Teoria luki technologicznej(neotechnologiczna Posnera) i cyklu życia produktu
(neotechnologiczna Vernona)
Podobieństwa:
1.w obu koncepcjach początkowo produkcją i eksportem zajmuje się innowator by w 3 fazie
(w obu teoriach) przekazać produkcję imitatorom i stać się importerem – jest to proces
uczenia się, który powoduje powstawanie i zanikanie luk technologicznych
2. uwzględniają dynamiczne aspekty technologii
3. obie bazują na innowacyjności produktów, w teorii luki technologicznej dodatkowo na
innowacyjności procesów wytwórczych
4. obie opierają się na założeniu, że wiedza techniczna nie jest dobrem wolnym i
równomiernie rozprzestrzenionym w świecie

4.
a) Międzynarodowy związek koniunkturalny przy stałym kursie walutowym

­Kraj A Kraj B
1.Poprawa koniunktury  1. Negatywny wpływ na koniunkturę
wewnętrzną
na skutek wzrostu eksportu na skutek wzrostu importu
(następuje wzrost gosp., rośnie
zatrudnienie)

2. Poprawa koniunktury na skutek 2. Pozytywny wpływ na koniunkturę
wewnętrzną na
wzrostu dochodów, konsumpcji, skutek możliwości eksportu( szansa na
zwiększenie
inwestycji lub wzrostu wydatków eksportu do kraju A,gdyż jest tam wzrost
konsumpcyjny)
budżetowych


Hystereza oznacza sytuację, gdy jedna ze zmiennych ekonomicznych, doznająca zmiany
poziomu, nie powraca ponownie do swojego poziomu wyjściowego, mimo, że zanika
przyczyna, która wywołała zmianę tej zmiennej.
Przykład:

Zmiana czynnika ekonomicznego(dewaluacja EUR do $) zwiększa eksport do USA

 Z czasem następuje zmiana czynnika ekonomicznego ( spadek kursy $ do
EUR; deprecjacjia $), a mimo to eksport do USA nie spada ( nadal rośnie eksport)
 Może to być spowodowane zainwestowaniem środków w kadrę, reklamę,
marketing w USA,
 Nagła reakcja eksporterów europejskich mogłaby spowodować
wyeliminowanie towarów eur. W USA

2.Wyjasnij wpływ wysokiej cenowej elastyczności popytu w kraju importera na:

a)skuteczność efektu ochronnego cła

Założenia:



analizowany rynek stanowi jedynie niewielką część gospodarki danego kraju,

zmiany zachodzące pod wpływem cła nie oddziałują na pozostałą część gospodarki



na rynku ma miejsce doskonała konkurencja



kraj mały – czyli niemożność kształtowania cen światowych

W wyniku zastosowania cła możemy zaobserwować efekt:



produkcyjny (ochronny) – w wyniku podniesienia ceny krajowej o wartość cła

(do poziomu Pc) producenci krajowi mogą zwiększyć produkcję krajową dobra z
poziomu Q1 do Q3. Wzrost podaży następuje w wyniku dopuszczenia do produkcji
mniej efektywnych producentów, którzy nie mogli wytwarzać po cenie niższej.
Wprowadzenie cła chroni tym samym rodzimych wytwórców przed konkurencją
zagraniczną, pozwalając na wzrost produkcji dobra.
Ochrona produkcji krajowej determinuje jednocześnie możliwość zwiększenia
zaangażowania krajowych czynników produkcji (szanse na wzrost zatrudnienia).

Ale wprowadzenie cła powoduje też szereg innych efektów:



pole a+b+c+d  strata konsumentów, bo o tyle zmniejsza się nadwyżka

konsumentów



pole a  efekt redystrybucyjny – zysk producentów, bo o tyle rośnie nadwyżka

konsumentów



pole c  efekt fiskalny – zysk państwa, bo to ilość wpływów do budżetu



pole d  efekt konsumpcyjny – spadek krajowego popytu, bo niektórzy nie

kupią po wyższej cenie



pole b  efekt protekcyjny – strata biorąca się z faktu, że część popytu, którą

wcześniej zaspokajał import teraz zaspokajają producenci, którzy wcześniej nie
produkowali, bo mieli za wysokie koszty do ówczesnej ceny.

Straty konsumentów: a + b + c + d
Korzyści producentów: a
Korzyści budżetu państwa: c
Straty netto: b + d

Wnioski:
Wprowadzenie cła w celu osiągnięcia efektu ochronnego pozwala go osiągnąć – producenci
krajowi wytwarzają więcej, może wzrosnąć zatrudnienie, ale odbywa się to kosztem strat,
które ponoszą konsumenci, gdyż muszą płacić wyższą cenę za dane dobro.

Skutki dewaluacji w sferze bilansu handlowego w postaci krzywej „J”

e

Kurs

walutowy

Krzywa „J”

Bilans
handlowy

Nadwyżka

Czas

Równowaga
w bilansie
handlowym

Dewaluacja

Deficyt

Faza 1

Faza 2

Przyczyny wystąpienia skutku dewaluacji w postaci krzywej „J”:

# Stymulowanie eksportu i hamowanie importu

# Ceny i wolumen importu i eksportu są stałe w wyniku ustaleń
kontraktowych

# Kontrakty eksportowe są zawierane w walucie krajowej powodując
stałość wartości eksportu

# Kontr

akty importowe są zawierane w walucie zagranicznej

powodując wzrost wartości importu

Dewaluacja czyli jednorazowe obniżenie wartości własnej waluty przez bank

centralny(najczęściej w krajach o stałych kursach walutowych). Odwrotne działanie jest
nazywane rewaluacją. Faktyczne zmiany, jakie ma wywołać dewaluacja zachodzą z
opóźnieniem, ponieważ dostawcy i odbiorcy są zobowiązani dotychczasowymi umowami.
Dlatego faza 1 po dewaluacji to wzrost wartości importu(waluty zagraniczne są droższe) przy
niezmienionej wartości eksportu. W fazie 2, kiedy umowy tracą ważność, następne są już
zawierane z uwzględnieniem nowej sytuacji rynkowej. Tańsza waluta krajowa powoduje
spadek cen towarów krajowych za granicą, co prowadzi do wzrostu popytu na nie- wzrasta
ich eksport, a droższa waluta zagraniczna powoduje wyższą cenę towarów zagranicznych w
kraju, a w konsekwencji obniżenie popytu na nie- maleje ich import.

3.Przedstaw mechanizm wpływu międzynarodowej stabilizacji cen surowców na poziom
i stabilizację dochodów eksportowych krajów rozwijających się w przypadku dominacji
wahań podaży na rynku.

Rynki z dominacją wahań podaży to rynki surowców (np. rolne), bo są one uzależnione od
klimatu i warunków atmosferycznych.
Wahania występujące na rynku są niekorzystne, bo destabilizują sytuację rynkową (powodują
wahania dochodów). Kraje rozwijające się wychodzą z założenia, że skoro ich dochody
wahają się, należy je ustabilizować.

Przesunięcie krzywej podaży:



w prawo  wzrost produkcji surowca, ale jednocześnie spadek jego ceny (popyt

się nie zmienia)



w lewo spadek produkcji surowca, ale jednocześnie wzrost jego ceny (popyt

się nie zmienia)

Ponieważ ilość produkcji i cena w obu sytuacjach zmieniają się w kierunku przeciwnym,
dochody będą podobne.

Jeśli kraj zdecyduje się wprowadzić cenę stabilną, to przesunięcie krzywej podaży:



w prawo  wzrost produkcji surowca, cena stabilna (popyt się nie zmienia)

dochód rośnie



w lewo spadek produkcji surowca, cena stabilna (popyt się nie zmienia) 

dochód spada

Nie zmienia to wahań podaży na rynku, ale stabilna cena powoduje, że wahania dochodów są
większe, niż w przypadku braku stabilizacji ceny.

Zatem stabilizacja cen na rynku wahań podaży zwiększa wahania dochodów i w celu
stabilizacji dochodów jest działaniem nieracjonalnym.

b)istota strategicznej polityki handlu międzynarodowego w oparciu o zachowania
podmiotów według zasad konkurencji cenowej Bertranda

Strategiczna polityka HM polega tu na zastosowaniu przez rząd danego kraju instrumentu
polityki handlowej – podatku eksportowego.
Założenia:



rozpatrywany rynek to duopol międzynarodowy



obie analizowane firmy produkują dobra heterogeniczne



producenci zachowują się zgodnie z zasadami konkurencji cenowej Bertranda –

traktują poziom ceny swojego konkurenta jako daną wielkość



stosowany przez rząd poziom podatku eksportowego – dana wielkość



rząd kraju wprowadzającego instrumenty zna rzeczywistą strukturę rynku i

sposoby zachowań



cel polityki rządu – max. dobrobytu kraju



sprzedaż eksportowa całego wolumenu wytwarzanych przez obie firmy dóbr na

rynek kraju trzeciego

Sytuacja polega na tym, że na rynku duopoli stycznym korporacja A chce zwiększyć zysk i

dlatego musi podnieść cenę, ale uczyni to tylko, gdy ceny podniesie też korporacja B. To
może mieć miejsce wtedy, gdy rząd kraju A nałoży podatek eksportowy, wtedy korporacja B
uwierzy w długoterminową zmianę ceny i podniesie swoją cenę. W modelu tym widzimy
zmowę cenową korporacji.
W rezultacie:
Kraje – siedziby obu przedsiębiorstw odnoszą korzyści (wzrost cen towarów
eksportowanych) – wzrost dobrobytu, ale kosztem kraju trzeciego.
Kraj trzeci – traci na skutek pogorszenia się relacji terms of trade, bo obniża się renta
konsumenta.







TEORIE MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH
(TEORIE MIĘDZYNARODOWEGO PODZIAŁU PRACY)

NAKŁADY, ZASOBY – czynniki produkcji, które mogą być użyte do produkcji danego
dobra (produktu lub usługi) zaspokajającego ludzkie potrzeby. Mamy nakłady pracy, ziemi,
kapitału, a także nierzadko wymieniane jako nakłady – transfer wiedzy technicznej.
KOSZTY – pewnego rodzaju nakłady, które ujęte są w jednostkach wartościowych. Musi im
towarzyszyć zużycie czynników produkcji; muszą być przypisane do określonego okresu
czasu; są wyrażone wartościowo w jednostkach pieniężnych; przy ich ponoszeniu występuje
określony efekt.
WYDATKI nie mają zużycia czynników produkcji.
CENA – określona wartość, za przyjęcie której sprzedający jest gotów zrzec się swoich praw
do danego dobra, lub też kupujący jest gotów ją oddać, aby do tego dobra nabyć prawa.
CENA ABSOLUTNA – funkcjonuje na użytek teoretyczny.
CENA RELATYWNA – stosuje się przy obliczeniach, stanowi odzwierciedlenie relacji cen
między produktami. Ilość jednego towaru (czynnika produkcji), którą uzyskujemy za
jednostkę drugiego towaru (czynnika produkcji).
CENA REALNA – wartość towarów wyrażona w cenach stałych.

1. TEORIE PRZEDKLASYCZNE

PSYCHOZY LĘKU PRZED BRAKIEM TOWARÓW – starożytni kupcy handlowali na
zasadzie skupowania jak największej ilości produktów i towarów po jak najmniejszej cenie,
nierzadko kosztem dokonywania rabunków i rozbojów, przy jednoczesnym oferowaniu jak
najmniejszej ilości towaru przy sprzedaży.

DOGMATU SŁUSZNEJ CENY – wraz z rozwojem społeczeństw i państwowości następował
rozwój handlu wymiennego (towar za towar), z użyciem umownego pieniądza (np. soli,
kruszcu metalu szlachetnego). Każdy towar ma swoją cenę podyktowaną kosztami jego
wytworzenia, poniżej której nie powinien być sprzedany. Rynek – podaż i popyt – kształtuje
cenę.

DOKTRYNA MERKANTYLIZMU – korzystny bilans w handlu i wymianie w skali
międzynarodowej stanowi źródło bogactwa narodu. Celowym jest gromadzenie kruszców
szlachetnych i prowadzenie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tego celu (np.
poprzez ograniczenia importu i promowanie eksportu).

2. TEORIA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH

Czołowym ekonomistą, który krytykował doktrynę merkantylizmu, był Adam Smith.
Opublikował on w 1776r. traktat Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, w
którym wyszedł z założenia, że handel pomiędzy krajami jest korzystny dla każdej ze stron.
To pozwoliło mu na wysnucie teorii kosztów absolutnych, według której podstawą rozwoju
specjalizacji międzynarodowej i źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest
występowanie bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy.
Skoro kraj A lepiej i łatwiej produkuje towar X, a kraj B lepiej i łatwiej wytwarza towar Y, to
naturalną rzeczą jest, by kraj A sprzedawał towar X krajowi B, a kraj B oferował krajowi A
towar Y (przewaga absolutna).
Rozwój międzynarodowego podziału pracy w ten sposób prowadzi do lepszego
wykorzystania podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu
towarów.

TOWARY

WYSZCZEGÓLNIENIE

KRAJ A

KRAJ B

X
Y

krajowe nakłady pracy ogółem

1 godzina
1 godzina

6 ton

3 tony

1 tona

6 ton

X
Y

krajowe nakłady pracy na produkcję jednostki
towaru mierzone czasem pracy

1 tona
1 tona

10 minut
20 minut

60 minut
10 minut

X
Y

Kierunki pożądanej specjalizacji

6 ton

6 ton

Źródło: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Paweł Bożyk, Józef Misala,
Mieczysław Puławski, PWE, Warszawa 2001

Na przedstawionym przykładzie kraj A w ciągu 1 godziny wyprodukuje sześć razy więcej
towaru X niż kraj B tego samego towaru (inaczej mówiąc, kraj A wyprodukuje 1 tonę
produktu X sześć razy szybciej niż kraj B tego samego produktu). Kraj A powinien się
specjalizować w produkcji towaru X i – analogicznie – kraj B w produkcji towaru Y.

3. TEORIA

KOSZTÓW

WZGLĘDNYCH

(KOMPARATYWNYCH

/

PORÓWNAWCZYCH)

UJĘCIE KLASYCZNE – twórcami w tym temacie uważani są R. Torrens, który w pracy
wydanej w 1808r. zawarł najważniejsze elementy teorii, następnie zmodyfikowane i
przedstawione w 1815r. w Traktacie na temat handlu zagranicznego zbożem, oraz D. Ricardo,
który w 1817r. opublikował Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania. Obydwaj sądzili,
że handel międzynarodowy jest możliwy również wtedy, gdy dany kraj ma przewagę nad
drugim w kosztach wytwarzania mierzonych nakładami pracy wszystkich produktów. W tym
przypadku kraj może zacząć specjalizować się w produkcji tego produktu, w wytwarzaniu
którego uzyska większe korzyści, rekompensujące mu ewentualną stratę spowodowaną

zakupem towaru, z którego wytwarzania zrezygnował (przewaga względna).

NAKŁADY PRACY W CIĄGU ROKU

TOWAR X

TOWAR Y

RÓŻNICA

KRAJ A

120

100

20

KRAJ B

80

90

10

Krajowi A opłaca się produkować tylko towar Y i kupować towar X, krajowi B – produkować
tylko towar X i kupować Y. Kraj B posiada absolutną przewagę nad krajem A – może
produkować taniej i towar X i towar Y. Za towar Y wytworzony przez 100 robotników może
kraj A uzyskać od kraju B towar X, do produkcji którego musiałaby zatrudnić u siebie 120
robotników. Kraj B sprowadzając towar Y za towar X otrzyma w zamian za wysiłek 80
własnych robotników towar Y, na którego wytworzenie musiałby zaangażować 90
robotników. Tak mierzona korzyść wyniesie dla kraju A równowartość pracy 20 robotników,
a dla kraju B – 10 robotników.

Możliwości rozwoju korzystnego handlu między krajem A a krajem B:

Towar Y kraj B kraj A
100

90

80 120 Towar X

STOSUNEK WYMIENNY A KORZYŚCI KOMPARATYWNE Z HANDLU
MIĘDZYNARODOWEGO – stosunek wymienny między dwoma krajami kształtuje się w
granicach określonych przez koszty komparatywne w zależności od wzajemnego popytu. Kraj
o relatywnie wysokim popycie na towar importowany odnosi z wymiany mniejsze korzyści
niż jego partner o stosunkowo mniejszym popycie na towar importowany (prawo wzajemnego
popytu).

4. TEORIA KOSZTÓW REALNYCH

WIELOCZYNNIKOWE UJĘCIE KOSZTÓW PRODUKCJI – możliwość korzystnej
specjalizacji międzynarodowej istnieją, gdy między współpracującymi krajami występują
względne różnice realnie ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy
i innych czynników produkcji.

SUBIEKTYWNE UJĘCIE KOSZTÓW REALNYCH – J. Viner wprowadził subiektywne
kategorie czynników produkcji, takie jak na przykład zadowolenie z wykonywanej pracy,
które można by było ująć w wyrażeniu pieniężnym.

5. TEORIA KOSZTÓW ALTERNATYWNYCH

Została sformułowana przez G. Haberlera twierdzącego, że dany kraj może produkować tylko
towar X lub tylko towar Y lub też może wytwarzać kombinowaną ilość zarówno towaru X,
jak i Y. Każdy kraj powinien specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku
których ma relatywnie niższe koszty alternatywne, co pozwala na swobodniejszy wybór
wytwarzania produktów X lub Y, lub też i X i Y w zależności od panującej sytuacji na rynku

międzynarodowym.

6. TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW

Największy wkład w rozwój tej teorii miał, obok E. Heckschera i B. Ohlina, P.A. Samuelson.
Twierdzili oni, że występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane
odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: w kapitał i pracę. Za
punkt wyjścia przyjmują oni identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale też różną
obfitość kapitału i pracy. Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna
produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego, a przez to
tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej
intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i droższego czynnika produkcji.

7. SFORMALIZOWANA TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW

TWIERDZENIE O WYRÓWNYWANIU SIĘ CEN CZYNNIKÓW PRODUKCJI –
sformułowane przez P.A. Samuelsona: handel międzynarodowy prowadzi do względnego i
absolutnego wyrównania się między krajami przychodów z tytułu zastosowania jednorodnych
czynników produkcji. Handel przenosi za pośrednictwem towarów zasoby relatywnie obfite w
danym kraju do kraju o ograniczonej ich ilości.

TWIERDZENIE STOLPERA-SAMUELSONA – istnieje ścisły związek między zmianami
cen towarów a zmianami cen czynników produkcji (konsekwencje zmian cen towarów dla
kształtowania się cen czynników produkcji i dalej – dochodów ich właścicieli). Wzrost ceny
relatywnej danego towaru prowadzi do wzrostu realnej ceny czynnika używanego bardziej
intensywnie przy produkcji tegoż towaru, a zarazem spadku realnej ceny czynnika używanego
mniej intensywnie.

TWIERDZENIE RYBCZYŃSKIEGO – wzrost zasobów jednego czynnika produkcji
powoduje w warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru
wymagającego bardziej intensywnego nakładu tego właśnie czynnika, jak również absolutny
spadek produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika, którego
zasoby nie ulegają zmianie.

8. WSPÓŁCZESNE TEORIE ROZWOJU HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

TEORIE NEOCZYNNIKOWE – sprowadzają się do rozszerzenia rozważań E. Heckschera,
B. Ohlina i P.A. Samuelsona na większą liczbę czynników produkcji niż tylko kapitał i praca.
Opierając się na zasadzie kosztów względnych celowym jest uwzględnienie dodatkowo
zasobów naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału (praca prosta i
złożona, kapitał rzeczowy i ludzki). Kraj powinien eksportować towary, których wytwarzanie
wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji.

TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE – uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym
rozwojem postępu technicznego.

 teoria luki technologicznej – nacisk położony jest na możliwości rozwoju
korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej
w tempie postępu technicznego

TEORIE POPYTOWO-PODAŻOWE – akcent kładziony jest na znaczenie czynników po

stronie popytu, jego kształtowanie się, wielkość i strukturę.