praktyka medyczna
M. Zwolińska-Wcisło, T. Brzozowski, S. Kwiecień,
D. Drozdowicz, J. Bogdał, A. Budak, S. Konturek, W. Pawlik
Kolonizacja grzybicza
K
o
l
o
n
i
z
a
c
j
a
g
r
z
y
b
i
c
z
a
przewodu pokarmowego
p
r
z
e
w
o
d
u
p
o
k
a
r
m
o
w
e
g
o
w badaniach klinicznych i doświadczalnych
w
b
a
d
a
n
i
a
c
h
k
l
i
n
i
c
z
n
y
c
h
i
d
o
Å›
w
i
a
d
c
z
a
l
n
y
c
h
W ciągu ostatnich kilkunastu podSluzówkową takimi formami [13]). Oprócz powyższych kryte-
grzybów, jak blastokonidia i pseu- riów inni autorzy, np. Burford-
lat wzrosło zainteresowanie
dostrzępki [9, 10]. Rozsiew grzy- -Mason i wsp., podają też inne
udziałem czynników infekcyj-
biczy jest najczęSciej endogenny, czynniki ryzyka, jak niewydziela-
nych w patogenezie chorób
ale może też być to zakażenie eg- nie substancji grupowych krwi
żołądka i dwunastnicy. Wcze-
zogenne [11]. Szczepy Candida i obecnoSć grupy krwi 0 [15].
śniej uważano, że środowisko mogą być przenoszone między Uważa się, że substancje grupowe
ludxmi. Dowodem na to może być krwi biorą udział we wstępnej
kwaśne żołądka nie sprzyja
identyfikowanie materiału gene- obronie przeciwgrzybiczej przez
kolonizacji błony śluzowej żo-
tycznego DNA grzybów na rękach wiązanie z patogenami i zapobie-
Å‚Ä…dka przez bakterie i grzyby,
personelu medycznego oraz na po- ganie ich adherencji do podobnych
a ich obecność jest wskazni-
wierzchni sprzętu szpitalnego [12]. pod względem struktury miejsc
kiem zmniejszonej kwasoty
przyczepu na komórkach nabłonka
Infekcje grzybicze stanowią co- błony Sluzowej [15]. Kolonizacji
treści żołądkowej [1].
raz poważniejszy problem klinicz- grzybów może sprzyjać upoSledzo-
Obok udowodnionej już roli
ny. Niektórzy autorzy zwracają na ich eliminacja z błony Sluzowej
bakterii spiralnych w etiopato-
uwagę na wzrost ich częstoSci od żołądka, uprzednio uszkodzonej
genezie chorób żołądka i dwu-
1980 r. [13]. StanowiÄ… one 7,9 w warunkach doSwiadczalnych
nastnicy wzrasta zainteresowa- proc. przyczyn zakażeń szpital- glikokortykoidami, stężonym
nych. ZajmujÄ… czwarte miejsce kwasem solnym, energiÄ… promie-
nie kolonizacją grzybiczą bło-
wSród tych zakażeń na oddziałach nistą, przewlekłą antybiotykotera-
ny śluzowej żołądka [2, 3].
intensywnej opieki medycznej piÄ…. Przy podawaniu chloramfeni-
i obarczone sÄ… w 67÷83 proc. kolu lub gentamycyny, po uprzed-
Grzyby Candida sÄ… saprofitami
SmiertelnoScią [13]. WSród czyn- nim uszkodzeniu błony Sluzowej
przewodu pokarmowego. Cohen
ników sprzyjających kolonizacji żołądka 0,6 HCl, czas eliminacji
i wsp. wykazali ich obecnoSć w ja-
grzybiczej Slotman i Burchard wy- grzybów wydłuża się z 4 do 120
mie ustnej, jelicie czczym i krętym
mieniają następujące: starszy wiek, godz. [9]. Do czynników ryzyka
u odpowiednio 30, 54 i 55 proc.
złe odżywienie, cukrzycę, steroi- sprzyjających kolonizacji grzybi-
zdrowych osób [4, 5]. Aktualne
doterapię, leczenie immunosupre- czej zaliczane są także dietę spo-
wyniki badań wskazują też na
syjne, urazy, oparzenia, zabiegi żywanie pokarmów stałych, zaka-
wzrost częstoSci kolonizacji grzy- operacyjne, odżywianie pozajeli- żonych Candida albicans (C. albi-
biczej błony Sluzowej żołądka,
towe, zakładanie cewników do na- cans), w których pokarm chroni
która oznacza, że Candida były
czyń krwionoSnych i do pęcherza drożdże przed Srodowiskiem kwa-
izolowane z pobranego od chorych
moczowego, leczenie H2-blokera- Snym żołądka; [16]), endokryno-
materiału, bez objawów infekcji
mi oraz stosowanie antybiotyków patie (niedoczynnoSć tarczycy,
grzybiczej i występują one wg di
o szerokim spektrum (wg [13]). przytarczyc, nadnerczy [20, 16]),
Febo w 6,9 proc., wg Scott w 16 Opisano również kolonizację grzy- schorzenia z deplecją limfocytów
proc. i wg Katzenstein w 33 proc. biczą przełyku u kilku chorych le- CD4 [17, 16].
przypadków [2, 6, 7]. Błona Sluzo- czonych omeprazydem [14]. We- Opisywano jednak przypadki
wa jamy ustnej, przełyku i żołąd- dług Slotmana i Burcharda, chorzy nasilonej kolonizacji grzybiczej
ka jest też najczęstszą drogą inwa- z trzema i więcej kryteriami sprzy- u osób całkowicie zdrowych,
zji i rozsiewu grzybiczego [8]. jającymi kolonizacji grzybiczej niespełniających powyższych
U chorych z uogólnioną grzybicą zaliczani są do grupy wysokiego kryteriów [16]. U tych osób ko-
stwierdzono początkowo inwazję ryzyka zakażenia grzybiczego (wg lonizacja grzybicza najczęSciej
przewodnik
l e k a r z a 81
praktyka medyczna
nie doprowadzała do rozsiewu ków grzybów należy poza C. al- charakteryzująca się występowa-
ogólnoustrojowego. Stwierdzo- bicans, bardziej od niego inwa- niem objawów zakażenia oraz
no jednak w badaniach doSwiad- zyjny C. tropicalis [16]. Jest on obecnoSciÄ… antygenu grzyba w su-
czalnych na zdrowych myszach, częstą przyczyną kandidiazy rowicy krwi [11]. Wstępnym eta-
że przewlekłej kolonizacji grzy- u chorych z neutropenią i leczo- pem kolonizacji grzybów w żołąd-
biczej towarzyszyło częSciowe nych immunosupresyjnie [16]. ku jest ich adherencja do komórek
trawienie nabłonka otaczające- Rzadsza kolonizacja tym gatun- nabłonka powierzchni błony Slu-
go nitki grzybni [16].
kiem przewodu pokarmowego zowej [21]. Zakażenie grzybicze
w porównaniu z C. albicans wy- błony Sluzowej żołądka jest SciSle
Kandidiaza jest nadal najczęst- nika ze słabszej adhezji C. tropi- związane z adherencją drobno-
szą grzybicą przewodu pokarmo- calis do nabłonka błony Sluzowej ustrojów do tych komórek. Szczep
wego, a izolowanym w ok. 79
i wzmożonej jego wrażliwoSci na drobnoustrojów może pozostawać
proc. przypadków gatunkiem jest
supresyjny efekt beztlenowej flo- w symbiozie lub wywołać zakaże-
C. albicans [13]. W ostatnim cza- ry przewodu pokarmowego [16]. nie, jednak tylko w tych przypad-
sie obserwuje się zmianę często- C. lusitaniae jest izolowany kach, kiedy następuje adherencja
Sci występowania poszczególnych
u 7 proc. chorych, zwłaszcza wie- do komórek gospodarza [21].
gatunków grzybów, która polega
lokrotnie hospitalizowanych. Wy- W przeciwnym razie może zostać
na zmniejszeniu częstoSci C. albi- kazuje często opornoSć pierwot- usunięty z żołądka w czasie, np.
cans i wzroScie występowania ga- ną lub wtórną, czyli nabytą na pasażu pokarmu lub wydzieliny
tunków rzadkich lub wczeSniej
amfoterycynÄ™ B [20, 11]. Poten- w przewodzie pokarmowym [21].
nie rozróżnianych, jak C. glabra- cjalnym rezerwuarem tego gatun- Dopiero, gdy fizjologiczny me-
ta, C. lusitaniae, C. kruzei, C. zey- ku jest chory z kolonizacją grzy- chanizm usuwania grzybów prze-
lanoydes [18]. CzęstoSć występo- biczą, personel medyczny, klima- staje być skuteczny, dochodzi do
wania C. tropicalis utrzymuje się tyzacja i monitory oraz inny przylgnięcia ich do komórek go-
na stałym poziomie [18]. Odnoto- sprzęt medyczny. Zakażenie na- spodarza i następuje kolonizacja
wuje się też wzrost częstoSci zaka- stępuje przez kontakt poSredni, [21, 22]. Kandidemia, czyli obec-
żeń mieszanych, nawet do 75 przez ręce personelu medyczne- noSć grzybów we krwi jest wyni-
proc. przypadków, złożonych naj- go obsługującego przyrządy szpi- kiem zachwiania równowagi mię-
częSciej z C. albicans lub C. tro- talne [11]. Znaczenie kliniczne dzy mechanizmami obronnymi
picalis z C. kruzei i C. glabrata kolonizacji C. lusitaniae nie jest gospodarza, takimi jak nieswoista
[18]. WSród przyczyn tego zjawi- do końca wyjaSnione, ze wzglę- linia obrony, opornoSć komórko-
ska wymienia się z jednej strony du na doSć rzadkie występowanie wa i humoralna, a patogennoScią
stosowanie udoskonalonych tech- tego gatunku oraz jeszcze rzadszą wnikającego szczepu i złożonymi
nik diagnostycznych o większej jego wykrywalnoSć [11]. interakcjami drobnoustrojów [21].
czułoSci, w tym oznaczanie DNA Czynnikami sprzyjającymi ko- Według Dyessa główną przyczy-
grzybów, leczenie immunosupre- lonizacji C. kruzei i jego rozsiewo- ną kandidemii jest zaburzenie me-
syjne, stosowanie leków przeciw- wi, głównie drogą krwi, są immu- chanizmów obronnych [13].
bakteryjnych o szerokim spektrum nosupresja i leki przeciwbakteryj- Szczególna rola w utrzymaniu Slu-
[3]. Takie zjawisko obserwowano ne o szerokim zakresie działania zówkowej bariery ochronnej
nawet przy stosowaniu leków [18]. Reakcja na stosowanie am- w przewodzie pokarmowym oraz
przeciwgrzybiczych z grupy po- foterycyny B w tym przypadku drogach oddechowych przypada
chodnych imidazolu (np. flukona- jest zmienna. Najaktywniejszymi wyspecjalizowanym komórkom
zolu) [18]. Leki te sprzyjały roz- czynnikami obrony przeciw kolo- nabłonka. Biorą one udział
rostowi C. kruzei i C. glabrata, nizacji grzybiczej C. kruzei sÄ… w obronie immunologicznej po-
które często posiadały opornoSć neutrofile, makrofagi, komórki przez prezentowanie antygenów
pierwotnÄ… na flukonazol oraz szpiku kostnego, a w przypadku tkance limfatycznej. Takie czynni-
krzyżową na inne preparaty z gru- C. albicans i C. tropicalis składni- ki, jak grzyby, wirusy, pasożyty,
py pochodnych imidazolu [19]. ki morfotyczne popłuczyn oskrze- bakterie, uszkadzają ten mecha-
Przejawem klinicznym opornoSci lowych [18]. nizm prowadzÄ…c do miejscowej
na lek przeciwgrzybiczy było Pojęciem kolonizacji grzybi- lub uogólnionej infekcji [23].
m.in. nieustępowanie, a nawet na- czej błony Sluzowej żołądka okre-
silanie się objawów klinicznych Sla się obecnoSć grzyba u chorego Poszczególne gatunki Candi-
w trakcie leczenia [18]. bez klinicznych objawów infekcji da różnią się optymalnymi wa-
Do najczęSciej izolowanych [11]. W wyniku kolonizacji rozwi- runkami adhezji [24, 16]. W ba-
z przewodu pokarmowego gatun- jać się może infekcja grzybicza, daniach in vitro wykazano, że
przewodnik
82 l e k a r z a
praktyka medyczna
najlepszym Srodowiskiem dla ad- nych błony Sluzowej żołądka zowej biorą również udział w za-
herencji C. albicans jest pH 7,3 sprzyja zdolnoSci do adherencji początkowaniu obrony. Wiążą się
i temp. 37oC [24]. W tych warun- grzybów Candida do błony Slu- one z grzybami i w ten sposób
kach adherencja C. pseudotropi- zowej żołądka oraz do zakażenia zapobiegają adherencji grzybów
calis, C. guillermondi i C. kruzei tej błony grzybami z tego gatun- do komórek [15].
jest gorsza [24]. ku. Do mechanizmów osłabiają- Sprawna odpowiedx komórko-
WSród czynników mechanicz- cych kwasowoSć i usposabiają- wa układu immunologicznego sta-
nych działających w pierwszej li- cych do zakażenia grzybiczego nowi efektywną obronę błony Slu-
nii obrony przeciwgrzybiczej należy zaliczyć długotrwałą tera- zowej przed kolonizacją grzyba
istotne znaczenie ma obecnoSć pię blokerami receptora histami- [17]. Kluczowa rola w tym przy-
i właSciwy skład Sluzu pokrywa- nowego H2, czy chociażby wspo- pada limfocytom CD4, które
jącego komórki błony Sluzowej. mnianymi już inhibitorami pom- umożliwiają obronę i oczyszcza-
Wykazano istotne znaczenie py protonowej, takimi jak np. nie błony Sluzowej przewodu po-
w tym względzie mucyn MG1 omeprazol. karmowego z grzybów. Zmniej-
i MG2 produkowanych przez Gdy mechanizmy obronne szanie liczby limfocytów CD4 pre-
ludzkie Slinianki [25, 26]. Mucy- błony Sluzowej zostają osłabio- dysponuje głównie do kolonizacji
ny te wiążą grzyby, powodując ne i pasaż treSci usuwający grzy- grzybiczej przewodu pokarmowe-
ich aglutynację, co zapobiega ad- by przestaje być skuteczny go, w mniejszym zaS stopniu do
herencji grzybów na powierzch- i grzyby nadal przylegają do po- uogólnionego rozsiewu [16].
ni błony Sluzowej i ułatwia jej wierzchni komórek nabłonka, OpornoSć na kolonizację grzy-
oczyszczanie [25, 26]. Są to mu- wówczas dochodzi do uwalnia- biczą może zależeć również od
cyny kwaSne, których komponent nia licznych lokalnych substan- złożonych interakcji między róż-
glikolipidowy odpowiada za wiÄ…- cji, stanowiÄ…cych nieswoistÄ… nymi drobnoustrojami. Interakcje
zanie z C. albicans. Inne mucyny obronę gospodarza, jak np. lizo- te obejmują konkurencję o poży-
o odczynie neutralnym i pozosta- zym, laktoferyna, laktoperoksy- wienie, zmiany w mikroSrodowi-
Å‚e o odczynie kwaSnym biorÄ… daza, glikoproteiny, sekrecyjna sku, wytwarzanie toksycznych
udział w obronie przeciwbakte- Ig A [21, 22]. Lizozym powoduje produktów ubocznych i prowadzą
ryjnej, przeciw paciorkowcom rozpad połączeń między kwasem do współzawodnictwa o niszę eko-
i aktynomyces [25, 26]. N-acetylomuramowym a N-ace- logicznÄ… [21]. Jak wspomniano, fi-
Istotne znaczenie w obronie tyloglukozaminą w Scianie komór- zjologiczna flora bakteryjna prze-
przed grzybami ma również kowej drobnoustrojów, uszkadza wodu pokarmowego złożona
sprawna odnowa złuszczanego błony cytoplazmatyczne hydro- z Escherichia coli, Bacteroides,
nabłonka błony Sluzowej, wspo- lizując białka strukturalne błony Streptococcus foecalis, tworzy gę-
magana w przewodzie pokarmo- komórkowej grzybów Candida stą warstwę w Sluzie pokrywają-
wym pasażem treSci pokarmo- [21]. Laktoferyna działa synergi- cym jego błonę Sluzową. Hamuje
wej, a w drogach oddechowych stycznie z lizozymem i wychwy- ona adhezję grzybów przez wypie-
odruchem kaszlu [21]. Fizjolo- tuje żelazo potrzebne grzybom ranie ich z miejsc przylegania na
gicznymi mechanizmami chro- do wzrostu. Może to tłumaczyć błonie Sluzowej oraz przez produk-
niącymi przed zasiedleniem bło- większą podatnoSć na zakażenie cję inhibitorów adhezji w Swietle
ny Sluzowej żołądka przez grzy- grzybicze osób z podwyższonym przewodu pokarmowego, np.
by z gatunku Candida są kwaSne poziomem żelaza w surowicy wtórnych kwasów żółciowych,
pH treSci żołądkowej, niezabu- [21]. Laktoperoksydaza wykazu- kwasów tłuszczowych [27]. Zabu-
rzony pasaż treSci pokarmowej je skuteczne działanie przeciw- rzenie równowagi biologicznej
i flora bakteryjna przewodu po- grzybicze w obronie nieswoistej. w przewodzie pokarmowym przez
karmowego. Szereg doniesień Sekrecyjna Ig A hamuje metabo- antybiotykoterapię lub dużą liczbę
Swiadczy o tym, że bakterie z ga- lizm i rozrost grzybów, a także komórek grzybów powoduje
tunku Escherichia, Bacterioides przeciwdziała ich przyleganiu do wzmożone przyleganie Candida
i Streptococcus, współzawodni- komórek nabłonka błony Sluzo- do warstwy Sluzu lub bezpoSred-
czą o miejsce adhezji grzybów wej [21]. Według niektórych ba- nio do błony Sluzowej, a w efekcie
do nabłonka i nasilają syntezę dań grzyby Candida mają zdol- niekiedy również rozsiew [27]. Te
endogennych inhibitorów dla noSć produkcji proteazy rozkłada- 2 procesy, przyleganie grzybów do
grzybów, jakimi są kwasy żółcio- jącej sekrecyjną immunoglobulinę błony Sluzowej i rozsiew Candida
we [27, 36]. Przeciwnie, osłabie- Ig A [21]. moga być blokowane fizycznie na
nie kwasowoSci żołądka lub za- Substancje grupowe krwi na drodze współzawodnictwa o miej-
burzenie mechanizmów obron- powierzchni komórek błony Slu- sce adhezji przez fizjologiczną flo-
przewodnik
l e k a r z a 83
praktyka medyczna
rę bakteryjną [27]. Ponadto bakte- i krótkołańcuchowe kwasy kar- sporów, będących już w kontakcie
rie wykazują większą ruchliwoSć boksylowe [5]. z komórką nabłonka. Zjawisko to
niż C. albicans, dlatego szybko Zarówno antygen Sciany ko- umożliwia skuteczne zwiększenie
osiągają miejsca wiązania na bło- mórki Candida, jak i cała komór- liczby blastosporów na ograniczo-
nie Sluzowej. Efektem antybioty- ka drożdży, aktywują komple- nych powierzchniach błon Sluzo-
koterapii może być redukcja bak- ment, powodując w błonie Sluzo- wych i jest silniejsze u szczepów
terii występujących w przewodzie wej ostrą reakcję zapalną [13]. hydrofobowych [21]. Tak powsta-
pokarmowym, hamujących kolo- Wykazano ponadto, że glikopro- łe agregaty zawierają w swoim
nizację C. albicans, a także wzrost teiny wyizolowane z C. albicans wnętrzu wysokie stężenie enzy-
produkcji pierwotnych kwasów stymulują u zwierząt uwalnianie mów litycznych, uszkadzających
żółciowych i spadek syntezy wtór- histaminy z mastocytów [13]. komórki nabłonka [21].
nych kwasów żółciowych, co Wnikanie Candida w głąb na- Objawy kliniczne kolonizacji
sprzyja adhezji, kolonizacji, a na- błonka błony Sluzowej ułatwia po- grzybiczej przełyku i żołądka nie
wet rozsiewowi grzybiczemu [27]. dobieństwo budowy glikoproteino- są specyficzne. Do najczęSciej
Według niektórych autorów pra- wej receptorów komórek grzyba wymienianych należą dyspepsja,
widłowa flora bakteryjna spełnia i jej błony podstawnej. W efekcie pobolewanie w nadbrzuszu, spa-
ważniejszą rolę w obronie błony dochodzi do procesu tzw. mimikry dek wagi ciała, dolegliwoSci
Sluzowej przewodu pokarmowe- molekularnej, polegajÄ…cej na unik- wrzodowe, wymioty. Niekiedy
go, niż wydolny układ odporno- nięciu rozpoznania i pochłaniania może występować krwawienie
Sciowy [27]. komórek grzyba przez fagocyty z górnego odcinka przewodu po-
gospodarza. Również glikoprote- karmowego spowodowane uszko-
Zwraca się również uwagę na iny i mannan Sciany komórkowej dzeniem naczynia przez naciek
inny rodzaj zależnoSci bioche- grzyba mogą hamować komórko- grzybiczy [5, 28].
micznej i ekologicznej między wą odpowiedx immunologiczną Opisano również przypadek
bakteriami posiadającymi na swej [13]. JednoczeSnie podobieństwo chorego, u którego przyczyną upo-
powierzchni pili a grzybami. budowy komórek grzyba do euka- rczywych nudnoSci było grzybicze
Bakterie te mogą nasilać adheren- riotycznych komórek ssaków zapalenie przełyku wraz z jego
cję grzyba [21]. Przemawiają za utrudnia skutecznoSć leczenia pseudouchyłkowatoScią [29].
tym obserwacje w mikroskopie przeciwgrzybiczego [13]. Objawy infekcji grzybiczej
elektronowym bezpoSredniego dwunastnicy, jelita cienkiego i gru-
przylegania do komórek nabłon- Przy pomocy mikroskopu bego są nikłe lub trudne do wyod-
ka bakterii, a do nich grzybów. elektronowego zbadano rodzaje rębnienia spoSród innych objawów
Bakterie te umożliwiają także interakcji między Candida a ko- choroby, np. nowotworowej. Mo-
tworzenie pseudostrzępek, formy mórkami nabłonka jamy ustnej. gą przypominać rzekomobłoniaste
patogennej grzybów oraz wnika- Wykazano, że może to być luxna zapalenia jelita grubego [31]. Czę-
nie do komórki gospodarza [21]. adherencja do podłoża, gdy ko- sto jednak infekcja grzybicza jest
Poza upoSledzeniem odporno- mórki grzyba są najłatwiej usu- rozpoznawana dopiero w badaniu
Sci gospodarza, w rozwoju uogól- walne, silna adherencja niepozo- poSmiertnym preparatów z prze-
nionej kandidemii odgrywajÄ… rolÄ™ stawiajÄ…ca wolnej przestrzeni wodu pokarmowego [31].
komórki grzybów aktywnie od- między komórkami grzyba i go- Scheurlen wysunął hipotezę, że
działujących na błonę Sluzową spodarza oraz inwazja komórek toksyny produkowane przez obec-
[13]. Stwierdzono, że po pokona- nabłonka przez Candida, uzależ- ne w przewodzie pokarmowym
niu warstwy Sluzu i bakterii, grzy- niona od tworzenia wypustek nit- grzyby mogą przyczyniać się do
by łączą się z komórkami nabłon- kowatych (germ-tubes) i nici nasilenia objawów zespołu jelita
ka powierzchni błony Sluzowej na grzybni (mycelium) [21]. drażliwego, jak również zespołu
drodze kilkuetapowej adhezji [27]. Liczba grzybów skutecznie przewlekłego zmęczenia [32].
Candida produkuje substancje przylegających jest tym większa, Przedstawione powyżej spo-
uszkadzające nabłonek błony Slu- im więcej grzybów styka się z ko- strzeżenia wymagają dalszych
zowej. Są to enzymy proteolitycz- mórkami nabłonka. Jedną z cech badań.
ne, produkowane przez blastoko- grzybów umożliwiającą im zdol-
nidia i zarodniki grzybów, trawią- noSć przezwyciężania mechani- SpoSród badań diagnostycz-
ce mikrokosmki i warunkujące zmów obrony gospodarza jest ko- nych stosowanych w celu identyfi-
wnikanie grzybów w głąb komó- adhezja, czyli zjawisko tworzenia kacji grzybów w żołądku, należy
rek nabłonka [16]. Ponadto grzy- się autoagregatów na drodze przy- wymienić badanie endoskopowe,
by uwalniają aldehyd acetylowy łączania się grzybów do blasto- uwidocznienie komórek drożdży
przewodnik
84 l e k a r z a
praktyka medyczna
i mycelii w preparatach bezpo- Infekcja grzybicza spowodo- czynnika odpowiedzialnego za
Srednich oraz hodowli na podłożu wana Candida dotyczy głównie wrzody żołądka, na zakażenie
Sabouraud z aspiratu treSci żołąd- błony Sluzowej przewodu pokar- grzybami, zwłaszcza górnego od-
mowego, natomiast w przypadku cinka przewodu pokarmowego
kowej, rozmazu szczotkowego
i pobranego wycinka ze zmienio- Aspergillus zmiany obejmujÄ… ca- [37, 38]. Klasyczny mechanizm
nej błony Sluzowej żołądka. Po- łą jego Scianę [31]. działania niesteroidowych leków
Surowica chorych ze stwier- przeciwzapalnych (NLPZ) polega
nadto wykonywane sÄ… badania hi-
dzonÄ… kolonizacjÄ… Candida wy- na blokowaniu syntezy endogen-
stologiczne wycinków z błony Slu-
kazuje obecnoSć przeciwciał, naj- nych prostaglandyn [39]. Leki te
zowej żołądka oraz badanie
częSciej w klasie Ig M. Miano hamują aktywnoSć cyklooksyge-
poziomu przeciwciał przeciwgrzy-
tych przeciwciał nie zawsze ko- nazy (COX), upoSledzając genera-
bicznych w surowicy krwi.
reluje z nasileniem inwazji grzy- cje prostanoidów na pierwszym
Minoli i wsp. wyróżnił 3 pod-
bów w żołądku [34]. Berntson etapie ich biosyntezy z kwasu ara-
stawowe typy obrazów endosko-
podkreSla większą specyficznoSć chidonowego. Powoduje to szereg
powych u chorych, u których
tych badań przy użyciu antygenu skutków niepożądanych ze strony
stwierdzono kolonizacjÄ™ grzybiczÄ…
cytoplazmatycznego w porówna- przewodu pokarmowego, takich
błony Sluzowej żołądka. Typ ple-
niu z dotychczas stosowanym an- jak krwawienia z przewodu pokar-
Sniawkowy, stwierdzony u 42
tygenem Sciany komórkowej mowego, nadżerki błony Sluzowej
proc. chorych, najłatwiej rozpo-
grzyba [34]. Zalecane jest moni- żołądka, a nawet perforacje żołąd-
znawany w postaci biało-szarych
torowanie poziomu przeciwciał ka i jelit [40]. Od dawna trwają po-
błon na rozpulchnionym, prze-
przeciwgrzybiczych w surowicy szukiwania alternatywnej terapii,
krwionym podłożu. Typ guzkowy
krwi, takie postępowanie wydaje zmierzającej do stworzenia bez-
w 31 proc. przypadków, spotyka-
się być pomocne w ocenie prze- pieczniejszych postaci NLPZ, któ-
ny najczęSciej w antrum w postaci
biegu choroby i skutecznoSci le- re miałyby się odznaczać zmniej-
kilkumilimetrowych guzków oto-
czenia przecigrzybiczego [34]. szonym działaniem gastrotoksycz-
czonych zmienioną zapalnie błoną
Kalogeropoulos i wsp. w bada- nym [39, 40]. PodstawÄ… do tych
SluzowÄ… i z ziarninÄ…. Ta forma kan-
niach przeprowadzonych u 247 zamierzeń stała się ostatnio po-
didiazy jest doSć często inwazyjna.
osób stwierdzili współistnienie wszechnie obowiązująca koncep-
Typ wrzodziejący był spotykany
grzybów i bakterii spiralnych cja, w mySl której wyróżnia się
w 27 proc. przypadków [4, 30].
w 12 proc. przypadków wrzodów dwie izoformy COX: konstytutyw-
Obrazy makroskopowe, zwiÄ…-
żołądka, w 1 proc. przypadków ną COX-1 i indukowalną izoformę
zane z infekcjÄ… grzybiczÄ… dwunast-
przełyku Barreta. Autorzy ci uwa- COX-2 [37, 41]. Pierwszy z tych
nicy, jelita cienkiego i grubego naj-
żają, że drobnoustroje te współist- enzymów, COX-1, występuje za-
częSciej obejmują owrzodzenia
nieją rzadko, prawdopodobnie wsze, m.in. w komórkach błony
błony Sluzowej, zmiany polipowa-
więc wymagają odmiennych wa- Sluzowej żołądka, w płytkach krwi
te, plamkowate, błoniaste [31].
runków Srodowiska do koloniza- i w komórkach kanalików nerko-
Loffeld i Antonioli uważają, że
cji i wzrostu [35]. wych, natomiast COX-2 nie wy-
za wrzodem żołądka zakażonym
ObecnoSć grzybów w przewo- stępuje w zdrowej błonie Sluzowej
grzybami przemawiajÄ… w obrazie
dzie pokarmowym powinna być żołądka, natomiast towarzyszy sta-
endoskopowym takie cechy, jak
rozpatrywana w kilku aspektach. nom zapalnym i pojawia się w róż-
Srednica owrzodzenia powyżej
U większoSci ludzi są one saprofi- nych tkankach, w tym w błonie
2 cm, duży krater z nieregularnie
tami. Jednakże u osób obarczo- Sluzowej żołądka, po indukcji
nacieczonymi brzegami i twarde
nych wymienionymi wyżej czyn- przez, np. cytotoksyny, cytokiny
jego dno, skłonnoSć do krwawie-
nikami ryzyka, a także niekiedy lub czynniki wzrostowe [42, 43].
nia, lokalizacja w okolicy kąta żo-
u całkowicie zdrowych niespełnia- COX-1 pełni funkcje gospodarskie
Å‚Ä…dka [33]. We wrzodach grzybi-
jących tych kryteriów, dochodzi do w komórce macierzystej i prosta-
czych stwierdzono w dnie nacieki
inwazji miejscowej i czasem glandyny generowane na drodze
złożone z neutrofili, ziarninę z ko-
uogólnionej grzybicy. Badana jest COX-1 odznaczają się zdolnoScia-
mórkami olbrzymimi, mikrorop-
także rola produkowanych przez mi do cytoprotekcji żołądkowo-je-
nie oraz obecnoSć włóknika [6].
grzyby toksyn w patogenezie litowej [44, 45]. W odróżnieniu od
ObecnoSć mycelii oraz zjawisko
schorzeń przewodu pokarmowego. COX-1, izoforma COX-2 nie wy-
dymorfizmu, tzn. obecnoSć zarów- Do tej pory nieznany jest stępuje w warunkach fizjologicz-
no blastospor, jak i mycelii, uzna- wpływ niesteroidowych leków nych, np. w błonie Sluzowej żołąd-
no za wskaxnik patogennoSci przeciwzapalnych drugiego obok ka [46], natomiast jest odpowie-
grzybów [6, 33]. Helicobacter pylori niezależnego dzialna za generację większych
przewodnik
l e k a r z a 85
praktyka medyczna
iloSci prostaglandyn w procesach logiczną, próbowano stosować łania wrzodów. W pracy nad oce-
zapalnych, odpowiadając m.in. za różne, czasem wręcz supramaksy- ną wpływu grzybów na proces go-
wystąpienie objawów zapalenia, malne stężenia grzybów do inoku- jenia się wrzodów żołądka, wyko-
takich jak ból, wzrost przepusz- lacji najczęSciej myszy, w celu rzystano wspomniane wyżej infor-
czalnoSci naczyń, obrzęk i gorącz- osiągnięcia optymalnej koloniza- macje Swiadczące o tym, że
ka. Zachodzi zatem pytanie, czy cji grzybiczej w przewodzie po- długotrwale zahamowanie wydzie-
terapia lekami z grupy niesteroido- karmowym, ze szczególnym lania żołądkowego przez inhibito-
wych leków przeciwzapalnych uwzględnieniem żołądka [48]. Na- ry histaminowych H2-receptorów
(NLPZ), która obarczona jest zna- wet jednak przy dużych stężeniach (przez ranitydynę lub cymetydy-
nymi skutkami ubocznymi w po- grzybów w inoculum kolonizacja nę), sprzyja zasiedleniu się grzy-
staci uszkodzeń i mikrokrwawień błony Sluzowej żołądka nie dała bów. Ponadto na odrębnych gru-
z błony Sluzowej żołądka stanowi satysfakcjonujących rezultatów pach zwierząt testowano łączne
zwiększone ryzyko dla zakażenia [27, 48], pomimo obecnoSci grzy- podawanie grzybów wraz z aspi-
grzybiczego? bów w kale i obserwowanej ryną podawaną dożołądkowo
zwiększonej kolonizacji grzybi- w dziennej dawce 60 mg/kg, bazu-
Zjawisko kolonizacji grzybi- czej, zwłaszcza w jelicie cienkim jąc na wczeSniejszej obserwacji
czej przewodu pokarmowego jest i w jelicie grubym tych zwierzÄ…t. przez Moriya i wsp. [50], poczy-
nadal przedmiotem badań klinicz- W Katedrze Fizjologii CMUJ nionej u myszy, u których wzrasta-
nych, zmierzających do ustalenia w Krakowie także podjęto bada- ła systemowa reakcja zapalna
ewentualnej roli patogennej grzy- nia, w celu stworzenia modelu in- w wyniku Å‚Ä…cznej terapii skojarzo-
bów. Przez niektórych autorów, fekcji grzybiczej w szczurzym żo- nej indometacyny wraz z inokula-
jak Lee są one uważane za inno- łądku, który miałby na celu ocenę cją grzybów z gatunku Candida
cent bystanders, które w sprzyja- wpływu grzybów na szybkoSć go- albicans. W badaniach tych auto-
jących warunkach namnażają się, jenia się wrzodów żołądka i wyja- rów [50] stwierdzono dramatyczny
powodując odczyn zapalny [36, Snienie omawianych przez nas za- wzrost wskaxników zapalenia
37]. Zdecydowanie brakuje odpo- gadnień. W badaniach tych zało- w postaci zwiększenia liczby leu-
wiedniego zwierzęcego modelu żono, ze zdrowy żołądek szczura kocytów, ciężaru Sledziony, proza-
doSwiadczalnego, który posłużył- nie wykazuje zdolnoSci do trwałe- palnych cytokin IFNł, IL-6 i reak-
by do badania patomechanizmu go zakażenia grzybami i że będzie tywnych form tlenu. W naszych
tych mikroorganizmów i naSlado- się badać wpływ grzybów u zwie- badaniach zwierzęta z wrzodem
wałby cechy infekcji grzybiczej rząt z zaburzoną barierą Sluzówko- żołądka, otrzymujące ranitydynę
u ludzi. Dotychczasowe próby do- wą żołądka poprzez wczeSniejsze (30 mg/kg/dzień w iniekcji pod-
Swiadczalnej infekcji opierały się wywołanie, w warunkach do- skórnej) lub aspirynę (w dawce
na wykorzystaniu zwierząt z obni- Swiadczalnych, wrzodów żołądka, 60 mg/kg/dzień dożołądkowo),
żoną sprawnoScią układu immu- aby okreSlić wpływ ewentualnej inokulowano koloniami grzybów
nologicznego, w tym zwierzÄ…t infekcji grzybiczej na czynnoSci Candida w iloSci 2 x 108
neutropenicznych, myszy ze zno- wydzielnicze żołądka, żołądkowy CFU/ml/dzień przez 3 dni i następ-
kautowanym genem dla interfero- przepływ krwi i wielkoSć po- nie badano wpływ zakażenia grzy-
nu gamma czy też poddanych dłu- wierzchni owrzodzenia u tych biczego, potwierdzonego bada-
gotrwałej terapii antybiotykami, zwierząt. Posłużono się modelem niem mikologicznym, na proces
np. chloramfenikolu lub gentamy- wrzodów żołądka, indukowanych gojenia się tych wrzodów, zmiany
cyny [9, 46, 47]. Ponieważ wspo- przy pomocy nasurowicówkowej żołądkowego przepływu krwi
mniane czynniki i mechanizmy aplikacji kwasu octowego [49]. w obrzeżu owrzodzenia oraz na
usprawniające w warunkach do- W mySl założeń tej metody, po- poziom prozapalnych cytokin in-
Swiadczalnych kolonizacjÄ™ grzy- wstaÅ‚y wrzód ma charakter ubyt- terleukiny (IL-1²) i czynnika mar-
biczę błony Sluzowej wpływają ku, z wyraxnie zaznaczonym dnem twicy nowotworów alfa (TNFą)
bezpoSrednio i upoSledzają proces i obrzeżem, i podlega procesowi (ryc. 1. 3.). Porównywano wpływ
gojenia się wrzodów żołądka, dla- samoistnego gojenia, naSladując inokulacji Candida u zwierząt,
tego żaden z tych modeli doSwiad- proces gojenia się wrzodów żołąd- które otrzymały grzyby w kombi-
czalnych nie znajduje uznania ja- ka u ludzi. Model przewlekłego nacji z egzogennie podawaną pro-
ko odpowiedni dla oceny zakaże- uszkodzenia pozwala oceniać teinazą, bazując na wczeSniejszych
nia grzybiczego i jego wpływu na wpływ czynników fizjologicznych informacjach, że proteinazy produ-
proces gojenia się tych uszkodzeń. i farmakologicznych na dynamikę kowane przez Candida proteoli-
W przypadku zwierzÄ…t z niezmo- procesu gojenia siÄ™ tych zmian tycznie degradujÄ… komponenty Slu-
dyfikowaną odpornoScią immuno- w czasie 2 3 tyg. od dnia wywo- zu i ten mechanizm może sprzyjać
przewodnik
86 l e k a r z a
praktyka medyczna
kolonizacji grzybiczej błony Sluzo-
wrzód żołądka
wej żołądka [51]. U częSci zwie-
30 90
+
rzÄ…t w naszych badaniach stosowa-
75
liSmy dodatkowo leczenie probio-
*
tykami z gatunku Lactobacillus,
20 60
aby stwierdzić, czy terapia probio-
*
tykami ma wpływ na zakażenie 45
+
grzybami i proces gojenia siÄ™
10 30
wrzodów. WczeSniejsze badania
Wagnera i wsp. [52] sugerowały
15
bioterapeutyczny efekt bakterii
0 0
Lactobacillius acidophilus, Lacto-
powierzchnia placebo ranitydyna placebo ranitydyna
bacillus reuteri, Lactobacillus ca- wyjSciowa + proteinaza + proteinaza
(dzień 0) + Candida + Candida
sei w profilaktyce uogólnionej
albicans albicans
kandidiazy u myszy z obniżoną
+ Lactobacillus
R
y
c
.
1
.
odpornoSciÄ… immunologicznÄ…. Ryc. 1.
Wyniki iloSciowe badania mikolo-
gicznego w kierunku Candida al-
wrzód żołądka
bicans w biopsjach błony Sluzowej 30 90
pobranych z obrzeża wrzodu +
75
w grupach otrzymujÄ…cych Candi-
*
da wraz z aspirynÄ… oraz w grupach
20 60
Candida wraz z ranitydynÄ… wyka-
*
45
zały, że w 15. dniu badania, ok.
75 82 proc. zwierząt zostało sku-
10 30
tecznie zakażonych tym mikroor-
+
ganizmem. Proces gojenia siÄ™
15
wrzodów żołądka wydłużał się
0 0
znacząco u zwierząt zakażonych
powierzchnia placebo aspiryna placebo aspiryna
wyjSciowa + proteinaza + proteinaza
Candida w stosunku do grupy
(dzień 0) + Candida + Candida
traktowanej placebo i efekt ten albicans albicans
wzmagał się znamiennie, zwłasz-
+ Lactobacillus
Ryc. 2.
R
y
c
.
2
.
cza u tych zwierząt, które otrzyma-
Å‚y Candida w kombinacji z prote-
inazą (ryc. 1. i 2.). Opóxnieniu go-
wrzód żołądka
75 16
jenia się tych wrzodów
towarzyszył wzrost poziomu ga-
stryny, prawdopodobnie spowodo- 60
12
wany zahamowanym wydziela-
niem żołądkowym (hypochlorhy-
45
dria) u tych zwierzÄ…t, pod
8
*
wpływem grzybów i ich cytotok-
30 *
syn (ryc. 1.). U zwierzÄ…t inokulo-
*
4
wanych Candida albicans z rów-
15
*
*
noczesnym zahamowaniem wy-
*
dzielania żołądkowego w wyniku
0 0
podawania ranitydyny, proces go- ranitydyna aspiryna ranitydyna aspiryna
jenia się tych wrzodów ulegał wy-
+ Candida albicans
raxnemu wydłużeniu i efekt ten za-
chodził wraz z obniżonym prze- + Lactobacillus
Ryc. 3.
R
y
c
.
3
.
pływem krwi w błonie Sluzowej
obrzeża wrzodu, przyczyniając się
do wydłużenia gojenia się tych scu kluczowym dla procesów re- uczestniczących w tworzeniu się
uszkodzeń, zapewne poprzez spa- generacji, angiogenezy i biosynte- blizny powrzodowej (ryc. 2.). Po-
dek lokalnego ukrwienia w miej- zy czynników wzrostowych dobne wyniki uzyskano w grupie
przewodnik
l e k a r z a 87
2
przepływ krwi w brzegu
powierzchnia wrzodu (mm )
owrzodzenia (proc. kontroli)
{
2
przepływ krwi w brzegu
powierzchnia wrzodu (mm )
owrzodzenia (proc. kontroli)
{
2
Ä…
²
stężenie IL-1
²
w osoczu (pg/ml)
stężenie TNF
Ä…
w osoczu (pg/ml)
powierzchnia wrzodu (mm )
{
{
praktyka medyczna
Candida albicans by DNAfin
zwierząt otrzymujących Candida łądka i dwunastnicy, wykazały, że
gerprinting with the polymerase chain
w kombinacji z aspiryną, u których grzyby współistniały z bakteriami
reaction. Mycoses 1993; 36: 171.
proces gojenia się tych uszkodzeń spiralnymi w 12 proc. przypadków
13. Savino JA, Agarwal N, Wry P,
ulegał wybitnemu wydłużeniu wrzodu żołądka, w 20 proc. wrzo-
Policastro A. Routine prophylactic
i powiązany był ze znacznym du dwunastnicy i w 1 proc. przy- antifungal agents (clotrimazole,
ketokonazole and nystatin) in non-
padków przełyku Barreta. Dalsze
wzrostem osoczowego poziomu
transplant, nonburned, critically ill,
IL-1² i TNFÄ… (ryc. 3.). Zastoso- badania potwierdzÄ… lub zaprzeczÄ…
surgical and trauma patients. J
obecnie obowiązującej tezie, że
wane leczenie probiotykami
Trauma 1994; 36: 20.
u zwierząt z wrzodem żołądka, za- stan obecnej wiedzy nie daje obec-
14. Larner AJ, Lendrum R. Oesophageal
każonych Candida i otrzymują- nie racjonalnych podstaw do włą-
candidiasis after omeprazole
cych ranitydynÄ™ i aspirynÄ™, odwra- czenia leczenia przeciwgrzybicze- therapy. Gut 1992; 33 (6): 860.
15. Burford-Mason AP. Association
go we wszystkich przypadkach
cało negatywne skutki kandidiazy,
between gastrointestinal tract
stwierdzonej kolonizacji grzybi-
prowadzÄ…c do przyspieszenie go-
carriage of Candida, blood group
czej przewodu pokarmowego [32].
jenia, wzrostu przepływu krwi
0 and nonsecretion of blood group
w obrzeżu wrzodu i redukcji oso- antigens in patients with peptic ulcer.
PiSmiennictwo
Dig Dis Sci 1993; 38 (8): 1453.
czowego poziomu prozapalnych
16. De Repentigny L, Phaneuf M,
cytokin IL-1² i TNFÄ… (ryc. 3.). 1. Fischer R. Gastrospirillium
Mathieu LG. Gastrointestinal
hominis, another gastric spiral
Wyniki tych badań wskazują na
colonization and systemic
bacterium. Dig Dis 1992; 10: 144.
korzystne, choć nie w pełni kom-
dissemination by Candida albicans
2. Di Febo G, Migioli M, Calo G.
pletne, działanie ochronne probio- and Candida tropicalis in intact and
Candida albicans infection of gastric
immunocompromised mice. Infect
tyków w zakażeniu błony Sluzowej
ulcer frequency and correlation with
Immunol 1992; 60: 4907.
grzybami z gatunku Candida po- medical treatment. Dig Dis Sci 1985;
17. Bistoni F. Mucosal and systemic T
30: 178.
przez ograniczanie niekorzystnych
helper cell function after intragastric
3. Minoli G. Gastroduodenal
skutków tego zakażenia, przypusz-
colonization of adult mice with
candidiasis occuring without
czalnie zwiÄ…zane z ich zdolnoSciÄ… Candida albicans. J Infect Dis 1993;
underlying diseases. Primary
168: 1449.
do hamowania wzrostu grzybów,
gastroduodenal candidiasis.
18. Borg von Zepelin M, Eifert H,
jak wczeSniej sugerowano w przy- Endoscopy 1976; 11: 18.
Kann M. Changes in the spectrum
4. Minoli G, Teruzzi V, Butti GC,
padku doSwiadczeń u myszy
of fungal isolates, results from
Frigerio G. Gastric candidiasis:
z osłabioną odpornoScią immuno-
clinical specimens gathered in
an endoscopic and histological
logicznÄ… [52]. 1987/88, compared with those in
study in 26 patients. Gastrointest
1991/92 in the University Hospital
Wiele z omawianych w tym
Endoscopy 1982; 28 (2): 59.
Gottingen, Germany. Mycoses
5. Trier J. Esophageal, gastric and
opracowaniu zagadnień, zwłasz-
1993; 36: 247.
intestinal candidiasis. Am J Med
cza z zakresu badań doSwiadczal-
19. Hitchcock CA, Pye GW, Troke PF,
1988; 77: 39.
nych, wymaga wyjaSnienia.
Johnson EM. Fluconazole
6. Katzenstein AL, Maksen J.
Szczególnie ważna będzie odpo- resistance in Candida glabrata.
Candidal infection of gastric ulcers.
Antimicrob Agents Chemother
wiedx na pytanie, czy zakażenie Am Soc Clin Pathol 1979; 71: 137.
1993 Sep: 1962.
7. Scott BB, Jenkins D. Gastro-oeso-
grzybicze jest bezpoSrednio odpo-
20. Merz WG, Khazan U, Jabra-Rizk
phageal candidiasis. Gut 1982; 23:
wiedzialne za załamanie bariery
MA, Wu LC. Strain delineation
137.
Sluzówkowej, czy raczej, w niepo-
and epidemiology of Candida,
8. Knoke M. Fungi in the
znany bliżej sposób, wpływa na Clavispora lusitaniae. J Clin
oro-intestinal tract and their
Microbiol 1992; 30 (2): 449.
kluczowe mechanizmy gojÄ…cego scientifically founded status.
21. Macura AB. Rola przylegania
Zeitschrift Für Arztliche Forbildung
siÄ™ owrzodzenia, w tym na proces
w interakcji pomiędzy grzybem
Und Qualitatssicherung 1998; 92
ukrwienia w obrębie wrzodu, an-
Candida a organizmem gospodarza.
(3): 157.
giogenezę i syntezę czynników
Postępy Dermatologii 1990; 7: 195.
9. Greenfield RA, Joyce WA. Gastric
wzrostowych. Ponadto, wyjaSnie- 22. Macura AB. Hydrophobicity of
colonization with Candida albicans.
Candida albicans related to their
Mycopathologia 1993; 122: 1.
nia wymaga interakcja grzybów
adherence to mucosal epithelial
10. Smoot D. Adherence of
z gatunku Candida z Helicobacter
cells. Zbl Bakt Hyg 1987; 226: 491.
Helicobacter pyloi to cultured
pylori, głównym sprawcą zakaże-
23. Siebers A, Finlay BB. M cells and
human gastric epithelial cells.
nia błony Sluzowej, wrzodów żo-
the pathogenesis of mucosal and
Infect Immun 1993; 61 (1): 350.
łądka i dwunastnicy, chłoniaków systemic infections. Trends in
11. Sanchez V, Vazquez J, Barth-Jones
D, Dembry L. Epidemiology of Microbiology 1996; 41 (1): 22.
MALT, a w krańcowych przypad-
nosocomial acquisition of Candida 24. Maisch P. Role of surface mannan
kach, raka żołądka [53, 54]. Bada-
lusitaniae. J Clin Microbiol 1992; in the adherence of Candida
nia Kalogerpulosa i Whiteheada
30: 3005. albicans to fibrin platelet cloths
[35], przeprowadzone na dużej
12. Schonian G, Meusel O, Tietz MJ. formed in vitro. Infect Immun 1981;
grupie 247 chorych z wrzodem żo- Identification of clinical strains of 32 (1): 92.
przewodnik
88 l e k a r z a
praktyka medyczna
25. Carneiro F. Thomsen-Friedenreich 39. Konturek SJ, Pawlik W. Physiology hepatocyte growth factor. J Physiol
antigen and other simple and pharmacology of Pharmacol 2000; 51: 751.
mucin-type carbohydrate in prostaglandins. Dig Dis Sci 1986; 50. Moriya K, Miura NN, Adachi Y,
precursor lesions of gastric
31: 6S. Ohno N. Systemic inflammatory
carcinoma. Histopathol 1994;
40. McCarthy DM. Prevention and response associated with
24 (2): 105.
treatment of gastrointestinal augmentation and activation of
26. Hoffman MP, Haidaris CG.
symptoms and complications due leukocytes in Candida/Indomethacin
Analysis of Candida albicans
to NSAIDs. Best Pract Res Clin administered mice. Biol Pharm Bull
adhesion to salivary mucin. Infect
Gastroenterol 2001; 15: 755. 2002; 25: 816.
Immun 1993; May: 1940.
41. Jackson LM, Wu KC, Mahida YR, 51. Colina A, Aumont F, Deslauriers N,
27. Kennedy M, Volz PS. Ecology of
Jenkins D, Hawkey CJ. Cyclooxy- Belhumeur P, De Repentigny L.
Candida albicans gut colonization.
genase (COX)-1 and -2 in normal, Evidence for degradation of gastro-
Inhibition of Candida adhesion, colo-
inflamed, and ulcerated human intestinal mucin by Candiala
nization and dissemination from the
gastric mucosa. Gut 2000; 47: 762. albicans secretory aspartyl
gastrointestinal tract by bacterial
42. Brzozowski T, Konturek PC, proteinase. Infect Immun 1996;
antagonism. Infect Immun 1985;
Konturek SJ, Sliwowski Z, Pajdo R, 64: 4514.
49 (3): 654.
Drozdowicz D, Ptak A, Hahn EG. 52. Wagner RD, Pierson C, Warner T,
28. Minoli G. Aprospective study of
Classic NSAID and selective Dohnalek M, Farmer J, Roberts L,
relationship between gastric ulcer,
cyclooxygenase (COX)-1 and COX-2 Hilty M, Balish E. Biotherapeutic
Candida and medical treatment. Am
inhibitors in healing of chronic effects of probiotic bacteria on
J Gastroenterol 1994; 79 (2): 95.
gastric ulcers. Micros Res Tech 2001; candidiasis in immunodeficient
29. Gillesson A, Laufer U, Pohle T.
53: 343. mice. Infect Immun 1997; 65: 4165.
Intramular pseudodiverticulosis of
43. Brzozowski T, Konturek PCh, 53. Konturek SJ, Konturek PC, PÅ‚onka
the esophagus. Diagnosis on second
Konturek SJ, Drozdowicz D, Pajdo A, Duda A, Sito E, Zuchowicz M,
look. Deutsche Medizinische
R, Pawlik M, Brzozowska I, Hahn Hahn EG. Implication of gastrin
Wochenschrift 1998; 123 (3): 48.
EG. Expression of cyclooxygenase in cyclooxygenase-2 expression
30. Peters M. Fungal infection
(COX)-1 and COX-2 in adaptive in Helicobacter pylori infected
associated with gastroduodenal
cytoprotection induced by mild stress. gastric ulcerations. Prostagl Other
ulceration: endoscopic and
J Physiol (Paris) 2000; 94: 83. Lipid Mediat 2001; 66: 39.
pathologic appearances.
44. Peskar BM. Role of cyclooxygenase 54. Huang JQ, Sridhar S, Hunt RH.
Gastroenterol 1980; 78: 350.
isoforms in gastric mucosal defense. Role of Helicobacter pylori
31. Prescott RJ, Banerjee SS. Fungal
J Physiol (Paris) 2001; 95: 3. infection and non steroidal anti-
infections of the small and large
45. Brzozowski T, Konturek PCh, inflammatory drugs in peptic ulcer
intestine. Journal of Clinic
Konturek SJ, Sliwowski Z, disease; a meta-analysis. Lancet
Pathology 1992; 45 (9): 806.
Drozdowicz D, Stachura J, Pajdo R, 2002; 359: 14.
32. Scheurlen M. Pathogenicity of fungi
Hahn EG. Role of prostaglandins
in the intestines-current of the
generated by cyclooxygenase-1 dr med. Małgorzata Zwolińska-Wcisło
discussion. Fortschritte der Medizin
Katedra i Klinika Gastroenterologii
and cyclooxygenase-2 in healing
1996; 114 (26): 319.
of ischemia-reperfusion-induced
33. Loffeld RJLF, Loffeld BCAJ, Arends
prof. dr hab. med. Tomasz Brzozowski
gastric lesions. Eur J Pharmacol
JW, Flendring JA. Fungal Katedra Fizjologii
1999; 385: 47.
colonization of gastric ulcers. Am J
46. Balish E, Wagner RD,
dr med. Sławomir Kwiecień
Gastroenterol 1988; 83: 730.
Vazquez-Torres A, Pierson C, Katedra Fizjologii
34. Berntson E. Antibodies to Candida
Warner T. Candidiasis in
albicans in healthy, colonized and
Danuta Drozdowicz
interferon-gamma knockout
infected persons. Mykosen 1984;
Katedra Fizjologii
(IFN-gamma-/-) mice. J Infect Dis
27: 443.
1998; 178: 62.
35. Kalogeropoulos N. Campylobacter prof. dr hab. med. Józef Bogdał
47. Wingard JR, Dick JD, Merz WG,
Katedra i Klinika Gastroenterologii
like organism and Candida in peptic
Sandford GR, Saral R, Burns WH.
ulcers and similar lesions of the
prof. dr hab. farm. Alicja Budak
Pathogenicity of Candida tropicalis
upper gastrointestinal tract, a study
Katedra Mikrobiologii Farmaceutycznej
and Candida albicans after
of 247 cases. J Clin Pathol 1988;
gastrointestinal inoculation in mice.
41: 1093.
prof. dr hab. med. Stanisław Konturek
Infect Immun 1980; 29: 808.
36. Diebel LN, Liberati DM, Diglio CA,
Katedra Fizjologii
48. Samonis G, Anaissie EJ,
Dulchavsky SA, Brown WJ. Sy-
Rosenbaum B, Bodey GP. Amodel
nergistic effects of Candida and
prof. dr hab. med. Wiesław Pawlik
of sustained gastrointestinal
Katedra Fizjologii
Escherichia coli on gut barrier
colonization by Candida albicans
function. J Trauma 1999; 47: 1045.
in healthy adult mice. Infect Immun Collegium Medicum
37. Wallace JL. Nonsteroidal anti-
Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
1990; 58: 1514.
inflammatory drugs and gastro-
49. Brzozowski T, Konturek PC,
enteropathy: the second hundred
Konturek SJ, Pajdo R, Schuppan D,
years. Gastroenterology 1997;
Drozdowicz D, Ptak A, Pawlik M,
112: 1000.
Nakamura T, Hahn EG.
38. Rainsford KD. The ever-emerging
Involvement of cyclooxygenase
anti-inflammatories. Have there
(COX)-2 products in acceleration
been any real advances? J Physiol
of ulcer healing by gastrin and
(Paris) 2001; 95: 11.
przewodnik
l e k a r z a 89
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Naturalny lek na zakażenia bakteryjne i grzybicze przewodu pokarmowegobadanie przewodu pokarmowegokandydoza przewodu pokarmowego fakty i mityLeki stosowane w chorobach przewodu pokarmowegoSKOLIOZA badanie kliniczne i radiologiczne (Szapel)Chirurgia przewodu pokarmowego 1 Prof Bielecki AMLFarmakologia przewodu pokarmowego PLChoroby czynnosciowe przewodu pokarmowegoChirurgia przewodu pokarmowego 2 Prof Bielecki AMLbadanie kliniczne w hematologiiPrzewód pokarmowy ver1sprawie wysokości i sposobu uiszczania opłat za rozpoczęcie badania klinicznegoFarmakologia przewodu pokarmowegoInfekcje przewodu pokarmowegoLEKI przewod pokarmowy materialyZaburzenia przewodu pokarmowego w autyzmie Podsumowanie Raportu Konsensusuwięcej podobnych podstron