• Sztompka r.26. Globalizacja

Globalizacja- proces zagęszczania i intensyfikowania się powiązań i zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, militarnych, kulturowych, ideologicznych między społecznościami ludzkimi, co prowadzi do uniformizacji świata w tych wszystkich zakresach, i odzwierciedla się w pojawieniu się więzi społecznych, solidarności i tożsamości w skali ponadlokalnej i ponadnarodowej.

Globalizacja  zbiór procesów, które czynią świat społeczny jednym:

1. nowoczesne technologie oplatają świat siecią połączeń komunikacyjnych i telekomunikacyjnych (np. Internet). Ludzie rozproszeni po całym świecie mogą oglądać te same „globalne zdarzenia „globalna wioska”

2. społeczności ludzkie stają się coraz bardziej powiązane rozbudowaną siecią zależności ekonomicznych, polit., kulturalnych, itp.  zdarzenia w jednej części świata wywierają natychmiastowy wpływ na to, co dzieje się w krajach najbardziej odległych

3. pojawiają się nowe formy organizacji ekonomicznych, politycznych, kulturalnych o charakterze ponadnarodowym (banki, firmy, Komisja Europejska).

4. pojawiają się całe kategorie społeczne, których życie i praca odrywają się zupełnie od konkretnego miejsca (dyplomaci, sportowcy, personel lotniczy)  nieustannie zmieniają miejsce pobytu.

Efektem tego rodzaju zmian staje się uniformizacja (homogenizacja) świata postępujące upodabnianie się form organizacji ekonomicznej i politycznej, wzorów konsumpcyjnych, zwyczajów i obyczajów, stylów artystycznych, systemów wartości i ideologii w skali ogólnoświatowej. (np. kapitalizm jako „system światowy”).

Homogenizacja obejmuje także dziedzinę kultury:

• język coraz bardziej intensywne i powszechne kontakty ponadnarodowe wymagają wspólnego języka.

• Kultura materialna, moda, styl życia te same produkty w różnych krajach.

• Obyczaje czyta się te same książki, ogląda te same filmy, mecze.

Psychologiczny refleks tych zjawisk jest ambiwalentny. Z jednej strony ludzie zaczynają myśleć w kategoriach wspólnego losu, kategoria „my” rozszerza się poza ramy wspólnoty lokalnej i państwa narodowego pojawia się tożsamość regionalna (”my Europejczycy”), zalążki solidarności światowej (wyrazem tego jest idea uniwersalnych praw człowieka). Z drugiej strony globalizacja budzi obawy przed utratą odrębności kulturowej, wierzeń i wzmacnia tożsamości lokalne (mentalność plemienna).

Peter Worsley: „ Prawie do naszych dni społeczeństwo ludzkie nigdy realnie nie istniało”. Istniała rozproszona po świecie populacja zwana ludzkością, ale realny całość tworzy ludzi, dopiero gdy pojawia się między nimi więź obiektywna wzajemnych zależności i więź subiektywna wzajemnej solidarności.

„historia globalna” Przy analizie historycznej niezbędna jest skala globalna, uwzględniająca najszerszą determinacje kontekstową, a także skupienie uwagi na takich procesach, które przekraczają granice tradycyjnych jednostek analizy (państw czy regionów).

Prekursorzy teorii globalizacjii:

1. Imperializm:

• (J.A. Hobson 1902r.), Włodzimierz Lenin, Mikołaj Bucharin

• ekspansja kolonialna, bezpośredni podbój, a także pośrednie podporządkowywanie sobie słabszych krajów (neokolonializm), co pozwala eksploatować tanią siłę roboczą, daje dostęp do surowców i otwiera nowe rynki zbytu dla nadwyżek własnych towarów. W rezultacie świat dzieli się asymetrycznie na kraje panujące (centra kapitalistyczne) i podporządkowane (społeczeństwa peryferyczne).

Teoria zależności:

• kontynuacja; Paul Prebisch; Szczególny przebieg rozwoju gosp. w krajach uzależnionych od wielkiego mocarstwa:

• z jednej strony: Elity kompradorskie elity polityczne i ekonomiczne w krajach uzależnionych imperialnie od wielkiego mocarstwa, które realizują interesy imperialnego centrum, często na niekorzyść własnego państwa.

• Z drugiej: napływ obcych inwestycji w morzu zacofania przynosi wzorce nowoczesnej kultury pracy.

• Teoria systemu światowego:

• Immanuel Wallerstein

• Trzy stadia ludzkości:

1. „Mini- systemy” stosunkowo niewielkie społeczności, ekonomicznie samowystarczalnych, cechujących się pełnym wewnętrznym podziałem pracy i jednolitym kompleksem kultury. Dominują w okresie ekonomii łowiecko- zbierackiej; gospodarka ogrodnicza i rolnicza

2. „Imperia światowe” oparte na gospodarce rolnej, metodą koordynacji ekonomicznej jest silna władza polityczna i militarna, rygorystyczna administracja, bezwzględny pobór danin i podatków oraz obowiązkowy zaciąg do wojska. W centrum ich aktywności są wojny i podboje. Kryzys wraz ze wzrostem aparatu biurokratycznego (np. St. Egipt, Rzym)

3. “System światowy” XVI w. wraz z narodzinami wczesnego kapitalizmu. Państwo przestaje regulować gospodarkę na rzecz rynku ekonomicznego

minus: absolutyzacja czynników ekonomicznych

Globalizacja kultury:

Dwie odmienne relacje; globalizacja jako:

• „misja cywilizacyjna” wypierająca relikty barbarzyństwa i pogaństwa

• „kulturowy imperializm” prowadzący do wyniszczenia kultury rodzimej, zubożenia kulturowego. propagowanie i rozpowszechnianie własnego stylu życia, obyczajów, języka, przez kraje o najsilniejszej pozycji.

Uniformizacja kultury dokonuje się poprzez „efekt demonstracji”, dyktaturę konsumpcji, imperializm mediów.

O kierunku przepływu kulturowego decyduje siła ekonomiczna.

Akulturacja antycypująca dostosowywanie lokalnych instytucji, organizacji, usług, dóbr konsumpcyjnych do spodziewanych oczekiwań zagranicznych turystów, przedsiębiorców..

Teorie globalizacji kulturowej:

- Ulf Hannerz: Przepływy kulturowe w obrębie ekumeny globalnej (ekumena kulturowaobszar ciągłych interakcji kulturowych, wzajemnych penetracji i wymian kulturowych treści) mają charakter jednokierunkowy, z wyraźnym odróżnieniem centrów inicjujących treści i przesłania kulturowe oraz peryferii, gdzie są one adaptowane.

Cztery możliwe scenariusze losów globalnej ekumeny kulturowej:

1. Globalna homogenizacja całkowita dominacja kult. zach. (zwłaszcz. amerykańskiej).

2. nasycenie kulturowe ujmuje ten proces w perspektywie dłuższego czasu: kraje peryferyjne powoli i z oporami przejmują wzorce kulturowe centrów.

3. deformacja kulturowa uproszczenie, zubożenie a nawet degradacja kultury centrum w toku jej adaptacji przez kraje peryferyjne. (bo: najprościej przyjmuje się to co łatwe, eliminuje się więc wartości wyższe oraz kompromisowe uzgadnianie treści płynących z zewnątrz z lokalnymi zwyczajami).

4. amalgamacja kulturowa dialog i wymiana między kulturami centrum i peryferii; selektywna modyfikacja kultury centrum przez wpływ reinterpretacji dokonanej w społecznościach peryferyjnych, a równocześnie stymulowanie i ożywianie pewnych utajonych wartości kultur lokalnych przez wpływy centrum.

- hybrydyzacja kultury

- Eisenstadt: nie ma jednej kultury nowoczesnej (zachodniej), ale wiele „nowoczesności”.

O reakcji kultury lokalnej na ekspansję kultury zachodniego centrum decydują:

1. moment wyjścia danego społeczeństwa z izolacji i wejście w wejście w orbitę kultury globalnej kto wywrze największy wpływ na kulturę lokalną.

2. Poziom rozwoju ekonomicznego i technologicznego zbiorowości peryferyjnej szansa zachowania pewnej autonomii, siła zwrotnego oddziaływania na centrum.

3. Stopień artykulacji silnych lokalnych wizji na temat porządku kosmicznego lub ziemskiego, znaczenie elit odporność zbiorowości peryferyjnej na dominację zewnętrznej kultury.

4. Zakorzenione w tradycji standardowe reagowania na zmianę społeczną i wyzwania kulturowe.

Cztery wizje globalizacjii:

(zbiorowości ludzkie podzielone na: wspólnoty- Gemeinschaft i zorganizowane społeczności- Gesellschaft)

1. Globalny Gemeinschaft I  świat bogatą mozaiką zamkniętych, odgraniczonych wzajemnie wspólnot. Obraz typowy dla ideologii antyglobalizmu. Fundamentalistyczne religie.

2. Globalny Gemeinschaft II  idea ogólnoludzkiego konsensusu wokół pewnych wartości i ideałów. Świat jeszcze nie jest jednością gatunku ludzkiego, ale trzeba, by takim się stawał. Koncepcja Kościoła, ruchy pokojowe, ekologiczne.

3. Globalny Gesellschaft I  mozaika suwerennych, niezależnych państw narodowych powiązanych silnymi, wzajemnymi więziami kooperacyjnymi w dziedzinie ekonomii, polityki i kultury. „Koncepcja pokojowego współistnienia”

4. Globalny Gesellschaft II  zanik państw narodowych i unifikację najpierw regionalną, a później globalną pod egidą wspólnej organizacji politycznej czy ponadnarodowego rządu światowego.

• 12) Sztompka r.26. Globalizacja

4

---