje mnie pewna księga. Grube, brunatne tekturowe okładki. Tytuł wytłoczony gotyckimi literami: “Kreisgemeinschaft Johannisburg”. To niemiecki dokument traktujący o przeszłości regionu.
Mówiąc to patrzyłem uważnie w jego oczy i, Bóg mi świadkiem, widziałem w nich przerażenie i zarazem ciekawość. Antykwariusz Ziółkowski wolno dochodził do siebie, zdjął nawet z nosa okulary, przetarł je kawałkiem koszuli wystającej spod swetra i zlustrował mnie wzrokiem.
- Pierwszy raz słyszę ten tytuł - wyszeptał z trudem.
- Ale może księgę pan widział?
- Nie widziałem - pokręcił sztywno małą głową. - Pan zostawi adres. Oddzwonię, jak ją znajdę.
Podałem z oporami numer biblioteki. Ten człowiek mógł coś kręcić. Jeśli miał starą księgę i zabrał ją przed chwilą Robakiewicz, znaczyło, że w jakimś sensie antykwariusz współpracował z adwokatem. Obecność w tym miejscu Robakiewicza nie mogła być dziełem przypadku. Dlatego wyjawienie człowiekowi za ladą mojego miejsca pobytu, było ryzykowną decyzją. Kto wie, do czego posunąłby się adwokat? Z drugiej strony adwokat mógł nie znać antykwariusza, zaś wizyta była spontaniczna.
- Pan tutejszy? Gdzie pan mieszka?
- Jestem przyjezdny - rzekłem. - Wpadnę innym razem...
- Proszę pana! - antykwariusz zerwał się na nogi, ale ja już wyszedłem na ulicę.
Nie chciałem dawać mu domowego adresu. Jego pytanie było trochę zbyt podejrzane.
W drodze do Okartowa podzieliłem się z moimi młodszymi kompanami spostrzeżeniami wyniesionymi z antykwariatu. Opowiedziałem o przygodzie z Muszkieterami, o starej księdze, kolejowym tropie i tak dalej. W zamian młodzi zrelacjonowali nam, jak to wczoraj i dzisiaj zaczaili się pod domem numer 28 w Nowych Gutach. Dzisiaj przyjechał do nowego właściciela adwokat Robakiewicz i uciął z nim sobie dłuższą pogawędkę. Właściciel, niejaki Sobótka, którego miałem już okazję poznać, rozkopał z tyłu domu w dawnym ogrodzie ziemię. Zwracał się do mężczyzny w renault per “adwokacie”, więc to dlatego młodzież wiedziała, że Robakiewicz jest prawnikiem. W końcu adwokat przyjechał do Orzysza i poszedł do antykwariatu. Resztę znałem.
- On współpracuje z tym Sobótką - mówił podekscytowany Indiana. - Szukają skarbu wokół domu. Oni myślą, że Karol Dusza zakopał blisko swojego domu skarb.
- O czym jeszcze mówili? - zapytałem.
- Nie za dobrze słyszeliśmy. Adwokat mówił, że załatwi wykrywacz metali na jutro i... że przypałętał się jakiś cwaniak z Warszawy i dziennikarka z Olsztyna.
Opowiedziałem im dokładniej o spotkaniu w tawernie w Nowych Gutach Osy i adwokata Robakiewicza. Jeśli relacja młodych ludzi była prawdziwa, jednego mogłem by pewien: Osa nie współpracowała z adwokatem. Bo to ona była ową “dziennikarką z Olsztyna”. Ja zaś tym “cwaniakiem z Warszawy”.
- Ona mi się nie podoba - westchnęła niepocieszona Danka. - Ta wasza Osa. Ma przed nami tajemnice, Pawełku. Znam się na ludziach, uwierz mi, proszę, i uważaj na nią.
- Dziękuję za przestrogę - mruknąłem i sięgnąłem po mapę. Długo ją oglądałem. Gdy się odezwałem, mijaliśmy już tartak przed Okartowem. - A co powiecie na wycieczkę do Nowych Gutów, a stamtąd wzdłuż dawnej linii kolejowej Orzysz-Pisz-Dłutowo? Na koniec zahaczymy o Trzonki.
- Linia kolejowa? - zaśmiał się Bażant.
- Z czego się śmiejesz? - zwróciłem się do naszego kierowcy.
- Bo on oblał egzaminy do technikum kolejowego - poinformowała mnie Scarlett. - Wyrzucili go.
- Niedobrze - mruknąłem.
- Może i niedobrze, ale jak znajdę skarb, to będę kimś.
- Myślałem, że działamy razem - skarciłem go wzrokiem.
- Tak tylko mi się powiedziało.
Ominęliśmy Okartowo i za tartakiem skręciliśmy na południe do Nowych Gutów, które leżały zaledwie kilka kilometrów dalej wzdłuż brzegu Śniardw. We wsi przejechaliśmy wolno obok posesji numer 28, ale nigdzie nie było śladu renault. Jeśli adwokat chciał odwiedzić właściciela domu, to musiałby tu być przed nami. Dopiero po chwili ujrzeliśmy wychodzącego z domu właściciela, Sobótkę. Zabrał opartą o ścianę łopatę i zniknął nam z oczu za domem.
- Widzi pan? - zaczął Indiana swoją śpiewkę. - Szuka skarbu.
Pierwszy przystanek zrobiliśmy za Nowymi Gutami. Według dokładnej mapy szedł tędy tor kolejowy, już częściowo rozebrany, dopiero pomiędzy Gaudynkami i Kwikiem zaczynał się ponownie, aż po jezioro Białoławki.
- Czy nie ma mamy nic lepszego do roboty, jak wałęsać się po starych torowiskach? -jęczała Danka. - Paweł, zlituj się. Tamten człowiek szuka łopatą skarbu, inni też nie zasypiają gruszek w popiele, a ty zabawiasz się w belfra, który funduje uczniom wycieczkę.
Po co nam te stare tory?
- Czuję instynktownie, że rola linii klejowej w naszej sprawie jest niebagatelna - wyjaśniłem. - Osę także interesowała ta stara linia kolejowa. Poza tym Karol Dusch szedł pamiętnego roku 1945 wzdłuż torów. Chcę tylko zerknąć. Nie mam okazji na taką wycieczkę, bo nie posiadam samochodu. Mamy ją teraz! Przy okazji pojedziemy do Trzonków i popytamy o Chrzana.
Teren dawnej stacji “Nowe Guty” to dzisiaj fundamenty ze schodami i fragmentem rampy, solidna “brukówka” do wsi oraz wyraźne ślady układu trzech torów i rowków odwadniających. Niedaleko od tego miejsca na dawne torowisko wchodziła dzisiaj polna droga. Pojechaliśmy nią. Na końcu wsi szlak biegł przemiennie wykopem i po nasypie. Pod lasem droga było lekko porozkopywana (gdyż ludzie szukali tu wszędzie żwiru), ale Bażant był dobrym kierowcą. Za lasem natrafiliśmy na niebezpieczny przejazd na drodze asfaltowej do Nowych Gutów. Asfalt położono bez niwelacji starego torowiska i pozostał na drodze garb, na którym można stracić zawieszenie pojazdu.
Z lewej wyłoniła się już szosa z Orzysza do Pisza, wzdłuż której szlak kolejowy prowadził do Kociołka Szlacheckiego i dalej po Kanał Jegliński. Pożegnaliśmy na chwilę zarośla na nasypie i wjechaliśmy na główną trasę. Tuż za przecinającym szlak asfaltem na Kwik zauważyliśmy stary słupek heksametrowy.
Minęliśmy szeroką i bagnistą doliną Białoławki, a następnie ruszyliśmy szybciej na południe. Nasza wyprawa okazała się nużąca i mało odkrywcza.
Pod Kociołkiem Szlacheckim zastaliśmy nasyp mocno zniszczony przez rolników, zaś drogą na Zdory nasyp ów prawie zanikał. Gdzieś tutaj powinna była znajdować się rampa zbudowana przed wojną dla potrzeb lotniska Luftwaffe w Kostkach, tak przynajmniej wyczytałem z artykułu Osy w Internecie.
Nasyp pojawił się dopiero w Kociołku Szlacheckim na skraju lasu za stacją - po lewej stronie szlaku znaleźliśmy typowy pruski słupek pomiarowy. W lesie torowisko było już słabo czytelne. Nieco dalej - na wysokości Kolonii Szczeciny Wielkie przy południowym brzegu jeziora Kocioł - biegła na zachód żwirówka do leśniczówki Lisie Jamy. To tam przyjeżdżał na polowania Herman Goering.
- Niewykluczone, że gdzieś tutaj przystawał jego słynny pociąg sztabowy “Azja” - rzekłem, gdy stanęliśmy na poboczu drogi. - Przypomnę tylko, że pociąg ów jeździł od Szerokiego Boru, przez Gołdapie, po Rominty.
Zbliżaliśmy się do wsi Trzonki.
Po opuszczeniu lasu pod Szczechami Wielkimi torowisko zanikło zupełnie, zniszczone przez uprawy rolne. Lepiej zachowane odnaleźliśmy w lesie pod pobliską, stacją “Trzonki”, o dziwo, doskonale zachowaną. Budynek stacji miał odnowione ceglane elewacje, odzyskano nawet spod tynku napis “Trzonken”. Zachował się także pobliski mały budynek gospodarczy. Kawałek dalej zaczynały się już ogrodzenia miejscowego tartaku i przecinająca szlak polna droga do śluzy Karwik. Gdybyśmy chcieli przejść kładką na śluzie, znaleźlibyśmy się po drugiej stronie kanału, nieco wyżej na północ od wsi Jeglin, na granicy wsi Karwik, w której dzisiaj pytałem o Alojzego Chrzana.
Wiedziałem, że nad kanałem znajdował się teren prywatny aż po Karwik, więc dalszą wycieczkę szlakiem kolejowym zakończyliśmy w Trzonkach. Po prawej stronie szosy rósł las, lewą zaś porastały łąki. Droga do Trzonków odbijała od głównej trasy na wschód i prowadziła przez ponad kilometr do wsi, za którą iskrzyło w słońcu niebieskie ramię jeziora Roś, północne, to najbardziej płytkie i wąskie.
We wsi nie znaleźliśmy niczego ciekawego, milczące domy rozłożone wzdłuż drogi, otwarty teren z widokiem na Roś i odległe połacie lasów. Cisza wkomponowana w podmokły nieco teren zdawała się usypiać. Zapytaliśmy pierwszego napotkanego rolnika o Alojzego Chrzana.
- Na końcu wsi - pokazał palcem na jezioro. - W takim murowanym domu z traktorem pomalowanym na zielono.
Dom Alojzego Chrzana odnaleźliśmy bez trudu, choć raz musieliśmy się cofnąć, gdy nieopatrznie wjechaliśmy na drogę prowadzącą bardziej na północ, do Szczechów Małych. Zielony traktor stał na podwórzu i majstrował przy nim jakiś czterdziestokilkuletni mężczyzna o haczykowatym nosie, zniszczonej cerze i bujnych włosach, teraz pozostających w nieładzie.
Na widok poloneza wstał niechętnie z trawy porastającej dziedziniec i już z większą ciekawością wyszedł nam na powitanie. Kazałem nikomu nie opuszczać samochodu, nie chciałem bowiem wystraszyć gospodarza zlotem młodzieży.
- Dzień dobry panu - rzekłem uprzejmie.
- Tak? - wbił we mnie lekko niespokojne oczy.
Planowałem zapytać wprost o wizytę w bibliotece w Piszu, ale zmieniłem zamiar. Jednym zbyt odważnym pytaniem mogłem wzbudzić w Chrzanie niepokój i niechęć. Wpierw należało zbadać, czemu Alojzy Chrzan interesował się starą księgą.
- Nie wynajmuje pan przypadkiem pokojów? - zagaiłem.
- Nie - padła krótka odpowiedź.
- A gdzie mogę znaleźć coś wolnego?
- Nie wiem. Pełno tu kwater, szczególnie nad Śniardwami. Pan turysta?
- Owszem.
Mężczyzna wzruszył ramionami i zamierzał odejść. Nie mogłem pozwolić mu tak odejść. Zauważyłem niedawno założoną linię telefoniczną.
- Czy mógłbym chociaż skorzystać z telefonu? - zapytałem. - Zapłacę oczywiście. Chętnie kupiłbym trochę jajek i mleka.
- Nie sprzedaję jajek.
Wyciągnąłem z kieszeni dziesięć złotych.
- To chociaż zatelefonuję do pozostałej grupy, którą zostawiłem w Piszu - blefowałem.
- Powiem im, żeby nie jechali w te strony. Wie pan, komórka mi siadła.
- No dobra - zgodził się niechętnie. - Na komórkę będzie pan dzwonił?
- Minutę. Dam dziesięć złotych.
- Za dużo.
- To za fatygę.
Zaprosił mnie do środka chłodnego i pachnącego starym kufrem domu, skądś wyszła nawet przestraszona wizytą obcego żona. Gospodarz wydał mi pięciozłotówkę. W pokoju, w którym stał telefon, zastałem starszego mężczyznę, który - na oko - był podobny do młodszego gospodarza. Staruszek siedział na fotelu i jego nogi i częściowo ręce okrywał wełniany pled. Był to siwy mężczyzna z pomarszczoną twarzą i wyblakłymi oczami. Starość przykuła tego mężczyznę do fotela, odebrała chęć do rozmów i rozmydliła blask oczu. Kiedy tak patrzyłem na tego milczącego staruszka, pomyślałem sobie, że to mógł być ojciec gospodarza, sam Alojzy Chrzan. Byli do siebie bardzo podobni. Ten sam rozstaw oczu i nieco haczykowaty nos. Niegdyś bujne włosy były dzisiaj siwe jak śnieg, ale mężczyzna, który mnie wprowadził do salonu, miał podobną czuprynę, tyle że ciemną.
Wskazano mi telefon, więc zadzwoniłem pod numer, jaki mi wpadł pierwszy do głowy. Monika - była sekretarka naszego niezapomnianego departamentu.
- Słucham? - usłyszałem jej głos.
- Nie przyjeżdżajcie do Trzonków - gadałem jak głupi. - Nie ma tu miejsca. Nocleg znajdziemy gdzieś nad Śniardwami...
- Paweł? - dziwiła się. - O czym ty gadasz? Gdzie ty jesteś? Czy to żarty?
- Tak - nawijałem dalej. - Tutaj nic nie znajdziemy... dobrze, może być Okartowo.
- Co się dzieje, Pawle? Jakie Okartowo? Gdzie ty jesteś?! Słyszysz? Mam ważną sprawę... nawet dzwoniłam do tej twojej biblioteki, ale nikt tam nie odbiera. Już nie pracujecie czy co?
Nie dowiedziałem się, jaką sprawę miała do mnie Monika. Zaniemówiłem kompletnie, gdy staruszek siedzący w fotelu wyjął spod pledu swoje suche i poplamione ręce. Podrapał się w policzek. Wtedy na jednym z palców zauważyłem okazały sygnet. Gdzieś widziałem podobny złoty sygnet z wizerunkiem lewarta w koronie. Tak, ten sam lewart. Gdy staruszek drapał się i drapał, upuściłem na podłogę pięciozłotówkę, uczyniłem tak specjalnie. Gdy schylałem się po nią, przyjrzałem się z bliska temu sygnetowi na powykrzywianym ze starości palcu pana Alojzego. Nie było najmniejszej wątpliwości - podobny sygnet widziałem niedawno. Gdzie to było? Monika nawijała coś do słuchawki, staruszek podchwycił moje badawcze spojrzenie, więc przezornie wstałem z podłogi.
I wreszcie mnie olśniło! Mam! Adwokat Robakiewicz! To on miał taki sam złoty sygnet z lewartem, nawet zdziwiło mnie, że należy do jakiegoś szlacheckiego rodu.
- Cześć! - rzuciłem do słuchawki i położyłem ją na widełki.
ALOJZY CHRZAN ZAGADKĄ * RANNA SKÓRKA, CZYLI WELUROWE WŁÓKNO * DO WETERYNARZA! * SMUTNE OGNISKO I PROROCZY SEN * WIECZNE PIÓRO * NARADA * POWRÓT ROBAKIEWICZA * JESZCZE SIĘ POLICZYMY, MECENASIE * W BAZIE ZAGINIONYCH DZIEŁ SZTUKI * NA TROPIE LEWARTA W KORONIE * WYCIECZKA DO TRZONKÓW * POLE KOLENDY, STODOŁA I ZIELONY TRAKTOR * ŚLADY OPON POLONEZA * REJS DO NOWYCH GUTÓW
Młodzież podwiozła nas najpierw do Okartowa. Tam przesiadłem się wraz z Danką na “Wehikuł czasu”. Wcześniej umówiliśmy się na wieczorne ognisko na brzegu jeziora na mojej posesji.
Odkrycie w Trzonkach nie dawało mi spokoju. Jakimś cudem adwokat Robakiewicz i stary Chrzan posiadali identyczne sygnety z wygrawerowanym wizerunkiem lewarta. Ta tajemnicza sprawa do tego stopnia mnie intrygowała, że w mieszkaniu Chrzanów zrezygnowałem z zadawania pytań. Nie chciałem spłoszyć gospodarzy natrętnymi pytaniami, aby nie obudzić w nich podejrzliwości. Alojzego Chrzana (założyłem, że był nim staruszek z uwagi na stare, rzadko używane obecnie imię) z pewnością coś łączyło z adwokatem Robakiewiczem. Mogli się znać. Byłem pewny, że ma to związek z osobą Karola Duscha.
Kiedy uzmysłowiłem sobie, że stary Chrzan najpewniej pamiętał, a nawet osobiście znał Karola Duscha i większość bohaterów występujących w opowieści jego żony Marty - odczułem coś w rodzaju ekscytacji. Gdy jeszcze sobie przypomniałem, że adwokat Robakiewicz na jutro zaplanował dostarczenie Sobótce wykrywacza metali - cała sprawa nabrała rumieńców.
Płynąc Śniardwami często zerkaliśmy za siebie i na boki, wypatrując “D’Artagnana”. Dojrzeliśmy go dopiero na przystani kempingu w Piszu, ale żadnego Muszkietera nie było na pokładzie. Zniknęła na dobre Osa - dziewczyna gdzieś się zaszyła. Nie wierzyłem, że zrezygnowała nagle z prowadzenia własnego dochodzenia. Coś mi podpowiadało, że Osa dużo mogłaby nam powiedzieć w tej sprawie.
Kiedy dotarliśmy na moją przystań, naszą uwagę zwróciło zamieszanie z tyłu domu. Widziałem już parkującego poloneza za domem przy płocie, ale zaniepokoiły mnie pochylone nad czymś sylwetki Scarlett, Indiany i Bażanta. Klęczeli obok płotu, a gdy mnie dostrzegli, podnieśli się natychmiast. Milczeli. Szedłem ku nim wpatrzony w leżącą w niepokojącym bezruchu Skórkę, nie zważając na artykuły żywnościowe (kiełbasę, chleb, musztardę), które młodzi ludzie kupili na ognisko, a które z wrażenia porzucili na trawie.
- Co się stało?! - doszedł mnie z tyłu głos Danki.
Widziałem, że Skórka oddycha, jej żebra unosiły się szybko w górę, ale dopiero z bliska dostrzegłem zakrwawioną ranę u podstawy szyi. Skórka zaskowyczała na mój widok, ale zaraz jej głowa opadła miękko na trawę.
- Skórka... Skórka... - mówiłem przerażony i uklęknąłem nad suką.
- Skórunia... co ci jest?
- Ona tu już leżała... - oświadczył załamującym się głosem Indiana.
- Jak tu przyszliśmy.
- O Jezu! - piszczała Scarlett.
Nadeszła Danka i na widok rannej Skórki także wrzasnęła.
- Co się stało? - zacisnąłem z wściekłości zęby.
- Ktoś ją załatwił - odezwał się Bażant.
- Kto?! Co?! Dzik?
- Człowiek, proszę pana... uderzył Skórkę jakimś ostrym przedmiotem, ale nie nożem. Rozharatał jej skórę.
- Skąd ty to wiesz? - zwróciłem się do Bażanta.
- Wiem i już - zawstydził się. - Mało to się naoglądałem rannych zwierząt w lesie?
Obok mnie nachylił się Indiana i podniósł z trawy kawałek, dosłownie strzęp, włókno jasnej tkaniny.
- To leżało obok psa - powiedział. - Na zębach też pan znajdzie takie jasne włókna...
- To ten Robakiewicz! - wrzasnęła Danka. - Miał jasne spodnie z weluru. Znam się na materiałach... daję głowę, że to kawałek jego spodni!
Nawet jeśli Danka myliła się co do osoby adwokata, nie ulegało wątpliwości, że Skórka dzielnie broniła naszego domostwa. Złapała drania za nogawkę, a wtedy łobuz zaatakował psa ostrym przedmiotem. W końcu uciekł, zostawiwszy zwierzę ranne. Tylko po co tutaj przychodził? Dom był zamknięty na cztery spusty i nie było żadnych śladów włamania.
- Dobra - przerwałem dyskusję, gdyż życie psa wisiało na włosku. - Nie mamy teraz czasu na dywagacje... Musimy jak najszybciej znaleźć weterynarza. Gdzie tu jest najbliższy weterynarz?
- W Piszu - odezwała się Scarlett. - Ale ona przeżyje? Panie Pawle... Skórka przeżyje, prawda?
Nic nie odpowiedziałem, bo poczułem, jak bezsilność chwyta mnie za gardło. Byłem wściekły i zarazem bezsilny. Pragnąłem dorwać tego, kto odważył się podnieść rękę na Skórkę. Nie miałbym litości dla takiego drania, a wszystko wskazywało na adwokata..
“Zajmę się tobą, mecenasie” - obiecałem sobie w duchu.
Pojechaliśmy polonezem do Pisza. Na miejscu musieliśmy jeszcze wygonić z domowych pieleszy weterynarza i zapłacić mu podwójną stawkę. Skórka natychmiast poszła na stół operacyjny. Uśpiono ją, dostała zastrzyk antybiotyku i innych medykamentów, a na koniec zaszyto ranę.
- Bardzo dobrze, że państwo przyszli od razu... to świeża rana.
- Świeża rana? - okazałem zdziwienie.
- Trzy godziny, nie więcej.
- Jak pan uważa, ktoś chciał zabić sukę? - zapytałem grobowym głosem.
- Zabić, to za dużo powiedziane... rana jest na szczęście powierzchowna. Pewnie pies wyskoczył znienacka i intruz się bronił... Czym on ją tak załatwił? Nie mam pojęcia.
- Ładny mi intruz - szydziłem. - To morderca! Niedoszły, rzecz jasna.
- Chce pan to zgłosić na policję?
- Tak.
- Nie radzę - doradził mi i zawiązał ostatni szew na ranie. - Wie pan, żaden policjant nie będzie szukał niedoszłego mordercy pańskiego psa, skoro nie ma komu pilnować porządku w mieście. Ludzie umierają, chorują, awanturują się i nikogo nie obchodzi los psa, który, notabene, przeżył. Narazi się pan tylko na szyderstwo ze strony policjantów i miejscowych. Jaką smutną mamy rzeczywistość.
- To wszystko, doktorze?
- Zapiszę antybiotyk. Pies musi dostawać go raz dziennie. Umie pan zrobić zastrzyk domięśniowy albo podskórny?
- Kiedyś robiłem...
- To dobrze - ucieszył się. - Dam panu strzykawki jednorazowe i butelkę z antybiotykiem. Napoczętą. Nie będzie pan musiał łazić po aptekach. Policzę taniej. Przede wszystkim pies nie może dobrać się do rany. Czy może pan zapewnić czworonogowi taką opiekę?
Na ochotnika zgodzili się Scarlett z Indianą. Natychmiast! Bez mrugnięcia powieką. Obiecali pilnować Skórki, gdy tylko wyjadę w teren z pilną misją. Kochane dzieciaki.
Ognisko i tak zrobiliśmy. Skórka się szybko przebudziła po narkozie i wcale nie było po niej widać, że jeszcze nie tak dawno chciała nas opuścić. Jednakże błysk jej oczu nieco zmatowiał i po wykonaniu kilku kroków pies osłabł. Położył się w jakiś kąt i odpoczywał w samotności.
Piekliśmy kiełbaski nad ogniem, mając przed sobą milczące i ciemne jezioro.
Zajadaliśmy chrupiącą i ociekającą tłuszczem podwawelską w minorowych nastrojach. Cóż, nie wyszło nam to ognisko, tym bardziej że woda zabrała nam za dnia siły i po półtorej godziny siedzenia przed ogniem zachciało mi się po prostu spać. Odechciało mi się nawet rozprawiać o rzekomym skarbie i poczynionych dzisiaj odkryciach. W obliczu perspektywy utraty kogoś bliskiego (dotyczy to także zwierząt) człowiek staje się bardziej refleksyjny i z dystansem przygląda się swoim dotychczasowym działaniom, jakby dopiero w nieszczęściu dostrzegał ich ulotność, śmieszność i małość wobec spraw pierwszorzędnych i ostatecznych.
Co tam skarb, jeśli nie było wokół nas bliskich! Co nam po bogactwie, jeśli zdrowie nie służyło? Co tam złoto, kiedy człowiek nie potrafił zakosztować miłości?
Około dwudziestej trzeciej pożegnaliśmy się.
- Trzeba dorwać tego adwokata i go załatwić - zaproponował Bażant.
- Załatwić? - powtórzyłem. - Co chcesz przez to powiedzieć?
- Widział pan jego nową “renówkę”? - zachichotał. - Jakby mu tak przejechać gwoździem po karoserii, odechciałoby się facetowi podnosić rękę na zwierzęta.
- Nic nie róbcie bez mojej wiedzy - ochłodziłem jego zapał. - Zastanowimy się jutro. Rankiem będziemy mądrzejsi.
Nie mogłem zasnąć.
Danka też wierciła się bez ustanku na swoim łóżku, szczególnie gdy księżyc wszedł w pełnię. Przed świtem zasnąłem wreszcie płytkim i męczącym snem, w którym widziałem Skórkę w otoczeniu kroplówek i białych fartuchów. Potem ukazał mi się Robakiewicz.
Wylazł z jakiegoś zakamarka ubrany w ten swój nienaganny, drogi garnitur z weluru i złośliwie szczerzył do suki duże, zakrwawione kły. W pewnym momencie rzucił się na psa z zamiarem przegryzienia mu gardła. Toż to był najprawdziwszy wampir! Wyciągnął nawet z małej kieszonki marynarki wieczne pióro, którym próbował ugodzić psa w szyję. Krzyknąłem ostrzegawczo i przebudziłem się.
Sen nie spowodował, że byłem mądrzejszy. Światło poranka przedostało się już do izby, a ja trwałem w jakimś oszołomieniu po ciężkiej nocy. Wyrównałem oddech i przerzedziłem dłonią zmierzwione włosy. Musiałem krzyczeć przez sen, gdyż zbudziłem bladą Dankę oraz zaciekawioną moim zachowaniem Skórkę. Zwierzę patrzyło na mnie ufnymi oczami, zamlaskało językiem, zaskomlało, przekrzywiło główkę, zdawało się, że pies machnął na powitanie ogonem.
- Co się dzieje? - zapytała zaspanym głosem Danka.
- Nic, śpij.
Podszedłem do spokojnej Skórki i pogłaskałem ją czule po główce.
- Dobra Skórka - szeptałem czule uklęknąwszy. - Dobra psina... nie pozwolimy więcej zrobić suni krzywdy. Mea culpa. Zostawiłem Skórkę samą i poszedłem szukać skarbów.
Danka zbliżyła się do mnie cicho i też pogłaskała Skórkę.
- Jakie szczęście, że wszystko skończyło się dobrze - wyszeptała.
A ja poczułem jej ciepło, gdy oparła się o mnie delikatnie, owo ciepło miało zapach kobiecości i mieszało się ze smakiem świeżego poranka wdzierającym się szczelinami do izby. Danka chyba przyłapała mnie na chwili słabości i otworzyła usta, aby powiedzieć coś miłego, gdy nagle zerwałem się na równe nogi!
- Załatwił Skórkę długopisem! - wrzasnąłem.
- Kto?! - wrzasnęła zła i także wstała. - Robakiewicz!
- Co się z tobą dzieje?! - zdenerwowała się i odsunęła się ode mnie, jakbym był wariatem. - O czym ty gadasz?
Nie udzieliwszy jej odpowiedzi wybiegłem w pidżamie i na bosaka na zewnątrz. W świetle dnia zacząłem szukać śladów walki Skórki z jej niedoszłym mordercą. Dziwne, ale we śnie wyraźnie widziałem, jak Robakiewicz zaatakował psa wyjętym z kieszonki marynarki długopisem. Czasami sny się sprawdzały, choć osobiście traktowałem wszelkie senniki i astrologiczne nowinki jako niewinną zabawę. Niemniej jednak ten sen mógł coś znaczyć! To może moja podświadomość podrzuciła we śnie skojarzenia, na które powinienem był wpaść już wczoraj. Gdybym znalazł przed płotem jakiś dowód przestępstwa, wtedy sprawa przedstawiałaby się zgoła inaczej.
Wyobraźcie sobie, że na trawie przy ogrodzeniu, kilka metrów od miejsca, w którym znaleźliśmy Skórkę, leżało wieczne pióro. Nie mogliśmy go wczoraj znaleźć, gdyż trawa idealnie maskowała jego wydłużone, plastykowe “cygaro”. I tylko świeże promienie słoneczne, którym udawało się prześlizgnąć między źdźbłami traw, błyskały małymi fleszami na krawędziach metalowej skuwki. Ujrzałem je i dosłownie zamarłem. Leżało tam, zgodnie ze wskazówką podaną mi przez sługę Morfeusza we śnie. Proroctwo snu zrobiło na mnie większe wrażenie niż samo odkrycie.
Przybiegła Danka.
- I jak? - popatrzyłem na nią triumfalnie i odgarnąłem trawę wokół pióra. – Wieczne pióro. Takie samo jak we śnie.
Danka nic nie mówiła - moje odkrycie zbiło ją z tropu. Bo przecież nie miałem prawa wiedzieć, że adwokat używał wiecznego pióra.
- Drogie - Danka podniosła pióro.
- Drogie - powtórzyłem.
- Parker. Kosztował przynajmniej tysiąc złotych. Stalówka trzydziestopięciokaratowa... Ładna rzecz.
- Pewnie podpisywał nim umowy i czeki - szydziłem.
Odczytaliśmy wygrawerowany małymi literami okolicznościowy napis wokół krawędzi skuwki: “Kancelaria Robakiewicz i Sp., ul. Smolna 3 w Piszu”. Przynajmniej mieliśmy adres adwokata bez zaglądania do książki telefonicznej.
Po dziewiątej przyjechali polonezem Scarlett, Indiana i Bażant. Po krótkim, ale pieszczotliwym powitaniu Skórki wyszliśmy na zewnątrz. Nad wodą odbyliśmy krótką, rzeczową naradę - należało zastanowić się nad dalszym planem naszych działań. Wydawało mi się, że osoba Alojzego Chrzana jest najbardziej priorytetową sprawą - wydobycie zeń wyjaśnień, wspomnień, mogłoby przybliżyć nas do poznania prawdy. Był tylko jeden szkopuł.
Otóż, Alojzy Chrzan najwyraźniej nie chciał dzielić się z nikim żadnymi wspomnieniami, czego najlepszym dowodem było wyrwanie przez niego ostatnich stron ze starej księgi i wpisanie fałszywych danych w miejskiej czytelni. Tak nie postępuje osobnik, który nie ma nic do ukrycia.
- Uważam, że przede wszystkim musimy przyjrzeć się rodzinie Chrzanów - rzekłem. - Jednocześnie warto popatrzeć na ręce adwokata Robakiewicza; mam ja z nim do pogadania - pokazałem im wieczne pióro, które wyjąłem na chwilę z kieszonki bluzy. – Proponuję rozdzielić się. Danka i ja popłyniemy do Pisza i odwiedzimy kancelarię adwokacką, wy przyczaicie się w Trzonkach i będziecie obserwować dom Chrzanów. Po dwóch godzinach obserwacji możecie zajechać do Nowych Gutów i zobaczyć, co dzieje się na terenie posesji numer 28. Może uda wam się wypatrzyć właściciela Sobótkę eksplorującego ogród wykrywaczem metali. Może będzie tam sam adwokat Robakiewicz i uda wam się podsłuchać, o czym rozmawiają.
- Zjawiskowo!
- Jak się skontaktujemy? - zapytał Indiana.
- Po wizycie w Piszu popłyniemy Rosiem do Szczechów Małych. Stamtąd przejdziemy pieszo do Trzonków. Wypatrujcie nas.
Ze Skórką została na ochotnika Scarlett, więc byłem spokojniejszy o los czworonoga.
Odpłynęliśmy zaraz po odjeździe poloneza prowadzonego przez Bażanta. Wiatr był dzisiaj słaby, więc z początku poruszaliśmy się leniwie na zachód. W pewnym momencie - wiedziony instynktem czujnego zwierzęcia - wziąłem lornetkę i skierowałem jej “oczy” na mój dom. Stał pusty, wokół nie było nikogo, gdyż Scarlett zamknęła się w nim wraz ze Skórką wedle moich zaleceń. Jednak w górze, na skraju lasu zauważyłem stojącego między drzewami adwokata.
- Robakiewicz! - krzyknąłem poruszony jego obecnością na granicy mojej posesji. – Jak pragnę zdrowia, to on! Zamiast my do niego, on przyszedł do nas.
- Pokaż! - Danka zabrała mi lornetkę. - Stoi, gałgan jeden. Pewnie przyszedł po pióro. Morderca jeden!
- Masz rację, też uważam, że przyszedł po pióro. Pewnie przyczaił się z samego rana w lesie i czekał na dogodny moment, gdy dom opustoszeje.
- Przecież w domu została ta małolata.
- Dlatego czeka na rozwój wypadków. Wie, że zostawił pióro gdzieś w pobliżu domu. Pewnie wyczekuje na dogodny moment do zejścia pod sam dom...
- Co robisz?
Skierowałem jacht lekko w lewo ku brzegowi. Po opłynięciu zalesionego cypla chroniącego moją przystań od zachodu z trudem znalazłem miejsce dogodne do postoju przy porośniętym trzciną brzegu. “Wehikuł czasu” stanął kilka metrów od brzegu - dalej było już zbyt ryzykownie, gdyż występowały w tym miejscu płycizny. I tak słyszeliśmy wyraźne szuranie kadłuba o muliste dno.
- Zaraz wracam - rzuciłem do Danki.
Wskoczyłem do wody w spodniach, czemu towarzyszył głośny chlupot. Nie zważając na nic pokonałem tych kilka metrów brodząc w jeziorze i bez trudu wyszedłem na podmokły brzeg. Już po chwili dałem nura w las, idąc z początku lekko pod górkę przy podstawie cypla.
Obmyśliłem sobie, że zajdę adwokata od tyłu. Kto wie, czy nie natknę się na wąskiej leśnej ścieżynie na jego renault. Przeciskałem się sprawnie przez sosnowy zagajnik trzy, może cztery minuty, gdy na skraju lasu ukazał mi się widok na położony nieco w dole mój dom. Bardziej na prawo skradał się ku niemu adwokat Robakiewicz, tym razem ubrany w ciemne spodnie i lekką kurteczkę. Scarlett nie mogła go widzieć, gdyż zamknęła się w domu na cztery spusty i tylko kuchenne okno wychodziło na południowy stok, po którym schodził niedoszły morderca Skórki.
Adwokat dotarł do płotu i kucnął za nim. Szukał w trawie pióra. W tym czasie zbliżyłem się do domu od zachodu, częściowo zasłonięty przez dom. Jeszcze dwadzieścia, dziesięć metrów i już przeskoczyłem płotek i przyssałem się do zachodniej ściany domu.
Obszedłem dom od strony rzeki, zaglądając do środka przez jedno okno i wyłowiłem z ciemnego wnętrza izby Scarlett pochyloną nad psem. Dziewczyna mówiła coś czule do Skórki i nagle drgnęła na zastygły w oknie cień. To ja zasłoniłem sobą światło dostające się przez okno do izby. Scarlett zareagowała przeraźliwym piskiem. Natychmiast przystawiłem palec do ust, nakazując spokój, ale dziewczyna nie mogła mnie rozpoznać, patrząc na zacienioną postać w oknie na tle jasnego dnia.
- Cicho - szeptałem uspokajająco i pukałem delikatnie w szybę. - To ja...
Ale dziewczyna darła się wniebogłosy, że nawet Skórka stanęła na nogi i wyszczerzyła zęby. Lecz po chwili szczeknęła radośnie w moim kierunku - rozpoznała mnie. Dopiero wtedy dziewczyna zorientowała się, że w oknie stoi przyjaciel, a nie intruz.
Odszedłem od okna i ostrożnie wyjrzałem zza rogu na stok prowadzący w las.
Ujrzałem uciekającego adwokata, biegł spłoszony przez krzyk dziewczyny, a przyświecał mu tylko jeden cel - dostać się jak najszybciej na skraj lasu.
Ruszyłem w pogoń za nim.
- Stój! Złodziej! - krzyczałem w biegu. - Zatrzymaj się!
Rzecz jasna, adwokat mnie nie usłuchał. Pędził pod górkę jak nakręcony i kiedy sam dotarłem na skraj lasu, jego już tam nie było. Nie miałem pojęcia, w którą stronę pobiegł. Zrozumiałem za późno, że odbił w prawo, bo do mych uszu dotarł warkot samochodowego silnika. To tam gdzieś ukrył swoje renault. Niedaleko, zaledwie trzydzieści metrów za gęstwiną krzaków. Był szybszy. Odjechał, zanim stanąłem w miejscu niedawnego postoju auta. Wyskoczywszy na ścieżynę, zauważyłem jedynie oddalający się samochód adwokata.
Pomknął szybko ku szosie na Pisz.
- Jeszcze się policzymy, mecenasie! - krzyknąłem za nim, wiedząc, że nie może mnie usłyszeć. Potem ściszyłem głos. - Nie uciekniesz mi.
Schodziłem po zboczu ku domowi, gdy wyszła mi naprzeciw przerażona Scarlett. Z lasu wyszła niespodziewanie Danka z zamoczonymi spodniami - opuściła jacht samowolnie, ale nie była teraz odpowiednia pora na dyskusje.
- Co się stało? - trzęsła się ze strachu dziewczyna. - Ale mnie pan nastraszył.
- Był tu nasz adwokat - wyjaśniłem szybko. - Proponuję przydzielić ci do pilnowania Skórki i domu Dankę.
Danka kategorycznie odmówiła.
- Nie zgadzam się - mówiła poirytowanym tonem. - Nie będę siedziała w domu, kiedy mogę popływać. Poza tym chcę znaleźć skarb. Zapomniałeś już? Płynę z tobą do Pisza. Przydam ci się w mieście, gdy będziesz w tarapatach.
- To raczej Robakiewicz będzie w opałach.
- Nieważne - machnęła ręką. - Płynę z tobą.
Nie było innej rady. Scarlett musiała zostać ze Skórką. Pocieszałem się myślą, że adwokat nie odważy się, przynajmniej dzisiaj, wrócić pod mój dom. Zresztą jemu zależało na ekskluzywnym piórze, a nie na wyrządzeniu Scarlett krzywdy.
Uspokoiłem dziewczynę i popłynęliśmy z Danka do Pisza.
Zbliżając się do tego miasta, z zadowoleniem odnotowałem fakt, że “D’Artagnan” zniknął z przystani kempingu, nie było go także wśród cumujących jachtów przy hotelu obok ujścia rzeki.
- Co właściwie chcesz zrobić z tym adwokatem? - zapytała Danka, gdy cumowałem łajbę. - Chcesz go pobić?
- A co? - zirytowałem się. - Nie zasłużył na to, drań jeden?
- Zasłużył, Pawełku. Ale to adwokat. Dasz mu w pysk i jutro listonosz przyniesie ci pięknie napisany pozew do sądu. Rozumiesz? Nie możesz podnieść ręki na adwokata! Poznałam się na nich, gdy zakładałam sprawę o rozwód Przeciętniakowi. Z prawnikami nie wygrasz! Nie masz szans.
- Racja - powstrzymałem gniew. - Muszę wymyślić coś innego. Perfidnego. Jakiś sposób na dobranie się do skóry temu Robakiewiczowi.
- Do skóry za Skórkę, poeto?
- Tak mi się powiedziało.
Wyszliśmy do miasta, które dzisiaj było nieco gwarne. Mnóstwo turystów wyległo na ulice, zamiast pluskać się w jeziorze czy uprawiać żeglarstwo. Tym razem przewalający się tłum wczasowiczów był nam na rękę. Wśród wielu gapiów mogliśmy łatwiej poruszać się po mieście i nie zostać zauważonymi przez przeciwników.
Dom adwokata był położony w bogatszej części miasta, wśród posiadłości i ładniejszych domków jednorodzinnych. Niestety, sprawiał wrażenie pustego – zamknięta brama, brak samochodu na dziedzińcu.
- Wracamy - zakomenderowałem. - Przyjdziemy tu później.
- Gdzie chcesz iść?
- Do biblioteki.
- Dlaczego właśnie tam?
- Zobaczysz.
W bibliotece zająłem miejsce przed naszym służbowym, starym komputerem. Danka przysiadła blisko mnie i patrzyła, jak łączę się ze stroną mojego byłego ministerstwa. Po chwili na środku ekranu ukazał się prostokącik z dwoma pustymi miejscami do wypełnienia.
- Zamknij oczy - nakazałem jej.
- Oczy? - zdziwiła się i popatrzyła na mnie rozmarzonym wzrokiem. - Po co, Pawełku? Chcesz mnie pocałować?
- Muszę wpisać hasło, aby dostać się do bazy danych Ministerstwa Kultury i Sztuki. Nie mogę zdradzać poufnych informacji osobom postronnym.
Zamknęła oczy wyraźnie zawiedziona Czego się, na Boga, spodziewała?
Na szczęście moje hasło dostępu było wciąż aktualne, chociaż nie byłem już pracownikiem ministerstwa. Pocieszyłem się w myślach, że może nie odcięli mnie od zasobów danych ministerialnych, bo wciąż rozważają pomysł przywrócenia do życia Departamentu Ochrony Zabytków. Pocieszałem się tylko. Gdyby tak było – zawiadomiliby mnie o tym pomyśle i już. Zadzwoniłaby Monika, a może nawet sam pan Tomasz. Czemu mój kod dostępu był wciąż aktualny? Pewnie w tym bałaganie - tak charakterystycznym dla placówek państwowych - nie zdążono jeszcze cofnąć mi uprawnień.
- Nie jestem żadną postronną osobą - mówiła Danka nie otwierając oczu. – Powinnam się obrazić. Mamy być ze sobą razem, a ty nie masz do mnie zaufania?
- Takie jest życie - odpowiedziałem na odczepnego. - Dobra, już! Gotowe. Otwórz oczy.
Otworzyła. W tej chwili znajdowałem się w bazie danych i wybrałem opcję skarbów zaginionych w czasie drugiej wojny światowej. Dziwna to była baza, ponieważ miała ona potworne luki - nie wszyscy bowiem mieszkający w Polsce ludzie, których ograbiono w czasie ostatniej wojny, zgłosili oficjalnie ten fakt. Niekompletność tej bazy rekompensowało to, że niektórzy w najdrobniejszych szczegółach podali wykaz wszystkich zrabowanych przedmiotów, a wszelkie dane zbierało ministerstwo na różne sposoby, często z pomocą antykwariuszy i domów aukcyjnych pragnących nam pomóc. Inną zaletą tej bazy była szybka możliwość wyszukiwania określonego przedmiotu poprzez podanie kilku charakterystycznych danych.
Nie namyślając się dłużej wpisałem: “sygnet... złoto... lewart”. Wygrawerowany lewart w koronie sugerował, że mieliśmy do czynienia z tak zwanym rodowym sygnetem. Jakim jednak cudem Alojzy Chrzan znalazł się w posiadaniu cennego przedmiotu? Był on wszak mazurskim chłopem, nie żadnym arystokratą czy potomkiem takiego! Jeśli ów sygnet należał do jakiejś szlacheckiej rodziny, warto było zidentyfikować ów cenny przedmiot.
I znowu dopisało nam szczęście! Wprawdzie w ewidencji zaginionych kosztowności figurowało kilka złotych sygnetów, ale nie posiadały one wygrawerowanych lewartów, lecz zupełnie inne symbole. Należały one wraz z kilkoma pierścieniami do kilku znanych rodzin z Wielkopolski i Dolnego Śląska. Ten czarny orzeł pojawił się dopiero przy nazwisku rodziny szlacheckiej B. herbu Lewart. Ów herb miał w polu czerwonym wspiętego złotego lewarta w koronie - takiego samego, który został wygrawerowany na sygnetach adwokata Robakiewicza i Alojzego Chrzana. Rodzina B. z Radomia utraciła w 1944 roku cenną rodową biżuterię, skradzioną przez hitlerowców z SS, a wśród zagrabionych przedmiotów znalazły się między innymi obrazy polskich i niemieckich mistrzów, cenna rzeźba przedstawiająca lewarta, kolia wysadzana rubinami, naszyjnik z diamentami, złote pierścionki i sygnety oraz srebrne naczynia.
Oczywiście naszą uwagę zwróciły owe złote sygnety. Brak było jednak szczegółowego opisu, więc nie mogliśmy zawczasu wyrokować, że tutaj na Mazurach udało nam się wpaść na trop kosztowności ukradzionych przez Niemców rodzinie B. Założyłem jednak, że lewart w koronie na sygnetach adwokata i chłopa jest związany ze skradzionymi tej radomskiej rodzinie szlacheckiej przedmiotami. Jakimś cudem dwa sygnety z tej kolekcji znalazły się w posiadaniu Robakiewicza i Chrzana. Dziwne, doprawdy dziwne.
Przed opuszczeniem biblioteki sprawdziłem jeszcze w herbarzu wszystkich rodowców lewartowego herbu, wśród których figurowało szczęśliwie nazwisko radomskiej rodziny.
- Co to może znaczyć? - dopytywała się Danka, gdy wyszliśmy na gwarny rynek. - Chodzi o te sygnety. Skąd ten stary chłop i ten Robakiewicz mają sygnety szlacheckie?
- Oto jest pytanie - odpowiedziałem tajemniczo.
Spacer pod dom adwokata znowu okazał się niewypałem. Brama na posesję wciąż była zamknięta, dziedziniec świecił pustkami, tylko pies latał między grządkami kwiatów w ogrodzie.
- Wracamy na przystań - rzekłem. - Coś mi się zdaje, że adwokat bawi dzisiaj w terenie. Popłyniemy do Szczechów Małych.
Po godzinie byliśmy już w cichej zatoczce w północnej części Rosia. Przybiliśmy do starego drewnianego pomostu przerzuconego nad szerokim pasem trzcin przybrzeżnych, za którymi rosły drzewa. Gdzieś tam za nimi wyłaniały się pierwsze domy wsi Szczechy Małe.
Nasz spacer odbyliśmy w bezlitosnym upale, szliśmy jednak szybko, co miało tę dobrą stronę, że Danka z wysiłku nie otwierała buzi. Minęliśmy sklep, kilka spokojnych gospodarstw i łagodnym łukiem ominęliśmy duży zagajnik. Jego skrajem biegła droga na Trzonki. Dobrze się stało, że zaszliśmy wieś od tej strony, gdyż to właśnie na jej wschodnich rubieżach było położone gospodarstwo Chrzanów. Skróciliśmy sobie drogę przez łąkę, o której łono szczaw toczył dzielny bój z chwastami, a w okowach ich gęstych źdźbeł brzęczały nieznośnie owady, przecięliśmy błękitny strumyczek i zbliżyliśmy się do młodego lasku, który cienkim parawanem zdawał się otaczać zagrodę Chrzanów. Tutaj był świetny punkt obserwacyjny.
Poloneza nigdzie nie było, ale na kawałku piaszczystej polanki znalazłem ślady świeżych opon należących, jak mi się zdawało, do poloneza Bażanta. Stanąłem między dwoma drzewami pachnącymi wakacyjną żywicą, Danka opadła z sił i zsunęła się po pniu na płytką ściółkę wysadzaną szyszkami.
- Mam dość tej włóczęgi - sapnęła beznadziejnie. - Mogłam zostać z tą całą Scarlett i pilnować psa.
- Praca detektywa to ciężki chleb - wyraziłem swoje zdanie tonem wyższości.
- I po co to wszystko? Ta cała wycieczka? - zrzędziła niemożliwie Danka, oparłszy głowę o pień. - Mamy oglądać krowy tego Chrzana?
- Lepiej byłoby pogadać.
- Z krowami?
- Z Alojzym Chrzanem - zaśmiałem się. - Ale jak to zrobić. Poczekajmy na przyjazd młodych. Pewnie pojechali do Nowych Gutów.
Rzeczywiście, obserwacja z tego miejsca zagrody Chrzanów była czystą stratą czasu. Nie miało najmniejszego sensu gapienie się na szare mury obory i czerwony dach domu wyrastający dalej za nią, na kawałek łączki z pasącymi się dobrotliwie krowami rasy polska czarno-biała. Nic tam się nie działo. To samo widać musiało zirytować Indianę oraz Bażanta, więc pojechali do Nowych Gutów.
Danka odpoczęła trochę i zaraz zaczęła marudzić, że chce jej się pić.
- Tam dalej w stronę jeziora płynie strumyczek - zaproponowałem. - Pamiętasz?
- Zwariowałeś?! - fuknęła na mnie. - Chcesz, abym się otruła?
- To co? Idziemy do sklepu?
Poszliśmy, choć by łato misja nieco ryzykowna zważywszy na fakt, że musieliśmy przejść obok zagrody Chrzanów. Obawiałem się, że młodszy Chrzan mógłby mnie rozpoznać, gdyby wyszedł z domu albo nadjechał ciągnikiem od strony wsi. Tylko czy pamiętałby mnie w ogóle? Moje obawy okazały się płonne. Zdaje się, że nie było go w domu. Na terenie jego domostwa panował idealny spokój, że nawet pies nie szczekał. A przecież wewnątrz domu, w chłodzie jego murów musiał siedzieć na fotelu stary Alojzy Chrzan - osoba, która wiele wiedziała w naszej sprawie. O czym myślał teraz ten człowiek? Czy ukrywał jakąś prawdę?
Pod sklep zaszliśmy bez żadnych problemów. Napiliśmy się mineralnej, Danka zamówiła jeszcze lody śmietankowe. Zanim zawróciliśmy, zapytałem sklepową o nocleg i niby od niechcenia zapytałem o Chrzanów. Okazało się, że mieszkali tutaj od dawna, przynajmniej ona tak pamiętała. Stary Chrzan mógł mieszkać gdzieś indziej, dawno temu, ale ona nie znała takich szczegółów. Na pytanie, gdzie mogę teraz zastać jego syna, odpowiedziała, że był tutaj niedawno i zrobił zakupy, jakby wybierał się w pole. Opisała nowe pole należące do Chrzanów.
- Zawróćcie państwo do tego skrzyżowania i idźcie na zachód w kierunku szosy na Orzysz - mówiła sklepowa. - Po lewej stronie ujrzycie stodołę z szarą dachówką, otoczoną drzewkami, tam powinniście dostrzec zielony traktor. To pole Kolendy. Chrzan kupił od niego kawał pola.
Podziękowaliśmy sklepowej i wyszliśmy na piaszczystą drogę.
- Znowu chcesz mnie ciągać po polach? - zagderała Danka.
- W porządku. To wracaj do lasku i obserwuj zagrodę, ja skoczę na to pole Kolendy.
- Samą chcesz mnie zostawić?
- To idziesz ze mną czy nie?
- Idę, idę.
Uszliśmy ponad kilometr w spiekocie, gdy na polnej drodze skręcającej w kierunku stodoły z szarą dachówką ujrzałem ślady opon poloneza. - Patrz - zatrzymałem zmęczoną Dankę. - Chłopaki byli tutaj!
- Skąd wiesz?
- Te same ślady opon co pod laskiem.
Popatrzyliśmy na oddaloną od nas o ponad sześćset metrów stodołę. Otaczały ją niskie drzewka owocowe, trochę wiśni i jabłoni z gruszą. Zewsząd rosło jednak metrowej wysokości żyto lekko uginające się od naporu słabego wiaterku, który na bardziej otwartej przestrzeni spełniał swoją życiodajną powinność. Nigdzie nie dostrzegliśmy zielonego traktora należącego do Chrzana, tylko te całkiem wyraźne ślady opon poloneza prowadzonego przez Bażanta. Cztery z nich, szerokie na dłoń paski, lekko skręcały w polną drogę i ciągnęły się dalej w kierunku stodoły.
- Co robimy? - zapytała znużona Danka. - Idziemy pod stodołę czy wracamy?
- Chyba bez sensu, abyśmy tam szli, skoro w pobliżu nie ma traktora ani poloneza. Wracamy.
Wróciliśmy przez wieś. Kupiliśmy w sklepie kilka butelek wody i ominąwszy zagrodę Chrzanów poszliśmy na Szczechy Małe. Straciliśmy mnóstwo cennego czasu, nie za wiele zdołaliśmy bowiem ustalić i, jak na złość, sam zaczynałem odczuwać pierwsze oznaki zmęczenia (piesze wędrówki odcisnęły się na mnie piętnem bolącego kolana). Niedługo potem usadowiliśmy się w kokpicie “Wehikułu czasu” i z ulgą zawróciliśmy w powrotny rejs.
Zbliżając się do miasta, zaproponowałem rejs na pomoc do Nowych Gutów.
- Sprawdźmy, co tam się dzieje.
NIESPODZIEWANIE SPOTYKAMY MUSZKIETERÓW * SAMOTNY “MAGNAT” I ZAZDROSNA DANKA * STARUSZEK MÓWI, CZYLI CO ROBIŁ W NOWYCH GUTACH TAJEMNICZY TURYSTA? * PODSŁUCHUJĘ * KIM JEST NAPRAWDĘ DANKA? * LUDZKI JĘK DOLATUJĄCY Z OBORY * W PUŁAPCE * O WIECZNYM PIÓRZE * ADWOKAT WSPOMINA PASTORA * BRAKUJĄCE STRONY ZE STAREJ KSIĘGI * JESZCZE O SYGNECIE * SKARB ARIAŃSKI TO BUJDA * MAM PRZECIĘTNIAKA
Na Kanale Jeglińskim doszło do niespodziewanego spotkania z załogą “D’Artagnana”.
- Chłopaki, patrzcie! - krzyczał wstawiony Portoś. - Bibliotekarz i jego lala!
- Mamy cię!
- Witam wszystkich! - pozdrowiłem ich ruchem ręki.
Mijaliśmy się na wąskim odcinku kanału. Muszkieterzy nie mogli zrobić zwrotu przez rufę. Jeśli chcieli nas dopaść, musieli dopłynąć kanałem bliżej ujścia do Rosia i z powrotem zawrócić na północ. Tyle że my zdołalibyśmy w tym czasie odpłynąć dalej na północ.
- Gdzie się wybieracie? - zagadnął niby to uprzejmie Wulgaris.
- Na Wyspę Pajęczą! - rzuciła odważnie Danka.
- Dobrze wiedzieć! Chłopaki, słyszeliście?! Spotkamy się z panią na Pajęczej. Będziemy tam niebawem!
- Tylko nie zróbcie nam jakiegoś numeru, jak ostatnio! - krzyczał Antoś. – Bo pożałujecie! Mamy rachunki do wyrównania. Jeszcze cię dorwiemy, Bibliotekarzu. Ukradłeś nam książki z jachtu.
Grozili, szydzili i chichotali, ale wnet zostawiliśmy ich z tyłu. Diabli wiedzieli, czy ruszą za nami na Śniardwy, ale należało założyć, że tym “piratom” każdy pomysł może strzelić do głowy. Dość szybko zapomnieli o epizodzie przy Czarcim Ostrowiu, gdy uciekła im Danka. Prawdopodobnie sprzedali starą księgę w antykwariacie w Orzyszu i zadowolenie z transakcji zastąpiła u nich złość na nas. Pewnie za pozostałe książki antykwariusz nie chciał dać im grosza i stracili nimi zainteresowanie. Na Śniardwach zaroiło się od białych żagli niczym na wiosennej łące od kaczeńców. Lekki wiatr pozwalał w miarę sprawnie żeglować i znosić upał. Płynęliśmy wzdłuż wschodniego brzegu, zostawiwszy po lewej wyspy Czarci Ostrów i Pajęczą. Opłynęliśmy Szeroki Ostrów i w małej zatoczce wrzynającej się w ląd przypadkowo wypatrzyłem przez lornetkę inną znajomą łódź. “Magnat”. Osy nie zauważyłem na pokładzie.
Zatoczka Kwik, do której uchodziła rzeczka Wyszka, była zacisznym i wygodnym miejscem na cumowanie; na jej południowym brzegu, tam gdzie powiewała żółta flaga ulokowała się nawet wypożyczalnia sprzętu wodnego. Od razu pomyślałem, że to tutaj Osa wypożyczyła “Magnata”, a co za tym idzie - miała tu swoją bazę wypadową.
Powiedziałem Dance o moim odkryciu.
- Chyba nie masz zamiaru, Pawełku, tam płynąć? - żachnęła się.
- Warto by zorientować się, co jest grane - odpowiedziałem niemrawo. - Kto wie, co nasza Osa kombinuje.
- A ja myślę, że chcesz się z nią spotkać!
- Ja? No coś ty, Danka!
- Już ja znam was, facetów - piekliła się. - Podoba ci się ta mała zdzira! Wolisz
młodsze, co nie?!
- Danka!
Dla świętego spokoju utrzymałem ster w niezmienionej pozycji, dzięki czemu nasza łajba popłynęła niezmienionym kursem na Nowe Guty. Szybko minęliśmy pas wysokiego klifu i dotarliśmy na znaną nam przystań obok tawerny. Znaleźliśmy wolne miejsce przy pomoście, zawiązaliśmy cumy i ruchem ręki pozdrowiliśmy staruszka, który swoim zwyczajem siedział pod drzewem. Machnął do nas raz, drugi, i zdawało mi się, że nie tyle nas pozdrawia, co zaprasza mnie do siebie.
- Czego on chce? - bąknąłem niepocieszony, bo się śpieszyliśmy.
- Paweł, ty idź do tego staruszka - rzekła do mnie Danka. - Bo ja muszę do toalety.
- W porządku. Spotkamy się za tawerną przy drodze.
Poszła szybkim krokiem do tawerny, a ja udałem się do staruszka.
- Witam pana.
- Dzień dobry - zakaszlał starszy człowiek. - Dobrze, że pan jest.
- Czy coś się stało?
- Pamięta pan tę młodą dziewczynę, która tu była z wami ostatnio?
- Właścicielkę białego jachtu o nazwie “Magnat”?
- Otóż, przypłynęła ona dzisiaj tutaj, zacumowała jacht, jak pan przed chwilą i zeszła na ląd. Nie wracała z godzinę, może dwie, aż zjawił się jakiś dziwny człowiek, którego przedtem tu nie widziałem.
- I co?
- Nic, wsiadł na jacht i odpłynął. Do tej pory nie wrócił.
Miał rację ten starszy pan, że było to trochę dziwne, choć zapewne każdy z nas sądził tak z innych powodów. Osa, nasza indywidualistka, do tej pory z nikim nie współpracowała. Dziewczyna pięknie radziła sobie sama, a już z pewnością jacht był ostatnią rzeczą, z którą by się z kimkolwiek podzieliła.
- Jak wyglądał ten człowiek? - zapytałem zaintrygowany.
- Dobrze ubrany i odżywiony turysta w średnim wieku. Bogaty gość.
Czy przypadkiem ten opis nie pasował do osobnika, który dwa dni temu spotkał się w kawiarni na rynku w Piszu z właścicielem domu po Różańskim, Sobótką? Zaraz po ich rozmowie, ów ubrany na biało turysta odszedł, a do właściciela domu podszedł sam adwokat
Robakiewicz. O co tutaj chodziło? Kim był “dobrze ubrany i odżywiony turysta w średnim wieku”? Czy współpracował z Osą? Czemu stąd odpłynął i zacumował w zatoczce Kwik? Gdzie była Osa?
Wiele pytań kłębiło się wtedy w mojej głowie. Podziękowawszy staruszkowi za informację podszedłem bliżej tawerny i zamyślony objąłem wzrokiem całe Śniardwy. Nagle zmuszony potrzebą skierowałem się do toalety, idąc w ślady Danki.
Myłem ręce, gdy usłyszałem po drugiej stronie ściszony głos kobiety. Cienka ścianka oddzielająca część męską od damskiej tłumiła dźwięki, ale było słychać prawie każde słowo.
- Kiedy to się skończy? - pytała poirytowana Danka. - Jak to nie wiesz...? Mam tego dosyć? Zrób coś! W końcu facet się połapie, w czym rzecz... Daję ci czas do jutra rana!
Rozmowa się urwała. Cisza. Zabuczała rura z wodą, gdy po drugiej stronie ściany odkręcono kran. Wybiegłem z toalety i szybko pognałem za róg tawerny. Sapałem z wysiłku, gdy na tyłach lokalu pojawiła się Danka, strzepując z rąk wodę.
- Nawet ręczników nie mają - gderała swoim zwyczajem. - Długo na mnie czekałeś,
Pawełku?
- Nie za długo.
Starałem się zachowywać i mówić normalnie, ale, Bóg mi świadkiem, że w gardle czułem suchość i dziwną sztywność. Telefoniczna rozmowa Danki w damskiej toalecie była tego przyczyną. Z tych kilku wypowiedzianych przez nią zdań wynikało, że zostałem wplątany w grę, w której Danka odgrywała rolę przynęty. Udawała przede mną rozkapryszoną “czterdziestkę”, kobietę spragnioną mocnych wrażeń i prawdziwego mężczyzny, którym, notabene, miałem być ja. Oszukała mnie. Była świetną aktorką. O, ja głupi! Wyraźnie słyszałem, jak mówiła, że mogę połapać się w ich grze. Tylko w jakiej to grze uczestniczyłem?! Nie wiedziałem, ale miało to zapewne związek ze skarbem, którego razem szukaliśmy. Kim był rozmówca? Owym wymyślonym Przeciętniakiem?
- Co się stało, Pawełku? - zapytała mnie Danka i zajrzała mi troskliwie w oczy. -
Jesteś jakiś dziwny.
- Nie, nic - zmieszałem się. - Może trochę przemęczony.
Nie podobało mi się to wszystko. Ale cóż miałem robić? Należało dalej odgrywać swoją rolę i nie dać Dance poznać, że wiem ojej nikczemnej grze.
Z początku szliśmy w milczeniu na północ wzdłuż drogi w kierunku lasku. Miałem czas, aby się zastanowić nad rolą Danki w tej niecodziennej mistyfikacji. Dopiero teraz, o wiele za późno, dotarło do mnie, że sygnały o jej podwójnej grze dostałem już dużo wcześniej, tyle że nie potrafiłem zrobić z nich właściwego użytku. Mój instynkt detektywa lekko się stępił złagodzony wakacyjnym słońcem i wiatrem wiejącym znad jeziora. Dopiero teraz stanęły mi przed oczami wyobraźni dwa znamienne epizody, które niezbicie świadczyły o tym, że Danka grała ze mną nieuczciwie. Pierwszy - gdy ścigaliśmy się z Osą z Nowych Gutów do Pisza, wtedy to dziennikarka rzuciła hasło: “Kto ostatni - stawia kolację”.
Poprosiłem odruchowo Dankę o szota, a ta natychmiast mi go podała. Czy to nie dziwne zachowanie, jak na laika w dziedzinie żeglarstwa? Dosyć sprawnie poszła jej także ucieczka pontonem przed rozochoconymi Muszkieterami w pobliżu wyspy. Umiała się obchodzić ze sterem całkiem nieźle! Zbyt dobrze, jak na debiutanta! I wreszcie trzeci fakt – podczas pierwszego spotkania powiedziała mi, że to Przeciętniak założył sprawę rozwodową, a w trakcie niewinnej rozmowy z adwokatem Robakiewiczem w tawernie twierdziła inaczej, że to ona złożyła pozew. Drobne kłamstwo, które uszło mojej uwadze.
Przykre to uczucie, kiedy człowiek uświadamia sobie, że jest perfidnie oszukiwany, że zakpiono sobie z niego łatwo i skutecznie. Uczucie przygnębienia i złości na siebie towarzyszyło mi w drodze do posesji numer 28. Na szczęście Danka dreptała za mną i nie widziała mojej przegranej twarzy. Aby otrząsnąć się z tego uczucia niesmaku, postanowiłem wykorzystać fakt, że przejrzałem perfidną grę, w jaką zostałem uwikłany, i za żadne skarby nie przyznawać się, że cokolwiek podejrzewam. Niech przeciwnik sam odkryje przede mną swoje karty. Najpierw powinienem ustalić, kto stał za ową mistyfikacją, poznać tożsamość człowieka, który pociągał w tej grze za sznurki. Jak mi się zdawało, Danka była tylko prawą ręką tego kogoś, tak przynajmniej wynikało z fragmentu rozmowy telefonicznej, którą podsłuchałem przypadkowo w toalecie.
Dom po Różańskim ukazał się nam zza szpaleru drzew, stał w błogiej ciszy pod lasem i zdawało się, że to całkowicie opuszczona posesja - żadnego ruchu, żadnego pojazdu na jej terenie.
Na moją prośbę minęliśmy ogrodzenie, za którym zaczynał się las i daliśmy w niego nura. W bezpiecznym schronieniu, jakie dawały drzewa, zbliżyliśmy się do jego skraju na wysokości kończącego się ogrodzenia na tyłach domu. Parterowa szopa i stary, ceglany budynek zasłaniały nam widok na ogród, ale jednego mogliśmy być pewni - żaden człowiek nie kręcił się po nim. Nie było także śladu Indiany i Bażanta.
- I co? - odezwała się niespokojna Danka. - Wracamy?
- Poczekajmy jeszcze.
Jednakże z tego czekania nic nie wynikało. Cisza i pustka niepodzielnie panowała za tym ponurym ogrodzeniem, a przecież z relacji chłopców wynikało, że dzisiaj adwokat Robakiewicz miał odwiedzić właściciela posesji Sobótkę z nowym wykrywaczem metali.
Może umówili się na poszukiwanie skarbu w innym miejscu? Domyśliłem się, że nasi młodsi koledzy przyszli tutaj i zawiedzeni wrócili do Trzonków albo... ruszyli śladem mężczyzn do nowego miejsca poszukiwań.
“Pewnie rozminęliśmy się, gdy płynęliśmy do Nowych Gutów” - pomyślałem. “I szukaj teraz wiatru w polu. A może by tak... a może by tak dostać się przez siatkę na teren posesji i powęszyć trochę?”.
Mój pomysł nie spotkał się z aprobatą Danki.
- To niebezpieczne, Pawełku - kręciła głową. - Niczego tam nie znajdziesz. To stara, opuszczona posesja. Chcesz, aby ktoś cię złapał i oskarżył o włamanie?
- Sam nie wiem - wzruszyłem ramionami. - Ale może warto to sprawdzić. Zresztą nikogo tam nie ma. Bo co zrobimy? Popłyniemy z powrotem do Trzonków? A jak się znowu rozminiemy z naszą młodzieżą?
- Pewnie czekają już na nas w twoim domu.
Nie dałem się przekonać. Coś mi podpowiadało, że warto zaryzykować i powęszyć trochę za ogrodzeniem. Było to nielegalne, fakt to niezbity, ale czasami, dla dobra śledztwa, należało przymknąć oczy na drobne grzeszki.
Miejsce na pokonanie siatki wybrałem z dala od drogi. Z jednej strony posesję otaczał las, przylegając do jej boku, z tyłu rosły gęste, niedostępne krzaki, za którymi rozciągały się na kilometry pola uprawne. Danka skryła się w lesie i obiecała zawiadomić policję, gdybym nie wrócił po dwudziestu minutach.
Minąłem stary, drewniany wychodek i zbliżałem się przyczajony do domu, dotarłem do obory z kamienia, teraz opuszczonej, do której wnętrza prowadziły zamknięte drewniane wrota. Teren wszędzie zarastały chwasty, które w większości zostały już przez nowego właściciela podeptane, bliżej domu ziemia została rozkopana. Przynajmniej dwa, trzy ary ziemi zostały przekopane, odsłaniając kawałki dawnych fundamentów zbudowanych ze starej, porządnej cegły i kamienia. Pełno było tutaj śladów obuwia, niedopałków papierosów, puszek po piwie - ślad ludzkiej aktywności. Kiedy się jednak patrzyło na stary dom, odnosiło się wrażenie, że jest opuszczony. Nie było na jego tyłach żadnego samochodu, choć liczne ślady opon na rozkopanej ziemi i przygniecionej trawie świadczyły, że ktoś tu jednak mieszkał, a przynajmniej często przebywał.
Już zamierzałem wycofać się i opuścić teren posesji, gdy z wnętrza obory doleciał mnie ludzki jęk. Z początku myślałem, że się przesłyszałem, ale gdy jęk się powtórzył, byłem pewny, że wewnątrz obory kogoś uwięziono. Indiana i Bażant - pomyślałem od razu. Nie!
Stop! Przecież nigdzie nie ma ich poloneza. Zbliżyłem się do brudnej i chłodnej ściany byłej obory i nastawiłem uszu. Jęczała kobieta. I wtedy zrozumiałem, że ktoś przetrzymuje w tych murach Osę. To jej jęk wydobywał się zza grubych, obskurnych, kamiennych murów, więc czym prędzej doskoczyłem do drewnianych wrót. Nacisnąłem klamkę i ku swojemu zadowoleniu stwierdziłem, że wrota nie były zamknięte. Skrzypnęły wrogo, zapraszając mnie podstępnie do środka. Wewnątrz panowała ciemność i pachniało grzybami oraz pleśnią, nigdzie jednak nie mogłem wyłowić z ciemnego kąta dziewczyny. Kilka promieni, które wdarły się ze mną do środka rozpraszały mrok zaledwie przedsionka, gdy nagle z głębi posłyszałem jej jęk.
- Osa! - zawołałem głośnym szeptem. - To ty? Jesteś tam?
Jęk się powtórzył, ale tym razem zdawało mi się, że bliżej jęczał mężczyzna, więc zrobiłem natychmiastowy krok w jego stronę... To była pułapka! Coś ciężkiego spadło na mój kark. Najpierw pociemniało mi w oczach, choć wokół mnie panowały nieliche już ciemności, ugięły się pode mną nogi i upadłem na lekko wilgotne klepisko.
Ocknąłem się dość szybko, tak mi się przynajmniej wydawało. Ktoś mnie ciągnął po klepisku, słyszałem jakieś głosy, potem rozwarły się nieduże okiennice, przez które wpadło do wnętrza byłej obory nieco światła. Oparci o drewniany filar ludzie patrzyli na mnie rozszerzonymi ze strachu oczami i nic nie mówili. Nie mogli - byli zakneblowani.
Natychmiast rozpoznałem w nich Osę i adwokata Robakiewicza. Związano im nogi i ręce, a następnie przymocowano do owego filara w głębi obory. Ja zostałem przytachany pod samą ścianę, bo pod filarem nie było już miejsca dla kolejnego więźnia. Związano mi ręce i nogi, ale knebla nie założono. Wreszcie dotarło do mnie, że moi napastnicy stoją w ciemnym kącie obory i naradzają się. Oprzytomniałem. Mgła zeszła mi z oczu i widziałem już wyraźniej nie tylko wystraszonych Osę i adwokata, ale przedmioty zalegające pomieszczenie – stare chomąto, skrzynki oblepione siecią pajęczyny, kilka drewnianych figurek i stertę łachmanów.
- Natychmiast nas wypuście - odezwałem się słabym głosem.
Szepty w głębi obory urwały się i podeszli do mnie: właściciel Sobótka z owym “dobrze odżywionym” turystą, którego zapamiętałem z kawiarni piskiego rynku. Ten właśnie mężczyzna stanowił dla mnie wielką zagadkę - był tajemniczym ogniwem w całej sprawie i wyglądało na to, że odgrywał w niej pierwszoplanową rolę.
- Włamujesz się na teren prywatny i jeszcze się stawiasz? - zbeształ mnie właściciel.
- Zgłoś pan to na policję - rzekłem. - Przetrzymujecie tutaj ludzi. To niezgodne z prawem.
- Jedyne prawo, jakie wyznaję, to prawo Hammurabiego: oko za oko, ząb za ząb.
- Co chce pan zrobić? - zagadywałem go. - Włamać się do mojego domu w drodze rewanżu? Nic tam pan nie znajdzie?
- Co za wyszczekany facet - westchnął Sobótka.
- Co robimy? - zapytał go turysta, a mówił słabo po polsku. Twardy akcent zdradzał Niemca, drżenie głosu zaś zniecierpliwienie i niepokój. - Myśl pan, Herr Sobótka.
Po chwili ciszy, właściciel domu po Różańskim zbliżył do mojej twarzy swoje zacięte i wrogie oblicze.
- Powiedz no pan, czego szukacie? - zapytał.
- Tego co wy - odpowiedziałem.
- No i sam pan widzi, Herr Franz - westchnął Sobótka - że po dobroci nic nie osiągniemy.
- Zamknij się! - zbeształ go cudzoziemiec. - Bez imion, człowieku!
- Pierwszy mnie pan nazwał. I to po nazwisku!
- Dobra, już dobra, pytaj go dalej.
- Ile wiecie? - zadał mi pytanie Sobótka.
- Kto? Ja czy tamci przy filarze? Ich zapytaj, byli tu pierwsi. Pewnie wiedzą więcej ode mnie. Pan adwokat, jak zdążyłem się zorientować, działał z panem. Co się stało? Kłótnia wspólników czy...
- Nie twój interes - warknął.
Na tym zakończył się pierwszy etap przesłuchania. Herr Franz dał znak właścicielowi Sobótce do odwrotu. Wyszli naradzić się, zamknąwszy za sobą wrota, w związku z czym w oborze znowu zapanowały ciemności.
- Nie bójcie się - rzekłem w ciemność. - Jeśli za kilkanaście minut nie wrócę, mój wspólnik zawiadomi policję.
Na co właściwie liczyłem, wiedząc jednocześnie, że Danka grała ze mną nieuczciwie?
Łudziłem się, że nie współpracuje z tym dwoma draniami, którzy opuścili oborę. Być może współdziałała z kimś innym. Moje rozmyślania przerwał jęk adwokata, stękał, charczał, jakby się z czymś siłował, a następnie usłyszałem jego głęboki wydech, w którym pobrzmiewała ulga i wyczerpanie. Ten człowiek jakimś cudem pozbył się knebla.
- Jest tam pan? - usłyszałem jego pytanie.
- Jestem. A gdzie miałem pójść?
- Partacz - mruknął po nosem adwokat. - Źle założył knebel.
- Nie umie pan dobierać wspólników, panie Robakiewicz - zauważyłem uszczypliwie.
- Jaki tam wspólnik?
- Dobra, co pan tu robi? - zmieniłem temat i ton. - Jakim cudem dziewczyna się tu znalazła? Jeśli z pańskiego powodu, to...
- Spokojnie, człowieku. Dogadajmy się. Najważniejsze wydostać się stąd.
- Mam z tobą do pogadania, mecenasie. Ani w mi w głowie się z tobą układać. Wolę tu zgnić niż z tobą współpracować.
- Pomyśl o dziewczynie. Zrób to dla niej.
- Co mianowicie?
- Dzisiaj przyszedłem pod pański dom, pamięta pan?
- Pamięć mam dobrą - warknąłem. - Przyszedł pan po swoje cenne pióro, którym dzień wcześniej chciał pan zabić mojego psa.
- Nie, to nie tak! - zaprotestował. - Pies mnie zaatakował, znienacka... broniłem się...
- Wiecznym piórem?
- Bo to nie jest zwykłe pióro?
- A co to jest? - okazałem zdziwienie.
- Widzi pan, gdybym teraz miał to wieczne pióro przy sobie, bylibyśmy wolni - rzekł.
Miałem przy sobie to pióro, wetknięte za kieszonkę kurteczki dżinsowej, ale na wszelki wypadek wolałem nie dzielić się z adwokatem tą informacją.
- Jaśniej proszę.
- To w zasadzie jest wieczne pióro, ale oprócz złotej stalówki i pojemnika na atrament, ma wbudowane ostrze. Po naciśnięciu skuwki w odpowiednim miejscu wysuwa się ostrze.
To by wyjaśniało użycie przez adwokata pióra w obronie przed Skórką. To była zdradziecka broń, jakiej używali agenci w filmach szpiegowskich!
- Pan chyba żartuje? - żachnąłem się. - Nie wygląda pan na Jamesa Bonda.
- I o to chodzi, żeby nikt mnie o to nie podejrzewał - zaśmiał się ponuro. - Ale faktem jest, że pióro ma specjalny mechanizm wysuwający ostrze. Ot, taki mały sztylecik. Ten gadżet dostałem od byłego wspólnika.
- Mam nadzieję, że nie pozbawił go pan życia tym właśnie piórem? - ironizowałem.
Jęk Osy przerwał te nasze słowne utarczki prowadzone w stylu jak najbardziej salonowym, uzmysłowił nam, że pora na załatwienie naszych spraw nie była właściwa. Przede wszystkim należało pomyśleć o wydostaniu się z tej obory.
- A jeśli mam przy sobie pańskie pióro? - zaryzykowałem pytanie.
- Poważnie? - podniósł głos. - To jesteśmy uratowani. Rozumie pan? Wystarczy przeciąć więzy...
- Uratuję pana pod warunkiem, że powie mi pan całą prawdę.
Adwokat ciężko westchnął, a ja wstrzymałem oddech.
- Wie pan, kto to był pastor Grattke? - zapytał po chwili ciszy.
- To nazwisko obiło mi się o uszy - rzekłem. - Miejscowy pastor, który jeszcze po wojnie mieszkał tutaj, ale ostatecznie wyjechał do Niemiec.
- Jak większość obywateli niemieckiego pochodzenia w tych stronach. Niech pan sobie wyobrazi, że to mój dziad. Rodzina Grattke mieszkała w NRD; córka pastora, a moja matka poznała Robakiewicza, mojego ojca, w latach pięćdziesiątych, gdy ten pracował jako doradca pewnej firmy handlowej. Od teścia, a potem od matki dowiedzieliśmy się o Karolu Duszy, który po wojnie szukał żony wywiezionej do ZSRR. Nie wiedział, biedak, że żyła ona z pewnym radzieckim oficerem, który ostatecznie załatwił jej wyjazd do Niemiec.
- To wiem z jej opowieści spisanej i zamieszczonej w starej księdze z biblioteki - zauważyłem oschle. - O, przepraszam, to była własność publiczna. Teraz pan jest jej posiadaczem.
Zaniemówił, gdyż przez chwilę trwała cisza. Słyszałem jedynie kroki na zewnątrz i głos Sobótki.
- Skąd pan to wie? - zapytał adwokat.
- Wiem i już. Kupił pan starą księgę w antykwariacie w Orzyszu, prawda?
- Pan mnie śledził?
- Czy to dziwne? Jedyne co mnie dziwi, to fakt, że trzymał pan z tym całym Sobótką, a teraz on pana przetrzymuje.
- Połaszczył się na pieniądze tego Niemca. Z początku działaliśmy razem, załatwiłem mu przecież kupno tej posesji, ten wykrywacz metali też jest mój... Niedawno zaś pojawił się ten Niemiec. Nagle i nie wiadomo skąd. Zaciekawiło nas, dlaczego interesuje go osoba Karola Duszy i jego była posiadłość, na której my już się przymierzaliśmy do znalezienia skarbu.
Niemiec się nie patyczkował i przekupił Sobótkę (wcześniej odegrali przede mną scenkę w kawiarni na rynku, że niby nie doszli do porozumienia). Tak, ludzie są przekupni. I nisko się cenią, jak ten Sobótka.
- Może po prostu pan jest za skąpy.
Wkrótce Robakiewicz przyznał się niechętnie, że antykwariusz Ziółkowski z Orzysza jest jego starym znajomym i wiedząc, że adwokat interesował się swego czasu starą księgą, zawiadomił go telefonicznie, że trzech podejrzanych osobników sprzedało mu starą księgę. To dlatego adwokat przyjechał do Orzysza i kupił cenne wydanie. Nie dość na tym! To on wyrwał brakujące strony z rozdziału opowieści Marty D., nie sam, rzecz jasna, a rękami dawnej pracownicy biblioteki, młodej i lekkomyślnej dziewczyny. Dzięki temu w księdze gości nie figurowało nazwisko adwokata.
- To pańska sprawka?! - niemal krzyknąłem. - Niech pan zaraz mówi, co było w dalszej części opowieści? Natychmiast! Inaczej nie uwolnię pana. Poza tym musi pan oddać bibliotece starą księgę wraz z wyrwanym kartkami. Przyrzeka pan?
- Dobra, przyrzekam. Tylko, widzi pan... właściwie tam nic nie ma - odpowiedział po chwili namysłu. - Słowo honoru.
- Nie wierzę panu.
- Ale to prawda. Wydawało mi się, że mogą tam być cenne informacje, które zaprowadzą mnie do miejsca ukrycia skarbu ariańskiego, który Karol Dusza znalazł ponoć przed wojną i ukrył gdzieś w okolicy. Spotkało mnie jednak rozczarowanie.
- To dlaczego wyrwał pan kartki?
- Na wszelki wypadek. Wtedy, gdy to zrobiłem, byłem przekonany, że końcówka opowieści musi zwierać jakieś szczególne informacje o skarbie. Wiedziałem, że Różański, sąsiad Duszy, interesował się skarbem, pożyczał nawet starą księgę i często ją przetrzymywał.
Skopiowałem cały rozdział i na wszelki wypadek wyrwałem ostatnie strony. jednak dzisiaj wiem, że to na nic. Bo tam nic nie ma! Marta Dusch, żona Karola Duscha vel Duszy, nie wiedziała nic o skarbie. Nic. O rzekomym skarbie wiedziałem z przekazu pastora Grattkego.
Po latach tajemnica wróciła niczym bumerang, oprócz mnie zainteresowali się skarbem inni: stary Różański, a potem obecna tu z nami dziennikarka, turysta z Niemiec, no i pan.
Zapytałem o sygnet z lewartem w koronie.
- Wie pan, że taki sam posiada niejaki Alojzy Chrzan ze wsi Trzonki?
Adwokat okazał zdziwienie. Nie znał Chrzanów, choć znał to nazwisko z opowieści. Chrzan był dobrym sąsiadem Duschów z ich rodzinnej wsi. A sygnet? Był własnością pastora Grattkego, który dostał go od Duscha. Jednakże adwokat podejrzewał, że pastor ściągnął sygnet z palca umierającego Karola. Prawdopodobnie przed śmiercią przyznał się, że istniał zakopany w ziemi skarb. Sygnet stanowił jego część. Więcej Dusch nie powiedział. Z jego zeznań wynikało jedynie, że skarb został zakopany niedaleko jego domu. Ile właściwie było takich sygnetów, nie wiedział nikt. Skoro jednak Chrzan posiadał podobny sygnet, znaczyło to - zdaniem adwokata - że skarb został wydobyty z ziemi albo Karol wręczył sygnet Chrzanowi jeszcze przed wojną.
- Dziwne - mruknąłem. - Co ma wspólnego rodowy pierścień z arianami. Czy ktoś z rodziny herbu Lewart był arianinem? Nie słyszałem. A pan? Dla mnie ten cały skarb ariański to bujda, panie Robakiewicz.
- O czym pan mówi?
- Gdyby istniał skarb, Karol Dusza nie dogorywałby w Nowych Gutach obok Różańskiego, nie mieszkałby tutaj po sąsiedzku jak jakiś dziad. To chcę powiedzieć. Nie wierzę, że istniał skarb ariański, ot co!
- Panie, przecież pastor Grattke, mój dziad, nie mógł się mylić! Udzielił umierającemu ostatniego namaszczenia i usłyszał z ust Karola o skarbie!
- I co, pański dziad znalazł skarb? Nie!
Chciał coś dodać, ale do obory weszli Sobótka i Herr Franz. Szkoda, gdyż miałem wiele pytań do adwokata. Ciekaw byłem na przykład, jakie plany miał adwokat i jakim cudem znalazła się tutaj Osa? Mężczyźni weszli do środka w milczeniu. Nie mówili za wiele.
Sobótka poszedł w ciemny kąt i przytachał stamtąd wykrywacz metali przywieziony przez Robakiewicza. Wreszcie Niemiec zauważył, że adwokat pozbył się jakimś cudem knebla.
Zawołał zaraz Sobótkę, chwilę szeptali i właściciel wybiegł na zewnątrz.
Nagle dojrzałem do pewnej myśli. Stało się dla mnie jasne, że nie istniał żaden skarb! To było jedno z moich największych odkryć w karierze poszukiwacza skarbów – odkryłem mianowicie, że nie było skarbu!
Herr Franz stał w przedsionku i nerwowo bębnił palcami o framugę wrót. Pomyślałem wtedy o Dance czekającej na mnie w lesie za ogrodzeniem. Czy zawiadomiła już policję?
Minęło ponad trzydzieści minut i nic specjalnego się nie wydarzyło. Chyba że kobieta wcale nie zamierzała zawiadamiać policji.
- Pan jest tym Informatorem, co? - zagadnąłem Niemca.
Drgnął zaskoczony tym stwierdzeniem. Chwilę stał zakłopotany, wytarł ręką pot z czoła, ale nie zbliżył się do mnie nawet na metr. Po prostu stał zakłopotany i nie wiedział co robić.
- O czym pan mówi? - zainteresował się adwokat.
- Wysłałem do Niemiec list elektroniczny w sprawie starej księgi - wyjaśniłem. – Po kilku dniach otrzymałem dziwną odpowiedź, żebym czekał w nocy na cmentarzu w Piszu, jeśli chcę dowiedzieć się więcej o Karolu D.
- I co?
- Poszedłem tam, ale Informator zwiał. Myślałem z początku, że to nasza dziennikarka, ale tam był ktoś trzeci. Jeśli nie był to kawał, to co to mogło być? Sam pan powiedział, że na ostatnich stronach księgi nie było niczego, co by wskazywało miejsce ukrycia skarbu. Poza tym, jeśli tajemniczy Informator miałby taką informację, to raczej niechętnie podzieliłby się nią z kimkolwiek.
Dziwne, że zaraz po owej nocy na piskim cmentarzu, zjawiła się nieoczekiwanie na scenie wydarzeń Danka szukająca swojego byłego męża. Natknąłem się na nią niby to przypadkiem...
Do obory wszedł Sobótka z plastrem i nożyczkami w ręku. Bez ceregieli podszedł do adwokata i zaklajstrował mu usta.
- Herr Franz - zwróciłem się bezpośrednio do turysty. - Niech mu pan zabroni mnie kneblować. Za ogrodzeniem czeka na mnie pewna osoba, która zawiadomi policję, jeśli nie wrócę na czas. A mniemam, że nie wrócę, prawda?
Na moje słowa Niemiec nie zareagował, nie zareagował także Sobótka. Zamknęli mi buzię szerokim plastrem do pakowania paczek. Wyszli z obory, zamknąwszy uprzednio drzwi i zabrawszy ze sobą wykrywacz metali. Już wiedziałem, kim był Herr Franz. To był ów Przeciętniak, o którym wciąż nawijała Danka. Dziwne, że mężczyźni nie zareagowali na moje oświadczenie o obecności za domem osoby trzeciej, a powinni byli okazać zdenerwowanie i ciekawość. A oni? Nic. Zupełnie jakby wiedzieli, że ze strony tej osoby nic im nie grozi. Bo Danka z nimi współpracowała! Przysłał ją do mnie nie kto inny, jak właśnie Herr Franz, po to, aby była blisko mnie. Wiedział, że interesuję się Karolem Duschem (sam go o tym zawiadomiłem elektronicznym listem), więc na cmentarzu zorganizowano mały spektakl.
Chcieli mnie zwabić i zobaczyć, kim jestem. W owym czasie biblioteka była już nieczynna i nie mogli po prostu wejść i przyjrzeć mi się z bliska, więc urządzili małe przedstawienie. Pech chciał, że na cmentarzu zjawiła się niespodziewanie Osa i spłoszyła ich. Później była ucieczka oplem, aż wreszcie Herr Franz pojawił się na rynku, kiedy to urabiał już Sobótkę. Jeszcze przez chwilę powróciłem myślami do tych wszystkich dni spędzonych razem z Danką i nie mogłem wyjść z podziwu dla jej niezwykłych zdolności aktorskich. Kobieta mnie zagadała, omamiła, słowem - zmyliła. Była dobra. Niby to nie mogła dodzwonić się do Przeciętniaka, a tak naprawdę utrzymywała z nim cały czas kontakt. Pewnie gdy tylko mogła, informowała go na bieżąco o postępach mojego śledztwa. Miała ku temu wiele okazji, choćby na mojej przystani nad Rosiem albo w Piszu, gdy zniknęła w hotelu na godzinę. Tak bardzo nie chciała wracać na przystań przez rynek, aby nie nadziać się na Przeciętniaka, który był po spotkaniu z Sobótką. A ostatnio w toalecie tawerny? Zawiadomiła go bezczelnie przez telefon, że wybieram się tutaj i dlatego urządzono na mnie zasadzkę.
Kim był Herr Franz, Informator i Przeciętniak w jednej osobie? Elektroniczny list wysłałem na nazwisko wydawcy, ale pewnie ten dawno już nie żył albo dożywał swoich dni w bujanym fotelu przy kominku. Herr Franz musiał być zatem kimś z rodziny byłego wydawcy starej księgi bądź jego przyjacielem.
Na zewnątrz mężczyźni rozmawiali, naradzali się, a ja sięgnąłem niżej brodą ku kieszonce bluzy, z której wystawało wieczne pióro adwokata.
UWALNIAM SIĘ * PYTANIA DO OSY * PLANUJEMY UCIECZKĘ, CZYLI OSTRZEGAWCZY KRZYK DANKI * NIEWDZIĘCZNIK * WYCIECZKA ROWEROWA: ZDORY-TRZONKI * BRAKUJĄCE ŚLADY OPON * WŁAMUJEMY SIĘ DO STODOŁY, ABY UWOLNIĆ CHŁOPCÓW * GONI NAS TRAKTOR * NA POLICJI * CZY JEST SKARB, CZY GO NIE MA? * SKÓRKA W NIEBEZPIECZEŃSTWIE, CZYLI UDZIELAM WYJAŚNIEŃ * DZIWNY ZAPISEK ZNALEZIONY W SŁOIKU * KTO NAS URATOWAŁ? * NOWY WEHIKUŁ * NASZ DEPARTAMENT WZNAWIA PRACĘ
Poszło sprawnie. Ustami wyciągnąłem pióro z kieszonki i wyrzuciłem na klepisko, gdzie spadło obok mojego uda. Gdy znalazło się w zasięgu moich związanych rąk, wziąłem je z trudem w palce i ostrożnie wymacałem. Gdzie znajdował się przycisk uruchamiający sprężynę, dzięki której wyskakiwało ostrze? Nie mogłem o to zapytać adwokata, gdyż byliśmy zakneblowani. Dopiero po kilku minutach udało mi się poruszać zapinką skuwki w bok i nastąpił suchy trzask. Poczułem, jak pióro podskoczyło w palcach, a ze skuwki wylazł kawałek ostrego metalu - trzy centymetry cienkiego lancetu. Ułożywszy pióro odpowiednio w rękach, przystąpiłem do przecięcia więzów i była to robota niewdzięczna; po pierwsze – sznur był gruby, po drugie, pozycja była niewygodna.
Po około kwadransie przeciąłem sznur i byłem wolny. Moje oczy przyzwyczaiły się już nieco do ciemności i widziałem zarysy dwóch postaci siedzących pod filarem, zwróconych plecami do siebie. Adwokat zaczął wierzgać nogami, gdy tylko zauważył mnie wolnego. Uklęknąłem przed Osą i pozbawiłem ją ohydnego knebla.
- Dzięki - wyszeptała zbolałym głosem. - Teraz mnie rozwiąż.
- Nie tak prędko. Uwolnię cię, jak powiesz mi całą prawdę.
- Zwariowałeś? - szeptała poirytowana. - Powiem, a ty odejdziesz sobie, jak gdyby nigdy nic? Robakiewicza obiecałeś uwolnić i co? Coś mi się zdaje, że chcesz go wykołować.
- Masz rację. Ten człowiek chciał zamordować mojego psa. Dlaczego mam mu
pomóc? Poza tym, nie mam pewności, że nie kłamie.
- To fakt - dodała.
Adwokat próbował protestować, wierzgał nogami i jęczał.
- Ciszej - uspokoiłem go.
- Co chcesz wiedzieć? - zapytała chłodno Osa. - Wszystko o mnie już wiesz.
Zajmujemy się tą samą sprawą, chciałam być lepsza od Pana Samochodzika, ale skończy się na tym, że to on mnie uratuje z opresji. Bo na ciebie też mówią Samochodzik, prawda?
- Prawda. Powiedz coś, o czym nie wiem. Na przykład o układzie Robakiewicz - Sobótka.
- Obecny właściciel posesji numer 28 to jakiś jego znajomy, któremu załatwił akt własności. Wcześniej dom należał do dalekiej rodziny Różańskiego. Nikogo nie wpuszczali na teren posesji. Jakbyś poczytał trochę lokalnej prasy, wiedziałbyś co nieco o losach tego domu. Zrobiłeś błąd, że zignorowałeś ten trop. Obecny teren posesji numer 28 obejmuje powierzchnię dwóch sąsiednich zagród należących do Różańskich i Karola Duszy. Rozumiesz? Różański po śmierci Duszy jakimś cudem zajął gospodarstwo sąsiada. Chodzą słuchy, że miał układ z kimś w organizacji partyjnej, więc bez słowa przydzielono mu posesję po zmarłym sąsiedzie. Wyniuchano, że Dusza miał niemieckie pochodzenie, co przyspieszyło sprawę. Różański wiedział, że Dusza to Dusch i że zakopał gdzieś skarb. Słyszałam tę twoją teorię o tym, że nie ma żadnego skarbu, ale nie zgadzam się z nią. Skarb jest! Pamiętasz ten zapisek w starej księdze: “1435 [l8.50] h? E (20)”?
- Pamiętam, ale to może być współczesny zapisek niezwiązany ze sprawą.
- Robakiewicz cię oszukał - szeptała. - Ten zapisek znajduje się na ostatnich kartkach opowieści Marty D. Jedyny fragment zasługujący na uwagę. Uwolnij mnie teraz, to pogadamy o całej sprawie w bardziej przytulnych warunkach. Nie wiesz o pewnym odkryciu, które poczyniłam. Nie powiem, jeśli mnie nie uwolnisz.
- Jak się tu znalazłaś? - zmieniłem temat. - Czy wiesz, że Herr Franz zaprowadził twój jacht do przystani w zatoczce Kwik?
- Zaskoczyli mnie, gdy się tu kręciłam. Sobótka zdradził adwokata, dogadał się z Niemcem, ale sądzę, że Herr Franz oszuka także i Sobótkę. Obiecał, że po znalezieniu skarbu zapłaci mu dwadzieścia tysięcy euro, bo skarb ma wartość tylko dla historyków i kolekcjonerów.
- A nie widziałaś przypadkiem moich młodszych znajomych, Indiany i Bażanta?
- Kręcili się tutaj wcześniej, ale odjechali.
- To dobra wiadomość. Bałem się, że wpadli w jakieś tarapaty. Musiałem się z nimi rozminąć.
Bez słowa przeciąłem więzy krępujące jej drobne, ale kościste nadgarstki. Chciałem pomóc dziewczynie wstać, ale odrzuciła dumnie moją rękę.
- A co z nim? - zapytała Osa, mając na myśli adwokata.
- Dam mu szansę - rzekłem cicho.
Wpierw musieliśmy obmyślić jakiś sposób ucieczki. Podeszliśmy do okiennicy i przez szparę między jej deskami rzuciłem okiem na teren posesji. Sobótka i Herr Franz zniknęli gdzieś, ale ich głosy słyszałem po lewej stronie za oborą. Badali ogród wykrywaczem metali i zaczęli widać od końca posesji.
- W szopie mają samochody - rzekła mi do ucha Osa. - Jeden właściciela, drugi tego Niemca. Opel.
- No proszę - mruknąłem. - A jednak to Informator.
Uzgodniliśmy, że wyjdziemy na zewnątrz i uciekniemy wzdłuż obory ku domowi i bramie. Jeśli uda nam się niezauważenie dotrzeć do szopy, spróbujemy unieruchomić samochody. Potem znajdziemy dogodne miejsce do sforsowania siatki. Zanim opuściliśmy oborę, zostawiłem jeszcze wieczne pióro na klepisku, metr od adwokata. Chciałem dać mu szansę ucieczki. Niech się trochę pomęczy z piórem! Uważałem, że tak będzie w porządku.
Wprawdzie nie miałem żadnych powodów, aby mu pomagać, ale w końcu to dzięki jego wiecznemu pióru udało nam się wyswobodzić.
Skrzypnęły drzwi obory, ale zajęci eksplorowaniem terenu za oborą mężczyźni nie słyszeli naszego wyjścia. Przebiegliśmy na paluszkach wzdłuż ściany budynku i dotarliśmy do jego rogu. Pięć metrów dalej zaczynała się ściana szopy, w której znajdowały się samochody, w tyle za ogrodzeniem milczał las i kusił swoją wolnością.
- Zmiana planów - szepnąłem Osie na ucho. - Uciekajmy przez siatkę.
Jeszcze tylko Osa dała mi ręką znak, żebym zaczekał na rogu obory i wlazła do szopy.
Wleciała do wnętrza i zaraz do mych uszu doleciał krzyk kobiety z szopy. Jednak to nie Osa krzyczała.
- Franz! Szybko...! - darła się Danka po niemiecku. - Są tutaj...!
Zamilkła. Doskoczyłem do szopy i ujrzałem opadającą na betonową podłogę Dankę, którą powaliła jakimś ciosem Osa.
- Szybciej! - ponagliłem ją.
Osa nie chciała mnie słuchać. Wskoczyła do opla, zabrała z niego kluczyki, a z opony fiata bravo wyciągnęła sprawnie wentyl. Dopiero wtedy dała drapaka z szopy. Rozwścieczeni Sobótka i Herr Franz biegli już ku nam zaskoczeni przebiegiem sytuacji.
- Stój! - krzyczeli za nami. - Już po was! Stójcie!
Ich groźby były daremne. Dopingowani zastrzykiem adrenaliny, którą pompował do naszych żył strach, przeskoczyliśmy szybko siatkę i uciekliśmy w las. Biegliśmy minutę na oślep, aż wreszcie przystanęliśmy w jakimś gęstym zagajniku. Staliśmy metr od siebie, ciężko dysząc. Popatrzyłem w szafirowe oczy dziewczyny, w którym to oczach mógłbym się zakochiwać bez ustanku, w każdej ekstremalnej sytuacji, o każdej porze i bez żadnych ograniczeń. I nagle, nie wiedzieć czemu, wybuchliśmy śmiechem trudnym do opanowania. Śmieliśmy się i śmieliśmy, aż wygasła w nas energia pierwszej niekontrolowanej eksplozji.
- Co ty zrobiłaś Dance? - zapytałem przez łzy Osę. - Zadałaś jej cios karate?
- Nie znam karate. Walnęłam ją pięścią w nos.
Zamilkłem i popatrzyłem na nią zaskoczony.
- Należało się jej - skomentowała. - Za tę smarkulę i wszystkie złe słowa wypowiedziane pod moim adresem. Zdrajczyni.
- Mam nadzieję, że przeżyje.
- Mam nadzieję, że nie - dodała oschle.
I znowu się roześmieliśmy, ale już ciszej. Wydawało nam się, że z daleka słyszymy męskie krzyki, tłumione przez las, które zaraz jednak ucichły. Domyśliliśmy się, że z posesji numer 28 uciekł Robakiewicz i Herr Franz z Sobótką wszczęli rwetes. Po chwili zawarczał w lesie samochód, bliżej nas, więc ruszyliśmy w tamtym kierunku. Samochód warczał i przesuwał się w kierunku drogi na Orzysz, więc biegliśmy na skraj lasu. Ujrzeliśmy tam renault adwokata, który wyjeżdżał z wąskiej leśnej dróżki na asfalt. Dalej, sto metrów za nim wyskoczyli z bramy posesji Herr Franz z Sobótką, blokując adwokatowi drogę ucieczki.
Robakiewicz ruszył jednak na północ. Dodał gazu, aż autem zarzuciło, a my staliśmy już na szosie i machaliśmy do niego rękami. Widzieliśmy naszych niedawnych prześladowców, jak zniknęli na terenie posesji. Widocznie pobiegli do samochodów.
- Stój! - krzyczeliśmy na adwokata. - Zatrzymaj się!
Pojazd wydobył z siebie chmurę brudnych spalin, warknął głośniej, jak zarzynany świniak i ruszył z impetem przed siebie, nie zważając na nasze machanie. Odskoczyliśmy na bok, gdy renault adwokata otarło się niemal o nas.
- Ty bandyto! - krzyczała wściekle za oddalającym się renault Osa. – Ty niewdzięczniku!
Popatrzyliśmy smętnie za znikającym autem i korzystając z okazji, że właściciel posesji i turysta z Niemiec męczyli się w szopie z samochodami, przeszliśmy na drugą stronę drogi, gdzie zaczynało się inne ogrodzenie. Poszliśmy w kierunku jeziora wąską ścieżyną.
- Pospieszmy się - rzuciłem do Osy. - Herr Franz i Sobótka gotowi są pójść pod tawernę i sprawdzić, czy przypadkiem nie ma tam mojego “Wehikułu czasu”.
Moje obawy okazały się jednak nieuzasadnione - tawerna tętniła życiem, przystań roiła się od jachtów, wśród których cumowała moja niezdarna łajba, ale nigdzie nie było naszych prześladowców. Nie zdążyliby przybiec tutaj przed nami. Poza tym mieli problem nie tylko z samochodami. W obliczu ucieczki naszej trójki byli w poważnych tarapatach, wszak każdy z nas mógł zaskarżyć ich o napaść i nielegalne przetrzymywanie w oborze. Adwokat Robakiewicz już o to się postara!
Pomachaliśmy z daleka staruszkowi i bez namysłu wskoczyliśmy do kokpitu.
Popłynęliśmy na południe, jednak nie odważyłem się wpłynąć do zatoczki Kwik, co spotkało się z protestem dziewczyny.
- Teraz nie możemy tam popłynąć - tłumaczyłem jej. - Jeśli tylko Herr Franz i Sobótka chcą nas dorwać, pierwsze kroki skierują właśnie tam. Mam teraz inny problem.
Martwiłem się o Indianę i Bażanta, którzy gotowi byli wrócić do Nowych Gutów. A wtedy wpadną w ręce Sobótki i Niemca. Należało ich ostrzec i mogłem to uczynić jedynie w Trzonkach. Z drugiej strony dopłynięcie tam przez Roś zajęłoby nam zbyt wiele czasu. Osa zaproponowała zatem opłynięcie Półwyspu Szeroki Ostrów i krótki rejs do pobliskich Zdorów, w których funkcjonowała wypożyczalnia rowerów. To było jedyne słuszne rozwiązanie - ze Zdorów do Trzonków było bardzo blisko.
W małej wiosce położonej przy brzegu niewielkiej, otwartej zatoczki nie było gwarnie, a pękające w szwach pole namiotowe tchnęło spokojem. Stało tutaj kilka czynnych sklepów i wspomniana wypożyczalnia rowerów. Z trudem zacumowaliśmy przy jednym z kilku pomostów i bez namysłu pobiegliśmy na brzeg do wsi.
Pojechaliśmy początkowo wzdłuż jeziora, mijając wilgotne łąki, które wnet zastąpił chłodny i wilgotny las. Droga odbijała bardziej na południowy wschód. Pierwszą wsią, jaką minęliśmy, były Szczechy Wielkie oddalone od Zdorów o kilka kilometrów, leżące przy trasie Pisz-Orzysz.
Stamtąd mieliśmy już bardzo blisko do Trzonków, tym bardziej że wybraliśmy polną drogę, na skróty. Dzięki temu już po kwadransie ukazał się nam skraj wsi, gospodarstwo Chrzanów i rzadki zagajnik zaczynający się za jego ogrodzeniem. Wszystko fajnie, ale nigdzie nie było poloneza, brak było nawet świeżych śladów opon, co jednoznacznie wskazywało, że chłopców tutaj nie było. Dokąd, w takim razie, pojechali z Nowych Gutów? Pomyślałem o stodole Chrzanów stojącej na odległym polu. Po drodze opowiedziałem Osie o mojej ostatniej wizycie w tych stronach i poszukiwaniach chłopaków.
Przejeżdżaliśmy przez wieś. Jak na złość, niespodziewanie natknęliśmy się na powracającego traktorem z pola Chrzana. Spuściliśmy niżej głowy, ale kątem oka obserwowałem traktorzystę. Jak mi się zdawało, patrzył na nas uważnie, jakby mnie rozpoznał, ale nie dał po sobie tego poznać. Patrzył jednak na mnie zbyt długo. Podzieliłem się z Osą moimi obawami. Traktor warczał jeszcze za naszymi plecami złowrogo i dopiero po chwili odważyliśmy się zatrzymać się i zerknąć do tyłu. Traktor skręcił w dróżkę prowadzącą do gospodarstwa i zniknął nam z oczu.
- I co? - drwiła ze mnie Osa. - Panikujesz. Ten Chrzan patrzył na nas z ciekawości.
- Może i tak.
Pokazała się nam polna dróżka wrzynająca się łukiem w pola i ciągnąca się hen po samą stodołę Chrzana. Zatrzymałem się na tym małym skrzyżowaniu i długo patrzyłem na pozostawione na piachu ślady opon z nową uwagą. Pewien szczegół, który wówczas zignorowałem, dopiero teraz stał się dla mnie oczywistością. Ślady kół poloneza! Cztery opony. Widziałem je wyraźnie, nawet teraz nie zanikły jeszcze spod świeżych kół traktora. To świadczyło, że chłopcy musieli tutaj skręcić i pojechali w kierunku stodoły. Wtedy założyłem, że zaraz zawrócili i pojechali do Nowych Gutów. Gdyby jednak tak było naprawdę, na piachu widniałyby odciski nie czterech opon, a ośmiu. Rozumiecie? Skoro polonez skręcił w pole i pozostawił po sobie cztery ślady opon odciśnięte w piachu, to gdzie podziały się cztery “powrotne”? Wniosek był jeden - polonez skręcił w pole, ale nie wyjechał z niego na drogę.
- Masz rację - poparła mnie Osa. - Może chłopcy cały czas obserwują stodołę z ukrycia?
- Sprawdźmy to. Chciałbym, żeby tak było.
Miejsca na bezpieczne ukrycie się nie było tutaj wiele - trochę drzew owocowych, jakaś stara wiata, opuszczony magazyn i płaski jak talerz teren. Poloneza nigdzie nie zauważyliśmy. Za starą i uginającą się od ciężaru własnego dachu stodołą ślady opon poloneza skręcały z polnej drogi na kawałek nieużytków, które nie należały do Chrzana. Na wygniecionej trawie widniały bardzo widoczne ślady czterech opon, zakręcały za wiatą i ostrym łukiem zbliżały się do stodoły od tyłu.
- Oni są w tej stodole - rzekłem.
Nie było wątpliwości. Kilkadziesiąt metrów przed stodołą, tuż za wiatą, polonez się zatrzymał - o tym świadczyła mocniej wygnieciona przez opony trawa. Samochód stał tutaj dłużej - chłopcy zatrzymali się za wiatą i wyszli z samochodu. Potem, o dziwo, grzecznie wsiedli do samochodu i ruszyli prosto na stodołę. Wjechali posłusznie przez jej wrota do wnętrza. Dziwne. Domyśliliśmy się, że Chrzan zauważył ich, napadł na nich, obezwładnił i ukrył poloneza wraz z chłopcami w stodole. Poczułem na plecach zimny pot strachu. Kto wie, co tutaj się wydarzyło i co Chrzan zrobił młodym ludziom? I czyż tak postępuje człowiek uczciwy?
Zbliżyliśmy się do stodoły i oparliśmy rowery o starą, szarą cegłę. Zamknięte na solidną kłódkę wrota strzegły dostępu do środka.
- Indiana! - krzyknąłem. - Bażant! Jesteście tam?
- To my! Osa i Paweł!
Zdawało nam się, że wewnątrz coś zadudniło - metaliczny dźwięk, który na nasze nawoływania nasilał się za każdym razem. Tak, tam byli chłopcy!
- Pewnie ich związano - rzekła wystraszona Osa. - Tak, jak nas w oborze Sobótki. Ku zdziwieniu dziewczyny poprosiłem ją o spinkę do włosów i zabrałem się do otwarcia kłódki z wprawą wytrawnego włamywacza - tę kontrowersyjną umiejętność nabyłem wiele lat temu w okolicznościach całkowicie szlachetnych, a mianowicie w wojsku. Czasami, gdy wymagała tego sytuacja - a teraz, wierzyłem, że nadeszła ku temu odpowiednia pora - korzystałem z nauki, jakiej udzielił mi pewien cwany żołnierz, który później został komandosem. Swego czasu posiadałem małe urządzenie, które mi podarował, wytrych pasujący do każdego prostego zamka, ale ów “klucz” zgubiłem po latach pracy w terenie. Na tyle jednak znałem mechanizm działania prostych zamków, że za pomocą spinki umiałem otworzyć każdą kłódkę.
- Z czego się śmiejesz? - zapytała, obserwując uważnie moje zabiegi.
- W Nowych Gutach uratowało nas wieczne pióro. Tutaj może uratować chłopców twoja spinka. Otwarte!
Trzasnęła otwierana kłódka, odskoczył skobel i zdumiona Osa popatrzyła na mnie z zaskoczeniem graniczącym z podziwem.
- Myślałam, że jesteś detektywem - szepnęła i otwarła wrota.
W mrocznym i dusznym wnętrzu stodoły zastaliśmy stojącego poloneza, w którego wnętrzu znajdowali się chłopcy. Unieruchomiono ich, związano i rzucono niedbale na siedzenia. Indiana i Bażant mieli usta zakneblowane kawałkami worka i sznurka, spoceni tkwili wewnątrz auta w niewygodnych pozycjach. Nasze pojawienie się odebrali z wielką ulgą.
- A ja was szukam nad Śniardwami - westchnąłem i zaraz sposępniałem. - Co tu się wydarzyło?
Opowiedzieli. Dali się zaskoczyć Chrzanowi, który widocznie już we wsi nabrał podejrzeń, że jest obserwowany. Zwabił ich tutaj i napadł w stodole, chłopcy zostawiwszy bowiem poloneza za wiatą, podeszli bliżej stodoły zainteresowani tym, że Chrzan długo z niej nie wychodził. Zaskoczył ich tutaj i unieszkodliwił. Bażantowi nabił solidnego guza, Indiana przewrócił się na klepisku i dzięki temu uniknął bólu. Chrzan związał ich, zakneblował i potem poszedł po samochód.
- To napaść - gderał Bażant. - Napaść na nieletnich... ja mu pokażę.
- Drań chciał nas przetrzymać, abyśmy powiedzieli mu, co wiemy - dodał szczęśliwy z uratowania Indiana.
- A co my wiemy? - uniósł wyżej brwi Bażant.
- No właśnie, nie za wiele.
- Co mu powiedzieliście? - spytałem poważnym tonem.
- Nic ciekawego... że szukamy skarbu ariańskiego...
- Ten Chrzan ciągle nas pytał i pytał. Był tu dwa razy i ciągle zadawał te same pytania. Widać chciał nas zmiękczyć.
- Ale my nic nie wiemy, proszę pana. Normalnie, my nic nie wiemy. Nie wiemy, gdzie jest skarb i czym on jest?
- Ale Chrzan o tym nie wiedział - weszła w słowo Osa. - On uważa, że skarb istnieje. A jeśli skarb istnieje, to znaczy, że Chrzan nie dobrał się do niego. Musicie jednak, chłopcy, wiedzieć, że zdaniem Pawła nie było żadnego skarbu ariańskiego.
- Nie było? - wytrzeszczyli ze zdumienia oczy.
- Nie było - kiwnąłem głową.
- Był - rzekła z naciskiem Osa.
- Nie było!
- Zaraz, to my się narażamy dla jakiegoś skarbu, którego nie było? – zajęczał rozczarowany Indiana.
- Nie tylko ty - poklepałem go po ramieniu.
Opowiedziałem im w skrócie o naszej przygodzie w oborze w Nowych Gutach i o naszej ucieczce.
- To drań! - wydął usta w geście pogardy Indiana. - Ten adwokat.
- A kim jest ten Niemiec?
- Prawdopodobnie to nasz Informator i Przeciętniak. Pogadaliśmy jeszcze trochę o całej sprawie, zapominając o grożącym nam niebezpieczeństwie, gdy usłyszeliśmy groźny warkot dochodzący od strony drogi. Traktor. Tak warczały ciągniki rolnicze. Ten hałasował przynajmniej za dwa, jakby jego kierowca jechał z zawrotną, jak na tego rodzaju pojazd prędkością. Wyskoczyliśmy ze stodoły i ujrzeliśmy jadący w naszym kierunku traktor kierowany przez Chrzana. Pojazd znajdował się na dróżce polnej kilkadziesiąt metrów przed stodołą i wzbijał za sobą tumany kurzu, warcząc jak zły pies. Domyśliłem się już, że rolnik rozpoznał mnie we wsi i postanowił rozprawić się ze mną ostatecznie. Nie mieliśmy za wiele czasu na ucieczkę.
- Otwierajcie wrota! - krzyknąłem do chłopców. - I do samochodu! My z Osą odciągniemy traktor od stodoły. W tym czasie odjedziecie stąd. Spotkamy się u mnie w domu nad jeziorem! Szybko!
- Panie Pawle! - wystraszył się Indiana. - Ale Chrzan zabrał nam kluczyki!
Bażant pociągnął go ku sobie i kazał otwierać wrota.
- Cicho! Otwieraj!
Jak tylko zobaczyłem Bażanta mocującego się z kablami w samochodzie, nabrałem pewności, że ten chłopak umiał zapalać samochody bez użycia kluczyków. Czego chcecie, ja potrafiłem otwierać zamki zwykłą spinką! On nie mógł zapalać samochodów?
Wsiedliśmy z Osą na rowery, gdy traktor skręcał po kawałku pola prosto na stodołę. Pedałowaliśmy z całych sił, oddalając się od stodoły szybko i łatwo, traktor zaś - zgodnie z moimi przewidywaniami - natychmiast ruszył za nami. Dopiero gdy z wrót stodoły wyjechał polonez, Chrzan stracił orientację i wyhamował na polu. My w tym czasie zbliżaliśmy się brzegiem wszechobecnego tu żyta w kierunku drogi Pisz-Orzysz, a ciągnik brawurowo wykręcał już gotów do zaatakowania poloneza. Jednakże auto prowadzone przez Bażanta było szybsze i pruło w kierunku wsi. Chłopcy byli wolni. I chociaż Chrzan ruszył za nimi w pościg, to jednak z każdą sekundą dystans dzielący go od samochodu zwiększał się.
A my długo jeszcze pedałowaliśmy z zaciętością, aż ukazała nam się asfaltowa droga.
Najpierw oddaliśmy rowery w Zdorach i przenieśliśmy się na “Wehikuł czasu”. Zawróciliśmy na północ do zatoczki Kwik i z początku ostrożnie, a potem już z większą pewnością dobiliśmy do samotnie cumującego “Magnata”. Na pierwszy rzut oka wydawało się, że brzeg jest “czysty” i nikt na nas nie zastawił pułapki. Herr Franz i Sobótka mieli teraz inne zmartwienie niż urządzanie polowania na mnie i Osę. Być może Niemiec pakował się już, aby opuścić nasz kraj, a Sobótka zamknął dom i wyjechał z Nowych Gutów (w obawie przed oskarżeniami o napaść i przetrzymywanie nas wbrew naszej woli). Czy skarb był wart tego ryzyka? “Magnat” był pusty - nigdzie śladu intruza. W ten oto sposób w dwa jachty ruszyliśmy w rejs na południe.
Kiedy wypływaliśmy z kanału na Roś, słońce oblewało już gęstą, czerwoną poświatą Pisz położony w dali, na drugim brzegu. Na przystani przy ujściu rzeki nie znaleźliśmy wolnego miejsca, więc na brzeg dopłynąłem pontonem, Osa zaś miała zostać w charakterze strażnika. W tym czasie udałem się na posterunek policji, aby o wszystkim opowiedzieć mundurowym. Poszukiwanie skarbu weszło w niebezpieczną fazę, skończyły się żarty. Poszło dość łatwo i szybko. Spisano moje pierwsze zeznania, ale gdy przyszła pora na pytania, zaczęły się drobne problemy. Bo tak naprawdę nie wiedzieliśmy, co było przedmiotem poszukiwań Herr Franza, adwokata Robakiewicza i moim? Jaką rolę odgrywał w tej całej sprawie Chrzan? O jaki skarb chodziło? Policja obiecała zająć się sprawą rano, przesłuchać świadków i powiadomić mnie o rezultatach śledztwa. Przy okazji dowiedziałem się, że adwokat nie wniósł oskarżenia, ba, on nawet nie był dzisiaj na policji. Ale to nie był żaden dowód jego winy. Miał prawo nie wnosić oskarżenia o uwięzienie w oborze. Oficer spisujący moje zeznania patrzył na mnie pod koniec zeznań z przymrużeniem oka, a gdy tylko wyszło na jaw, że pracowałem kiedyś w Ministerstwie Kultury i Sztuki jako detektyw, stracił cierpliwość.
- No dobrze - sapnął i wstał od biurka. - Niech pan teraz wraca do domu i całą sprawę nam zostawi. Pojeździmy, popytamy, a pana niech już głowa o nic nie boli. I niech pan powie swojej przyjaciółce, żeby do nas przyszła rano... spiszemy i jej zeznania.
- Niech pan tylko pamięta - rzekłem na odchodnym - że Robakiewicz nielegalnie wszedł w posiadanie starej księgi. A to jest własność publiczna.
Spełniwszy swój obywatelski obowiązek, wyszedłem.
Ostatni odcinek rejsu na wschód odbyliśmy przy małym, zanikającym wietrze. Nie wiem, jak Osa, ale ja czułem ogromne zmęczenie, zresztą z dziewczyny chyba także uleciała charakterystyczna dla niej energia. Na moją przystań dobiliśmy po dwudziestej pierwszej. Na brzegu czekali na mnie młodzi ludzie ze Skórką.
- Nareszcie! - wołali z brzegu, a pies merdał radośnie ogonem. - Witamy!
- Nie było żadnej wizyty? - pytałem, wiążąc linę cumowniczą. - Spokój!
- Może to cisza przed burzą...
- E tam. Byliście na policji?
- Byliśmy.
Po chwili z kubkami gorącej herbaty, pętem kiełbasy w ręku i pajdami wczorajszego chleba zasiedliśmy przed domem, mając wspaniały widok na czerwonawe jachty, senną wodę i zachodzące daleko za jeziorem słońce. Nawet Skórka wydawała się już zdrowa i odzyskała apetyt. Żadnych podejrzanych jachtów wokoło, nikogo obcego za drzewem, ale to nie oznaczało, że byliśmy całkowicie bezpieczni. Pozwoliłem wpierw wygadać się chłopcom, a następnie wygoniłem młodzież do domu.
- Mieliśmy odbyć naradę - zaprotestowali. - A pan nas wygania do łóżek?
- Jest późno - gderałem. - Rodzice martwią się o was. Lepiej teraz pojechać niż wracać po nocy. Poza tym jesteśmy wszyscy zmęczeni. Zostawmy policji całą sprawę, ot co!
- Teraz mamy oddać sprawę policji? - dziwili się niezadowoleni.
- Bo Paweł czuje się rozgoryczony - wtrąciła Osa. - Myślał, że znajdzie skarb, ale doszedł do wniosku, że nie ma żadnego skarbu.
- Jak to nie ma? Jak to nie ma?!
- Powiedziałem, że nie ma żadnego skarbu ariańskiego - rzekłem cicho.
- To znaczy, ze jest inny skarb - ucieszyli się. - Nie ariański?!
- O tym pogadamy jutro - popędzałem ich.
Odprowadziliśmy młodych ludzi do poloneza. Gdy zniknęli nam z oczu, wróciliśmy na krzesła przed domem.
- To o co chodzi z tym skarbem? - zapytała Osa. - Nie ma skarbu ariańskiego, ale jest jakiś inny? Jak to wyjaśnisz?
- Jeśli wierzyć w opowieść adwokata, to sygnet z lewartem w koronie dostał jego dziad, pastor Grattke, od Karola Duszy. Pytanie brzmi, skąd miał go Dusza? Taki sam sygnet posiada jeszcze Alojzy Chrzan. Tak więc cennych przedmiotów było więcej.
Opowiedziałem jej o zaginionych w czasie wojny cennych rzeczach należących do rodziny B. herbu Lewart z Radomia.
- Uważasz, że Dusch vel Dusza nie znalazł żadnego skarbu? - zapytała mnie wprost. - Ograbił rodzinę B. z Radomia?
Rozłożyłem bezradnie ręce.
- Gdyby pogadać z Alojzym Chrzanem, wtedy dowiedzielibyśmy się więcej o tej sprawie. Skąd, do licha, ma ten sygnet?
- Pół roku temu odwiedziłam dom Chrzanów - chrząknęła zakłopotana Osa – i zastałam pana Alojzego samego. Staruszek niechętnie mówił, ale przyznał się w końcu, że sygnet ofiarował mu sam Karol Dusch. To było w 1945 roku i miało być formą zapłaty za opiekę nad jego rodziną. Jak wiesz, Dusch w trakcie ucieczki został oddzielony od swoich bliskich i zapędzony do obsługi bydła. Być może wtedy dał Chrzanowi sygnet. Pan Alojzy twierdził, że Duschowie i Chrzani żyli ze sobą w zgodzie od wieków...
- Wiedziałaś - szepnąłem zaskoczony jej słowami i jednocześnie zły. - Wiedziałaś i nie powiedziałaś mi o tym. Co jeszcze wiesz?
Wtem do moich uszu doleciał jakiś szelest za domem. Drgnąłem nie tylko ja i Osa, co przede wszystkim Skórka, która pomimo opatrunku poleciała żwawo za dom. Szczekała jak najęta, ale zaraz zaskomlała, zapiszczała, jakby spotkała kogoś znajomego.
- Skórka! Wróć! - wołaliśmy za nią.
Na wszelki wypadek rozdzieliliśmy się. Dziewczyna poszła za psem, a ja obszedłem dom z drugiej strony. Spotkaliśmy się za domem. Ujrzeliśmy tam Dankę trzymającą na rękach psa. Obok niej stał Herr Franz z nożycami ogrodowymi w ręku. Zaśmiał się na nasz widok szyderczo i zbliżył do Danki. Dopiero teraz zauważyłem zaczerwienienie na jej twarzy, ślad po uderzeniu pięścią zadanym jej przez Osę.
- Myślałem, że państwo już są w drodze powrotnej do Niemiec - odezwałem się.
- Skąd wiesz, że przyjechaliśmy z Niemiec? - warknęła Danka.
- Cicho, głupia babo - syknął na nią Herr Franz i stanął przy niej z nożycami uniesionymi na wysokości psa. - Przede wszystkim, proszę o spokój, bo psu stanie się krzywda.
- Pozwolisz mu na to? - zwróciłem się błagalnie do Danki. - Jesteś dobrym człowiekiem, Danka, bo Skórka cię lubi. Dlaczego współpracujesz z tym człowiekiem?
- To... to mój mąż - wydukała.
Tylko Osa westchnęła niepocieszona tym dialogiem.
- Cicho! - krzyknął zdenerwowany Niemiec. - Sprawa jest poważna. Musimy was związać. Tylko bez sztuczek, bo odetnę psu łapę. Musisz wiedzieć, Herr Daniec, że w Niemczech mam dom z ogródkiem i umiem używać nożyc ogrodowych.
Już więcej nic nie mówiliśmy. Za Danką i jej facetem leżał gotowy do związania nas sznur. Herr Franz kazał Osie mnie związać, a następnie sam fachowo unieszkodliwił dziewczynę. Byliśmy bezbronni, jak dzieci w kołysce, ale przynajmniej Skórka była wolna.
Danka puściła psa wolno.
- Teraz gadaj, co naprawdę wiesz o sprawie - rzucił mi prosto w twarz Herr Franz.
Osa popatrzyła na mnie z udawanym strachem. Grała.
- Powiedz mu to, Pawle. Błagam.
- To jednak coś, wiecie?
- On wie - rzekła dziewczyna.
- Mów!
- Karol Dusch nie znalazł przed wojną żadnego skarbu ariańskiego - wyjaśniałem. - Dopiero w czasie wojny wpadły mu w ręce cenne przedmioty należące do szlacheckiej rodziny z Radomia. Karol Dusch był w posiadaniu cennej kolekcji, stąd te sygnety z lewartem. Nie wiem, jak adwokat Robakiewicz wszedł w posiadanie sygnetu, ale ja mu wierzę, że dostał go od pastora Grattkego. Czy wiedzą państwo, że pastor zdjął sygnet z palca Duszy vel Duscha, gdy ten wyzionął ducha?
- Dobra, co mnie to obchodzi? - warknął Herr Franz. - Mnie interesuje, gdzie jest reszta skarbu...
- Przecież powiedział panu, że nie ma skarbu - zdenerwowała się Osa.
- Franz, wracajmy - zajęczała Danka.
- Cicho, babo! Nie ma skarbu, powiadacie? - zwęził chytrze oczka.
- A co oznacza ten zapisek...?
Herr Franz wyjął jakąś karteczkę z kieszeni i odczytał na głos znany mi już szyfr napisany ołówkiem w starej księdze: “1435 [l 8.50] h7 E (20)”.
- Wiesz, gdzie to znaleźliśmy, Herr Daniec?
- W starej księdze.
- Nie! W ogrodzie Różańskiego, a właściwie to na części byłej posesji Karola Duszy. Słoik z kilkoma zapiskami. Zamiast skarbu w ogrodzie, Sobótka znalazł słoik z kartkami papieru wewnątrz. Karol Dusza zostawił to zamiast testamentu. Dziwna sprawa...
- Co jest w tych zapiskach? - zapytałem.
- Mapa powiatu piskiego i okolic z zaznaczoną linią kolejową...
- Dłutowo-Pisz-Orzysz? - podniosła wyżej brwi Osa.
- Zgadza się. Wiecie dużo, co?
- Interesowała mnie ta linia kolejowa, gdyż jak wynika z opowieści Marty D., jej mąż miał ponoć pójść na południe wzdłuż linii kolejowej.
- O co tu chodzi? - zdenerwowała się Danka. - Z tą linią kolejową? Tracę cierpliwość, Franz! Wracajmy.
- Cicho! - zbeształ ją. Jej mąż nie był przysłowiowym przeciętniakiem. Był kimś zupełnie innym, nieprzeciętną, złą i władczą osobowością. - Nie wtrącaj się. Nie widzisz, że to co gadają, pasuje do całej układanki? Gdyby Dusza wiedział, gdzie jest skarb, po co zakopywałby w ziemi słoik z mapą i szyfrem?
- Może w razie czego, gdyby go pamięć zawiodła.
- Słoik mógł zakopać Różański - wtrąciłem.
- Co dalej oznacza, że gra toczy się o jakiś skarb! - zarechotał Herr Franz.
- Skarbu nie było - rzekłem niewzruszony.
- Franz - zajęczała Danka. - Wracajmy. Oni nic nie wiedzą. Mówię ci to. Inaczej Paweł powiedziałby mi.
- Cicho! - ryknął Franz.
I w tym samym momencie od strony lasu dobiegł nas warkot silnika. Jakieś potężne reflektory skierowały swoje żółte snopy prosto na nas, oświetlając nie tylko dom, ale i jezioro.
Warkot niósł się głośnym echem po okolicy, nadjeżdżający z mocą czołgu pojazd zatrąbił na nas wysokim falsetem i zbliżał się nieubłaganie w naszą stronę, pokonując z łatwością zbocze.
Franz i jego żona zgłupieli, zaś przerażona Skórka pobiegła w popłochu do domu.
- Policja! - wyrwało mi się.
Na te słowa Herr Franz i Danka rzucili się do ucieczki. Pobiegli wzdłuż domu, kierując się zaraz w stronę lasku sąsiadującego z cyplem. Prawdopodobnie gdzieś tam w górze, z dala od domu zaparkowali samochody. Uciekali, aż się kurzyło, ale po chwili my sami patrzyliśmy z przerażeniem, jak duży pojazd zbliża się do nas z okrutnym hałasem wytwarzanym przez potężny silnik. Światła jego reflektorów świeciły nam prosto w oczy, a w uszy kłuł ów przedziwny falset klaksonu.
Wreszcie dziwny pojazd z opuszczonym brezentem stanął przed nami w odległości pięciu metrów, zgasły światła drogowe i zapaliły się pozycyjne. Dzięki temu mogliśmy zobaczyć przed sobą masywną karoserię jakiegoś robaka z dwoma umieszczonymi nad zderzakami ślepiami gigantycznego owada. Pojazd był niezgrabny i nie przypominał wcale policyjnego łazika. To był dużo większy pojazd o kształcie nieco upodabniającym go do rajdowych samochodów występujących na rajdach pustynnych, ale miał wiele cudnych dodatków i był jakiś taki szpetny.
Najdziwniejsze w tym wszystkim było to, że z pojazdu wyskoczył ku nam... pan Tomasz.
- Co tu się dzieje?! - krzyczał i zerknął zaraz za uciekającymi zboczem intruzami. - Kto was tak urządził?
- Pan Samochodzik? - zaniemówiła Osa i z rozdziawionymi ustami gapiła się na
mojego szefa, jakby zobaczyła szacha perskiego.
- Pani mnie zna? - zdziwi się szef i chrząknął, po czym zdjął na chwilę z nosa okulary w rogowej oprawce.
- Z widzenia - odparła.
- Szefie! - nie wytrzymałem. - Niech nas pan rozwiąże.
- Naturalnie. A nic wam się nie stało? Kim są ci ludzie?
- Niech uciekają. Daleko nie uciekną. Zawiadomimy policję o ich powrocie do Niemiec.
Patrzyłem jak zahipnotyzowany na ów dziwny pojazd, którym przyjechał Pan Samochodzik.
- Co to jest, na Boga? Ten czołg... ?
- Pod maską ma silnik astona martina V8 vantage o mocy 550 KM, tuningowany... karoserię ściągnięto z jakiegoś pojazdu uczestniczącego w rajdzie Paryż-Dakar. Blacha była porozbijana, ale udało się mechanikowi złożyć ją do kupy. To nasz nowy wehikuł, Pawle!
- Zaraz - zaschło mi z wrażenia w gardle. - Chce pan powiedzieć, że...
- Tak! Nasz departament wznowił służbę! Monika chciała ci to powiedzieć, ale rzuciłeś słuchawkę...
Miał rację, to było w domu Chrzanów, gdy zadzwoniłem przypadkowo do Moniki. Nasza sekretarka chciała obwieścić mi radosną wiadomość, ale ja wtedy byłem zajęty złotym sygnetem tkwiącym na palcu starego Alojzego Chrzana.
ZNOWU ODWIEDZAMY POSTERUNEK * WSPÓLNICY OSKARŻAJĄ SIĘ WZAJEMNIE * CO KRYJE POD MASKĄ NOWY WEHIKUŁ? * ŚRUBA * KOLEJNY TROP, CZYLI DOKSZTAŁCAM SIĘ Z KOLEJNICTWA * W DŁUTOWIE O LINII KOLEJOWEJ * WYKOLEJONY SKŁAD KLUCZEM DO ROZWIĄZANIA ZAGADKI *
CO TO JEST “1435”? * W LESIE POD KAŁĘCZYNEM * SKARB W DREWNIANEJ SKRZYNI * LIST MASZYNISTY, CZYLI OSTATNIA TAJEMNICA OSY * MUSZKIETEROWIE GÓRĄ * WEHIKUŁEM DO JEZIORA * PROSZĘ WEZWAĆ POLICJĘ!
Dzień później staliśmy przed budynkiem posterunku w Piszu. Jeszcze tej samej nocy policjanci potraktowali nasze zeznanie bardzo poważnie, co zawdzięczaliśmy wyjaśnieniom pana Tomasza. Dzięki reakcji na nasze doniesienie o napaści na mnie i Osę, na granicy w Świecku ujęto Herr Franza i Dankę. Pół godziny temu zeznania złożył także Alojzy Chrzan, którego wskazaliśmy jako świadka wydarzeń rozegranych w okolicy w 1945 roku, i jego syn Romuald, oskarżony o napaść na chłopców i uwięzienie ich w stodole. Alojzy Chrzan potwierdził wprawdzie, że znał dobrze rodzinę Duschów z Pożeg, a pamiętnej zimy 1945 roku pomagał nawet kuzynce Duschów Annie z Kowalewa, potem los zetknął go na krótko z Karolem podczas ucieczki, widzieli się przez chwilę przy kolumnie bydła, co potwierdziła sama Marta D. w swojej opowieści. Tej to nocy Karol Dusch dał mu złoty sygnet z wizerunkiem lewarta, jako zadośćuczynienie za pomoc i opiekę nad jego rodziną. Alojzy Chrzan nie słyszał jednak o żadnym skarbie i nigdy więcej nie widział już Karola Duscha. Nie miał pojęcia, że ten zamieszkał po wojnie w Nowych Gutach i zmienił nazwisko na Dusza.
Szybko dano spokój z zadawaniem pytań staruszkowi - stan jego zdrowia uniemożliwiał męczące przesłuchanie. Natomiast z nawiązką policja zajęła się jego synem Romualdem. Jak tłumaczył policji rolnik, napadł na chłopców z głupoty, zdenerwowany faktem, że “gówniarze wtargnęli na jego pole”. Wziął ich za złodziei. Żałuje on teraz swojego czynu i gotów jest dogadać się polubownie z rodzinami chłopców.
Z samego rana składał też zeznania Sobótka z Nowych Gutów, który przyciśnięty do muru przez policję zaczął obciążać adwokata Robakiewicza. Wyszło na jaw, że adwokat załatwił mu kupno posesji numer 28, ale w tym fakcie nie dopatrzono się żadnych niezgodności z prawem. Wprawdzie potwierdziliśmy zgodnie, że Sobótka wraz z Herr Franzem przetrzymywali nas w starej oborze, ale adwokat Robakiewicz wycofał szybko to oskarżenie obciążające byłego kompana. Jak się domyślaliśmy, próbował ułożyć się z prawnikiem Sobótki na boku. Udało się natomiast wymóc na adwokacie zwrot starej księgi wraz z brakującymi stronami. Rzeczywiście ich zawartość nie wniosła niczego nowego do sprawy skarbu, choć autorka zacytowała fragment jedynego listu, jaki dostała od męża po wojnie, w którym to Karol kazał jej zapamiętać ów dziwny zapisek znaleziony później w słoiku i zapisany na marginesie ołówkiem w starej księdze.
Ta sprawa miała się jeszcze ciągnąć i ciągnąć, a o rzekomym skarbie ukrytym przez Karola Duscha wciąż niewiele wiedzieliśmy.
Policjant, który spisywał moje zeznania dwie noce temu, stał z nami przed budynkiem policji i gapił się na zaparkowany obok wehikuł o długości 4,5 metra. Oglądany z zewnątrz przypominał ten pojazd wstrętnego robala, któremu wyrwano skrzydła i zamiast odnóży wstawiono kółka, był on wysoko zawieszony, a ważył blisko dwie tony. Ciemnozielonej barwy karoseria była wyklepaną niestarannie blachą rajdowego samochodu, który uległ ciężkiemu wypadkowi. Silnik astona martina zapewniał jednak gigantyczną moc i wystawiał twórcy tego wehikułu cenzurkę genialnego majsterkowicza. Jak powiedział pan Tomasz, pojazd ów był darem starego kolekcjonera, któremu szef pomógł odnaleźć zbiór obrazów. Podarek spłynął na nasz departament dosłownie dwa tygodnie temu, kiedy darczyńca był już na łożu śmierci. W testamencie kolekcjonera i bogatego dziwaka była klauzula zobowiązująca do miesięcznej wpłaty na konto naszego departamentu z tytułu utrzymania wehikułu. Jego twórca zobowiązał się do opłacania wszelkich podatków i napraw pojazdu po swojej śmierci.
Nie ma co, znaleźliśmy wspaniałego mecenasa! Wobec tak niezwykłego daru, pani minister przyszło łatwiej podjąć decyzję o wznowieniu pracy Departamentu Ochrony Zabytków, tym bardziej że nasz darczyńca przekazał na rzecz ministerstwa swoją kolekcję obrazów.
- Co to jest, jak pragnę zdrowia? - drapał się po głowie policjant i bojaźliwie oglądał wehikuł z każdej strony. - Nigdy czegoś takiego nie widziałem? To jeździ?
- O tak - zapewniał go pan Tomasz. - Na prostej drodze ciągnie dwieście osiemdziesiąt, jak nic. Tylko że nasze drogi nie nadają się do tak szybkiej jazdy. Poza tym, ja nie lubię szybkiej jazdy.
- Ile, pan powiadasz? - dziwił się policjant. - Dwieście osiemdziesiąt? Pan raczy żartować? I ta kupa złomu się nie rozpadnie?
- Nie! Gdyby nie blokada szybkości, ten pojazd mógłby pojechać ponad trzysta na godzinę. Niech pan zerknie na silnik.
Policjanta zatkało. Nie tylko zresztą jego - mnie również. Dwanaście cylindrów musiało robić wrażenie nawet na laikach motoryzacji.
- Ale ja - mówił pan Tomasz - mam same kłopoty z tym wehikułem. Proszę sobie wyobrazić, że posiada on za kołem kierowniczym dwie manetki. Prawa służy do zmiany biegów w górę, lewa do redukcji. Wybór biegu wstecznego jest jeszcze bardziej skomplikowany. Uczyłem się tego całą niedzielę. Otóż, należy się zatrzymać, w trosce o sprzęgło użyć hamulca ręcznego i przyciskając jednocześnie obie manetki ustawić pozycję biegu jałowego “N” i dopiero wtedy wcisnąć bieg wsteczny, który umieszczono na konsoli środkowej. W porównaniu z najnowszym modelem astona vanquishem, to “dzika”, ciężka i niezbyt zwrotna bestia. Rozpędza się długo, co jest efektem zmian w układzie sterującym sześciobiegową sekwencją skrzyni biegów i zmian dostosowawczych poczynionych przez mechanika. Hałasuje przy tym jak ciężarówka. Zostawiono oryginalne hamulce Brembo, są nie do zdarcia, zmieniono ogumienie na krajowe, gdyż oryginalne Yokohamy nie są właściwe do jazdy w deszczu i piekielnie trudno je dostać. Przełączniki, jakie pozostawiono, pochodzą z forda, ale jest ich, jak widzicie, niewiele. Zmieniono tapicerkę, wykończenie wnętrza, konsoli i drzwi, dodano zabytkowe reflektory i całość naciągnięto brezentem. Uff... meczą mnie te dane, ale wykułem je na pamięć.
- Zaraz! - zawołał policjant i uklęknął z tyłu wehikułu. - A co to jest? Środkowym palcem wskazywał na śrubę z tyłu samochodu.
- Bo widzi pan - rzekł tajemniczo pan Tomasz - ten pojazd pływa po wodzie.
- Że co???
- To taka amfibia.
- Żartujecie ze mnie? - żachnął się policjant.
Wzruszył ramionami, podał nam rękę i oddalił się zakłopotany.
Powróciwszy pod mój dom, zastaliśmy tam młodych ludzi. Zapomniałem wcześniej dodać, że na dzisiaj zaplanowaliśmy wspólne ognisko pożegnalne, na które zaprosiliśmy również Osę. Polonez Bażanta stał niechlujnie zaparkowany przed płotkiem. Na nasz widok wysypali się przed dom razem ze Skórką. Obiegli zaraz wehikuł i zaczęli go oglądać, zadając przy tym mnóstwo pytań.
- Już chodzą słuchy w Piszu, że jakiś dziwak przyjechał z Warszawy dziwnym pojazdem - mówili.
Pan Tomasz kazał powtórzyć młodzieży to wszystko co opowiedział o wehikule policjantowi i poszedł spacerkiem na brzeg jeziora. Dopiero gdy pierwsza fala podziwu minęła, przystąpiliśmy do zbierania chrustu, a i tak młodzi męczyli mnie pytaniami o zawód detektywa. Już wiedzieli o naszej pracy zbyt dużo, aby reagować milczeniem – fascynowały ich nasze przygody i skarby, które w naszej karierze odnaleźliśmy. Po godzinie dotarła do nas Osa, która zacumowała na przystani obok mojej łajby. Wreszcie miała okazję poznać bliżej Pana Samochodzika. A potem zajadaliśmy kiełbaski do późna i rozmawialiśmy o sprawie, którą zajmowaliśmy się przez ostatnie dni. Wraz z pozostałymi uczestnikami ogniska czułem jednak pewien niedosyt, wszak nie znaleźliśmy skarbu i nie wiedzieliśmy wtedy, czy on w ogóle istniał.
Na pierwszy poważniejszy trop wpadłem nazajutrz w bibliotece, gdy porządkowałem swoje rzeczy. Nic nie zapowiadało odkrycia. Był kolejny upalny dzionek, fala turystów uległa wzmocnieniu - wymieniły się turnusy, doszły nowe kolonie, słowem zrobiło się cieplej i gwarniej. Jezioro dosłownie roiło się od białych żagli, chociaż na Śniardwach było ich znacznie więcej. Tutaj w Piszu było jeszcze w miarę spokojnie, ale im bliżej większych ośrodków wczasowych i większych jezior na północy, tym bardziej wypoczynek stawał się udrękę.
Robiłem porządki w mojej szafce, umówiwszy się wcześniej z panem Skrzeczyńskim na szesnastą w sprawie wymówienia umowy o pracę. Mój obecny przełożony okazał spore zdziwienie niespodziewaną decyzją, ale wobec perspektywy pracy w moim dawnym resorcie, nie było mowy o zostaniu w Piszu chwili dłużej. Męczyła mnie sprawa skarbu, ale nie było innej rady, należało wracać do stolicy. Pan Tomasz skorzystał z wolnego czasu i przesiadł się z wehikułu na jacht. Byłem sam w bibliotece, gdy w moje ręce wpadła książka historyczna o Piszu wypożyczona z sąsiadującego z biblioteką muzeum. Była tam wzmianka o dawnej linii kolejowej, zamieszczono mapkę starego traktu, którego fragment udało nam się z młodzieżą nie tak dawno zwiedzić. Już miałem zamknąć księgę, gdy mój wzrok natrafił na stare zdjęcie lokomotywy. Był tam cały opis techniczny takiej lokomotywy, która musiała jeździć po torach jeszcze w 1945 roku. Pewien szczegół techniczny, niezwiązany zresztą bezpośrednio z lokomotywą, zwrócił moją szczególną uwagę.
Patrzyłem i patrzyłem jak zahipnotyzowany, wstrzymałem oddech na długo. Kiedy udało mi się zrobić wydech, a po nim głęboki wdech, zgarnąłem tę książkę wraz z innymi i pobiegłem do muzeum. Oddałem pożyczone wcześniej pozycje i poprosiłem o katalog, w którym wyszukałem kilka interesujących mnie pozycji z dziedziny kolejnictwa. Przeglądając stare zdjęcia i czytając opisy techniczne, nabrałem przekonania, że Osa była bliska rozwiązania naszej tajemnicy, ale - zdaje się - sama o tym nie wiedziała. Na koniec znalazłem starą broszurę, w której zamieszczono dawne rozkłady pociągów.
Nasyp zaczynał się stopniowo oddalać od szosy. Na skraju lasu na torowisko wkraczała polna droga, prowadząca do Jeży - największej osady na tej trasie, liczącej przed wojną ponad sześciuset mieszkańców. Był tam także kościół z 1866 roku z dzwonami odlanymi w odlewniach w pobliskim Wądołku.
Za lekkim łukiem żwirowego nasypu zaczynał się teren stacji, z zachowaną solidną rampą i rowkami odwadniającymi. Resztki fundamentów zabudowań stacyjnych niszczały. Kawałek dalej torowisko było odgrodzone i leżały przy nim sterty betonowych podkładów. U podnóża potężnych skarp dawnych piaskami w Jeżach szlak został całkowicie rozjeżdżony. Tuż przed lasem nasyp był nieco lepiej zachowany i przecinała go polna dróżka. Porośnięty lasem ślad torowiska zbliżał się do szosy.
Pojechaliśmy dalej na południe nowym wehikułem - Osa, Scarlett, Indiana, Bażant i ja. Tego dnia pan Tomasz wrócił do stolicy PKS-em, zostawiwszy mi wehikuł. Uważał, że sprawę, która nie dawała mi spokoju, powinienem zakończyć sam. Dał mi na to cały tydzień.
- Zostawiam ci wehikuł - powiedział na dworcu autobusowym szef. - Zapoznaj się z tym potworem. Oswój się. Spotkamy się w poniedziałek na Krakowskim Przedmieściu. Życzę powodzenia w poszukiwaniach.
Po obu stronach drogi ukazały się nam dawne poletka po kolejnej zniszczonej wsi. Była to najstarsza osada na tym szlaku, założone w 1435 roku tuż nad granicą mazowiecką Dłutowo. Od czasów Bolesława Chrobrego właśnie w tym miejscu kończyły się terytoria pruskie, potem krzyżackie i niemieckie. Już tu wcześniej byliśmy.
Nagle spokojna jazda została zakłócona przez jadący za nami samochód. Zauważyłem go jeszcze w Jeżach, potem zniknął mi we wstecznym lusterku. Pojawił się na drodze do dawnego Dłutowa. Był to biały volkswagen golf. Zaraz jednak samochód zniknął mi z oczu, gdy skręciliśmy z szosy w stronę dawnej wsi, tam gdzie nasyp wchodził w młodniki.
Zatrzymaliśmy się przy starych rampach towarowych, obok fundamentów budynków kolejowych obrośniętych krzakami. To tutaj mieściła się stacja końcowa starej linii kolejowej.
- Były tu kiedyś dwa tory przejazdowe, bocznica towarowa i długa bocznica manewrowa w kierunku granicy - opowiadała Osa. - Od stacji na kierunku północnym, nieco w bok odchodziła bocznica do stanowisk pobierania węgla. Zachował się do dziś ukryty w skarpie budynek i szczątki kanałów technicznych.
Poszliśmy kawałek na południe, mijając stanowisko żurawia wodnego.
- W latach drugiej wojny światowej dociągnięto tu wąskotorówkę z Kolna i w ten sposób Dłutowo stało się terminalem przeładunkowym.
Nieco dalej na południe równia stacyjna wyraźnie się zwężała. Dwutorowy nasyp był tu coraz wyższy, a co ciekawe podtorze wschodnie biegło niżej w stosunku do zachodniego.
Jak powiedziała nam Osa, była to pozostałość z 1915 roku, gdy postanowiono położyć tor aż do Kolna. Na wyższej części leżał do 1945 roku normalny tor. Idąc po nim, czuliśmy wyraźne wgłębienia w darni po podkładach, choć na oko nie było tego widać.
- Prawdopodobnie właśnie stąd wypadł jesienią 1944 roku rozpędzony parowóz ze składem, który następnie pocięto i wywieziono na złom - zabrałem głos. - Maszynista, jak już mówiliśmy, zdążył wcześniej wyskoczyć.
- Tylko co to ma wspólnego z naszą sprawą? - popatrzyła mi głęboko w oczy Osa.
- Interesowałaś się starą linią kolejową - wytrzymałem jej spojrzenie - więc to ty nam powiedz: czemu?
- Przecież już to wałkowaliśmy. W opowieści Marty D. jest fragment mówiący o tym że jej mąż...
- Tylko ten króciutki fragment zainspirował cię do napisania artykułu o starej linii kolejowej?
- Tak. O co ci chodzi?
- Przestańcie się kłócić - tupnęła nogą Scarlett, aż zafalowały na jej głowie loki. - Lepiej powiedzcie, co z tym maszynistą?
- Uważam, że od Dłutowa zaczyna się historia Karola Duscha - rzekłem. – Pamiętając o twoim artykule, Osa, przypomnę pokrótce pewne historyczne fakty.
- Nie można przejść od razu do rzeczy? - skrzywił się znudzony Bażant.
- Inaczej nie byłoby prawdziwej frajdy. Jak zawierasz znajomość z dziewczyną, chcesz o niej wiedzieć coś więcej, nieprawdaż?
- Po co? - wzruszył ramionami. - Mnie tam wszystko jedno.
- Nie będę was zanudzał, obiecuję. Posłuchajcie. W latach 1915-1916 Niemcy rozbudowali sieć wojskowych kolei wąskotorowych. Po opanowaniu wschodniego brzegu Pisy i północnego Podlasia wybudowano na Wincencie duży drewniany most kolejowy i przedłużono linię normalnotorową z Dłutowa po Kolno, kładąc tor na rosyjskim nasypie.
Stacja przeładunkowa z toru szerokiego na wąski znajdowała się w Kolnie. Być może stamtąd wyruszył pociąg z naszym maszynistą. Według przekazów była to lokomotywa i dwa wagony.
- Źle - pokiwała głową Osa. - W 1927 roku rozebrano most na Wincencie i tor po polskiej stronie. Nie wiesz zatem, skąd wyruszył ów pociąg. Dodam jeszcze, że w okresie międzywojennym na linii Pisz-Dłutowo nie było wielkiego ruchu pasażerskiego. Kursował tu codziennie tylko jeden pociąg, drugi jedynie w niektóre dni. Większy był ruch towarowy, o czym świadczy duża ilość ramp.
- Po opanowaniu Podlasia w czerwcu 1941 roku Niemcy odbudowali prawdopodobnie połączenie do Kolna...
- Ale tym razem jako wąskotorowe. Tak więc twój pociąg nie mógł wyjechać z Kolna.
- Co za nudy - mruknął Bażant, ale i pozostali mieli znudzone miny.
- W porządku - uniosłem dłoń ku górze. - W zasadzie nie interesuje mnie, skąd wyjechał pociąg, który w Dłutowie się wykoleił.
- O Boże - tym razem jęknął Indiana. - Panie Pawle, przesadza pan. Miało być zjawiskowo, a mamy nudny wykład i nieciekawe spory.
- Czy dotychczasowa przygoda nie nauczyła was szacunku dla historii? – zaśmiałem się.
Nikt się nie odezwał.
- Ustalmy coś - odezwałem się. - Najważniejsze w moim rozumowaniu jest to, o której godzinie wykoleił się pociąg lub o której mijał Dłutowo.
- Z przekazu wynika, że o 18:25 - dodała Osa.
- Właśnie! Znalazłem stary rozkład przedwojenny i wynika z niego, że przed 1939 rokiem kursował tu pociąg, który na stację Dłutowo zajeżdżał o 18:22. Ten pociąg mógł jeździć według niezmienionego rozkładu przez następne lata, nawet w czasie wojny.
- Wątpię - zaprotestowała Osa.
- Nawet gdyby było inaczej, to maszynista znał ten rozkład.
- O czym ty mówisz? - zdziwiła się dziennikarka.
- Właśnie! - jęknęli młodzi.
- O tym, że zapis w starej księdze, ten znaleziony w słoiku, jest zaszyfrowaną wiadomością o miejscu zakopania skarbu - rzekłem poważnie.
- Zwariuję - zdenerwował się Bażant. - Mówił pan, że nie ma skarbu!
- Myślałem o skarbie ariańskim. Moim zdaniem, autorem zaszyfrowanego zapisku jest maszynista tego pociągu. Wskazuje na to jeden szczegół występujący w owym zapisie. Pamiętacie, jak się zastanawialiśmy nad pierwszymi cyframi?
- To data”1435”.
- To nie jest data - uśmiechnąłem się tajemniczo.
- A co to jest?
- Bażant, pamiętasz może z przygotowań do egzaminów do technikum kolejowego, ile szerokości ma tor kolejowy?
- Metr czterdzieści... - zaniemówił i zerknął osłupiały na pozostałych.
Wszyscy doznali w jednej chwili olśnienia. Tor kolejowy miał bowiem metr czterdzieści i trzydzieści pięć milimetrów szerokości (1435 mm), w odróżnieniu od wąskotorówki, której szerokość wynosiła sześćdziesiąt centymetrów (600 mm).
- To “1435” oznacza tor kolejowy - mówiłem dalej. - Konkretnie stary trakt prowadzący do Pisza i dalej do Orzysza. Pociąg wykoleił się o 18:22. A gdzie powinien być o 18:50?
- “l 8:50”! - krzyknęła Scarlett. - Kolejny fragment zapisku!
- Rozumiem... rozumiem - szeptała poruszona do żywego odkryciem Osa. – Skarb ukryto gdzieś wzdłuż linii kolejowej... w miejscu, w którym pociąg wyruszający o 18:22 z Dłutowa powinien się znaleźć o godzinie 18:50.
- Otóż to! - krzyknąłem. - Trzeba znaleźć to miejsce!
- To kilka minut za stacją Kałęczyn. Tak wynika ze starego rozkładu jazdy.
Maszynista znał ten rozkład i posłużył się godziną dla określenia konkretnego miejsca. Dla laika było to niemożliwe do odgadnięcia. Tylko kolejarz mógł na to wpaść. To mnie upewnia, że to maszynista ukrył skarb i do tej pory nikt nie wie, gdzie został ukryty, mimo że wiadomo o jego istnieniu. Przecież istnieje zapisek na marginesie starej księgi. Nie mam jednak pojęcia, jakim cudem się tam znalazł i skąd Różański znał go. A zatem ów szyfr był znany nielicznym osobom i, co najważniejsze, nikt go do tej pory nie złamał.
- A co to znaczy “E (20)”? - zapytał Bażant.
- Nie wiesz? - zaśmiała się szyderczo Scarlett. - “E” to wschód. A “20” to pewnie dwadzieścia metrów od torów! Hurra!
Pojechaliśmy na północ szosą towarzyszącą Pisie po jej lewej stronie. W lesie za szosą do Kałęczyna zatrzymaliśmy się. Las tutaj huczał od pił i ciągników - trwały porządki po ostatnim wiatrołomie, który nawiedził Puszczę Piską. Zauważyliśmy wyraźny nasyp, liczne słupki pomiarowe i biegnącą tuż obok leśną drogę. Miejscami nasyp był idealny, jakby czas z nieznanych powodów oszczędził go. Pojechaliśmy wehikułem na południe wzdłuż torów, po ciężkim terenie. Jak okiem sięgnąć wszędzie walały się połamane pnie, teren przypominał pole gigantycznych szparagów. Sto metrów dalej znaleźliśmy słupek heksametrowy oznaczony cyfrą “7”, który w zaszyfrowanym zapisie występował pod postacią symbolu: “h7”. Jeszcze nie zgasiłem silnika, gdy młodzi wyskoczyli z pojazdu i podbiegli do torów.
Pierwsza zaczęła liczyć kroki od słupka heksametrowego Scarlett.
Jeden, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć...
Jakie było nasze zdziwienie, gdy dwudziesty metr wypadł na sporym kamieniu, który przez lata zrósł się z glebą, obrósł mchem i ciężko było ruszyć go z miejsca. A przecież maszynista, który zakopał skarb w tym miejscu, musiał jakoś ten kamień tu położyć. Za pomocą linki przymocowanej do wehikułu udało mi się poruszyć ten kamień. Potem już sam z pomocą chłopców przesunąłem go. Wyrwany ziemi kamień ważył niecałe sto kilogramów.
Jeszcze tylko wyjąłem z bagażnika saperkę i na zmianę zaczęliśmy kopać.
A jeszcze nie tak dawno wydawało mi się, że nie warto odwiedzać terenów położonych na północ od Dłutowa - myślałem podekscytowany. Zrezygnowaliśmy z wycieczki do Wilków, a przecież wieś, w której widziano w 1945 roku Duscha, leżała niedaleko tego miejsca. Może Dusch krążył desperacko wzdłuż linii kolejowej, szukając go.
Drewniana skrzynia znajdowała się pół metra w ziemi i była solidnie zniszczona. Zostały całe zardzewiałe metalowe okucia i fragmenty desek. Po odgarnięciu ziemi i drewna zastaliśmy w jej wnętrzu wiele metalowych przedmiotów - zaśniedziałych, oblepionych ziemią, trochę biżuterii, przedmiotów jubilerskich, wiele naszyjników, pierścionków, które po zeskrobaniu wierzchniej warstwy ziemi i śniedzi błysnęły delikatnym złotym uśmiechem. Na jednym z pierścieni dojrzałem nawet dobrze zachowany wizerunek lewarta.
- Skradzione przez hitlerowców cenne przedmioty należące do rodziny B. – mówiłem podniecony ich widokiem. - A jednak! Były w tym pociągu. Kto wie, może jechały w skrzyni do leśniczówki Goeringa Lisie Jamy, bo marszałek był wielkim kolekcjonerem dzieł sztuki, a mówiąc dosadnie złodziejem. Przesyłka nie trafiła do miejsca swojego przeznaczenia. Pociąg się wykoleił, maszynista uciekł ze skrzynią, którą przytachał w to miejsce. Co za determinacja! No, ale musiała być warta wówczas majątek. Z resztą maszynista mógł mieć wspólnika. Tak na marginesie, Pożegi Karola Duscha znajdowały się niedaleko Kałęczyna.
Prawdziwego odkrycia dokonał Indiana. Z wnętrza podstawki srebrnego świecznika wyjął zwinięty w rulonik kawałek papieru. List, który zachował się w niezłym stanie. Był to, jak się zaraz mieliśmy dowiedzieć, dokument spisany przez maszynistę, który uciekł z wykolejonego pod Dłutowem pociągu.
Oto treść tej notatki zapisanej krwią maszynisty:
Ja, maszynista Braun dokonałem rzeczy strasznej - przywłaszczyłem mienie należące do Trzeciej Rzeszy. Słowa te spisują na wszelki wypadek, gdyby mój wspólnik Alojzy Chrzan ze wsi Pożegi próbował mnie wykiwać. Lato 1944.
Rzadko kiedy można napisać, że odebrało człowiekowi mowę. W tym jednak wypadku, odebrało nam mowę wszystkim. Osa dziwnym wzrokiem patrzyła na ową kartkę, po czym niezdarnym ruchem wyrwała ją Indianie.
- Maszynista Braun - powtórzyłem głucho w las.
- Zaraz! - zapiszczała Scarlett. - Pani Osa nazywa się przecież Lidia Braun! Czy tak, proszę pani?
Zajęci wykopaliskiem i nowym, szokującym odkryciem nie spostrzegliśmy, że ktoś za nami stoi.
- Co za spotkanie! - wyszczerzył zęby w złowrogim uśmiechu Wulgaris.
Ku naszemu przerażeniu ujrzeliśmy całą trójkę Muszkieterów, którzy trzymali w ręce noże i klucze francuskie. To oni musieli jechać za nami w owym golfie, który zniknął za Dłutowem. Wypatrzyli nas, dranie, w Piszu i pojechali za nami samochodem.
- Odsuńcie się! - krzyknął na nas Antoś. - Popatrz, Portoś! Tu nawet jest złoto!
Kazali nam się odsunąć na bezpieczną odległość, a wtedy jeden z nich przeniósł zawartość skrzyni do plastykowych torebek, a raczej zapakował tylko najcenniejsze jego zdaniem przedmioty. Według pierwszych, szacunkowych oględzin w ziemi przeleżało około kilkudziesięciu sztuk biżuterii i wyrobów jubilerskich. Wiele przedmiotów wykonanych z drewna zgniło w ziemi, po niektórych zostały metalowe części; były to prawdopodobnie cenne rzeźby. To samo spotkało pewnie obrazy zwinięte w rulony - zgniły w glebie. Cała skrzynia nie mogła być duża i ciężka, gdyż przede wszystkim zawierała biżuterię. Jednakże radość z tego niesamowitego odkrycia mieszała się z gorzkim uczuciem porażki. Muszkieterowie wyglądali na zdesperowanych i gotowi byli użyć klucza francuskiego nawet wobec kobiet.
- Ty, Bibliotekarz - rzekł do mnie Antoś. - Wsiadaj do tego złomu. Będziesz kierował. Pojedziemy twoim, bo nasz samochód ugrzązł w lesie.
- Dobrze wam tak - posłałem im słodki uśmiech.
- Gadanie - wzruszył obojętnie ramionami. - I tak to nie nasza bryka. Kradziona.
Kazali mi usiąść za kierownicą, a dziewczynom i chłopakom zostać w lesie.
- Jak wasz Bibliotekarz dobrze się spisze i dowiezie nas całych, wróci tu po was, babeczki, jak najszybciej - pomachał im na pożegnanie Portoś.
- Jedź! - ryknął mi za uchem Wulgaris.
Nie było innego wyjścia, musiałem jechać bez moich towarzyszy. Po wydostaniu się z lasu Muszkieterowie kazali mi się kierować główną szosą na Pisz.
- Dokąd? - warknąłem.
- Jedź! - szturchnął mnie któryś w plecy.
Umówili się z kimś nad jeziorem Roś. Z ich rozmowy wynikało, że jakiś kumpel zabalował na polu namiotowym za Łupkami, a więc niedaleko mojego domu. Tam na nich czekał niejaki Gienek i tam mieli się przesiąść do jego samochodu. Obiecali, że puszczą mnie wolno, jak ich dowiozę.
- Spuścimy ci powietrze z kół, żebyś nie mógł nas dogonić i po krzyku! - gadał Antoś.
- Napompujesz i wrócisz.
- Po co, Antoś, spuszczać powietrze z kół? - rechotał Wulgaris. - Tym gratem nie dogoniłby nawet dorożki.
- Co to za maszyna, facet? - dopytywał się Portoś.
- To wspaniały pojazd - odpowiedziałem dumnie.
- Sam go zespawałeś?
- Te, Portoś, zobacz, ale ma dziwne biegi. Co nie? Gumy też ma niezłe, szerokie! To jakiś składak.
- Lubię pomajsterkować.
- A tak, lubisz! Racja, widzieliśmy przecież twój jacht. Facet, ty masz dwie lewe ręce.
Zacisnąłem zęby i zwolniłem do trzydziestu kilometrów na godzinę.
- No co jest?! - wołali. - Co tak wolno?
Nie odpowiadałem na ich zaczepki.
Jechaliśmy wzdłuż południowego ramienia Rosia. Minęliśmy Łupki i zaczął się las. Kilometr dalej wąska dróżka odchodziła w lewo do jeziora na pole namiotowe, o czym informowała tablica reklamowa. Skręciłem i gwałtownie dodałem gazu. Sto kilometrów na godzinę osiągnąłem po ośmiu sekundach (długo, jak na tej klasy silnik), podczas których wehikuł zawył jak zarzynany bawół, i nie zdejmując nogi z pedału gazu wrzuciłem wyższy bieg (to było możliwe w oryginalnym astonie i w tej przeróbce). Tym manewrem zaskoczyłem kompletnie Muszkieterów, których potężna siła przyspieszenia wbiła w tylne, niezbyt wygodne siedzenie ze skaju. Już po chwili prułem po wąskiej, ale równej dróżce prosto na pole namiotowe, ku wodzie. Zwolniłem dopiero przed samymi namiotami.
- Stój! - krzyczeli Muszkieterowie. - Słyszysz?! Stój!
- Chłopaki, to jakiś wariat!
Nie zważając na ich protesty i sugestie, skierowałem wehikuł prosto na niski brzeg jeziora, nieco podobny do wodopoju, który nadawał się do zjazdu. Niedaleko, nieco na prawo, znajdowała się przystań z kilkoma jachtami, ale ja jechałem prosto na jezioro. Zatrąbiłem charakterystycznym falsetem, rozganiając rym samym spłoszonych turystów na boki, podniósł się krzyk i rwetes bliski paniki. A Muszkieterowie z tyłu krzyczeli na mnie i krzyczeli. Jezioro obmywało brzeg dziesięć metrów przed maską wehikułu - docisnąłem gaz.
- Zatrzymaj się! Słyszysz? Panie Bibliotekarz! Oddamy skarby!
Rzucili mi na przednie siedzenie plastykowe torby wypchane znalezionymi w lesie skarbami, lecz ja nieubłaganie wjechałem do jeziora. Nastąpił teraz plusk wody, zatrzęsło pojazdem, a ja zmieniłem w tym czasie napęd na śrubę zamocowaną z tyłu wehikułu.
Dodałem gazu i wehikuł, rozpruwając już powierzchnię wody, wślizgnął się w jezioro, jakby był kaczką.
- Co ty robisz?! - krzyczeli.
- Zaraz zatoniemy! - rzuciłem za siebie. - Ratuj się kto może!
Nie czekając na dalszy rozwój wypadków, Muszkieterowie wyskoczyli z wehikułu do wody. W ich mniemaniu, w ten oto sposób ratowali się przed zatonięciem w dziwnym pojeździe na jeziorze. Odpłynąłem od nich na bezpieczną odległość i z satysfakcją patrzyłem na ich zaskoczone oblicza. Nie mogli się nadziwić i zrozumieć, dlaczego wehikuł nie poszedł na dno? Nie dość na tym, ten “złom” nie tylko utrzymywał się na powierzchni jeziora, ale i świetnie pływał. Nie mniej od trzech łobuzów zaskoczeni byli turyści z pola namiotowego.
Prawie wszyscy powyłazili z namiotów na brzeg i gapili się na jezioro, pokazując nas palcami, śmiejąc się i wykrzykując jakieś komentarze.
- Proszę wezwać policję! - krzyknąłem ku brzegowi. - Mam tutaj złodziei samochodów. Proszę wezwać policję!
- Robi się! - ktoś odkrzyknął.
Muszkieterowie rzucili się w stronę brzegu. Próbowali pokonać wodę, która w tym miejscu sięgała im po samą brodę. Płynęli kawałek, to znowu brodzili, a ja robiąc szerokie łuki podpływałem blisko nich i tym sposobem zagradzałem im drogę ucieczki. Było to niebezpieczne, gdyż jeden ze zdesperowanych mężczyzn mógł w końcu uczepić się pojazdu i wleźć do kabiny wehikułu. Na szczęście na brzegu uformował się kordon złożony z rosłych osobników i mogłem odpłynąć od Muszkieterów na bezpieczną odległość. Cały czas krążyłem w pobliżu, co niezmiernie ich denerwowało, a mnie cieszyło.
Wreszcie zmęczeni i ociekający wodą Muszkieterowie zostali otoczeni przez grupę mężczyzn, a po półgodzinie przyjechała policja z Pisza. Z policyjnego łazika wyskoczył ten sam policjant, który kilka dni temu miał okazję poznać zalety wehikułu przed posterunkiem.
Nie zdziwił mnie jego wyraz twarzy, gdy patrzył na wehikuł oczami pełnymi niedowierzania, ignorując tym samym przetrzymywanych i zrezygnowanych Muszkieterów.
- To on naprawdę pływa? - zbliżył się do wehikułu.
- Pływa, panie władzo! - odpowiedział mu zgodnym chórem tłum zgromadzonych na brzegu turystów. - Pływa!
W odległości trzech kilometrów na południowy wschód od byłej wsi Pożegi, na skraju łąki i lasu znajdował się tajemniczy, opuszczony obelisk. Trafić do niego było niezwykle trudno, jest on bowiem położony w sporej odległości od biegnącej niedaleko leśnej drogi.
Wysoki zaledwie na metr przypomina z daleka klęczącego starca. Brak inskrypcji dodaje mu szczególnej tajemniczości, jedynie wyżłobione w kamieniu daty “1902-1944” i inicjały “Z.B.” sugerują, że został tu pochowany człowiek. Nie ma na nim nawet prostego krzyżyka. Miejsce to znane jest niewielu osobom, nawet obecny leśniczy nie wie nic na temat pochodzenia tajemniczego obelisku. Mimo upływu lat pomnik zachował się w dobrym stanie. Uszkodzona została jedynie jego górna część, prawdopodobnie podczas wycinki drzew.
Pod tym zapomnianym przez świat obeliskiem umówiłem się kilka dni później z Lidką, moją nową przyjaciółką. Zabrałem ze sobą na przejażdżkę Skórkę, z którą niedługo mieliśmy się rozstać. Na szczęście udało mi się ubłagać kierowniczkę domu spokojnej starości, w którym przebywała Lebiedziowa, o kąt dla psa i pełną miskę. Nie muszę dodawać, jak bardzo cieszyła się staruszka z tej nowiny. A zatem było to nasze ostatnie spotkanie z kochaną suką. Ptaki przygrywały nam do spaceru swawolnym świergotem, chociaż nastrój naszego spotkania był raczej refleksyjny i przede wszystkim wiązał się ze sprawą, która pochłonęła nas przez ostatnie tygodnie. W zasadzie sprawą Karola Duscha interesowałem się już od zimy zeszłego roku, gdy w starej księdze znalazłem opowieść Marty D. i zauważyłem w niej brakujące strony. Gdy jednak patrzy się w piękne i tajemnicze szafirowe oczy, wtedy trudno o zebranie myśli. Nie przeszkadzał mi nawet fakt, że Lidia Braun, młoda dziennikarka z Olsztyna, była wnuczką Zygmunta Brauna - maszynisty, który pamiętnego roku 1944 kierował wykolejonym pociągiem. Zrozumiałem, że o całej sprawie Osa (albo, jak wolicie, Lidka) wiedziała od samego początku, choć miejsce ukrycia skarbu było dla niej taką samą tajemnicą, jak dla wszystkich pozostałych poszukiwaczy. Rola Alojzego Chrzana (dobrego sąsiada Karola Duscha) w tej pokrętnej historii była dla niej zaskoczeniem. Wiedziała natomiast z rodzinnych przekazów, kim był jej dziadek, co zrobił pod Dłutowem i gdzie znajdował się jego grób (to odkrycie zawdzięczała rodzina Braunów pewnemu drwalowi).
Nie była nasza Osa do końca z nami szczera, ale ja wolałem patrzeć w szklisty szafir jej dużych oczu, pragnąłem jej dotknąć, chociaż bałem się tego ruchu, jakby dotknięcie mogło sprowadzić na mnie nieszczęście. A może pragnąłem przedłużyć chwilę oczekiwania?
W milczeniu położyliśmy przed obeliskiem kupione w Piszu kwiaty. Postaliśmy trochę przed pomnikiem i ruszyliśmy w powrotną drogę do zaparkowanego niedaleko wehikułu.
Osa przekazała mi prosto z komendy wiadomości dotyczące Muszkieterów: po ich ujęciu nad brzegiem Rosia, w jednym z namiotów na polu biwakowym znaleziono pijaniutkiego wspólnika naszych “piratów”, Gienka. Leżał nieprzytomny i o całej sprawie dowiedział się już w komisariacie.
- Jako dziennikarka - mówiła Osa podczas spaceru przez las - byłam na posterunku i załatwiłam sobie wyłączność na tę sprawę.
- Zamieniam się w słuch.
- Przez ostatni dzień maglowali Alojzego Chrzana. A już myśleliśmy, że staruszek jest niewinny. Okazuje się, że wraz z moim dziadkiem zaplanowali ten skok na skrzynię z cennymi przedmiotami zrabowanymi przez ekipę Goeringa polskim rodzinom. Ta skrzynia miała trafić do leśniczówki Lisie Jamy! Chrzan nie zjawił się pod Dłutowem, gdyż ponoć ruszyło go sumienie i został w domu. Mój dziadek maszynista zwiał z wykolejonej lokomotywy, zabrawszy uprzednio skrzynię. Nie była zanadto ciężka i duża. Jak sam widziałeś, był to nieduży kufer. Ranny doszedł pod Kałęczyn. Stamtąd miał blisko do Pożeg. Zakopał skarb pod kamieniem, napisawszy wcześniej ów list własną krwią. Kilkoma drobiazgami z cennej przesyłki załadował puste kieszenie i dalej krwawiąc ruszył na Pożegi.
Pierwszy zaopiekował się nim Karol Dusch, sąsiad Chrzanów. Zrobił to w tajemnicy przed swoją rodziną. Alojzy Chrzan twierdzi, że wtenczas się upił dręczony wyrzutami sumienia za czyn, którego nie zrobił, a miał być sprawcą. Nie wierzę w to. Ty też, widzę. A zatem... to Karol Dusch zaopiekował się ciężko rannym maszynistą, którego kieszenie wypchane były złotem. Maszynista powiedział mu ostatecznie o skarbie, ale nie zdradził miejsca jego ukrycia. Z pewnością jednak podał Duschowi szyfr i wyzionąwszy ducha, nie powiedział ani słowa więcej. Alojzy Chrzan utrzymuje, że dostał sygnet od Karola Duscha w czasie ewakuacji w 1945 roku. Dziwne, że nic o tym fakcie nie wspomina Marta Dusch w swojej opowieści (mogła o tym fakcie nie wiedzieć). Moim zdaniem, Chrzan szantażował Duscha dużo wcześniej i ten dał mu dla świętego spokoju kilka świecidełek, zachowując tylko niewielką ich część. Nie wiesz jeszcze, ale w domu Chrzanów w Trzonkach znaleziono jeszcze jeden stary pierścień rodowy, który mógł pochodzić ze skrzyni Goeringa. Resztę pewnie Chrzan sprzedał dawno temu. Już policja to z niego wyciśnie.
- Po wojnie Karol Dusch wymyślił w Nowych Gutach bajeczkę o skarbie ariańskim - zacząłem mówić. - Musiał zatrzymać dla siebie kilka świecidełek, skoro zainteresował się nimi pastor Grattke. Prawdopodobnie duchowny nabrał podejrzeń. Nadal żaden z naszych głównych bohaterów widowiska, to jest Karol Dusch i Alojzy Chrzan, nie wiedzieli, gdzie maszynista ukrył skarb. Karol miał ów dziwny szyfr, którego nigdy nie złamał. Po wojnie bardziej szukał żony niż skarbu. Ta sprawa opętała go, skoro od czasu ucieczki w 1945 roku, aż do śmierci żył samotnie pod przybranym nazwiskiem. Kto wie, czy nie wcisnął pastorowi bajeczki, że czeka na żonę? Gdy ta niespodziewanie napisała zza Odry, postanowił wrócić do Niemiec bez skarbu, ale nie miał już sił. Umarł w Piszu i cała sprawa przyschła. Na scenie zostali tylko pastor Grattke, Alojzy Chrzan i sąsiad Karola, Jan Różański. Ten musiał jakimś cudem dowiedzieć się o skarbie, skoro znał szyfr i po latach szukał go intensywnie.
- Szukali go także inni: adwokat Robakiewicz, który był potomkiem pastora, i Franz Matheus, przybrany syn wydawcy starej księgi.
- Sam go zawiadomiłem pocztą elektroniczną o całej sprawie - zaśmiałem się. – Zabrał ze sobą swoją polską żonę Danutę i przyjechał do Pisza. Podczas spotkania na cmentarzu przyjrzał się mi, bo chciał wiedzieć, kim jestem i jak wyglądam. Biblioteka była wtenczas zamknięta, nie mógł zatem do niej wejść i sprawdzić, jak wygląda Paweł Daniec z Biblioteki Publicznej w Piszu. A jak już wiedział, kim jestem, nasłał na mnie swoją żonę Dankę, urodzoną aktorkę.
- Gdy Herr Franz układał się z nowym właścicielem posesji po Różańskim i Duszy, jego zgrabna żoneczka okręciła cię wokół palca. Omamiła, jak szczeniaka. Wszystko, co zdołałeś ustalić w sprawie skarbu, przekazywałeś pośrednio Herr Franzowi. Straciłeś dla tej czterdziestki głowę, nie ma co! Faceci są jednak okropni. Silna płeć! Byle spódniczka, a wy już tracicie głowy.
- Nie była wcale byle jaka - broniłem. - Nie widziałaś jej rozebranej...
- Rozebranej? - Osę zatkało. - To wy ze sobą...?
- Nie, nic między nami nie było. Mam na myśli strój bikini - śmiałem się. - Zresztą, gdy Danka się do mnie zalecała, to nie przyjąłem jej zalotów.
- Ciekawe, czemu ją odrzuciłeś?
- Powiedziałem, że jestem już w kimś zakochany.
- Kochliwy z ciebie mężczyzna - posmutniała.
- W tej jednej zakochałem się od pierwszego wejrzenia.
Skórka szczeknęła radośnie, a moje odbicie w szafirowych oczach dziewczyny nie kłamało.
- Znam ją? - zapytała nieśmiało.
- Znasz.
Ruszyliśmy dalej przez las prowadzeni przez psa.
- Powiedz mi jeszcze - zacząłem - dlaczego zabrałaś z kieszeni moich spodni swoją srebrną spinkę?
Zatrzymała się i westchnęła. Nagle, wyciągnęła z włosów ową spinkę i kilka razy podrzuciła ją w dłoni. Milczała.
- Dostałam ją od pewnego faceta, w którym byłam zakochana – szepnęła melancholijnie.
I dodała zaraz z naciskiem:
- Byłam.
- Znam tego faceta?
- Nie - pokręciła żywo głową, a następnie wyrzuciła za siebie spinkę.
KONIEC
®Darkman