0302; opracowanie nr 2., - Tkanka łączna oporowa; Paul Esz

TKANKA CHRZĘSTNA

Chrząstka nasadowa → wzrost kości na długość
Chrząstka stawowa → ruch powierzchni stawowych (także procesy fizjologiczne):

–

ruchy żeber

–

ruchy krtani

–

artykulacja mowy

–

percepcja bodźców akustycznych

Tkanka chrzęstna – informacje ogólne

–

nie zawiera naczyń krwionośnych

–

rozwija się z mezenchymy

–

odżywianie poprzez dyfuzję substancji odżywczych z naczyń włosowatych ochrzęstnej oraz z naczyń
wstępujących w kanałach odżywczych

–

większość chrząstek przekształca się w kości

–

komórki chrząstki stawowej nie posiadają ochrzęstnej, odżywiane przez metabolity dyfundujące z płynu
stawowego

–

fragment chrząstki przeszczepiony między osobnikami tego samego gatunku (układ allogeniczny) nie ulega
odrzuceniu

Tkanka chrzęstna – budowa ogólna

–

komórki

–

istota międzykomórkowa
–

włókna tkanki łącznej

–

istota podstawowa

Tkanka chrzęstna – budowa macierzy (istoty międzykomórkowej)

–

woda

–

kolagen (5 typów)
–

kwasochłonny

–

głównie typu II

–

duża zawartość hydroksylizyny i reszt sacharydowych → dużo wiązań sieciujących

–

glikozaminoglikany

–

białka niekolagenowe (mają charakter glikoprotein) → białka łączące → stabilizują agregaty
proteoglikanów

Tkanka chrzęstna – podział

–

szklista

–

sprężysta

–

włóknista

Tkanka chrzęstna szklista

–

informacje ogólne
–

obfitość substancji międzykomórkowej w proteoglikany → sprężystość

–

występuje w przeważającej ilości

–

twarda i sprężysta

–

znaczenie w przebiegu wzrostu i mineralizacji kości

–

występowanie
–

pokrywa powierzchnie stawowe

–

spojenia

–

zrosty

–

przegroda nosa

–

chrząstki krtani

–

pierścienie chrzęstne tchawicy i oskrzeli

–

części chrzęstne żeber

–

budowa

–

pokryta ochrzęstną zbudowaną z włókien kolagenowych pomiędzy którymi widoczne są fibroblasty i

naczynia włosowate

–

warstwa chondrogenna → daje początek nowym pokładom chrząstki

–

warstwa podchrzęstnowa → zawiera chondrocyty oddzielone substancją międzykomórkową

–

chondrocyty (komórki tkanki chrzęstnej szklistej)

–

wielkość i kształt zależny od stopnia dojrzałości
–

młode / powierzchowne → małe, wydłużone, pofałdowane; okrągłe jądro; wyraźne jąderko

–

głębokie → większe, okrągłe, owalne, klinowate, liczne wakuole, krople tłuszczu

–

skondensowana chromatyna wzdłuż wewnętrznej powierzchni otoczki jądrowej

–

rozproszona chromatyna w macierzy jądrowej

–

nieliczne mitochondria i lizosomy

–

rozbudowana siateczka śródplazmatyczna ziarnista

–

rozbudowany aparat Golgiego, występujący w okolicy jądra

–

syntetyzują
–

kolagen typu II

–

glikozaminoglikany (GAG)

–

proteoglikany

–

chondronektyny (uczestniczy w przekazywaniu sygnałów)

–

synteza regulowana przez hormony
–

IGF I

–

wzrostu

–

testosteron

–

tyroksynę

–

kortyzon

–

estrogeny

–

istota międzykomórkowa

–

opis
–

jednorodna

–

brak struktury włóknistej

–

zasadochłonna

–

obecna macierz zwana torebką chrzęstną
–

otacza skupiska chondrocytów

–

zawiera ziarna proteoglikanów połączone włókienkami

–

proteoglikan zawiera siarczan chondroityny i tworzy agregaty z kwasem hialuronowym

–

pomiędzy włókienkami leżą pęcherzyki macierzy

–

w pobliżu pęcherzyków leżą kryształy hydroksyapatytu

–

proteoglikany nadają chrząstce sprężystość

–

budowa
–

składa się z substancji podstawowej i włókienek kolagenowych

–

układ włókienek jest nieregularny; w tkance szklistej stawowej odzwierciedla kierunki
działania sił stawowych

–

istota podstawowa

–

zasadochłonna

–

monomery proteoglikanów

–

kwas hialuronowy (tworzy oś makrocząstki)

–

tworzenie kompleksów

–

dużo grupy -OH i wiązanie H

2

0 → sprężystość

Stosunek objętościowy włókienek kolagenowych do istoty podstawowej zwiększa się z wiekiem na korzyść tych
pierwszych, dlatego istota międzykomórkowa młodej chrząstki szkilistej jest zasadochłonna, a starszej kwasochłonna,
gdyż kolagen jest kwasochłonny.

Tkanka chrzęstna włóknista

–

obecność włókien elastynowych w macierzy → sprężystość, umiarkowana sztywność

–

budowa
–

liczne włókna kolagenowe

–

wakuolizacja chondrocytów

–

gromadzenie dużej ilości lipidów

–

elastyna (brak jej w szklistej)

–

kolagen typu I i II

–

równoległe pęczki

–

występowanie
–

połączenia ścięgien i więzadeł z kośćmi

–

spojenie łonowe

–

krążki międzykręgowe

–

jamki chrzęstne i chondrocyty ułożone w szeregach

Tkanka chrzęstna sprężysta

–

duża liczba włókien kolagenowych → odporność na rozciąganie

–

niewielka ilość proteoglikanów

–

budowa
–

cienkie włókna sprężyste

–

niewielka ilość kolagenu typu II

–

równoległe pęczki (o przebiegu falistym lub prostolinijnym) tworzące blaszki

–

–

występowanie
–

małżowina uszna

–

ściana zewnętrznego przewodu słuchowego

–

trąbka słuchowa

–

nagłośnia

–

krtań

Powstanie i wzrost chrząstki

–

powstaje z mezenchymy

–

w życiu płodowym

–

wzrost i odnowa
–

odkładanie
–

rozmnożenie komórek warstwy wewnętrznej ochrzęstnej → kolagen typu II i preoteoglikany →
wzorst masy poprzez odkładanie nowych warstw na zewnątrz

–

wzrost śródchrzęstny
–

wewnątrz chrząstki

–

podział chondroblastów → nowy kolagen → nowe proteoglikany → wzrost masy

Odżywianie i degeneracja chrząstki

–

odżywianie poprzez naczynia krwionośne leżące w kanałach wysłanych ochrzęstną

–

dyfuzja (utrudniona z powodu związania wody)

–

trudność w dotarciu do głębszych warstw

–

spadek wartość mechanicznej warstw wewnętrznych

Reperacja uszkodzeń chrząstki

–

poprzez rozmnażanie chondrocytów (u ludzi młodych) → kolagen typu II i proteoglikany → naprawa
uszkodzeń

–

poprzez odkładanie (u ludzi dorosłych) → rozmnożenie komórek wewnętrznej warstwy ochrzęstnej →
kolagen typu II i proteoglikany → naprawa uszkodzeń

Zmiany zwyrodnieniowe

–

zwapnienie

–

zwyrodnienie azbestowe

–

patologiczne skostnienie chrząstki

Krążek międzykręgowy

–

przenoszenie obciążenia

–

amortyzacja wstrząsów

–

część obwodowa (anulus fibrosus) → tkanka łączna włóknista

–

dośrodkowo → chrząstka włóknista

–

od góry i dołu → płytki chrząstki szklistej

–

wewnątrz (nucleus pulposus) → pozostałość struny grzbietowej

TKANKA KOSTNA

Tkanka kostna

–

odporność na odciążenie

–

sztywność

–

łatwość gojenia złamań

–

zdolność do gromadzenia i uwalniania jonów wapniowych i fosforanowych

–

gromadzenie soli mineralnych

Tkanka kostna – skład

–

komórki
–

osteoblasty

–

osteocyty

–

osteoklasty

–

istota międzykomórkowa
–

osteoid (część organiczna)

–

część nieorganiczna (sole mineralne)

Komórki tkanki kostnej

–

osteoblasty

–

opis
–

komórki kościotwórcze

–

leżą na powierzchni nowopowstającej kości

–

nie dopuszczają komórek kościogubnych

–

wytwarzają składniki organiczne

–

budują osteoid

–

wiążą parathormon → hiperkalcemia (po związaniu hamuje syntezę kolagenu, pobudza syntezę
hydrolaz, rozkłada osteoid → aktywacja osteoklastów)

–

uwalnianie prostaglandyny → aktywacja osteoklastów

–

budowa
–

okrągłe, pęcherzykowate jądra

–

zasadochłonna cytoplazma

–

bogata siateczka endoplazmatyczne szorstka

–

wypustki cytoplazmatyczne (łączą się z innymi osteoblastami i umożliwiają transport jonów i
związków chemicznych między komórkami)

–

budowa biegunowa

–

rozbudowany aparat Golgiego

–

liczne pęcherzyki

–

syntetyzują i wydzielają
–

kolagen typu I

–

proteoglikany

–

osteonektynę (początkuje i reguluje procesy mineralizacji)

–

osteokalcynę (początkuje i reguluje procesy mineralizacji)

–

hydrolazy (początkuje i reguluje procesy mineralizacji)

–

prostaglandyny

–

PGE

2

–

ich czynność regulowana przez (receptory znajdują się na powierzchni)
–

parathormon

–

witaminę D

–

osteocyty

–

opis
–

czyli otoczone osteoblasty istotą zmineralizowaną

–

mineralizacja dalszej okolicy → wytworzenie jamek i kanalików kostnych (obecność wypustek;
wymiana substancji odżywczych między naczyniami krwionośnymi i osteocytami i między
osteocytami)

–

receptory klasy IgG (przez wiązanie receptorów dla IgG osteoklastów z IgG powierzchni kości
osteoklasty przytwierdzają się do kości)

–

receptory dla kalcytoniny → hipokalcemia (związanie tego hormonu powoduje unieczynnienie
osteoblastów → przestają niszczyć kości)

–

budowa
–

młode
–

struktura podobna do osteoblastów

–

brak biegunowości składników cytoplazmy

–

dojrzałe
–

płaskie

–

zbita chromatyna

–

słabo rozwinięty aparat Golgiego, siateczka endoplazmatyczna szorstka i pęcherzyki
wydzielnicze

–

osteoklasty

–

opis
–

rodzaj makrofagów

–

funkcja niszczenia kości (we współdziałaniu z osteoblastami → w związku z brakiem
kolagenazy, wydzielanej przez osteoblasty

–

najczęściej na powierzchni kości, leżąc w zatokach (lacunae Howshipi)

–

wydzielają enzymy: hydrolazy

–

fagocytują składniki rozkładanej kości

–

budowa
–

duże, owalne komórki wielojądrowe (5 - 10)

–

witamina D

3

pobudza ich fuzję

–

kwasochłonna cytoplazma

–

wypustki tworzące rąbek

–

liczne lizosomy, mitochondria, polirybosomy

–

rozwinięty aparat Golgiego i siateczka endoplazmatyczna szorstka

Istota międzykomórkowa kości

–

osteoid
–

włókna kolagenowe
–

kolagen typu I (syntetyzowany w osteoblastach)

–

bezpostaciowa organiczna substancja podstawowa
–

białka niekolagenowe (osteonektyna, osteokalcyna – regulują mineralizację kości)

–

peptydy (czynnik wzrostu kości)

–

sialoproteiny

–

proteoglikany → glikozaminoglikany (GAG) (odchodzą od łańcuchów)

–

substancja nieorganiczna (minerał kości)
–

fosforan wapnia w postaci hydroksyapatytu (małe kryształki) lub brushytu (bezpostaciowy)

Rodzaje tkanki kostnej

–

grubowłóknistą (splotowatą)

–

opis
–

pojawia się jako pierwsza

–

występowanie
–

przyczepy ścięgien

–

wyrostki zębodołowe

–

błędnik kostny

–

szwy kości

–

w przebiegu reperacji uszkodzeń i niektórych chorób

–

budowa
–

wiele osteocytów i osteoidu

–

grube pęczki włókien kolagenu o nieregularnym przebiegu

–

drobnowłóknistą (blaszkowatą)

–

opis
–

postać dojrzała

–

występowanie
–

kości długie, płaskie

–

budowa
–

blaszki kostne

–

pojedyncze włókna kolagenowe (kolagen typu I)

–

osteoid

–

minerał

–

podział
–

kość gąbczasta
–

blaszki tworzące beleczki, a w nich osteocyty z wypustkami łączącymi się z innymi
osteocytami

–

kierunek zależny od działania sił

–

przestrzenie między beleczkami wypełnia szpik

–

nasady i przynasady kości długich

–

wnętrze kości płaskich

–

kość zbita
–

blaszki wypełniające całą objętość

–

osteon (system Haversa)

–

trzony kości długich

–

zewnętrzne warstwy kości płaskich

System Haversa

–

blaszki (4 – 20) systemowe

–

kształt rurek

–

jedne leżą w drugich

–

włókna kolagenowe ułożone równolegle, spiralnie względem osi długiej blaszki

–

pośrodku → kanał Haversa → naczynia włosowate, krwionośne i nerw → ich odgałęzienia biegnące w
poprzek kości zbitej w → kanał Volkmana

Okostna i śródkostna

–

opis ogólny
–

okostna → zewnętrzna powierzchnia kości

–

śródkostna → od strony jamy szpikowej

–

brak na powierzchniach stawowych → występuje tam chrząstka szklista

–

generalnie brak → osadzenie osteoklastów → niszczenie kości

–

włókna Sharpeya – włókna okostnej przenikające w kość

–

okostna
–

tkanka łączna właściwa; dwie warstwy

–

zewnętrzna – włókna kolagenowe, nieliczne komórki

–

wewnętrzna – wiele komórek → mogą przejść w osteoblasty → przebudowa, reperacja

–

naczynia krwionośne i włosowate (w kanałach Volkmana i Haversa), nerwy, funkcje odżywcze

–

śródkostna
–

komórki podobne do nabłonka, ściśle przylegają, tworząc jednowarstwową błonę

–

przekształcenie w komórki szpiku

–

zdolność podziałów

–

regulacja wytwarzania komórek krwi

–

źródło osteoblastów

Wzrost kości

–

kość długa

–

wzrost kości na długość
–

stałe podziały komórek chrząstki w płytce nasadowej skierowanej ku nasadzie

–

stałe zmiana chrząstki w kość w części płytki nasadowej skierowanej ku trzonowi

–

przesuwanie płytki nasadowej

–

zrost płytki z trzonem → hamowanie wzrostu szkieletu

–

wzrost kości na grubość
–

odkładani kości przez osteoblasty okostnej

–

niszczenie od strony jamy szpikowej

–

kość płaska

–

wzrost kości na długość
–

odbywa się na obwodzie

–

wzrost promienisty w wielu kierunkach

–

osteoblasty powstające z mezenchymy ciemiączek

–

wzrost kości na grubość
–

odkładani kości przez osteoblasty okostnej

–

niszczenie od strony jamy szpikowej

Modelowanie kości

–

swoisty proces niszczenia i tworzenia kości

–

wzrost kości

–

wpływ przyczepów mięśni i więzadeł

–

wzrost aktywności ruchowej

Unaczynienie kości

–

tętnice odżywcze trzonu, nasadowe i przynasadowe

–

liczne anastomozy

–

gałęzie: obwodowe (kostne) → naczynia włosowate → kanały Volkmana i Haversa; środkowe (szpikowe)

–

powolny przepływ krwi

–

w kości i szpiku brak naczyń limfatycznych

Cytofizjologia wzrostu kości – zawarte w opisie komórek

Przemiany wapnia w organizmie

–

wymiana między rezerwuarem kostnym a płynem tkankowym i osoczem krwi w zależność od potrzeby

–

parathormon → wapń z kości do płynu i osocza

–

kalcytonina → wapń z płynu i osocza do kości

–

uwalnianie przez kanaliki i jamki kostne i kanały Haversa

–

wapń w komórkach → informator II rzędu → skurcz komórki mięśniowej, przewodzenie sygnału przez
synapsę

Reperacja uszkodzeń kości

–

przerwanie ciągłości tkanki kostnej, naczyń, okostnej i śródkostnej

–

martwica części bliskich złamaniu

–

skrzep powstający z krwi

–

okostna i śródkostna → chondro- i osteoblasty

–

wytworzenie kostniny (tkanka szklista z kością grubowłóknistą)

–

oddzielna kostnina zew. z okostnej i wew. z śródkostnej

–

niszczenie kostniny i wytworzenie kości drobnowłóknistej blaszkowatej

–

modelowanie

–

pełnowartościowa kość

Połączenia kości

–

stawy
–

zupełnie nieruchome
–

kościozrost

–

prawie nieruchome
–

połączenie włókniste
–

za pomocą tkanki łącznej właściwej zbitej i włókien kolagenowych

–

szwy czaszki, wklinowanie zębów, dolny staw piszczelowo - strzałkowy

–

połączenie chrząstkowe
–

chrząstka szklista

–

spojenie łonowe (przed porodem relaksyna może przekształcać w połączenie włókniste co
zwiększa kanał rodny), żebra – mostek, kręgi

–

w pełni ruchome
–

połączenie maziowe
–

między kośćmi długimi

–

torebka stawowa
–

łączy ustala położenie, odżywia

–

dwie błony
–

zewnętrzna z tkanki łącznej właściwej zbitej

–

wewnętrzna z tkanki łącznej właściwej luźnej, zbitej i tłuszczowej żółtej

–

jama stawowa

–

płyn stawowy – przesącz osocza krwi

Powstanie kości

–

na podłożu tkanki łącznej właściwej
–

kości czaszki, twarzy, częściowo łopatka i obojczyk

–

na podłożu tkanki chrząstki
–

pozostałe kości człowieka

–

kości długie z wyjątkiem obojczyka

Kościotworzenie na podłożu łącznotkankowym (błoniastym)

–

odbywa się w błonie mezenchymatycznej

–

osteonektyna – łączy się z kolagenem typu I → odkładanie soli wapnia, tworzenie kryształów hydroksyapatytu

–

osteokalcyna (białko Gla) – wiąże Ca

2+

→ sole wapnia → tworzenie minerału kości; jej synteza zależy od

witaminy D

3

i K

–

w kościach płaskich występuje
–

osteony pierwotne – pierwotne systemy Haversa → osteony wtórne

–

śródkoście (diploe)

rozpoczęcie wytwarzania kolagenu typu I i proteoglikanów → powstanie osteoblastów → powstanie osteoidu →
formowanie kryształów hydroksyapatytu → mineralizacja → powstawanie beleczek → grubowłóknista kość
splotowata → niszczenie → kość drobnowłóknista → dokładanie kolejnych blaszek

Odbywa się w błonie mezenchymatycznej, w której komórki zaczynają wydzielać kolagen I i proteoglikany stając się
osteoblastami. W ten sposób powstaje osteoid – organiczny składnik istoty międzykomórkowej kości. Komórki
wydzielają do środowiska osteonektynę i osteokalcynę. Osteonektyna łączy się z kolagenem I. Powstały kompleks
powoduje odkładanie się soli wapnia oraz wiąże kryształy hydrokyapatytu. Osteokalcyna zwana jest także białkiem
Gla. Wiąże ona Ca2+ dostarczając substratu do wytwarzania minerału kości. Synteza osteokalcyny zależy od witaminy
D3 i witaminy K. Następuje stopniowa mineralizacja osteoidu. Osteoblasty stają się osteocytami leżącymi w jamkach.
Powstają beleczki kostne, które powiększając się i łącząc tworzą kość splotowatą. Dokładają się kolejne blaszki.

Kościotworzenie na podłożu chrzęstnym

–

zawiązek chrzęstny ma kształt pałeczki, z rozszerzeniami na końcach

–

rozszerzenia odpowiadają nasadą, węższa trzonowi

początek w zawiązku trzonu → komórki mezenchymatyczne ochrzęstnej → przekształcenie w osteoblasty → beleczki
kości grubowłóknistej → mankiet kostny → przerost chrząstki, rozkłąd istoty podstawowej → powiększenie jamek
chrzęstnych → wapnienie (chondrokalcyna) → wnikanie przez mankiet naczyń i nerwów → pojawienie
chondroklastów (makrofagów) → niszczenie chrząstki → osteoblasty → powstanie beleczek kostnych → pierwotne
jamki szpikowe

Powstaje w zawiązku chrzęstnym kości zbudowanym z tkanki chrzęstnej szklistej. Zawiązek chrzęstny ma kształt
pałeczki z rozszerzonymi końcami. Na tym podłożu powstają kości długie. Rozpoczyna się w trzonie zawiązka
chrzęstnego. Komórki mezenchymatyczne ochrzęstnej przekształcają się w osteoblasty, które wytwarzają pierwsze
beleczki układające dokoła trzonu zawiązka. Powstaje w ten sposób mankiet kostny. Komórki chrzęstne tej okolicy
ulegają przerostowi i degeneracji zostawiając po sobie jamki między którymi odkładają się dole wapnia.

Przez otwory w mankiecie kostnym przedostają się pęczki tkanki mezenchymatycznej z ochrzęstnej. Tworzą

one pęczek naczyniowo-komórkowy. Jednocześnie pojawiają się osteoklasty, który niszczą chrząstkę. Robiąc miejsce
dla beleczek kostnych. Powstaje pierwotny punkt kościotworzenia. Osteoklasty przyczyniają się także do stworzenia
jamy szpikowej. Potem powstaje wtórny punkt kostnienia - kostnienie śródchrzęstne w nasadach (następuje
promieniście, nie towarzyszy mu mankiet kostny); powstaje chrząstka stawowa, chrząstka i płytka nasadowa.

Komórki chrząstki przynasadowej dzielą się intensywnie. Kość przybiera na długości. Osteoklasty niszczą wewnętrzną
powierzchnię mankietu, osteoblasty odkładają „kość” na zewnątrz. Wzrost kości na szerokość. Powstaje też chrząstka
stawowa.

Na podłużnym przekroju płytki nasadowej można wyróżnić warstwy:
1)chrząstka spoczynkowa
2)komórki dzielące się
3)duże komórki hipertroficzne
4)komórki degenerujące się

5)wapnienie chrząstki
6)wytwarzanie tkanki kostnej

Kości łączą się ze sobą na wiele sposobów. Mogą być połączenia ruchome zwane stawami bądź też ścisłe czyli
kościozrosty, chrząstkozrosty lub więzozrosty.
W stawach torebka stawowa zbudowana jest z dwóch warstw:
1)zewnętrznej – zbudowanej z tkanki łącznej właściwej zbitej, która zawiera wiele włókien kolagenowych
zbudowanych z kolagenu I i III
2)wewnętrznej – nazywanej maziowej – zawiera wiele naczyń krwionośnych.