Akwarium s
ãodkowodne
dla bystrzaków
Autor: Maddy Hargrove, Mic Hargrove
T³umaczenie: Emilia Hahn
ISBN: 978-83-246-2037-1
Tytu³ orygina³u:
Freshwater Aquariums
For Dummies 2/e
Format: 180x235, stron: 320
Dopuœæ swoje rybki do g³osu
Uwielbiasz spêdzaæ czas z nosem przyklejonym do szyby, obserwuj¹c bajecznie
kolorowe ryby? Uwa¿asz akwaria za wyj¹tkowo estetyczny i oryginalny element
wystroju wnêtrz? Kochasz zwierzaki, ale brak czasu nie pozwala Ci na posiadanie
¿adnego z nich, prócz wyrozumia³ych wodolubnych pupili? Uczyñ z ich hodowli swoje
hobby i zacznij siê czuæ w œwiecie akwarystyki jak ryba w wodzie!
Naprawdê bardzo ³atwo jest zostaæ dobrym akwaryst¹. Wszystko, czego Ci potrzeba,
to odrobina pomocy, by wytrwaæ. Ten przyjazny poradnik odpowie na wszystkie Twoje
pytania, pocz¹wszy od za³o¿enia zbiornika i wyboru odpowiednich gatunków ryb,
po przygotowanie bezpiecznej wody akwariowej, wykorzystywanie chemii i informacje
odnoœnie do cyklu azotowego. Nauczysz siê ³¹czyæ w akwarium ró¿ne ryby, czyœciæ
¿wir, radziæ sobie z inwazj¹ glonów oraz prezentowaæ swoje zwierz¹tka w albumach
fotograficznych i na wystawach.
Rady z³otej rybki:
•
Zak³adanie s³odkowodnego akwarium.
•
Wybieranie najlepszych ryb.
•
Korzystny zakup sprzêtu.
•
Utrzymywanie czystego, zdrowego œrodowiska.
•
Pokonywanie akwarystycznych pu³apek.
•
Rozmna¿anie zwierz¹tek.
•
Prowadzenie dokumentacji swoich rybek.
Ponadto znajdziesz tu dekalogi: 10 fajnych akwarystycznych gad¿etów, 10 naukowych
praw rybiego œwiata oraz 10 mocnych postanowieñ zwi¹zanych z posiadaniem
akwarium.
DODATEK SPECJALNY:
Dane i liczby dotycz¹ce najw³aœciwszego akwarium
Spis tre!ci
O autorach .............................................................................................................................. 19
Podzi kowania od autorów ..................................................................................................... 21
Wst p ...................................................................................................................................... 23
Dlaczego dla bystrzaków? ..............................................................................................................................23
Naiwne za!o"enia ..........................................................................................................................................24
Jak korzysta# z ksi$"ki ....................................................................................................................................24
Jak podzielona jest ksi$"ka .............................................................................................................................24
Cz%&# I: Podstawy akwarystyki ..................................................................................................................24
Cz%&# II: Ryby. Jak o nie dba# ...................................................................................................................24
Cz%&# III: Woda, chemia i ro&liny ..............................................................................................................25
Cz%&# IV: Rozmna"anie i inne fajne rzeczy ....................................................................................................25
Cz%&# V: Dekalogi ....................................................................................................................................25
Ikony wykorzystane w ksi$"ce .........................................................................................................................25
Co dalej .......................................................................................................................................................26
Cz"#$ I: Podstawy akwarystyki .....................................27
Rozdzia$ 1: Na pocz&tek kilka rad ........................................................................................... 29
Zobacz akwarium z szerokiej perspektywy .....................................................................................................30
Gdzie postawi# zbiornik? ..........................................................................................................................30
Jakiego rodzaju zbiornik i podstaw% mam kupi#? .........................................................................................30
Co w!o"y# do akwarium? ...........................................................................................................................31
Jak dzia!a sprz%t akwarystyczny? ................................................................................................................31
Opieka nad nowymi wodnymi pupilkami ........................................................................................................31
Dlaczego ryby tak bardzo si% od siebie ró"ni$? ............................................................................................32
Które ryby s$ dla mnie najlepsze? ..............................................................................................................32
Na co zwróci# uwag% przy zakupie ryb? .....................................................................................................32
Czym karmi# ryby? ...................................................................................................................................33
A je&li moje ryby zachoruj$? ......................................................................................................................33
Zrozumie# zagadnienia dotycz$ce wody, chemii wody i "ywych ro&lin ...............................................................33
Wy"sza szko!a akwarystyki .............................................................................................................................34
Czy mog% rozmna"a# swoje ryby? ..............................................................................................................34
Jak prowadzi# zapiski na temat moich ryb? .................................................................................................34
Na czym polegaj$ wystawy ryb? ................................................................................................................. 34
Czy s$ inne rodzaje akwariów? ..................................................................................................................34
6
Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków
Rozdzia$ 2: Akwarystyka w praktyce ....................................................................................... 35
Zalety akwarium ........................................................................................................................................... 35
Jakiego rodzaju akwarium chcesz mie#? .......................................................................................................... 37
Akwarystyka s!odkowodna ........................................................................................................................ 37
Akwarystyka morska ................................................................................................................................. 39
Zbiornik z wod$ s!onaw$ .......................................................................................................................... 40
Organizacja to klucz do sukcesu ..................................................................................................................... 40
Rozdzia$ 3: Znajd@ dobre miejsce ............................................................................................ 43
Temperatura pomieszczenia i jej wp!yw .......................................................................................................... 43
Nikczemne okna ....................................................................................................................................... 44
'mierciono&ne drzwi ................................................................................................................................. 44
Cz%sto ucz%szczane miejsca i dzieci (równa si% K-A-T-A-S-T-R-O-F-A) ........................................................ 45
*ród!a wody ................................................................................................................................................ 46
Sprawd+ +ród!o ........................................................................................................................................ 46
Urz$dzenie do podmiany wody ................................................................................................................. 46
Inne czynniki ................................................................................................................................................ 47
Meble i miejsce ......................................................................................................................................... 47
Elektryka ................................................................................................................................................. 47
Czyszczenie .............................................................................................................................................. 47
Rozdzia$ 4: Zbiornik i podstawa ............................................................................................... 49
Zanim kupisz zbiornik ................................................................................................................................... 49
Woda jest ci%"ka ....................................................................................................................................... 50
Wydawaj pieni$dze z g!ow$ ...................................................................................................................... 50
Przyjrzyj si% zestawom startowym ............................................................................................................... 50
Znale+# wolne miejsce .............................................................................................................................. 51
We+ ludzi pod uwag% ............................................................................................................................... 51
Zdecyduj, gdzie zrobi# zakupy .................................................................................................................. 52
Z czego zrobione s$ akwaria .......................................................................................................................... 53
Akwarium szklane .................................................................................................................................... 53
Akwaria akrylowe ..................................................................................................................................... 54
Akwaria plastikowe ................................................................................................................................... 55
Akwaria ró"norodne i w niezwyk!ym stylu ....................................................................................................... 55
Akwarium &cienne .................................................................................................................................... 55
Akwarium wbudowane w &cian% ................................................................................................................ 56
Akwaria-meble ......................................................................................................................................... 56
Akwaria w kszta!cie walca ......................................................................................................................... 57
Wybór w!a&ciwego zbiornika .......................................................................................................................... 57
Rozmiar akwarium ................................................................................................................................... 57
Kszta!t zbiornika ...................................................................................................................................... 57
G%sto&# obsady ......................................................................................................................................... 58
Wybór w!a&ciwej podstawy ............................................................................................................................ 58
Drewniane szafki pod akwaria ................................................................................................................... 58
Stela"e metalowe z k$towników lub metalu gi%tego .......................................................................................... 59
Szafki do samodzielnego monta"u .............................................................................................................. 59
Stela"e z innych materia!ów ....................................................................................................................... 59
Szafki wielofunkcyjne ................................................................................................................................ 59
Szafki profilowane .................................................................................................................................... 59
Spis tre!ci
7
W!a&ciwe ustawienie szafki ............................................................................................................................60
Sprawd+ pod!ogi i &ciany ...........................................................................................................................60
Sprawd+ pr$d ..........................................................................................................................................60
Przemieszczanie akwarium ............................................................................................................................60
Rozdzia$ 5: Co w$o%y", a czego nie wk$ada" do zbiornika ....................................................... 61
Wskazówek szukaj w naturalnym &rodowisku ryb .............................................................................................62
Wszystko na temat pod!o"a ............................................................................................................................62
/wirek .....................................................................................................................................................63
Pod!o"e a pH ..........................................................................................................................................63
Jakiego pod!o"a unika# ..............................................................................................................................64
Rozmiar "wirku i zagro"enia zwi$zane z piaskiem .......................................................................................64
Dodawanie pod!o"a do zbiornika ...............................................................................................................65
Ska!ki, drewno i sztuczne ro&liny ....................................................................................................................65
Kamienie do akwarium s!odkowodnego ......................................................................................................66
Drewno do zbiornika s!odkowodnego .........................................................................................................66
Ro&liny plastikowe ....................................................................................................................................67
Inne dekoracje akwarystyczne .........................................................................................................................68
Niebezpieczne dekoracje mog$ wywo!a# problemy .......................................................................................68
Plastikowy nurek i inne dziwactwa .............................................................................................................69
Wskazówki i sztuczki przydatne podczas aran"acji akwarium ...........................................................................70
Rozdzia$ 6: Wyposa%enie i inne kwestie techniczne ............................................................... 73
Filtracja nie jest wcale taka straszna ................................................................................................................73
Filtracja mechaniczna ................................................................................................................................74
Filtracja biologiczna ..................................................................................................................................75
Filtracja chemiczna ...................................................................................................................................76
Przyjrzyjmy si% dok!adnie rodzajom systemów filtracyjnych ...............................................................................76
Filtry pod"wirowe .....................................................................................................................................76
Filtry g$bkowe ..........................................................................................................................................77
Inne filtry wewn%trzne ...............................................................................................................................77
Filtry kaskadowe .......................................................................................................................................78
G!owica wodna ........................................................................................................................................79
Filtry kanistrowe .......................................................................................................................................79
Filtry fluidyzacyjne ....................................................................................................................................79
Filtry diatomowe .......................................................................................................................................80
Filtry pulsacyjne .......................................................................................................................................80
Naturalna filtracja z udzia!em ro&lin ...........................................................................................................81
Przyjrzyjmy si% grza!kom i termometrom .......................................................................................................81
Grza!ki przystosowane do ca!kowitego zanurzenia .......................................................................................81
Grza!ki, których cz%&# musi wystawa# ponad powierzchni% wody ..................................................................82
Jak ogrzewa# akwarium .............................................................................................................................82
Generujemy b$belki za pomoc$ kamieni napowietrzaj$cych i pomp powietrznych ..............................................83
Pompa powietrzna ....................................................................................................................................83
Kamienie napowietrzaj$ce i cyrkulacja powietrza .........................................................................................84
W%"yki do napowietrzania, zawory i rozdzielacze powietrza .............................................................................85
W%"yki do napowietrzania .........................................................................................................................85
Rozdzielacze powietrza .............................................................................................................................86
8
Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków
Jak najlepiej o&wietli# akwarium ...................................................................................................................... 86
Przyjrzyjmy si% rodzajom "arówek .............................................................................................................. 87
Jak wybra# pokryw% .................................................................................................................................. 88
Cz"#$ II: Ryby. Jak o nie dba$ ...................................... 91
Rozdzia$ 7: Anatomia ryb ......................................................................................................... 93
W jaki sposób ryba si% porusza? ..................................................................................................................... 94
P!etwa grzbietowa .................................................................................................................................... 94
P!etwa ogonowa ....................................................................................................................................... 94
P!etwa odbytowa ...................................................................................................................................... 95
P!etwy piersiowe ....................................................................................................................................... 95
P!etwy brzuszne ....................................................................................................................................... 95
P!etwa t!uszczowa ..................................................................................................................................... 96
P!ywanie .................................................................................................................................................. 96
Oddychanie .................................................................................................................................................. 96
Zastosowanie skrzeli ................................................................................................................................. 96
Wykorzystanie narz$du b!%dnikowego ........................................................................................................ 97
Zmys!y ......................................................................................................................................................... 98
Wzrok ..................................................................................................................................................... 98
S!uch ....................................................................................................................................................... 99
W%ch ....................................................................................................................................................... 99
Smak ....................................................................................................................................................... 99
Czucie ................................................................................................................................................... 100
Osmoza i stopie; zasolenia wody ................................................................................................................. 100
Ryby, które nie pij$ wody ........................................................................................................................ 100
Ryby, które musz$ pi# wod% .................................................................................................................... 101
Rozpoznawanie cech charakterystycznych w celu zidentyfikowania ryby ........................................................ 101
Kszta!t cia!a ........................................................................................................................................... 101
Taksonomia ........................................................................................................................................... 102
P%cherz p!awny ...................................................................................................................................... 103
Ubarwienie i jego funkcja ........................................................................................................................ 103
Rozdzia$ 8: Znajd@ gatunek dla siebie .................................................................................... 105
S!odkowodne tropikalne ryby i bezkr%gowce .................................................................................................. 106
<a+cowate .............................................................................................................................................. 106
Karpie;cokszta!tne i "yworódki ................................................................................................................ 107
Sumokszta!tne ........................................................................................................................................ 110
K$saczowate .......................................................................................................................................... 113
Nietypowe k$saczowate ........................................................................................................................... 115
Kozowate ............................................................................................................................................... 117
Piel%gnice afryka;skie ............................................................................................................................. 118
Piel%gnice ameryka;skie .......................................................................................................................... 119
Karpiowate ............................................................................................................................................ 122
Dziwaki ................................................................................................................................................. 124
S!odkowodne tropikalne bezkr%gowce ....................................................................................................... 125
Spis tre!ci
9
S!odkowodne zimnowodne ryby i bezkr%gowce .............................................................................................126
Karpie koi ..............................................................................................................................................126
Z!ota rybka ............................................................................................................................................127
Zimnowodne bezkr%gowce ......................................................................................................................128
Gatunki wyhodowane sztucznie ....................................................................................................................129
Rozdzia$ 9: Kupowanie ryb .................................................................................................... 131
Wybór dobrego sprzedawcy .........................................................................................................................131
W poszukiwaniu sklepu akwarystycznego .................................................................................................132
Wa"na jest wspania!a obs!uga ..................................................................................................................132
Wygl$d sklepu ........................................................................................................................................133
Typy sklepikarzy: dobrzy, +li i paskudy ........................................................................................................134
Pracowite Pszczó!ki ................................................................................................................................134
Odpychaj$ce Paso"yty ............................................................................................................................135
Sklepy z Trójk$ta Bermudzkiego .............................................................................................................135
Nawi$zanie dobrej relacji ze sklepikarzem .....................................................................................................136
Wybieramy zdrowe ryby ..............................................................................................................................136
Nie kupuj najnowszych ryb w sklepie .......................................................................................................136
Nie udawaj doktora Dolittle ....................................................................................................................137
Zacznij od czego& prostego ......................................................................................................................137
Zacznij do tego, co znasz ........................................................................................................................137
Wypatruj oznak dobrego zdrowia .............................................................................................................138
Poznaj temperament ryby ........................................................................................................................138
Kupno w!a&ciwej ryby ..................................................................................................................................138
Rozdzia$ 10: Pokarm. Karmienie wodnych przyjació$ ............................................................ 141
Dieta podstawowa .......................................................................................................................................141
Czego potrzebuj$ Twoje ryby ..................................................................................................................142
Przekarmianie ........................................................................................................................................142
Niedo"ywianie ........................................................................................................................................142
Podawanie w!a&ciwej ilo&ci pokarmu ........................................................................................................143
W jaki sposób "eruj$ Twoje ryby? ................................................................................................................143
Kiedy rybki przestaj$ je&# ........................................................................................................................144
Mi%so"ercy .............................................................................................................................................145
Wegetarianie ..........................................................................................................................................145
Ryby, które zjadaj$ wszystko, co wpadnie do zbiornika ..............................................................................145
Rodzaje pokarmu ........................................................................................................................................146
Porównanie pokarmów gotowych i mro"onych ..........................................................................................146
Pokarmy liofilizowane .............................................................................................................................147
Spirulina ................................................................................................................................................147
Pokarm "ywy — co&, co ryby naprawd% kochaj$ i co chc$ je&# ...................................................................147
Artemia .................................................................................................................................................148
Pierwotniaki ...........................................................................................................................................148
Wrotki ...................................................................................................................................................149
Rureczniki, ochotka, larwy komara i d"d"ownice (fuj!) ..............................................................................149
Karmienie narybku ......................................................................................................................................149
Nicienie mikro ........................................................................................................................................149
Pokarmy p!ynne, sproszkowane i wspomagaj$ce wzrost .............................................................................149
10
Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków
Rozdzia$ 11: Choroby i leczenie ............................................................................................. 151
Lepiej zapobiega#… ................................................................................................................................... 151
Codzienne &rodki zaradcze ...................................................................................................................... 151
Cotygodniowe &rodki zaradcze ................................................................................................................. 153
Comiesi%czne &rodki zaradcze .................................................................................................................. 154
Powszechne dolegliwo&ci i kuracje ................................................................................................................ 154
Powszechne infekcje bakteryjne ................................................................................................................ 154
Zaparcia ................................................................................................................................................ 155
Puchlina ................................................................................................................................................ 155
Martwica p!etw ...................................................................................................................................... 155
Arguloza (splewka) ................................................................................................................................ 156
Choroba welwetowa ................................................................................................................................ 156
Ospa rybia (ichtioftirioza) ....................................................................................................................... 157
Ple&niawki .............................................................................................................................................. 157
Przywry ................................................................................................................................................. 157
Dziurawica ............................................................................................................................................. 157
Paso"yty jelitowe .................................................................................................................................... 158
Du"e paso"yty skórne .............................................................................................................................. 158
Fleksibakterioza (choroba bawe!niana) ..................................................................................................... 158
Wytrzeszcz ............................................................................................................................................. 158
Posocznica ............................................................................................................................................. 159
Przywry Gyrodactylus ............................................................................................................................. 159
Choroby wywo!ywane przez orz%ski ......................................................................................................... 159
Zaburzenie funkcjonowania p%cherza p!awnego ........................................................................................ 159
Gru+lica ryb ........................................................................................................................................... 159
Cz%ste przyczyny chorób .............................................................................................................................. 160
Zatrucie dwutlenkiem w%gla .................................................................................................................... 160
Z!a jako&# wody ..................................................................................................................................... 160
Zatrucie metalem ................................................................................................................................... 161
Zatrucie substancjami chemicznymi ......................................................................................................... 161
Niew!a&ciwa dieta ................................................................................................................................... 161
Przekarmienie ........................................................................................................................................ 161
Przestraszone ryby .................................................................................................................................. 162
Domowe lekarstwo: k$piel w roztworze soli ................................................................................................... 162
Metoda Sherlocka Holmesa ......................................................................................................................... 162
Wykorzystanie zbiorników kwarantannowych i leczniczych ............................................................................. 163
Cel i zalety kwarantanny ......................................................................................................................... 163
Okres kwarantanny ................................................................................................................................. 163
Spisywanie wydarze; .............................................................................................................................. 164
Zbiornik ................................................................................................................................................ 164
Zak!adanie zbiornika leczniczego ................................................................................................................. 164
Zrozumienie istoty &rodków leczniczych ........................................................................................................... 165
Spis tre!ci
11
Cz"#$ III: Woda, chemia i ro#liny .................................167
Rozdzia$ 12: Woda wodzie nierówna ..................................................................................... 169
Porównanie ró"nych rodzajów wody .............................................................................................................169
Woda wodoci$gowa ................................................................................................................................169
Deszczówka ...........................................................................................................................................171
Zalety wody butelkowanej (nie Perrier) ...................................................................................................171
Woda ze studni (nie licz na ni$) ..............................................................................................................172
Nabieranie wody z naturalnych zbiorników wody (czyli dlaczego musisz zapomnie# o tym z!ym pomy&le) ..........172
Wlewanie wody do akwarium .......................................................................................................................173
Nie ma jak w domu .....................................................................................................................................173
Rozdzia$ 13: Ta szalona chemia ............................................................................................ 175
Zrozumienie zastosowania preparatów .........................................................................................................175
Kiedy u"ywa# preparatów? ......................................................................................................................176
Dok!adne przestrzeganie instrukcji ...........................................................................................................176
Preparaty potrzebne podczas zak!adania akwarium .......................................................................................176
Preparat do czyszczenia szyb ...................................................................................................................176
Neutralizator chloru ................................................................................................................................177
Preparaty do uzdatniania wody ...............................................................................................................177
Biostartery .............................................................................................................................................177
Bakterie w butelce ...................................................................................................................................178
Bakterie na pod!o"u ................................................................................................................................178
Preparat do usuwania zm%tnienia wody ....................................................................................................178
Preparaty potrzebne do piel%gnacji akwarium ....................................................................................................178
Preparat do usuwania zanieczyszcze; biologicznych ......................................................................................178
Sól akwarystyczna ...................................................................................................................................178
Preparaty do zmiany poziomu pH ...........................................................................................................179
Preparaty uzdatniaj$ce dostosowane do potrzeb piel%gnic ..........................................................................179
Preparaty do piel%gnacji ro&lin .....................................................................................................................179
Stwórz w!asny las deszczowy ...................................................................................................................179
Wzrost ro&lin ..........................................................................................................................................180
Nawozy w tabletkach ..............................................................................................................................180
Zwalczanie glonów .................................................................................................................................180
Preparaty do zwalczania chorób u ryb ..........................................................................................................181
Rozdzia$ 14: Cykl azotowy i testy wody ................................................................................. 183
Pozbywanie si% odchodów ryb ......................................................................................................................183
Dojrzewanie akwarium ................................................................................................................................184
Rozpocz%cie cyklu azotowego .......................................................................................................................184
Wspomaganie rozwoju bakterii Nitrosomonas (dobrych bakterii numer jeden) ............................................186
Wspomaganie rozwoju bakterii Nitrobacter (dobrych bakterii numer dwa) ......................................................186
Przyspieszmy to troch% ............................................................................................................................186
Zapobieganie syndromowi nowego zbiornika ............................................................................................187
Sprawdzanie poziomu amoniaku, azotanów, azotynów i pH ..........................................................................188
Regularne podmiany wody ......................................................................................................................188
Utrzymywanie w!a&ciwego poziomu pH ...................................................................................................189
Pomiar twardo&ci ogólnej wody ....................................................................................................................190
12
Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków
Rozdzia$ 15: Sk$adamy wszystko w ca$o!" ........................................................................... 193
Zak!adanie tropikalnego zbiornika s!odkowodnego ........................................................................................ 194
Zak!adanie zbiornika zimnowodnego ............................................................................................................ 196
Zak!adanie prostego oczka wodnego dla z!otych rybek ................................................................................... 198
Jeszcze jedna rzecz ...................................................................................................................................... 199
Rozdzia$ 16: Mywe ro!liny w akwarium s$odkowodnym ......................................................... 201
Jak ro&liny funkcjonuj$ w akwarium .............................................................................................................. 202
Rodzaje ro&lin ............................................................................................................................................ 203
Ro&liny p!ywaj$ce ................................................................................................................................... 204
Ro&liny korzeniowe ................................................................................................................................. 204
Sadzonki ................................................................................................................................................ 205
<atwe gatunki ro&lin ............................................................................................................................... 205
Warunki akwariowe przyjazne dla ro&lin ....................................................................................................... 205
Wymagania dotycz$ce temperatury .......................................................................................................... 205
Pod!o"e do ukorzeniania ......................................................................................................................... 206
Filtracja ................................................................................................................................................. 206
Nawo"enie ............................................................................................................................................. 206
O&wietlenie ............................................................................................................................................ 206
Od"ywki ................................................................................................................................................ 207
Zakup i transportowanie ro&lin .................................................................................................................... 207
Zbieranie ro&lin w naturalnych warunkach ................................................................................................ 207
Zakup ro&lin u sprzedawcy ...................................................................................................................... 207
Jak przywie+# ro&liny do domu w jednym kawa!ku ..................................................................................... 208
Aklimatyzacja ......................................................................................................................................... 208
Problemy z ro&linami ................................................................................................................................... 208
Oznaki z!ego stanu zdrowia ..................................................................................................................... 209
Glony .................................................................................................................................................... 209
Preparaty akwarystyczne ......................................................................................................................... 210
Techniki obsadzania zbiornika ro&linami .......................................................................................................... 210
Rozdzia$ 17: Wybór gatunków ro!lin do akwarium ................................................................ 211
Ro&liny do obsadzenia przedniej cz%&ci zbiornika ........................................................................................ 212
Kryptokoryna Wendta (Cryptocoryne wendtii) ......................................................................................... 212
Mikrantemum okr$g!olistne (Micranthemum umbrosum) .......................................................................... 212
Hemiantus zwyczajny (Hemianthus micranthemoides) ............................................................................ 213
Lileopsis brazylijski (Lilaeopsis brasiliensis) ............................................................................................. 214
Aponogeton okienkowy (Aponogeton fenestralis) ..................................................................................... 214
Anubias nana (Anubias barteri var. Nana) .............................................................................................. 214
Ro&liny do obsadzenia tylnej cz%&ci zbiornika .................................................................................................... 215
Rogatek sztywny (Ceratophyllum demersum) ........................................................................................... 215
Nurzaniec spiralny (Vallisneria spiralis) ................................................................................................... 216
Moczarka argenty;ska (Egeria densa) ...................................................................................................... 216
Kabomba karoli;ska (Cabomba caroliniana) ............................................................................................ 217
Anubias Bartera (Anubias barteri var. barteri) ......................................................................................... 217
Ludwigia p!o"$ca (Ludwigia repens) ....................................................................................................... 218
Spis tre!ci
13
Echinodorus „Oriental” ..........................................................................................................................218
/abienica amazo;ska (Echinodorus amazonicus) .....................................................................................219
Heterantera paskowana (Heteranthera zosterifolia) .......................................................................................219
Ro&liny p!ywaj$ce .......................................................................................................................................219
Limnobium po!udniowoameryka;skie (Limnobium la1evigatum) ...............................................................219
Rz%sa drobna (Lemna minor) .................................................................................................................220
Ro&liny stawkowe ........................................................................................................................................220
Piscja osokowata (Pistia stratiotes) ..........................................................................................................220
Hiacynt wodny (Eichhornia crassipes) .....................................................................................................221
Akwarium ma wygl$da# naturalnie ...............................................................................................................221
Rozdzia$ 18: Jak sobie radzi" z problemami .......................................................................... 223
Problemy z rybami ......................................................................................................................................223
Zanim otworz$ sklep akwarystyczny .........................................................................................................224
Powrót do zbiornika ...............................................................................................................................224
Rozdzielanie walcz$cych ryb ...................................................................................................................224
Obserwacja rannej ryby ...........................................................................................................................224
Rozwi$zywanie problemu agresji .............................................................................................................224
Rozwi$zywanie problemów z pobieraniem pokarmu ......................................................................................225
Nak!onienie ryb do "erowania ..................................................................................................................225
Problemy ze sprz%tem ..................................................................................................................................225
Problem z zapchanym filtrem ..................................................................................................................225
Przeanalizuj problemy z grza!k$ ...............................................................................................................225
O&wietlenie wpad!o do akwarium .............................................................................................................226
Je&li "arówka strzeli .................................................................................................................................226
Migocz$ce &wita!o ...................................................................................................................................226
Problemy ze zbiornikiem .............................................................................................................................226
Sprawdzanie, czy zbiornik nie przecieka ...................................................................................................226
Zapewnij bezpiecze;stwo rybom ..............................................................................................................227
Zaklejanie ma!ego ubytku ........................................................................................................................227
Kiedy p%knie szyba akwarium ..................................................................................................................227
Problemy z wod$ ........................................................................................................................................227
Rozwi$zywanie problemów z zielenicami ..................................................................................................227
Radzenie sobie z problemami wywo!anymi przez chemikalia ......................................................................228
Ch!odzenie zbyt ciep!ego zbiornika ..........................................................................................................228
Ogrzewanie zbyt zimnego zbiornika .........................................................................................................228
Cz"#$ IV: RozmnaIanie i inne fajne rzeczy .....................229
Rozdzia$ 19: Zbiornik tarliskowy ........................................................................................... 231
Decyzja o rozmna"aniu ryb akwariowych ......................................................................................................232
Prze!amywanie kolejnych barier ...............................................................................................................232
Zdobywanie nowej wiedzy i czerpanie z niej rado&ci ......................................................................................232
Ochrona &rodowiska ...............................................................................................................................232
Wybór sprz%tu ............................................................................................................................................233
Zbiornik ................................................................................................................................................233
Przykrywamy zbiornik pokryw$ ...............................................................................................................233
Dekoracje ...............................................................................................................................................233
14
Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków
Pod!o"e ................................................................................................................................................. 234
Ruszt ikrowy .......................................................................................................................................... 234
Podkr%camy ogrzewanie .......................................................................................................................... 235
Filtracja ................................................................................................................................................. 235
Ro&liny dla bezpiecze;stwa, do rozrodu i na zach%t% ....................................................................................... 235
Ustawienie w!a&ciwych parametrów wody ..................................................................................................... 236
Monitorowanie pH i °dGH .................................................................................................................... 236
Temperatura wody ................................................................................................................................. 236
Czysto&# ................................................................................................................................................. 238
Wprowadzanie zakochanych w odpowiedni nastrój ........................................................................................ 238
Przez "o!$dek do serca ............................................................................................................................ 238
Stara sztuczka ze sztucznym deszczem ..................................................................................................... 238
Wzrost ci&nienia atmosferycznego ............................................................................................................ 239
Stara sztuczka ze zmian$ temperatury ...................................................................................................... 239
Podej&cie z nowym go&ciem z s$siedztwa .................................................................................................. 239
Niech ryby za sob$ zat%skni$ ................................................................................................................... 239
I co dalej? ................................................................................................................................................... 240
Rozdzia$ 20: Rozmna%amy! ..................................................................................................... 241
Przedstawiamy sobie nowo"e;ców ................................................................................................................ 242
Post%powanie z agresywnym samcem ....................................................................................................... 242
Umawiamy ryby na drug$ randk% ............................................................................................................ 243
Hurra, moje ryby naprawd% si% lubi$! ...................................................................................................... 243
Do diaska, moje ryby si% nienawidz$! ....................................................................................................... 243
Poznajemy ró"ne metody rozmna"ania ......................................................................................................... 244
/yworódki ............................................................................................................................................. 244
Ryby jajorodne ....................................................................................................................................... 244
Jak ocali# wszystkich przed wszystkimi ............................................................................................................. 246
Jak ocali# mam% i tat% przed mam$ i tat$ ....................................................................................................... 246
Jak ocali# dzieci przed mam$ i tat$ ........................................................................................................... 246
Jak ocali# dzieci przed dzie#mi ................................................................................................................. 247
Wychowanie narybku .................................................................................................................................. 248
Przechodzimy do artemii ......................................................................................................................... 248
Stwarzamy im prawdziwy dom ................................................................................................................ 248
Wybór nowego stada hodowlanego .......................................................................................................... 248
Zrozumie# zagadnienia genetyczne .............................................................................................................. 248
Wybór najlepszych ryb ............................................................................................................................ 249
Uzyskiwanie nowych odmian w prawid!owy sposób ...................................................................................... 249
Uzyskiwanie nowych odmian w nieprawid!owy sposób ............................................................................ 249
Uzyskiwanie odmian za pomoc$ inbredu .................................................................................................. 249
Wybór odpowiedniego dla Ciebie gatunku .................................................................................................... 250
Gupik (Poecilia reticulata) ...................................................................................................................... 250
Piel%gnica zebra (Archocentrus nigrofasciatus) ......................................................................................... 250
Skalar (Pterophyllum scalare) ................................................................................................................. 251
Kilka wskazówek na koniec .......................................................................................................................... 251
Spis tre!ci
15
Rozdzia$ 21: Archiwizujemy dane i fotografujemy ryby .......................................................... 253
Prowadzimy rejestr ......................................................................................................................................253
Fotografowanie ryb starym sposobem ............................................................................................................254
Aparat ...................................................................................................................................................255
Obiektywy ..............................................................................................................................................256
Fotografia czarno-bia!a i ciemnia ..............................................................................................................256
Fotografowanie ryb przy u"yciu techniki cyfrowej ...........................................................................................257
Drukowanie zdj%# ...................................................................................................................................257
Obróbka komputerowa zdj%# akwarystycznych ..........................................................................................257
Techniki o&wietlenia ....................................................................................................................................258
Techniki ustawiania ostro&ci ........................................................................................................................259
Techniki kompozycji ...................................................................................................................................260
Zastosuj si% do regu!y trzech cz%&ci ..........................................................................................................260
Szwenkowanie ........................................................................................................................................260
Ustawianie si% do zbli"e; ........................................................................................................................261
Zbiornik przeznaczony do robienia zdj%# ..........................................................................................................261
Zbudowanie w!asnego zbiornika do celów fotograficznych .........................................................................262
Wykorzystanie ró"nych te! .......................................................................................................................263
Rozdzia$ 22: Rywalizacja na konkursach akwarystycznych ................................................... 265
Dlaczego rywalizacja w konkursach akwarystycznych jest dobra dla Twoich ryb ...............................................266
Jak pokaza# swoje ryby ................................................................................................................................266
Konkursy ...............................................................................................................................................266
Wystawy ................................................................................................................................................267
Przygotowanie ryby do konkursu ..................................................................................................................267
P!ywaj prosto i u&miechnij si% ..................................................................................................................267
Zbiornik ................................................................................................................................................268
Wystawiamy ryb% we w!a&ciwy sposób ..........................................................................................................269
Parametry wody .....................................................................................................................................269
Wytyczne dotycz$ce oceny: inny punkt widzenia .........................................................................................269
Rozmiar i waga cia!a ...............................................................................................................................270
Kolor i p!etwy ........................................................................................................................................270
Ogólna kondycja ....................................................................................................................................272
Przewo"enie ryby na konkurs i z powrotem ...................................................................................................272
Pami%taj, by dobrze si% bawi# ......................................................................................................................273
Rozdzia$ 23: Dla zaawansowanego akwarysty ...................................................................... 275
Akwarium z wod$ s!onaw$ ......................................................................................................................275
Akwarium morskie ..................................................................................................................................276
Rodzaje zbiorników morskich ..................................................................................................................276
Morskie bezkr%gowce ..............................................................................................................................277
Porównanie zbiorników s!odkowodnych i s!onowodnych ................................................................................277
Zdolno&# do adaptacji ............................................................................................................................277
Dost%pno&# ............................................................................................................................................278
Koszt .....................................................................................................................................................278
Pi%kno i przyjazne nastawienie ................................................................................................................278
Sprz%t ....................................................................................................................................................278
16
Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków
Cz"#$ V: Dekalogi ....................................................... 279
Rozdzia$ 24: Dziesi " fajnych akwarystycznych gad%etów .................................................... 281
Szczypce do manipulacji w akwarium (to sprytne co& do podnoszenia cosiów) ................................................. 281
Skrobak do glonów fajny jest ........................................................................................................................ 281
Dlaczego jedna siatka nie wystarczy .............................................................................................................. 282
Skrzynka na narz%dzia do przechowywania akcesoriów .................................................................................. 282
Dodatkowe w%"yki na wszelki wypadek ............................................................................................................ 283
Silikon akwarystyczny (ubezpieczenie na wypadek powodzi) .......................................................................... 283
Rozdzielacze powietrza do !$czenia fajnych &mieci ......................................................................................... 283
Wiadra do rozchlapywania wody .................................................................................................................. 284
Rozdzielacz pr$du ...................................................................................................................................... 284
Skrobak (czy&cik-cud) ................................................................................................................................. 284
Rozdzia$ 25: Dziesi " sposobów na mimowolne u!miercenie ryb ........................................ 285
Wyje"d"asz na wakacje i zapominasz o rybach ............................................................................................ 285
Bawisz si% w doktora bez uprawnie; ............................................................................................................. 285
Przygotowujesz kotu szwedzki stó! z sushi ..................................................................................................... 286
Tuczysz ryby posi!kami z siedmiu da; .......................................................................................................... 286
Mieszasz ryby z ró"nych bajek ..................................................................................................................... 286
Wpuszczasz zbyt wiele ryb (syndrom !y"ki do butów) .................................................................................... 287
Nie odrabiasz zadania domowego ................................................................................................................ 287
Pozwalasz niegrzecznemu dziecku s$siada bawi# si% Twoimi rybami .............................................................. 287
Jeste& akwaryst$-hipochondrykiem ................................................................................................................ 287
Kupujesz u"ywany lub tani sprz%t ................................................................................................................. 288
Rozdzia$ 26: Dziesi " naukowych praw rybiego !wiata ........................................................ 289
Rybie prawo termodynamiki ........................................................................................................................ 289
Rybie prawo metamorfozy ........................................................................................................................... 289
Rybie prawo mechaniki ............................................................................................................................... 290
Rybie prawo antymaterii .............................................................................................................................. 290
Rybie prawo od"ywiania ............................................................................................................................. 290
Rybie prawo towarzystwa ............................................................................................................................ 290
Rybie prawo energii potencjalnej .................................................................................................................. 291
Rybie prawo kociego jasnowidza .................................................................................................................. 291
Rybie prawo agresji ..................................................................................................................................... 291
Rybie prawo czasu ...................................................................................................................................... 291
Rozdzia$ 27: Dziesi " postanowieQ noworocznych ............................................................... 293
Karmi# ryby ............................................................................................................................................... 293
Czy&ci# zbiornik .......................................................................................................................................... 293
Zredukowa# celibat ..................................................................................................................................... 293
Usuwa# glony ............................................................................................................................................. 294
Zmienia# wk!ady filtracyjne ......................................................................................................................... 294
W!$cza# &wiat!o .......................................................................................................................................... 294
Spis tre!ci
17
U"ywa# testów akwarystycznych ...................................................................................................................294
Zwraca# uwag% na moje ryby .......................................................................................................................294
Wymienia# kamienie napowietrzaj$ce ...........................................................................................................294
Zmieni# aran"acj% akwarium ........................................................................................................................294
Dodatek A Dane i liczby dotyczPce zbiorników ..............295
Jak du"y zbiornik kupi#? ..............................................................................................................................295
Przeliczniki (i inne przydatne dane) .............................................................................................................295
Ile ryb wpu&ci# do akwarium? ......................................................................................................................296
Skorowidz ............................................................................................................................ 299
Rozdzia$ 7: Anatomia ryb
93
Rozdzia$ 7
Anatomia ryb
W tym rozdziale:
!
Poruszanie si$.
!
Oddychanie.
!
Zmys y.
!
Picie.
!
Identyfikacja.
yby to naprawd$ zachwycaj"ce stworzenia. Wyst$puj" w wodach naszej planety ju% od
oko o 450 milionów lat. W tym czasie przystosowa y si$ tak, by ich organizm sprawnie
funkcjonowa w wodnym #rodowisku. Kszta t cia a ryby danego gatunku, d ugo#( p etw
i inne cechy fizyczne w specjalny sposób ukszta towa y si$ w wyniku ewolucji, by sprosta(
wymaganiom ró%nych rodzajów #rodowiska wodnego. Je#li dowiesz si$ wi$cej o fizycznej
budowie ryby, zwi$kszysz swoje szans$ na sukces w roli akwarysty zajmuj"cego si$ danym
gatunkiem ryb.
Zapoznanie si$ z charakterystycznymi cechami fizycznymi danego gatunku u atwi Ci zakup
zdrowych ryb i spowoduje, %e skuteczniej zidentyfikujesz problemy i szybciej zdiagnozujesz
choroby. Na rysunku 7.1 pokazano podstawowy podzia anatomiczny organizmu ryby.
Rysunek 7.1.
Postaraj si" po-
zna' najwa -
niejsze cz"*ci
organizmu ryby
R
94
Cz !" II: Ryby. Jak o nie dba"
W jaki sposób ryba si" porusza?
Ka%dy z nas przynajmniej raz sta jak zaczarowany, gdy obserwowa rybki akwariowe bez
wysi ku sun"ce w wodzie, i zastanawia si$, w jaki sposób z tak" atwo#ci" poruszaj" si$ w wodnym
#rodowisku. Dlaczego ryby p ywaj" lepiej ni% my? Odpowied> jest tak naprawd$ bardzo prosta.
Ryby s" wyposa%one w zestaw p etw (sze#( lub siedem rodzajów p etw, zale%nie od gatunku),
które pe ni" funkcj$ narz"du ruchu. Ryby maj" te% przydatny narz"d zwany p(cherzem p1awnym,
dzi$ki któremu atwiej im unosi( si$ w wodzie (inaczej by uton$ y; patrz cz$#( ko&cowa
tego rozdzia u, zatytu owana „P$cherz p awny”, by dowiedzie( si$ wi$cej na ten temat).
Ryby wyewoluowa y tak, by podbi( #rodowisko wodne. Dzi$ki przystosowaniom ewolucyjnym
zmieni y si$ w perfekcyjne maszyny do p ywania. Dla odmiany — cz owiek, u%ywaj"c gumowych
p etw, mo%e osi"gn"( ledwie u amek tego, co nasi wodni przyjaciele.
By poj"(, jak porusza si$ ryba, musisz zrozumie( funkcj$ ka%dej p etwy. Ka%da bowiem ma
specjalne zadanie do wykonania, a po "czony wysi ek wszystkich p etw sprawia, %e ryba
porusza si$ w wodzie i z atwo#ci" p ywa. Funkcjonowanie p etw polega na po "czeniu si y
mi$#ni i czystej gracji.
PUetwa grzbietowa
P etwa grzbietowa znajduje si$ na grzbiecie ryby, mi$dzy p etw" ogonow" a g ow". To ta
dobrze znana p etwa, któr" znasz z filmu Szcz(ki, tn"ca to& wody. Je#li p ywaj"c w oceanie,
zauwa%ysz w okolicy tak" p etw$, pomy#lisz zapewne, %e lepiej by o pogra( w siatkówk$
pla%ow". Na szcz$#cie, dla Twojego spokoju ducha, p etwy grzbietowe Twoich rybek
akwariowych najcz$#ciej pozostaj" pod wod".
P etwa grzbietowa pe ni funkcj$ steru, dzi$ki któremu ryba utrzymuje równowag$ i mo%e
p yn"( prosto. Kontrolowanie kierunku ruchu pozwala zaoszcz$dzi( energi$. Ryba, która
nie potrafi dobrze p ywa(, nie prze%yje zbyt d ugo, poniewa% nie b$dzie umia a rywalizowa(
ze wspó mieszka&cami zbiornika o pokarm. P etwa znajduje si$ na „szkielecie” z promieni
chrz$stnych lub kostnych (niektóre s" twarde, niektóre mi$kkie), na którym rozpi$ty jest
b oniasty fa d skóry.
Niektóre rybki akwariowe, na przyk ad pewne gatunki z otych rybek czy brzeszczotkowatych,
nie maj" p etwy grzbietowej. P ywanie sprawia im du%" trudno#(, poniewa% nie potrafi"
utrzyma( stabilnego kierunku podczas przemieszczania si$. Inne gatunki ryb, na przyk ad
t$czankowate, maj" za# dwie p etwy grzbietowe.
PUetwa ogonowa
P etwa ogonowa jest odpowiedzialna za wykonywanie dynamicznych ruchów do przodu
i bardzo szybkie p ywanie. Ryby wykorzystuj" te% p etw$ ogonow", by spowolni( ruch
do przodu oraz pomocniczo podczas zmian kierunku. Ta p etwa (wraz z ogonem) spe nia
g ówn" funkcj$ motoryczn".
Wyd u%enie p etwy ogonowej u wielu gatunków ryb, na przyk ad u z otych rybek czy bojowników,
do celów wystawowych za pomoc" sztucznej selekcji osobników (hodowla maj"ca na celu
uwypuklenie po%"danej cechy) powoduje, %e ryby wolniej p ywaj". Osobniki o bardzo d ugiej
Rozdzia$ 7: Anatomia ryb
95
p etwie ogonowej prawdopodobnie nie prze%y yby na wolno#ci. Z ota rybka o 9-centymetrowym
tu owiu i 18-centymetrowej p etwie ogonowej, któr" wlecze za sob" po %wirku jak tren sukni
#lubnej, musi mie( problemy z p ywaniem.
Niestety, wiele gatunków ryb poddaje si$ selektywnej hodowli maj"cej na celu uzyskanie
bardzo d ugiej p etwy ogonowej lub p etwy ogonowej o niespotykanym kszta cie. Takie ryby
z trudno#ci" utrzymuj" równowag$ w wodzie. Ryby o krótszej zaokr"glonej p etwie mog"
wykona( szybki, gwa towny ruch do przodu, cho( zazwyczaj p ywaj" wolno i z atwo#ci".
Najszybciej p ywaj"ce ryby zwykle maj" p etw$ dyficerkaln" (dwa równomiernie roz o%one p aty);
p etwy zaokr"glone (o kszta cie przypominaj"cym wachlarz) s" charakterystyczne dla ryb
p ywaj"cych wolniej.
PUetwa odbytowa
P etwa odbytowa znajduje si$ na brzusznej stronie cia a ryby, mi$dzy odbytem i p etw"
ogonow". Jej funkcj" jest pomoc w utrzymywaniu równowagi — dzi$ki niej ryba nie przewróci
si$ w wodzie na grzbiet. U niektórych gatunków ryb p etwa odbytowa przekszta ci a si$
w parzyste, dwie p etwy odbytowe, po "czone ze sob" w brzusznej cz$#ci cia a ryby.
U ryb takich jak s odkowodne gupiki p etwa odbytowa samca pe ni funkcj$ narz"du
kopulacyjnego zwanego gonopodium. Za pomoc" tego kolcokszta tnego organu samiec
wprowadza nasienie do dróg rodnych samicy. Samce wielu gatunków ryb k"saczowatych, na
przyk ad tetry, maj" specjalne haczyki na p etwie odbytowej, za pomoc" których zaczepiaj" si$
o cia o samicy podczas tar a.
PUetwy piersiowe
P etwy piersiowe zapewniaj" rybie stabilno#( podczas przemieszczania si$ w wodzie, kiedy
„zawisa” w miejscu oraz wykonuje powolne zmiany kierunku. Te parzyste p etwy umiejscowione
s" w cz$#ci brzusznej cia a ryby, tu% obok skrzeli (jedna po ka%dej stronie cia a). P etwy piersiowe
s u%" do poruszania si$ i pozostaj" stale w ruchu.
Wiele gatunków ryb wykorzystuje p etwy piersiowe do inkubacji ikry podczas rozrodu. Wiele
ryb „lataj"cych” przekszta ci o p etwy piersiowe w co# na kszta t skrzyde , dzi$ki czemu wykonuj"
krótkie #lizgi nad wod". Niektóre gatunki maj" p etwy piersiowe wyposa%one w twardy kolec,
którego mog" u%y( w obronie przed drapie%nikami.
PUetwy brzuszne
P etwy brzuszne okazuj" si$ pomocne w zatrzymywaniu si$, utrzymywaniu równowagi cia a
i podczas zmian kierunku. Umiejscowione s" przed p etw" odbytow", w cz$#ci brzusznej cia a
ryby (po jednej z ka%dej strony). Inne zastosowania p etw brzusznych to mi$dzy innymi
poszukiwanie pokarmu, przenoszenie ikry i walka. Te p etwy s" zazwyczaj mniejsze u ryb
%yj"cych w otwartych zbiornikach wodnych, na przyk ad u platek, a wi$ksze u niektórych
ryb dennych.
96
Cz !" II: Ryby. Jak o nie dba"
PUetwa tUuszczowa
Kilka gatunków ryb, takich jak tetry i niektóre sumokszta tne, ma dodatkow" p etw$
— t uszczow", umiejscowion" na grzbiecie, mi$dzy p etw" grzbietow" i ogonow". Akwary#ci
cz$sto nazywaj" j" drug" p etw" grzbietow". Naukowcy nie odkryli %adnego praktycznego
powodu istnienia tej p etwy. Nie pe ni %adnej znanej nam funkcji. Ale je#li wygl"da ciekawie,
to czemu mia oby jej nie by(?
PUywanie
Specjalny kszta t cia a ryb wspomaga ogóln" wydajno#( p ywania. Cia o ryby jest zazwyczaj
zw$%one od strony g owy i ogona oraz szersze w #rodkowej cz$#ci cia a (jak wielu z nas, kiedy
osi"gamy wiek #redni). Dzi$ki takiemu zw$%onemu kszta towi ryba bez wi$kszego wysi ku
sunie w wodzie. Gdyby#my wi$c znale>li jaki# sposób na %ycie w wannie, skorzystaliby#my z tego
pomys u.
Je#li dok adnie przyjrzysz si$ swoim rybom, zauwa%ysz, %e wi$kszo#( z nich p ywa bez
%adnego wysi ku lub czynno#( ta sprawia im niewiele k opotu. To zaskakuj"ce, poniewa%
opór wody jest znacznie wi$kszy ni% opór powietrza. Tymczasem to p ynna posta( wody
podtrzymuje ci$%ar cia a, gdy ono si$ porusza. Poniewa% waga cia a ryby jest zawieszona
w wodzie, ryba potrzebuje niewielkiego wydatku energii, by przezwyci$%y( si $ grawitacji
— w przeciwie&stwie do wysi ku, który ludzie musz" w o%y(, aby porusza( si$ w powietrzu
atmosferycznym na suchym l"dzie.
Si a mi$#ni ryby jest wytwarzana dzi$ki energii dostarczanej przez krótkie w ókna rozmieszczone
na ca ym ciele ryby. Te liczne w ókna wykonuj" ruchy sekwencyjne i wytwarzaj" fizyczn"
energi$ seriami fal o kszta cie litery S. Energia jest przenoszona do ogona i pozwala si$ porusza(.
Nast$pnie p etwa ogonowa porusza do ty u otaczaj"c" j" wod$, dzi$ki czemu cia o ryby
przesuwa si$ krótkim ruchem do przodu. Ta sekwencja wydarze& pozwala rybie porusza( si$
w wodzie bez wi$kszych zak óce& — które by j" spowalnia y.
Oddychanie
Tak jak ludzie, ryby potrzebuj" tlenu, by prze%y(. Ryby wykorzystuj" tlen rozpuszczony w wodzie
i wydalaj" dwutlenek w$gla — produkt oddychania. Wszystkie %ywe ro#liny w Twoim akwarium
wykorzystuj" ten dwutlenek w$gla, a same oddaj" do wody tlen.
Zastosowanie skrzeli
W przeciwie&stwie do zwierz"t l"dowych, ryby nie pobieraj" tlenu z powietrza. Zamiast tego
pobieraj" tlen bezpo#rednio z wody za pomoc" skrzeli. Skrzela s" wy#cielone licznymi naczyniami
krwiono#nymi, które wspomagaj" pobieranie tlenu.
Skrzela pod wzgl$dem budowy przypominaj" ludzkie p uca, z tym %e s" du%o bardziej
wydajne. Ryby pobieraj" z wody akwariowej a% do 85% rozpuszczonego w niej tlenu, dlatego
tak wa%na jest jako#( wody! Dla porównania — ludzie podczas oddychania pozyskuj" tylko
oko o 25% tlenu zawartego w powietrzu (oczywi#cie, je#li mieszkasz w zat oczonym mie#cie,
ilo#( tlenu pobierana przez Twój organizm mo%e spa#( do oko o 2%).
Rozdzia$ 7: Anatomia ryb
97
Woda wp ywa do pyszczka ryby i przep ywa przez skrzela, tam za pomoc" blaszek skrzelowych
pobierany jest z niej tlen. Woda pozbawiona tlenu zostaje nast$pnie szybko wydalona.
Ryby bardzo energiczne, aktywne, takie jak s odkowodny danio, musz" przez ca y czas p ywa(,
by wymusi( przep yw wody przez skrzela i pobiera( z niej tlen. Ryby gatunków aktywnych
udusi yby si$ trzymane w ma ym akwarium, które ogranicza oby ich ruch. Nikt nie chcia by
mieszka( w zaplombowanej windzie z 20 innymi osobami. Twoje ryby te% nie.
Upewnij si$, czy Twój zbiornik jest wystarczaj"co przestronny, by ryby mia y du%o przestrzeni
do p ywania.
Je#li przenosisz ryby z jednego miejsca w inne, musisz pami$ta(, %e skrzela s" zbudowane
z delikatnej tkanki, która mo%e ulec uszkodzeniu, je#li wyjmie si$ ryb$ z wody. Struktura
skrzeli w du%ej mierze opiera si$ na samej wodzie. Bardzo wa%ne jest wi$c, by podczas
przeprowadzki ryba pozostawa a w wodzie — unikniesz uszkodzenia skrzeli, cia a i p etw,
które zostan" pozbawione oparcia wody.
Wykorzystanie narzPdu bU"dnikowego
Pewna grupa ryb (zwana b $dnikowcami lub rybami labiryntowymi), wyst$puj"cych w Azji
i Afryce, potrafi oddycha( powietrzem atmosferycznym przy u%yciu specjalnego organu
zwanego labiryntem lub narz%dem b1(dnikowym. Narz"d ten, umiejscowiony w g owie za skrzelami,
wyewoluowa w celu umo%liwienia rybom pobierania tlenu bezpo#rednio z powietrza,
jako metoda dodatkowa, uzupe niaj"ca oddychanie skrzelowe.
Do ryb labiryntowych zaliczaj" si$ bojowniki, gurami i wielkop etwy. W swoim naturalnym
#rodowisku wiele tych ryb %yje w brudnych, s abo natlenionych wodach, pe nych dziwacznie
wygl"daj"cych stworze&. (Nie ró%ni si$ to za bardzo od naszego basenu miejskiego w gor"cy
dzie&). Te ryby zazwyczaj maj" rozszerzony tu ów i du%e p etwy.
Nazwa organu — labirynt — pochodzi od jego fizycznego kszta tu. Labirynt sk ada si$
z wygi$tych kostnych blaszek pokrytych silnie unaczynionym nab onkiem, wy apuj"cym
po ykane powietrze. Wdychane powietrze jest nast$pnie zatrzymywane w fa dach
przypominaj"cych g"bk$, a uzyskany w ten sposób tlen ostatecznie zostaje przekazany
do krwiobiegu.
Ryby labiryntowe mog" %y( w znacznie mniejszym zbiorniku ni% ten, który zazwyczaj si$
zak ada (zwykle co najmniej 40 litrów), poniewa% te ryby mog" pobiera( tlen z powietrza. Nie
oznacza to jednak, %e mo%na i trzeba trzyma( labiryntowce w bardzo zat oczonym akwarium
lub w ekstremalnie ma ym zbiorniku. Cho( posiad y umiej$tno#( oddychania „dodatkowym”
>ród em powietrza, wydalaj" do wody tyle samo zwi"zków organicznych, co ich
wspó mieszka&cy, i potrzebuj" przyzwoitej przestrzeni oraz filtracji, %eby %y( w zdrowiu.
Cz$sto widuje si$ bojowniki sprzedawane w ma ych kubeczkach. Powodem takiego
post$powania okazuje si$ to, %e atwiej w ten sposób oddzieli( od siebie samce, które inaczej
zacz$ yby walczy(. Nie jest to jednak metoda, któr" akwarysta powinien podpatrzy( i zastosowa(
w domu. Nie trzymaj bojowników w ma ych kulach czy w wisz"cych wazach do celów
dekoracyjnych. Zapewnij im zamiast tego zdrowe #rodowisko akwarium i mnóstwo miejsca.
Labiryntowce mog" zapada( na choroby wywo ane przez zat oczenie zbiornika i z " jako#(
wody, tak jak inne ryby. Uwierz nam na s owo, b$d" zdrowsze i szcz$#liwsze we w a#ciwie
urz"dzonym akwarium. (Rybom labiryntowym powinno si$ zapewni( tej samej wysokiej
jako#ci filtracj$, ogrzewanie i inne prawid owe parametry, które s" standardem w przypadku
hodowli innych ryb tropikalnych). B$d" Ci$ te% du%o bardziej lubi(.
98
Cz !" II: Ryby. Jak o nie dba"
ZmysUy
Tak jak ludzie, ryby dysponuj" pi$cioma zmys ami: smakiem, wzrokiem, s uchem, dotykiem
i w$chem. Wykorzystuj" narz"dy zmys u, gdy poszukuj" pokarmu, do komunikacji mi$dzy
osobnikami, by zwabi( partnera oraz by unikn"( wi$kszych i maj"cych z e zamiary ryb.
Dowiedziono, %e ryby ucz" si$ radzi( sobie nawet bez wi$cej ni% jednego zmys u, je#li utrac"
go wskutek fizycznego urazu lub urodz" si$ z tak" wad". Widzieli#my ju% ryby w najgorszym
z mo%liwych stanie, które mimo to prze%y y. Pomy#l tylko, jak wspaniale mog" wygl"da(
i czu( si$, je#li zapewnimy im najlepsze mo%liwe warunki!
Wzrok
Oto kilka zabawnych faktów dotycz"cych wzroku u ryb:
Wi$kszo#( ryb posiada umiej$tno#( patrzenia w dwóch ró%nych kierunkach równocze#nie.
Ten fizyczny fenomen znany jest pod nazw" widzenia monokularnego.
Ryby nie potrafi" równocze#nie skupi( obojga oczu na jednym obiekcie.
Ryby nie maj" powiek i #pi" z szeroko otwartymi oczami — zapadaj" w stan letargu.
Wi$kszo#( ryb jest krótkowzroczna i widzi ostro wszystko, co jest od nich oddalone
do oko o 30 centymetrów. Je#li zatem staniesz po drugiej stronie pokoju, szeroko si$
u#miechniesz i zaczniesz macha( r$kami, by rozbawi( swoje ryby, nie oczekuj,
%e na to zareaguj".
NarzPd linii bocznej
Ryby wyposa%one s" w ciekawy organ zwany lini% boczn% — dzi$ki niemu potrafi" zlokalizowa(
przedmioty na swojej drodze oraz w ich otoczeniu, których nie dostrzegaj" za pomoc" narz"du
wzroku z powodu jego ogranicze& (patrz rysunek 7.2). Ta linia u niektórych gatunków ma
form$ zredukowan". Ryby %yj"ce w ca kowitych ciemno#ciach jaski& wykorzystuj" ten narz"d,
by si$ porusza(, a niektóre gatunki — by zlokalizowa( owady nad powierzchni" wody.
Rysunek 7.2. Na-
rz%d linii bocz-
nej troch" ró ni
si" od naszych
zmys$ów
Rozdzia$ 7: Anatomia ryb
99
Linia boczna jest umiejscowiona po obu bokach cia a ryby i biegnie od oka do nasady p etwy
ogonowej. Narz"d linii bocznej sk ada si$ z cia ek zmys owych zwanych neuromastami
(receptorów). Cia ka te sk adaj" si$ z komórek czuciowych zaopatrzonych w rz(ski otoczone
galaretowat" substancj". Odbieraj" drgania w wodzie, a te powoduj" wygenerowanie w mózgu
ryby konkretnego obrazu.
Oczy
Oczy ryby cz$sto s" du%e, co rekompensuje s abe o#wietlenie #rodowiska podwodnego.
Zazwyczaj oczy znajduj" si$ po bokach g owy, a niektóre gatunki potrafi" obraca( ga k$ oczn"
o 360°. Pewne gatunki bytuj"ce w warunkach ca kowitej lub cz$#ciowej ciemno#ci (na przyk ad
#lepczyk jaskiniowy) w ogóle nie maj" oczu. Wskutek procesu ewolucji narz"d ten ca kowicie
zanik .
Niektóre ryby potrafi" rozró%nia( na pewnych g $boko#ciach okre#lone barwy, ale du%"
trudno#( sprawia im dostosowanie si$ do gwa townych zmian nat$%enia o#wietlenia, poniewa%
ich t$czówka pracuje wolno. Z tego powodu wpadaj" w „szok” i mog" spanikowa(, gdy #wiat o
w akwarium zostanie gwa townie w "czone lub wy "czone bez ostrze%enia w pomieszczeniu,
które pozostaje nadal ciemne. Je#li zatem w "czysz o#wietlenie akwarium tu% po tym, jak
rano wstaniesz, potem zapewne zauwa%ysz, %e Twoje ryby tkwi" przyklejone do sufitu,
prawdopodobnie troch$ przestraszone.
W przypadku ludzkiego oka kszta t soczewki stale si$ zmienia w celu uzyskania w a#ciwej ostro#ci
obrazu. Soczewka oka ryby nie zmienia kszta tu, ale dostosowuje ostro#( obrazu za pomoc"
aparatu ruchowego ga ki ocznej, który dos ownie porusza ga k" oczn" w przód i w ty w oczodole.
SUuch
Ryby nie maj" z o%onych narz"dów s uchu, takich jak my, poniewa% d>wi$k przemieszcza si$
w wodzie znacznie szybciej ni% w powietrzu, wi$c z punktu widzenia ewolucji rozwój takiego
narz"du nie by konieczny. Narz"d s uchowy u ryb sk ada si$ z prostego pod wzgl$dem
budowy ucha wewn$trznego. Wibracje odebrane z otoczenia s" przekazywane bezpo#rednio
do ucha wewn$trznego, w którym zostaj" przetworzone na bodziec d>wi$kowy. Wi$kszo#(
ichtiologów
(naukowców zajmuj"cych si$ rybami) uwa%a, %e p$cherz p awny u ryb wspó dzia a
z elementami sk adowymi ucha wewn$trznego w zakresie rozpoznawania konkretnych
bod>ców s uchowych.
W"ch
W$ch pe ni u ryb wa%n" rol$ — w znajdowaniu pokarmu i %erowaniu oraz w wyszukiwaniu
odpowiedniego partnera. Ryby wychwytuj" zapachy nozdrzami, które przekazuj" bod>ce do
wewn$trznej cz$#ci narz"du w$chu. Narz"d w$chu nie jest ca kowicie po "czony z uk adem
oddechowym i dzia a samodzielnie.
Smak
Ryby maj" kubki smakowe rozmieszczone w otworze g$bowym, na pyszczku, a w pewnych
wypadkach równie% na p etwach. Zakres rozpoznawanych przez ryby smaków jest bardzo
w"ski, wi$c musz" stale szuka( po%ywienia w otoczeniu z nadziej", %e „natkn" si$” na co#,
100
Cz !" II: Ryby. Jak o nie dba"
co mo%na by zje#( i dzi$ki temu prze%y(. U ryb sumokszta tnych wykszta ci y si$ w"sy,
na których umieszczone s" kubki smakowe, przydatne w znajdowaniu pokarmu w m$tnej
czy ciemnej wodzie.
Czucie
Od dawna ludzie spieraj" si$, czy ryby potrafi" odczuwa( ból, czy nie. By oby nam bardzo
przykro, gdyby#my odkryli, %e ryby czuj" ból, gdy zrobimy im co#, co jest dla nich bolesne.
Najlepiej za o%y(, %e Twoje ryby odczuwaj" ból i traktowa( je z szacunkiem oraz dba( o nie
w równym stopniu jak o ka%de inne zwierz"tko domowe.
Osmoza i stopiej zasolenia wody
Osmoza
to prosty proces, za pomoc" którego ryba utrzymuje w a#ciwe st$%enie soli w organizmie
(patrz rysunek 7.3). Dzi$ki osmozie cz"steczki wody stale przenikaj" pó przepuszczalne b ony
w organizmie ryby w celu wyrównania w nim st$%enia soli w stosunku do zasolenia wody
w zbiorniku. Osmoza to jeden z powodów, dla których ryby s odkowodne nie mog" %y(
w wodzie s onej i na odwrót. (Jak od ka%dej regu y, i od tej jest kilka wyj"tków).
Rysunek 7.3.
Osmoza u ryby
s$odkowodnej
Ryby, które nie pijP wody
St$%enie soli w p ynach ustrojowych ryb s odkowodnych jest wy%sze ni% st$%enie soli w wodzie,
w której ryby %yj". Z tego powodu woda dostaje si$ do komórek organizmu wskutek procesu
osmozy. Gdyby ryby nie dysponowa y sposobem na pozbycie si$ tego nadmiaru wody, p$k yby
jak balon, który nadmuchano, a% przekroczy swoj" maksymaln" obj$to#(, lub przypomina yby
cia o cz owieka po wigilijnej wieczerzy.
U ryb s odkowodnych woda jest usuwana z organizmu za pomoc" nerek i ma form$ bardzo
rozcie&czonego moczu. Umiejscowione w skrzelach wyspecjalizowane komórki, których
zadaniem jest wy apywanie soli, absorbuj" j" i przekazuj" do krwiobiegu. Gotowy pokarm dla
Rozdzia$ 7: Anatomia ryb
101
ryb akwariowych zawiera bardzo ma e ilo#ci soli, dzi$ki czemu rybom atwiej utrzyma(
w a#ciw" równowag$ st$%enia soli. Ilo#( soli zatrzymywanej w organizmie jest tak niewielka,
%e pozbycie si$ jej nie wymaga zbyt du%ego wydatku energii.
Ryby, które muszP pi$ wod"
Je#li po zapoznaniu si$ z akwarystyk" s odkowodn" zdecydujesz si$ trzyma( ryby morskie,
musisz wiedzie(, %e ryby te borykaj" si$ z dok adnie odwrotnym problemem w kwestii
zrównowa%enia st$%enia soli w organizmie w stosunku do st$%enia jej w wodzie. U ryb
morskich st$%enie soli w ich p ynach ustrojowych jest znacznie ni%sze ni% w wodzie, dlatego
musz" one stale pi( wod$, by zrekompensowa( utrat$ wody z organizmu, b$d"cej efektem
osmozy. Woda stale przenika z organizmu do otoczenia. Gdyby ryby morskie nie pi y ci"gle
wody, zmar yby wskutek odwodnienia.
Ryby morskie wydalaj" niewielkie ilo#ci moczu. Pozbywaj" si$ równie% z organizmu nadmiaru
soli, by utrzyma( ogóln" równowag$ osmotyczn".
Ró%nica polega na tym, %e ryby s odkowodne charakteryzuj" si$ wysokim st$%eniem soli
w organizmie. Maj" zapewnione sta e nawadnianie organizmu, poniewa% woda przedostaje si$
do niego z otoczenia. Nadmiar wody jest wydalany w formie moczu, dzi$ki czemu przywraca si$
równowaga osmotyczna. Ryby morskie maj" niskie st$%enie soli w organizmie. Dochodzi do
ci"g ego odwodnienia organizmu, poniewa% woda jest oddawana do otoczenia, w którym %yje
ryba. Ryby pij" wod$ morsk", w której %yj", by odzyska( utracon" wod$ i zachowa( równowag$
osmotyczn" w organizmie.
Rozpoznawanie cech charakterystycznych
w celu zidentyfikowania ryby
Tryb %ycia ryby, zwyczaje oraz sposób poruszania ca kowicie zale%" od jej ogólnego kszta tu
i rozmiaru cia a. Kiedy spojrzysz na kszta t pyszczka i budow$ p etw ryby danego gatunku,
zyskasz wskazówki, dzi$ki którym atwiej Ci b$dzie odpowiedzie( na pytania dotycz"ce sposobu
na przetrwanie, sposobu %erowania i poruszania si$ w wodzie.
_wiadomo#(, w jaki sposób fizyczny wygl"d ryby ewoluowa przez wieki w celu zagwarantowania
jej prze%ycia w ró%nym #rodowisku wodnym, pozwoli Ci zidentyfikowa( nienale%"ce do danego
#rodowiska gatunki i u atwi zrozumienie prawdopodobnych wymaga& #rodowiskowych tych
ryb. Cho( nie jest to fakt naukowy, w 95% przypadków si$ sprawdza.
KsztaUt ciaUa
Specyficzny kszta t cia a ryby mo%e Ci du%o powiedzie( na temat jej #rodowiska naturalnego
i sposobu p ywania. Na przyk ad smuk a sylwetka danio pr$gowanego pozwala mu g adko
i bez wysi ku przemieszcza( si$ w otwartym zbiorniku wodnym za pomoc" szybkich „susów”
do przodu. Danio w naturze nie wyst$puje w mokrad ach ze stoj"c" wod".
Ró%ne rodzaje ryb maj" inne kszta ty cia a, dzi$ki czemu atwiej im %y( w ich naturalnym
#rodowisku. Na przyk ad, sp aszczone z boku cia o paletki zmniejsza opór wody i pozwala jej
w o%y( energi$ w szybkie prze#lizgiwanie si$ mi$dzy przeszkodami (na przyk ad w g$stej
102
Cz !" II: Ryby. Jak o nie dba"
pl"taninie korzeni typowej dla ich naturalnego #rodowiska) podczas pogoni za ofiar". Ta ryba
%yje w zbiornikach, w których zanurzone s" systemy korzeniowe drzew i inne naturalne
przeszkody.
Ryby o kulistym kszta cie cia a, takie jak niektóre z ote rybki, p ywaj" wolno i do#( szybko si$
m$cz". Te gatunki ryb wyst$puj" w zbiornikach o s abym pr"dzie wody.
Ryby o ciele brzusznie sp aszczonym, takie jak kiryskowate, du%" cz$#( %ycia sp$dzaj",
poruszaj"c si$ tu% przy warstwie pod o%a Twojego akwarium.
Taksonomia
Naukowcy sklasyfikowali ryby jako osobn" grup$ zwierz"t z powodu unikalnych cech
odró%niaj"cych je od innych istot. Ssaki, takie jak wieloryby czy delfiny, nie s" „rybami”
— jako zwierz$ta sta ocieplne musz" podp ywa( do powierzchni wody, by oddycha( — i prze%y(.
Jak wiemy, ryby nie musz" oddycha( powietrzem atmosferycznym, poniewa% potrafi"
pobiera( tlen z otaczaj"cej je wody.
Naukowcy klasyfikuj" zwierz$ta o podobnych cechach fizycznych w du%e grupy. Ten system
klasyfikacji to taksonomia. Ichtiolodzy (ludzie po#wi$caj"cy si$ badaniu ryb) podzielili
zwierz$ta wodne na kilka kategorii na podstawie ich cech fizycznych, dzi$ki czemu mo%emy
odró%ni( na przyk ad ryby od innych zwierz"t wodnych.
Naukowcy sklasyfikowali ryby kostnoszkieletowe jako ryby charakteryzuj"ce si$ kostnym
kr$gos upem, szkieletem chroni"cym organizm oraz stabilizuj"cym cia o i organy wewn$trzne,
p etwami, promieniami chrz$stnymi lub kostnymi, oddychaniem skrzelowym, dymorfizmem
p ciowym oraz czaszk" chroni"c" mózg. Oko o 90% ryb na #wiecie to ryby kostnoszkieletowe.
Popularne rybki akwariowe to ryby kostnoszkieletowe.
Umiejscowienie otworu g"bowego
Kszta t otworu g$bowego oraz jego po o%enie maj" #cis y zwi"zek ze sposobem %erowania oraz
z miejscem (na dnie, w toni wodnej czy tu% pod powierzchni" wody), w którym ryba sp$dza
najwi$cej czasu.
Gatunki ryb, takie jak pstr"%e& srebrzysty, charakteryzuj"ce si$ górnym po1o'eniem otworu
g$bowego (skierowany jest do góry pyszczka) pobieraj" pokarm z powierzchni wody, a wi$c
w akwarium %ywi" si$ p atkami i innym pokarmem p ywaj"cym po powierzchni wody.
Dolne po1o'enie
otworu g$bowego (otwór g$bowy skierowany do do u) charakteryzuje wiele
ryb dennych, na przyk ad kiryski. Te ryby pobieraj" pokarm z pod o%a akwarium oraz p askich
powierzchni ska ek lub li#ci ro#lin.
Zmiennocieplno!"
Ryby akwariowe to zwierz"ta zmiennocieplne. Oznacza
to, e temperatura ich organizmu zale y od temperatury
otaczaj%cej je wody. Znaczenie dla temperatury cia$a
ma równie metabolizm — ryby aktywne maj% odrobin"
wy sz% temperatur" cia$a ni ryby bardziej stateczne.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Akwarium slodkowodne dla bystrzakow akwaby
poradniki zarzadzanie projektami dla bystrzakow stanley e portny ebook
poradniki trening psow dla bystrzakow jack volhard ebook
poradniki komputery pc dla bystrzakow dan gookin ebook
poradniki gitara rockowa dla bystrzakow jon chappell ebook
poradniki jazda konna dla bystrzakow audrey pavia author ebook
więcej podobnych podstron