Czym jest zaburzenie
osobowo

ści?

(What is a personality disorder?)

Polish

Czym jest zaburzenie
osobowo

ści?

Ka

żdy człowiek ma

charakterystyczne cechy
osobowo

ści. Są to zwykłe sposoby

my

ślenia i zachowania, które tworzą

unikalne osoby.

Cechy osobowo

ści mogą zamienić

si

ę na zaburzenia osobowości, kiedy

sposób my

ślenia i zachowania jest

ekstremalny, nieelastyczny i b

łędny.

Mo

że to spowodować poważne

zak

łócenie w życiu tej osoby i

przewa

żnie powoduje poważne

zmartwienie dla tej osoby i innych.

Zaburzenia osobowo

ści zaczynają

si

ę w dzieciństwie i trwają przez całe

życie dorosłe.

Wyst

ępowanie zaburzeń

osobowo

ści nie jest stanowczo

okre

ślone i różni się w zależności od

zaburzenia. Pograniczne zaburzenie
osobowo

ści występuje u około

jednej osoby na 100.

Wczesne i w

łaściwe leczenie i

wsparcie pozwala ludziom z
zaburzeniami osobowo

ści prowadzić

pe

łne i produktywne życie, mimo iż

osobowo

ść może być trudno

zmieni

ć.

Jakie s

ą główne rodzaje

zaburze

ń osobowości?

Istnieje du

ża różnorodność

zaburze

ń osobowości. Wszystkie z

nich w

łączają przenikający sposób

zachowania, to znaczy
charakterystyczne zachowanie i
my

śli danej osoby są ewidentne w

prawie wszystkich aspektach jej
życia.

Istniej

ą trzy kategorie zaburzeń

osobowo

ści: dziwne lub

ekscentryczne zaburzenia;
dramatyczne, emocjonalne lub
eratyczne zaburzenia i l

ękowe lub

boja

źliwe zaburzenia. Specyficzne

zaburzenia to:

Osobowo

ść paranoiczna

(Paranoid personality disorder)

to

przenikaj

ące niedowierzanie i

podejrzliwo

ść wobec innych do tego

stopnia,

że ich motywy są

interpretowane jako wrogie.

Schizoidalne zaburzenie
osobowo

ści (Schizoid personality

disorder) to schemat zachowań
zdominowany przez odizolowanie
si

ę od związków międzyludzkich i

ograniczenie wyra

żania emocji w

kontaktach interpersonalnych.

Schizotypowe zaburzenie
osobowo

ści (Schizotypal

personality disorder)

to schemat

zachowa

ń zdominowany przez

spo

łeczne i interpersonalne deficyty

naznaczone silnym dyskomfortem i
ograniczon

ą zdolnością do

zawierania bliskich znajomo

ści.

Osobowo

ść ta również

charakteryzuje si

ę zaburzeniami

2/6

poznawczymi i percepcyjnymi, oraz
dziwacznymi zachowaniami.

Antyspo

łeczne zaburzenie

osobowo

ści

(

Antisocial

personality disorder)

to schemat

zachowa

ń zdominowany przez

lekcewa

żenie i naruszanie praw

innych ludzi.

Histrioniczne zaburzenie
osobowo

ści (Histrionic personality

disorder)

to schemat zachowa

ń

zdominowany przez przesadne
emocje i starania o zwrócenie na
siebie uwagi.

Narcystyczne zaburzenie
osobowo

ści (Narcissistic

personality disorder)

to schemat

zachowa

ń zdominowany przez

nastawienie wielko

ściowe (w

wyobra

źni lub rzeczywistym

zachowaniu), potrzeb

ę podziwu i

brak empatii.

Zaburzenie osobowo

ści unikowej

(Avoidant personality disorder)

to

schemat zachowa

ń zdominowany

przez trudno

ści w kontaktach

spo

łecznych, poczucie

nieatrakcyjno

ści i nadwrażliwość na

negatywn

ą ocenę.

Zaburzenie osobowo

ści zależnej

(Dependent personality disorder)

to

dominuj

ąca i przesadna potrzeba

bycia pod opiek

ą prowadząca do

zachowa

ń nacechowanych

uleg

łością i uzależnieniem oraz

strachem przed opuszczeniem.

Obsesyjno-kompulsywne
zaburzenie osobowo

ści

(Obsessive-compulsive personality
disorder)

to schemat zachowa

ń

zdominowany przez
zaabsorbowanie porz

ądkiem,

perfekcj

ą oraz umysłową i

interpersonaln

ą kontrolą, kosztem

elastyczno

ści, szczerości i

wydajno

ści.

Pograniczne zaburzenie
osobowo

ści (Borderline

personality disorder) to schemat
zachowa

ń zdominowany przez

niestabilno

ść związków

interpersonalnych, samooceny i
kontroli nad impulsami.

Zrozumienie pogranicznego
zaburzenia osobowo

ści jest

szczególnie wa

żne, bo może być

b

łędnie rozpoznane jako inna

choroba umys

łowa zwłaszcza

zaburzenie nastroju.

Ludzie z pogranicznym zaburzeniem
osobowo

ści przeważnie mają:

•

Szerokie wahania nastroju.

.

•

Niew

łaściwy gniew lub trudności z

kontrol

ą gniewu.

•

Chroniczne poczucie pustki.

•

Nawracaj

ące samobójcze

zachowanie, gesty lub pogró

żki

lub zachowanie
samookaleczaj

ące.

•

Impulsywne i autodestrukcyjne
zachowanie.

3/6

•

Schemat niestabilnych
wzajemnych stosunków.

•

Uporczywy niestabilny obraz
samego siebie lub poczucie
w

łasnego ja.

•

L

ęk przed porzuceniem.

•

Okresy paranoi i utraty kontaktu z
rzeczywisto

ścią.

Wspó

łwystępujące problemy ze

zdrowiem psychicznym

Zaburzenia osobowo

ści często

wyst

ępują razem z innymi

chorobami psychicznymi. Wi

ęcej

informacji o chorobach psychicznych
mo

żna znaleźć w broszurze „Czym

jest choroba psychiczna?” i innych
broszurach w tej serii.

Nadu

żywanie alkoholu lub innych

narkotyków cz

ęsto współwystępuje z

zaburzeniami osobowo

ści,

szczególnie z pogranicznym
zaburzeniem osobowo

ści. To

komplikuje leczenie i dlatego
efektywne opanowywanie alkoholu
lub narkotyków jest wa

żne.

Co powoduje zaburzenia
osobowo

ści?

Zaburzenia osobowo

ści rozwijają się

w dzieci

ństwie i myśli oraz

zachowania staj

ą się coraz bardziej

zakorzenione w wieku doros

łym.

Niektóre zaburzenia osobowo

ści są

bardziej powszechne u m

ężczyzn

(na przyk

ład antyspołeczne

zaburzenie osobowo

ści), a inne są

bardziej powszechne u kobiet (na
przyk

ład pograniczne zaburzenie

osobowo

ści).

Wiele ludzi z zaburzeniem
osobowo

ści szuka pomocy dopiero

po latach cierpienia lub w ogóle nie
szuka. To przyczynia si

ę do braku

wiedzy o przyczynach i rozwoju tych
zaburze

ń.

Ró

żne przyczyny wydają się być

zwi

ązane z różnymi typami

zaburze

ń osobowości. Jednakże,

podobnie jak w wi

ększości chorób

psychicznych, przyczyny wydaj

ą się

by

ć skomplikowaną kombinacją

czynników genetycznych,
biochemicznych oraz czynników
indywidualnych, rodzinnych i
środowiskowych.

Co powoduje pograniczne
zaburzenie osobowo

ści?

Jest ustalone,

że tendencja do

zapadania na pograniczne
zaburzenie osobowo

ści jest

rodzinna. To jest podobne do
sk

łonności do innych chorób, takich

jak cukrzyca i choroby serca.

S

ą pewne dowody na to, że

pograniczne zaburzenie osobowo

ści

mo

że być związane z brakiem

równowagi chemicznej w mózgu.

Brutalno

ść w dzieciństwie,

zaniedbanie i oddzielenie dzieci od
opiekunów i bliskich, a w
szczególno

ści trwała i dotkliwa

4/6

brutalno

ść, są prawdopodobnie

wa

żnymi współdziałającymi

czynnikami.

Kobiety nabawiaj

ą się

pogranicznego zaburzenia
osobowo

ści częściej niż mężczyźni.

Jakie leczenie jest
dost

ępne?

Zakres leczenia na zaburzenia
osobowo

ści wzrasta. Rodzaj

leczenia zale

ży od rodzaju

zaburzenia osobowo

ści.

Wiele zaburze

ń osobowości jest

zwi

ązanych z innymi chorobami

psychicznymi, jednak

że to

zachowanie jest bardziej trwa

łe i

chroniczne. Na przyk

ład, obsesyjno-

kompulsywne zaburzenie
osobowo

ści jest związane z

obsesyjno-kompulsywnym
zaburzeniem, schizoidalne
zaburzenie osobowo

ści jest

zwi

ązane ze schizofrenią, a

zaburzenie osobowo

ści unikowej

jest zwi

ązane z fobią społeczną. W

konsekwencji mo

żna używać

podobnego podej

ścia do leczenia.

Pograniczne zaburzenie osobowo

ści

jest g

łównie leczone psychoterapią.

Dialektyczna terapia behawioralna
(DBT) jest form

ą kognitywnej terapii

behawioralnej, która skupia si

ę na

niesta

łości nastroju i impulsywności.

Uczy ona ludzi jak opanowa

ć swoje

emocje i ponownie nauczy

ć się

sposobów reagowania na ludzi i
sytuacje.

Wa

żnym celem leczenia ludzi z

pogranicznym zaburzeniem
osobowo

ści jest opanowanie

zachowania samookaleczaj

ącego i

samobójczego. DBT okaza

ła się

efektywna w kontroli zachowania
samobójczego.

Podczas, gdy nasze zrozumienie
efektywno

ści leczenia zaburzeń

osobowo

ści wciąż wzrasta, czym

wcze

śniej rozpocznie się leczenie,

tym bardziej jest ono efektywne.

Rodzina i przyjaciele ludzi z
zaburzeniami osobowo

ści często

czuj

ą się zagubieni i przygnębieni.

Wsparcie i edukacja, jak równie

ż

lepsze zrozumienie spo

łeczeństwa

s

ą ważną częścią leczenia.

5/6

Gdzie uda

ć się po pomoc

• Lekarz

ogólny.

• Rejonowy

o

środek zdrowia.

• Rejonowy

o

środek zdrowia

psychicznego

W celu uzyskania informacji o us

ługach

nale

ży sprawdzić numery telefoniczne

Community Help and Welfare Services i
numery 24-ro godzinnych us

ług

pomocniczych w lokalnej ksi

ążce

telefonicznej.

Je

śli potrzebujesz tłumacza, skontaktuj się

telefonicznie z (TIS) na

131450

Po natychmiastow

ą pomoc i poradę,

skontaktuj si

ę z (Lifeline) pod numerem

13 11 14. Lifeline może również podać Ci
kontakty, dalsze informacje i pomoc.

Wi

ęcej informacji jest dostępne:

www.mifa.org.au

www.sane.org

www.mmha.org.au

O tej broszurze

Ta broszura jest cz

ęścią serii o chorobach

psychicznych i jest finansowana przez
Rz

ąd Australijski w ramach Narodowej

Strategii Zdrowia Psychicznego (National
Mental Health Strategy).

:

Inne broszury w tej serii to:

• Czym jest choroba psychiczna?

• Czym jest zaburzenie l

ękowe?

• Czym jest dwubiegunowe zaburzenie

nastroju?

• Czym jest zaburzenie depresyjne?

• Czym jest zaburzenie

żywienia?

• Czym jest schizofrenia?

Bezp

łatne kopie wszystkich tych broszur

mo

żna otrzymać od Mental Health and

Workforce Division of the Australian
Government Department of Health and
Ageing:

GPO Box 9848
CANBERRA ACT 2601
Tel

1800 066 247

Fax

1800 634 400

www.health.gov.au/mentalhealth

Kopie w innych j

ęzykach można otrzymać

z Multicultural Mental Health Australia,
tel:

[phone]

www.mmha.org.au

Insert your local details here

Version 1 November 2007

6/6