0301; opracowanie nr 1., - Tkanka łączna właściwa; Paul Esz

Tkanka łączna właściwa

–

powstaje z mezenchymy (tkanka łączna galaretowata), która wywodzi się z mezodermy

–

stanowi zrąb

–

transportuje substancje odżywcze i produkty metabolizmu

–

broni organizm

–

zawiera komórki i istotę międzykomórkową, w której krąży płyn tkankowy z krwi do tkanki i znów do krwi
(macierz – składającą się z istoty podstawowej i włókien)

–

zawiera liczne naczynia krwionośne

–

działa jako filtr zatrzymujący wiele szkodliwych substancji

–

funkcja podtrzymywania narządów

–

naprawa uszkodzeń narządów

Rodzaje tkanki łącznej właściwej

–

tkanka łączna właściwa luźna / wiotka

–

tkanka łączna właściwa zbita
–

o układzie regularnym

–

o układzie nieregularnym

Tkanka łączna siateczkowata (komórki siateczkowe) – luźna, zawierająca wiele włókien siateczkowych i fibroblastów
Tkanka łączna włóknista – zbita, zawierająca wiele włókien kolagenowych

Komórki tkanki łącznej właściwej

–

fibroblasty

–

histiocyty

–

komórki napływowe

–

komórki tuczne

–

komórki plazmatyczne

Istota podstawowa

–

charakter bezpostaciowy

–

rodzaj żelu

–

wiąże wodę

–

podtrzymuje komórki oraz włókna

–

skład
–

glukozaminoglikany
–

kwas hialuronowy (polimer dwucukru; postać długich łańcuchów; ważna rola w gojeniu się ran)

–

siarczany chondroityny

–

siarczan dermatanu

–

siarczan heparanu

–

heparyny

–

siarczan keratanu

–

proteoglikany
–

agrekan – chrząstka

–

betaglikan – powierzchnia komórek, istota międzykomórkowa

–

dekoryna – tkanka łączna

–

perlekan – blaszka podstawna

–

agryna – blaszka podstawna

–

serglicyna – pęcherzyki wydzielnicze leukocytów

–

syndekan

–

glukozaminoglikany (GAG) + białka → proteoglikany → monomery proteoglikanów → agregaty
proteoglikanów

–

glikoproteiny

Agregaty proteoglikanów

–

wypełniają przestrzenie istoty międzykomórkowej

–

wiążą duże ilości wody

–

rodzaj uwodnionego żelu

Obrzęk (wzrost ilości płynu tkankowego) – zwiększona odległość między składnikami – komórkami i włóknami;
przyczyny:

–

utrudnienie odpływu krwi przez żyły

–

zmniejszenie stężenia białek krwi – obniżone ciśnienie onkotyczne podczas głodzenia np. podczas głodzenia

–

miejscowa zwiększenie w tkance łącznej stężenia niektórych substancji

Włókna tkanki łącznej:

–

siateczkowe

–

sprężyste

–

oksytalanowe

–

elauninowe

Włókna kolagenowe

–

kolagen (najczęściej występujące białko u człowieka)

–

składa się z trzech spiralnie zwiniętych dookoła siebie łańcuchów polipeptydowych alfa (25 różnych
łańcuchów; 10 tysięcy typów helis)

–

glicyna

–

prolina

–

hydroksyprolina

–

hydroksylizyna

Kolagen

–

typu I, II, III, IV, V, VI, VII, XI, XII

–

I, II, III, V, VII, XI - wytwarza włókienka, fibrylarne makrocząsteczki

–

IV - wytwarza struktury wielokątne

–

IX, XII - znajdują się na włóknach i łączą je między sobą

–

włókna kolagenowe – typ I

–

włókna siateczkowe – typ III

–

typ I – najczęściej spotykany (90% pozostałych typów)

–

włókna układają się wzdłuż linii działania sił mechanicznych

–

duża wytrzymałość na rozciąganie

–

rozkładany przez kolagenazę (enzym) – w soku trzustkowym, lizosomach fibroblastów, histiocytów,
osteoblastów, czasami bakterii

–

kwasochłonny, wybarwia się eozyną

–

powolna odnowa (zwłaszcza w ścięgnach mięśni), szybsza w tkance łącznej luźnej

–

białko stabilne

–

kolagen wydzielają fibroblasty

Włókna siateczkowe

–

zwane retukulinowymi / srebrochłonnymi / argentofilnymi

–

zbudowane z tropokolagenu

–

kolagen typu III

–

tworzą pęczki

–

wytwarzają prążki

–

są cieńsze niż kolagenowe

–

wybarwiają się solami srebra

–

obficie występują w większości narządów wewnętrznych

Włókna i błony sprężyste

–

postać sieci

–

w narządach wymagających sprężystości – tętnice, płuca, małżowina uszna

–

podatne na rozciąganie

–

mogą zwiększać swoją długość i wracać do początkowej długości

–

tworzą liczne rozgałęzienia

–

wybarwiają się orceiną i rezorcyną – barwniki wiązane przez elastynę

–

zbudowane z elastyny – glikoproteiny
–

należy do skleroprotein, rozciągliwych, sprężystych

–

syntetyzowana w szorstkiej siateczce endoplazmatycznej fibroblastów, chondroblastów i miocytów

gładkich

–

główne aminokwasy elastyny – glicyna, prolina, lizyny

–

synteza: tropoelastyna → hydroksylacje niektórych reszt prolinowych → segregacja w aparacie Golgiego
→ pęcherzyk wydzielniczy → wydzielanie → wiązania krzyżowe → powstanie desmozyny i
izodesmozyny

–

zbudowana z włókienek
–

mikrofibrylina

–

np. ściana aorty

–

może tworzyć błony sprężyste

Włókna oksytalanowe i elauninowe

–

odmiana włókien sprężystych

–

oksytalanowe - oporne na hydrolizę kwasami; w ścięgnach, miazdze zębów, składają się z włókienek

–

elauninowe – rzadkie, w błonie podstawnej nabłonka gruczołów potowych

Komórki tkanki łącznej właściwej

–

fibroblasty

–

histiocyty

–

komórki tuczne

–

komórki plazmatyczne

–

komórki napływowe

Fibroblasty

–

najliczniejsze

–

wytwarzają włókna i proteoglikany oraz kolagen

–

kształt wrzecionowaty

–

jedno, okrągłe lub owalne jądro z wyraźnym jąderkiem

–

obfita szorstka siateczka endoplazmatyczna → zasadochłonna cytoplazma

–

wydzielają enzymy – kolagenazę, stromelizynę (mateloproteazę przecinającą łańcuchy białek z wytwarzaniem
peptydów

–

młode → sprawne metabolicznie

–

starsze → zwane fibrocytami

–

osiadłe

–

zdolność ruchu

–

FGF (polipeptydowy czynnik wzrostu fibroblastów) → zwiększa częstość podziałów

–

mięsaki → złośliwe nowotwory wywodzące się z fibroblastów

Miofibroblasty

–

podobne do fibroblastów

–

kompleksy aktyny – miozyny

–

zdolność kurczenia się i rozkurczania

–

występują w kosmkach jelitowych

–

pełnią funkcję mięśni gładkich

–

odmiana melanofory – zawierają ziarna melaniny – liczne w tęczówce, ciałku rzęskowym, naczyniówce oka, w
skórze części płciowych zewnętrznych i brodawki sutka

–

hodowane in vitro np. w celu wytwarzania leków

Histiocyty

–

makrofagi tkanki łącznej

–

powstają w szpiku kostnym z monoblastów → przechodzą do krwi jako monocyty → następnie do tkanki
łącznej właściwej → dojrzewają → histiocyty

–

występują we wszystkich narządach organizmu

–

kształt owalny

–

nerkowate, owalne jądra

–

dużo lizosomów i fagosomów → kwasochłonna cytoplazma

–

zawierają hydrolazy

–

funkcja → fagocytoza (immunofagocytoza i nieswoista) i trawienie wewnątrzkomórkowe lub wydzielanie
enzymów na zewnątrz

–

wydzielają cytokiny – interleukiny (IL): 1, 4, 6, 8, 10, 12

–

wydzielają czynniki wzrostowe – PDGF, TNF - alfa, TNF – beta

–

biorą udział w reakcjach immunologicznych, zapalnych i reperacyjnych

Fagocytoza

–

nieswoista – zachodzi bez udziału przeciwciał, powstanie fagosomu; wiązanie oligosacharydów powierzchni
np. histiocytu i bakterii

–

immunofagocytoza – obecność przeciwciał na powierzchni, które wiążą się z receptorami na powierzchni
histiocytów

Odnowa komórek tkanki łącznej

–

głównym miejscem powstawania jest szpik kostny

–

niekiedy tkanka łączna

–

odnowa fibroblastów dokonuje się poprzez proste podwojenie

–

czas podwojenia może być zależny od FGF czy IL-1

–

stosunkowo łatwo, jeśli nie ma zakażenia bo jak jest to pierw jest zapalenie

Komórki tuczne

–

nazywane mastocytami lub labrocytami

–

kształt owalny

–

cytoplazma wypełniona zasadochłonnymi ziarnami

–

wywodzą się z komórek szpiku kostnego

–

jądra okrągłe, zazwyczaj w środku

–

dwa rodzaje komórek
–

tkankowe

–

błony śluzowej

–

komórki tuczne tkankowego
–

wzdłuż naczyń krwionośnych

–

płyn jamy ciała

–

nabłonek przewodu pokarmowego i oddechowego

–

komórki tuczne błony śluzowej
–

otoczone błoną

–

zawierają
–

heparynę – silny środek przeciwkrzepliwy; rozkłada tłuszcze

–

histaminę – powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i spadek ciśnienia; alergia, anafilaksja

–

czynnik martwicy nowotworów TNF – alfa – obrona przed zakażeniami bakteryjnymi

–

czynnik chemotaktyczny eozynofili ECF - A

–

polipeptyd rozszerzający naczynia VIP

–

enzymy proteolitityczne

–

likwidacja objawów zapalenia

–

uwalnianie ziaren
–

receptory IgE (schemat)

Komórki plazmatyczne

–

zwane plazmocytami

–

kształt owalny owalny

–

obficie w miejscach narażonych na kontakt z antygenami np. w przewodzie pokarmowym

–

powstają z limfocytów B

–

jądra są okrągłe z charakterystycznym szprychowatym układem chromatyny

–

zasadochłonna cytoplazma (obfita siateczka szorstka)

–

rozbudowany aparat Golgiego

–

synteza glikoprotein – immunoglobulin (Ig)

W przeciwieństwie do innych komórek wydzielających białka, pęcherzyki wydzielnicze komórek plazmatycznych nie
są magazynowane w cytoplazmie, a wydzielane zaraz po wytworzeniu.

Komórki napływowe

–

składniki stałe

–

leukocyty: limfocyty i granulocyty

–

limfocyty
–

komórki obronne

–

powstają w szpiku kostnym → do krwi → do tkanki łącznej

–

T i B to limfocyty krążące

–

wielkość mniej więcej erytrocytów

–

okrągłe jądra

–

skąpa, zasadochłonna cytoplazma

–

granulocyty obojętnochłonne
–

tkanka łączna

–

stany zapalne

–

wytwarzają substancje bakteriobójcze oraz leukotrieny i lipoksyny

–

granulocyty kwasochłonne
–

liczne w alergii i chorobach pasożytniczych

–

fagocytoza

–

wydzielanie histaminazyny (enzym rozkładający histaminę) i arylosulfatazy (enzym degradujący
siarczanowe glikozaminoglikany

Tkanka łączna właściwa luźna

–

luźne utkanie

–

komórki i włókna ułożone w odległościach od siebie

–

występowanie
–

narządy miąższowe

–

warstwa brodawkowa skóry właściwej

–

tkanka podskórna

–

błony śluzowe

–

błony surowicze jam ciała

–

przytwierdza do okolicy narządy rurowate, pozostawiając im pewną ruchomość

Tkanka łączna właściwa zbita

–

przeważają włókna

–

ścisłe upakowanie

–

niewielka liczba komórek

–

skąpa istota podstawowa

–

występowanie
–

o utkaniu regularnym (przebieg równoległy)
–

torebki narządów wewnętrznych

–

ścięgna

–

więzadła

–

rozcięgna

–

powięzi

–

o utkaniu nieregularnym (przebieg falisty w różnych kierunkach)
–

otoczki nerwów

–

skóra właściwa