„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Maria Michalak

Ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie sprawozdań
finansowych 341[03].Z4.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Teresa Jerzykowska-Słupska
mgr Krystyna Kielan

Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Sienna


Konsultacja:
dr Bożena Zając


Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[03].Z4.04 „Ustalanie
wyniku finansowego i sporządzanie sprawozdań finansowych” zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik handlowiec.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające 19
4.1.3. Ćwiczenia 19
4.1.4. Sprawdzian postępów 29
4.2. Wynik finansowy

30

4.2.1. Materiał nauczania

30

4.2.2. Pytania sprawdzające 36
4.2.3. Ćwiczenia 37
4.2.4. Sprawdzian postępów 40
4.3. Podstawowe sprawozdania finansowe i ich analiza

41

4.3.1. Materiał nauczania

41

4.3.2. Pytania sprawdzające 48
4.3.3. Ćwiczenia 48
4.3.4. Sprawdzian postępów 52
5. Sprawdzian osiągnięć

53

6. Literatura

58

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu ustalania wyniku finansowego

i sporządzania sprawozdań finansowych. Celem działalności gospodarczej jest osiąganie zysku
z zachowaniem zasady racjonalnego gospodarowania. Sporządzanie sprawozdań finansowych jest
wymogiem wynikającym z ustawy o rachunkowości. Sprawozdania finansowe dostarczają
informacji, z których korzystają menedżerowie zarządzający przedsiębiorstwem, a także otoczenie
zewnętrzne.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć

opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów, który zawiera:

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

ćwiczenia, które pozwolą Ci ukształtować podstawowe umiejętności z zakresu ustalania
wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych,

−

sprawdzian postępów, który na bieżąco pozwalać Ci będzie kontrolować twoje postępy
w nauce,

4. Sprawdzian osiągnięć, którego rozwiązanie pozwoli Ci skontrolować stopień opanowania

wiadomości i umiejętności określonych w celach kształcenia,

5. Wykaz literatury, która pomoże Ci rozwijać widomości i umiejętności dotyczące ustalania

wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela

o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

341[03].Z4.01

Prowadzenie ksiąg rachunkowych

341[03].Z4.02

Gospodarowanie zasobami finansowymi

341[03].Z4.03

Ewidencja majątku przedsiębiorstwa

handlowego

341[03].Z4.04

Ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie

sprawozdań finansowych

341[03].Z4.05

Obsługa systemu finansowo-

księgowego

Schemat układu jednostek modułowych

341[03].Z4

Finanse i rachunkowość

przedsiębiorstwa handlowego

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

− korzystać z różnych źródeł informacji,
− posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu rachunkowości,
− stosować ogólne zasady ewidencji operacji gospodarczych na kontach bilansowych

i wynikowych,

− charakteryzować podstawowe koszty i przychody,
− dokumentować typowe zdarzenia gospodarcze w przedsiębiorstwie handlowym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

− stosować klasyfikacje kosztów według różnych kryteriów,
− zaewidencjonować koszty w układzie rodzajowym i funkcjonalnym,
− zastosować procedury rozliczania kosztów,
− rozliczyć koszty czasie,
− rozróżnić składniki kosztów bezpośrednich i pośrednich,
− skalkulować cenę towaru według podanych założeń,
− zaewidencjonować pozostałe przychody i koszty operacyjne,
− zaewidencjonować przychody i koszty finansowe,
− zaewidencjonować wyniki nadzwyczajne,
− określić podstawowe sprawozdania finansowe,
− sporządzić podstawowe sprawozdania finansowe według podanych założeń,
− ustalić wynik finansowy metodą statystyczną i księgową w wariancie porównawczym

i kalkulacyjnym,

− podzielić i rozliczyć wynik finansowy,
− obliczyć i zaewidencjonować obciążenia z tytułu wyniku finansowego wobec budżetu,
− wypełnić deklarację podatku dochodowego,
− obliczyć podstawowe wskaźniki struktury i dynamiki składników bilansu oraz rachunku zysków

i strat,

− obliczyć strukturę i wskaźniki poziomu kosztów,
− obliczyć podstawowe wskaźniki analizy wskaźnikowej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem

4.1.1. Materiał nauczania

Przychody i ich klasyfikacja

Przychody to kwoty należne za sprzedane wyroby, towary, usługi, materiały lub inne składniki

aktywów. Sprzedaż ujmowana jest na koncie „Sprzedaż towarów” w cenach netto bez podatku
VAT. Przychody ze sprzedaży obliczane są jako iloczyn ilości sprzedanych, np. towarów, i ich ceny
jednostkowej.
Moment sprzedaży:
− według zasady memoriałowej moment sprzedaży jest równy momentowi wystawienia faktury

i wydania towarów z magazynu,

− w metodzie kasowej moment sprzedaży jest równy momentowi otrzymania należności za

sprzedane towary.

Wyodrębnia się następujące grupy przychodów z działalności gospodarczej:
− przychody z działalności operacyjnej (tej do której jednostka została powołana, np. sprzedaż

towarów w jednostce handlowej),

− przychody z pozostałej działalności operacyjnej (pośrednio związane z działalnością operacyjną

jednostki),

− przychody finansowe (z działalności finansowej jednostki).

Ewidencja przychodów dokonywana jest na kontach zespołu „7”:
− Sprzedaż produktów,
− Sprzedaż materiałów,
− Sprzedaż towarów,
− Pozostałe przychody operacyjne,
− Przychody finansowe.

Ogólne zasady ewidencji przychodów ze sprzedaży poznałeś w jednostce modułowej

341[03].Z4.01.
Zasady ewidencji przychodów ze sprzedaży towarów w jednostkach handlowych poznałeś
w jednostce modułowej 341[03].Z4.03.

Kalkulacja kosztów jednostkowych (produktu, towaru)

Głównym obszarem działalności przedsiębiorstwa handlowego jest obrót towarowy.

Przedsiębiorstwo może też podjąć działalność produkcyjną, wytwarzać określone wyroby,
np. wyroby piekarnicze, garmażeryjne i inne. Dla wytworzonych wyrobów istnieje potrzeba
sporządzenia kalkulacji kosztu jednostkowego, czyli ustalenia kwoty kosztów, jakie przypadają na
przedmiot kalkulacji.

Przy kalkulowaniu kosztu jednostkowego produktu wyróżnia się dwie grupy kosztów: koszty

bezpośrednie i koszty pośrednie. Ich treść ekonomiczną przedstawia tabela 1.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Tabela 1. Składniki kosztów bezpośrednich i pośrednich [opracowanie własne]

- materiały bezpośrednie

−

zużyte bezpośrednio do produkcji wyrobu, np.:
mąka przy wytwarzaniu pieczywa, tkanina przy
wytwarzaniu wyrobów odzieżowych

- płace bezpośrednie (wraz
z narzutami)

−

obejmują

płace pracowników bezpośrednio

zatrudnionych przy produkcji wyrobów

Koszty
bezpośredni
e

- inne koszty bezpośrednie

−

tylko te, które mogą być przypisane do jednostki
wyrobu na podstawie dowodów źródłowych, np.:
usługi obce w zakresie obróbki wyrobu (barwienie),
zużycie narzędzi specjalistycznych

- koszty wydziałowe

−

np.: amortyzacja maszyn, koszty utrzymania

wydziału, płace pracowników pośrednio
produkcyjnych

- koszty utrzymania
zarządu

−

związane z działalnością ogólną jednostki

Koszty
pośrednie

- koszty sprzedaży

−

związane ze sprzedażą wyrobów

Koszty bezpośrednie można ustalić na podstawie dowodów źródłowych, np. kart pracy, norm

zużycia materiałów. Koszty pośrednie rozliczane są na podstawie kluczy podziałowych.
Kalkulacja kosztu jednostkowego może być sporządzona przed rozpoczęciem produkcji – to
kalkulacja planowana. Kalkulacja wynikowa sporządzona jest na podstawie kosztów
rzeczywistych, poniesionych na wytworzenie wyrobu.
Koszt jednostkowy wyrobu można ustalić według następującego schematu:

materiały bezpośrednie
+ płace bezpośrednie
+ inne koszty bezpośrednie

Koszty bezpośrednie

Razem koszty bezpośrednie
+ koszty wydziałowe
+ koszty zarządu
+ koszty sprzedaży

Koszty pośrednie

Razem całkowity koszt wytworzenia

+ zysk

Cena zbytu

Istnieje kilka metod sporządzania kalkulacji. Ich zastosowanie zależy od: typu produkcji

i rodzaju produktów wytwarzanych przez jednostkę.

Charakterystyka metod kalkulacji przedstawiona jest w tabeli nr 2.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Tabela 2. Charakterystyka metod kalkulacji [opracowanie własne]

Metoda
kalkulacji

Sposób ustalania kosztu jednostkowego

Zastosowanie

ogół poniesionych kosztów

Podziałowa
prosta

Kj
=

ilość wytworzonych jednostek

stosowana przy produkcji
jednorodnej

Podziałowa ze
współczynnikami

−

koszty różnych wyrobów sprowadza się do
wspólnego mianownika przeliczając je przy
zastosowaniu odpowiednich
współczynników na jednorodne umowne
przedmioty kalkulacji.

stosowana przy jednakowym
procesie produkcyjnym
różnicowanych produktów

Doliczeniowa

−

koszty bezpośrednie odnoszone są na karty
kalkulacyjne partii wyrobu na podstawie
dowodów źródłowych,

−

koszty pośrednie doliczane są za pomocą
tzw. kluczy podziałowych.

stosowana przy różnorodnej
produkcji.

Do rozliczenia kosztów pośrednich w kalkulacji doliczeniowej za podstawę rozliczenia

przyjmuje się dość często płace bezpośrednie z narzutami. Ustalany jest wskaźnik narzutu kosztów
wydziałowych lub ogólnych, za pomocą którego dokonuje się rozliczenia kosztów na poszczególne
rodzaje, wyroby lub usługi.

W przypadku towarów kalkulacja dotyczy ceny sprzedaży towaru. Kalkulując jednostkową

cenę sprzedaży towaru, uwzględnia się cenę jego zakupu, koszty zakupu, narzut kosztów
handlowych oraz planowany zysk. Różnica między ceną zakupu a skalkulowaną jednostkową ceną
sprzedaży stanowi marżę, która powinna pokryć ponoszone przez przedsiębiorstwo koszty
i zapewnić zysk.
Przedsiębiorstwo sporządza kalkulację wstępną przed zakupem towaru – jest ona punktem wyjścia
do ustalenia ceny sprzedaży. Ostateczna decyzja, co do proponowanej ceny sprzedaży zależy od
wielu czynników, takich jak: ceny stosowane przez konkurencję, aktualny popyt na dany towar,
wielkość jego podaży, pozycja przedsiębiorstwa na rynku itp.

Przykład: Kalkulacja ceny towaru
Cena zakupu 1 szt. towaru wynosi 100,- zł, koszty zakupu w przeliczeniu na 1 szt. 3,- zł, narzut
kosztów handlowych w stosunku do ceny zakupu 15%, planowany zysk 25%.
Lp. Pozycja kalkulacyjna

Kwota w zł

1.

Cena zakupu

100,-

2.

Koszty zakupu

3,-

3.

Cena nabycia (poz. 1 + 2)

103,-

4.

Narzut kosztów handlowych (15%)

15,-

5.

Razem poz. 3 + 4

118,-

6.

Planowany zysk (25%)

29,50

7. Cena

sprzedaży 147,50

8. Marża 47,50

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Narzut kosztów handlowych ustalany jest na podstawie kosztów poniesionych w poprzednich
okresach sprawozdawczych w odniesieniu do cen zakupu towarów, na przykład:

Okres

sprawozdawczy

Zakup towarów

według cen zakupu

w zł

Poniesione koszty

handlowe

w zł

Narzut kosztów

handlowych

w %

2003

850 000,-

125 000,-

14,7

2004

920 000,-

140 000,-

15,2

2005

1 200 000,-

178 000,-

14,8

Obliczenie narzutu kosztów handlowych dokonuje się następująco:

%

100

×

⋅

⋅

⋅

⋅

⋅

⋅

zakupu

cen

wedlug

towarów

zakup

handlowe

koszty

poniesione

Koszty i ich klasyfikacja

Pod pojęciem kosztów rozumie się wyrażone w pieniądzu zużycie: środków pracy (maszyn,

urządzeń i innych środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych), przedmiotów pracy
(surowców, materiałów) pracy ludzkiej w formie wynagrodzenia, usług obcych i innych wydatków
poniesionych w związku z wykonywaną działalnością.
Koszty związane z osiągnięciem przychodów to:
− koszty działalności operacyjnej,
− koszty pozostałej działalności operacyjnej,
− koszty finansowe.

Podział kosztów działalności operacyjnej został przedstawiony w jednostce modułowej
341.Z4.01 w tabeli 4.
Budowa rachunku kosztów

W ewidencji księgowej koszty działalności operacyjnej mogą być grupowane w następujących

układach:
– rodzajowym (układ rodzajowy – zespół kont „4”),
– funkcjonalnym (układ funkcjonalny – zespół kont „5”, np.: koszty handlowe, koszty sprzedaży),
– równolegle w układzie rodzajowym i funkcjonalnym (w zespole kont „4” i „5”).

Każda jednostka gospodarcza podejmuje decyzje, w jakim układzie prowadzić ewidencję

kosztów i określa ją w zakładowym planie kont.
W zakładowym planie kont jednostka powinna określić także:
− zasadę ewidencjonowania i rozliczania poniesionych kosztów zakupu (zaliczanie do kosztów

bieżącego okresu sprawozdawczego czy rozliczanie ich w czasie),

− rodzaje materiałów rozliczanych bezpośrednio w koszty bieżącego okresu (np. materiały

biurowe, środki utrzymania czystości),

− zasadę ewidencji i rozliczania odpisów z aktualizacji wartości towarów, materiałów, wyrobów.

W jednostce handlowej poniesione koszty działalności handlowej gromadzone są na kontach
układu rodzajowego:
– zużycie materiałów i energii,
– amortyzacja,
– wynagrodzenia,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

– ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,
– usługi obce,
– podatki i opłaty,
– pozostałe koszty.
W celu bardziej szczegółowej analizy poniesionych kosztów można grupować je na kontach układu
funkcjonalnego, np. „Koszty hurtu”, „Koszty detalu”, „Koszty produkcji”.

Etapy ewidencji i rozliczania kosztów handlowych

Ogólne zasady ewidencji kosztów w poszczególnych układach przedstawione są w jednostce

modułowej 341.Z4.01 (rys. 23, 24, 25).

Ewidencjonowanie kosztów w układzie rodzajowym (zespół „4”) i rozliczanie ich na konta

układu kalkulacyjnego (zespół „5”) odbywa się za pośrednictwem konta „Rozliczenie kosztów”.
Jest to tak zwana pełna ewidencja kosztów. Stosują ją szczególnie jednostki prowadzące więcej niż
jeden rodzaj działalności, gdy istnieje konieczność sporządzania kalkulacji kosztów jednostkowych
lub jednostki duże o rozbudowanej strukturze w celu kontrolowania kosztów według miejsc ich
powstawania. Ten wariant rachunku kosztów dostarcza większej ilości informacji o wielkości
kosztów ponoszonych przez oddziały jednostki, niezbędnych do podejmowania odpowiednich
decyzji przez osoby zarządzające. Jednostka ma także możliwość wyboru wersji sporządzenia
rachunku zysków i strat (porównawczej lub kalkulacyjnej).

Sposób rozliczania kosztów z układu rodzajowego w układ kalkulacyjny może być dwojaki:

albo bezpośrednio na podstawie dokumentu źródłowego (tzw. „przelotowo”) albo okresowo na
koniec okresu sprawozdawczego na podstawie Pk sporządzonego na podstawie dokumentów
źródłowych.

W zależności od zakresu działalności jednostki koszty handlowe można gromadzić na jednym

koncie lub dokonać podziału tego konta, np. na: „Koszty handlu detalicznego” (detalu), „Koszty
handlu hurtowego” (hurtu). Natomiast koszty wspólne (koszty wszystkich komórek funkcjonalnych
firmy) dla całej działalności ujmowane są na koncie „Koszty zarządu”, które na koniec okresu
sprawozdawczego rozliczane są i ujmowane w ciężar hurtu i detalu. Najczęściej rozliczanie ich
odbywa się przez ustalenie tzw. klucza wyrażonego w procentach, ustalonego w odniesieniu do
wielkości obrotu jednostki, według podanej zależności.

Koszty zarządu za dany okres sprawozdawczy

Obrót za dany okres sprawozdawczy

x 100%

Po pomnożeniu wielkości obrotu danej działalności przez obliczony wskaźnik ustali się

przypadająca kwotę kosztów zarządu.

Ewidencja i rozliczanie kosztów zużycia materiałów i energii

W jednostce handlowej do tej grupy kosztów zalicza się koszty zużycia: materiałów

biurowych, opakowań, paliwo do środków transportu, zakup czasopism fachowych, energia
elektryczna, materiały do utrzymania czystości, opakowania jednorazowe (torby foliowe,
papierowe itp.).
Przykład ewidencji i rozliczania kosztów zużycia materiałów i energii pokazano na rysunku 1,
a ewidencji i rozliczania kosztów zużycia środków trwałych na rysunku 2.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Jednostka rozlicza koszty w zespole kont „4” i „5”, rozliczanie kosztów odbywa się na bieżąco.
Saldo konta „Materiały” w jednostce handlowej jest następujące:
„Materiały” 1

200,-

Operacje gospodarcze:

1) Rw wydano pudełka do pakowania

750,-

2) faktura VAT za środki czystości

a)

wartość netto

560,-

b) podatek VAT

123,20

c)

wartość brutto

683,20

3) przekazanie zakupionych środków czystości bezpośrednio do
zużycia

560,-

Rozrachunki

Dt z dostawcami Ct Dt Rozliczenie zakupu Ct

Dt Materiały Ct

683,20 (2c 2c) 683,20

123,20 (2b Sp. 1 200,-

750,- (1

560,- (3

Zużycie

Dt VAT naliczony Ct Dt materiałów i energii Ct

2b) 123,20

1) 750,-

3) 560,-

Dt Rozliczenie kosztów Ct Dt Koszty hurtu Ct Dt Koszty detalu Ct

750,- (1a 3a) 560,-

1a) 750,-

560,- (3a

Rysunek 1. Przykład ewidencji i rozliczania kosztów zużycia materiałów i energii

[opracowanie własne]

Ewidencja i rozliczanie kosztów zużycia środków trwałych

Jednostka prowadzi rozliczenie w zespole kont „4” i „5”, rozliczanie kosztów odbywa się na bieżąco.
Salda wybranych kont jednostki handlowej są następujące:
„Środki trwałe”

120

000,-

„Umorzenie”

22

350,-

Operacje gospodarcze:

1) naliczono umorzenia za bieżący miesiąc

4 800,-

2a) Pk rozliczenie kosztów amortyzacji

4 800,-

b) amortyzacja obciążająca koszty hurtu

3 100,-

c) amortyzacja obciążająca koszty detalu

1 700,-

Umorzenie

Dt Środki trwałe Ct Dt środków trwałych Ct Dt Amortyzacja Ct

Sp. 120 000,-

22 350,- Sp. 1) 4 800,-

4 800,- (1

Dt Rozliczenie kosztów Ct Dt Koszty hurtu Ct

Dt Koszty detalu Ct

4 800,- (2a 2b) 3 100,-

2c) 1 700,-

Rysunek 2. Przykład ewidencji i rozliczania kosztów zużycia środków trwałych

[opracowanie własne]

Ewidencja i rozliczanie kosztów usług obcych

Do usług obcych zalicza się między innymi: usługi transportowe, remontowe, biurowe,

bankowe, czynsze za najem budynków, usługi pocztowe, telekomunikacyjne. Poniżej pokazano
przykład ewidencji usług obcych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Jednostka rozlicza koszty w zespole kont „4” i „5”, koszty zakupu rozliczane są w koszty bieżącego
okresu.
Operacje gospodarcze:

1) faktura VAT za usługi transportowe związane zakupem towarów przeznaczonych do sprzedaży
hurtowej
a)

wartość netto

320,-

b) podatek VAT

70,40

c)

wartość brutto

390,40

2) faktura za naprawę lady chłodniczej w sklepie

a)

wartość netto

400,-

b) podatek VAT

88,-

c)

wartość brutto

488,-

Rozrachunki

Dt z dostawcami Ct Dt Usługi obce Ct

Dt VAT naliczony Ct

390,40 (1c 1a) 320,-

1b) 70,40

488,- (2c 2a) 400,-

2b 88,-

Dt Rozliczenie kosztów Ct Dt Koszty hurtu Ct

Dt Koszty detalu Ct

320,- (1a 1a) 320,-

2a) 400,-

400,- (2a

Rysunek 3. Przykład ewidencji i rozliczania kosztów usług obcych [opracowanie własne]

Ewidencja i rozliczanie kosztów wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych

Na koszty wynagrodzeń składają się kwoty należne pracownikom za wykonywaną pracę na

rzecz jednostki, w której są zatrudnieni. W jednostce o rozbudowanej strukturze organizacyjnej
sporządzane są listy płac w rozbiciu, na np. pracowników hurtu i detalu. Na podstawie list płac
sporządza się zbiorcze zestawienie, które pozwala na ewidencję i rozliczenie składników
wynagrodzeń.

Koszty wynagrodzeń to również tzw. narzuty na płace, czyli koszty ubezpieczeń społecznych

płaconych przez pracodawcę, które ewidencjonowane są na koncie kosztów „Ubezpieczenia
społeczne i inne świadczenia”.

Przykład ewidencji i rozliczania kosztów wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych pokazano na

rysunku 4.

Jednostka rozlicza koszty w zespole kont „4” i „5”, rozliczanie kosztów odbywa się na bieżąco.
Do obliczeń narzutów na płace przyjęto narzut w wysokości 20,79% podstawy wymiaru.
Operacje gospodarcze:

1) zbiorcza lista płac za bieżący miesiąc

13 580,-

potrącenia:

a)

składki na ubezpieczenia społeczne

2 540,-

b)

składki na ubezpieczenia zdrowotne

965,-

c) zaliczka na podatek dochodowy do odprowadzenia

860,-

2) przeksięgowanie kosztów płac w koszty według rodzaju

13 580,-

3) rozdzielnik płac:

13 580,-

a) koszty wynagrodzeń pracowników hurtu

8 148,-

b) koszty wynagrodzeń pracowników detalu

5 432,-

4) Pk składki ubezpieczeń społecznych obciążających pracodawcę 2

823,30

5) rozdzielnik kosztów ubezpieczeń społecznych obciążających
pracodawcę 2

823,30

a) zaliczone w ciężar kosztów hurtu

1 693,98

b) zaliczone w ciężar kosztów detalu

1 129,32

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Rozrachunki z tytułu

Rozliczenie

Dt wynagrodzeń Ct Dt wynagrodzeń Ct

Dt Wynagrodzenia Ct

1a) 2 540,- 13 580,- (1 1) 13 580,-

13 580,- (2 2) 13 580,-

1b) 965,-

1c) 860,-

Ubezpieczenia

społeczne i inne

Dt Rozrachunki z US Ct Dt Rozrachunki z ZUS Ct

Dt świadczenia Ct

860,- (1c

2 540,- (1a

4) 2 823,30

965,- (1b

2 823,30- (4

Dt Rozliczenie kosztów Ct Dt Koszty hurtu Ct Dt Koszty detalu Ct

13 580,- (3 3a) 8 148,-

3b) 5 432,-

2 823,30 (5 5a) 1 693,98

5b) 1 129,30

Rysunek 4. Przykład ewidencji i rozliczania kosztów wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych

[opracowanie własne]

Ewidencja i rozliczanie kosztów podatków i opłat

Do tej grupy kosztów zaliczane są: podatek od środków transportu, podatek od nieruchomości,

podatek VAT niepodlegający zwrotowi oraz opłaty np. notarialne, rejestracyjne, za korzystanie ze
środowiska.
Podatki i opłaty księgowane są na stronie debet konta kosztów według rodzaju „Podatki i opłaty”
i rozliczane na podstawie dokumentów źródłowych lub na podstawie rozdzielnika.

Ewidencja i rozliczanie pozostałych kosztów

Na stronie debet konta „Pozostałe koszty” ewidencjonowane są wszystkie pozostałe koszty,

których nie ujęto na poprzednich kontach kosztów. Zalicza się do nich między innymi: koszty
reprezentacji i reklamy, koszty zagranicznych i krajowych podróży służbowych, koszty
użytkowania samochodów prywatnych pracowników do celów służbowych, składki na rzecz
organizacji, do których przynależność jest obowiązkowa i inne.
Rozliczenie pozostałych koszów rodzajowych odbywa się na podstawie dokumentów źródłowych
lub na podstawie rozdzielnika.
Struktura kosztów handlowych i ich obniżanie

Klasyfikacja kosztów według takich kryteriów, jak: rodzaj, miejsce powstawania, typ

działalności i związek z wytwarzanym produktem lub usługą została pokazana w tabeli 4,
w jednostce modułowej Z4.01. Przyjmując jako kryteria podziału charakter kosztów, można je
zgrupować następująco:
− koszty osobowe, czyli płace,
− koszty rzeczowe, na które składają się między innymi: amortyzacja, zużycie materiałów i

energii, konserwacje i remonty,

− koszty finansowe: prowizje, odsetki od zaciągniętych kredytów.
Rozpatrując powiązanie wysokości kosztów z poziomem sprzedaży można wyodrębnić:
− grupę kosztów stałych (w pewnym przedziale czasowym), których wielkość nie jest

bezpośrednio związana z wielkością obrotu, np. czynsz za pomieszczenie jednostki handlowej
jest stały bez względu na wielkość jej obrotu,

− grupę kosztów zmiennych, które wzrastają wraz z wielkością obrotu, np. koszty zakupu, koszty

opakowań itp.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Wielkość kosztów ponoszonych przez jednostkę handlową zależy od wielu czynników, między
innymi od:
− zakresu działalności, np.: tylko hurt lub tylko detal lub jedna i druga działalność,
− położenia, lokalizacji, np.: sklepy w centrach handlowych, przy głównych ciągach

komunikacyjnych miasta ponoszą wysokie koszty czynszu i inne,

− stosowanych metody sprzedaży – tradycyjna, samoobsługa czy preselekcja,
− rodzaju sprzedawanych towarów – koszty ekspozycji, wystroju sklepu, profesjonalizm

sprzedawców itp.,

− bazy technicznej, np.: posiadanego transportu, wyposażenia,
i wielu innych czynników specyficznych dla branży, typu jednostki handlowej, obszaru objętego
sprzedażą itp.

Strukturę kosztów można analizować na podstawie kosztów według rodzaju, badając udział

poszczególnych grup kosztów w ich ogólnej sumie. Można również badać dynamikę kosztów
poprzez porównanie w czasie, np. z rokiem poprzednim, porównywać własne koszty z kosztami
innych jednostek handlowych o podobnym charakterze i wielkości działalności.

Analiza wielkości ponoszonych kosztów jest konieczna z uwagi na zysk, który jednostka

planuje osiągnąć. Wysokie koszty powodują obniżenie zysku jednostki. Stosowana marża na
sprzedawane towary może nie wystarczać na pokrycie ponoszonych kosztów handlowych.
Podnoszenie marży, a zatem i cen sprzedaży z uwagi na konkurencję na rynku nie zawsze jest
możliwe.

Kontrola kosztów, analiza ich struktury, szukanie możliwości ich obniżania są bardzo ważnymi

elementami zarządzania, podnoszą rentowność przedsiębiorstwa. Do podstawowych czynników
wpływających na obniżenie kosztów handlowych zalicza się: wzrost sprzedaży, postęp
organizacyjny, poprawę gospodarowania w całej jednostce.

Wskaźniki poziomu kosztów handlowych można wyznaczać według zależności:

koszty handlowe

wartość sprzedaży

x 100%

Korzystając z tej zależności, można wyznaczyć wskaźnik poziomu poszczególnych składników

kosztów handlowych, np. wskaźnik poziomu kosztów wynagrodzeń, usług obcych. Analiza
wskaźników pozwoli na określenie grup kosztów, których przyrost jest największy. Głębsza analiza
wskaże przyczyny tego wzrostu, będzie postawą do podjęcia określonych działań przez
kierownictwo jednostki mających na celu obniżenie kosztów.

Koszty reprezentacji i reklamy

Koszty reprezentacji i reklamy powstają w wyniku działań marketingowych jednostki, która

konkuruje na rynku z innymi jednostkami. Koszty reprezentacji i reklamy są limitowane przez
ustawę o podatku dochodowym. Nie wszystkie koszty poniesione na reprezentację i reklamę mogą
być zaliczone w koszty uzyskania przychodu dla celów podatkowych, chociaż są kosztem z punktu
widzenia ustawy o rachunkowości. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych
i osób fizycznych, do kosztów uzyskania przychodu można zaliczyć kwoty nieprzekraczające
0,25% przychodów, chyba że reklama jest prowadzona w środkach masowego przekazu lub
publicznie
w inny sposób.

Koszty dotyczące informowania o produkcie nie są zaliczane do reklamy, nie są limitowane.

Informacja handlowa nie zawiera elementów, które wartościują produkt, np. najlepsza marka, nie
zachęca do zakupu, nie zawiera zwrotów typu, „super okazja”, „obniżka cen” itp.
W informacji można zawrzeć te, które są wymagane przy zawieraniu umowy kupna-sprzedaży,
np. adres firmy, oferowane ceny, wysokość stosowanych rabatów, miejsce odbioru towaru itp.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Reklama publiczna to reklama w prasie, radiu, telewizji, Internecie, jeśli jest skierowana do

szerokiego ogółu odbiorców, ale także reklama w wydawnictwach specjalistycznych, witrynach
sklepowych, na stadionach, słupach ogłoszeniowych, udział w targach, giełdach itp. Koszty
reprezentacji i reklamy zaliczane są w ciężar kosztów rodzajowych na koncie „Pozostałe koszty”.

Rozliczenia międzyokresowe kosztów i przychodów
Rozliczenia międzyokresowe kosztów

Koszty ponoszone przez jednostkę, dotyczące przyszłych okresów sprawozdawczych,

np. następnego półrocza lub roku, podlegają rozliczeniu w czasie. Zgodnie z zasadą rachunkowości
„o współmierności przychodów i kosztów ich uzyskania”.
Rozliczeniu w czasie podlegają między innymi koszty:
− czynszów i dzierżawy,
− prenumeraty czasopism,
− przygotowania nowej produkcji,
− planowane koszty reklamy,
− ubezpieczenia majątkowe,
− odsetki od kredytów pobrane „z góry”,
− i inne.
−
Wyróżnia się dwie grupy kosztów rozliczanych w czasie:
− „Rozliczenia międzyokresowe – czynne” – są to koszty poniesione w bieżącym okresie

sprawozdawczym, a dotyczą przyszłych okresów sprawozdawczych,

− „Rozliczenia międzyokresowe – bierne” – gdy jednostka tworzy rezerwy na przewidywane

zobowiązania, np. z tytułu planowanego remontu.

Przykład ewidencji czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów pokazano na rysunku 5.
Przykład ewidencji biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów pokazano na rysunku 6.

We wrześniu bieżącego roku opłacono prenumeratę czasopism za IV kwartał br.
(wydawnictwo czasopism nie jest płatnikiem VAT)
Sp. konta „Rachunek bieżący” 10 000,-
1) Wb dokonano przelewu środków za prenumeratę 600,-

Dt Rachunek bieżący Ct Dt Koszty wg rodzaju Ct

Sp. 10 000,-

600,- (1 1) 600,-

Dt Rozliczenie kosztów Ct Dt RMK czynne Ct Dt Koszty handlowe Ct

600,- (1a 1a) 600,- 200,- Pk1

200,-

200,- Pk2

200,-

200,- Pk3

200,-

Pk1 - przeksięgowanie kosztów prenumeraty w koszty X.

Pk2 - przeksięgowanie kosztów prenumeraty w koszty XI.

Pk3 - przeksięgowanie kosztów prenumeraty w koszty XII.

Rysunek 5. Przykład ewidencji czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów

[opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Jednostka planuje remont środka trwałego w II kwartale bieżącego roku. Przewidywany koszt remontu
30 000,- zł, który ma być rozliczany w koszty I półrocza. Miesięczna kwota tworzonej rezerwy wynosi
5 000,- zł.
Jednostka zaczęła tworzyć rezerwę w ciężar konta „Rozliczenia międzyokresowe – bierne” od stycznia
bieżącego roku.
Operacje gospodarcze:
1), 2), 3), 4), 5), 6) – planowane odpisy w ciężar RMK - biernych
7) faktura VAT za przeprowadzony remont
a) wartość netto faktury

31 000,-

b) podatek VAT

6 820,-

c) wartość brutto faktury

37 820,-

8) Pk rozliczenie kosztów remontu 31 000,-

9) odpis wyrównawczy

1 000,-

Dt Rozliczenie kosztów Ct Dt RMK bierne Ct

Dt Koszty handlowe Ct

31 000,- (8 8) 31 000,-

5 000,-

1
) 5

000,-

5

000,-

2
) 5

000,-

5

000,-

3
) 5

000,-

5

000,-

4
) 5

000,-

5

000,-

5
) 5

000,-

5

000,-

6
) 5

000,-

1

000,-

9
) 1

000,-

31 000,-

31 000,-

Rozrachunki

Dt z dostawcami Ct

Dt Usługi obce Ct

Dt VAT naliczony Ct

37 820,- (7 7) 31 000,-

7) 6 820,-

Rysunek 6. Przykład ewidencji biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów [opracowanie własne]

Rozliczenia międzyokresowe przychodów

Do rozliczeń międzyokresowych przychodów zalicza się między innymi: otrzymane środki

pieniężne za świadczenia, które będą wykonane w przyszłości, (czyli następnych okresach
sprawozdawczych). Art. 41 ustawy o rachunkowości określa pozycje zaliczane do rozliczeń
międzyokresowych przychodów.
Ewidencja rozliczeń międzyokresowych przychodów prowadzona jest na koncie „Rozliczenia
międzyokresowe przychodów”. Na stronie Ct tego konta rejestrowane są przychody rozliczane
w czasie, strona Dt przenosi przychody rozliczane w czasie w koszty bieżącego okresu
sprawozdawczego.
Pozostałe przychody i koszty operacyjne

Art. 32 ustawy o rachunkowości definiuje pozostałe koszty i przychody operacyjne jako

koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki a w szczególności
koszty i przychody związane:
− z działalnością socjalną,
− ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych

i prawnych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

− z odpisem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych (z wyjątkiem

zobowiązań o charakterze publiczno prawnym),

− z utworzeniem rezerw (z wyjątkiem rezerw związanych z operacjami finansowymi),

− z odpisami aktualizacyjnymi wartość aktywów i ich korektami (z wyjątkiem odpisów

obciążających koszty wytworzenia sprzedanych produktów lub sprzedanych towarów),

− z odszkodowaniami, karami i grzywnami,

− z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie aktywów.
Ogólne zasady ewidencjonowania pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych przedstawiono
w jednostce modułowej 341[03].Z4.01 (rysunek 27).
Przychody i koszty operacji finansowych

Przychody i koszty finansowe związane z działalnością finansową jednostki.

Przychodami finansowymi są między innymi:

− przychody ze sprzedaży papierów wartościowych,

− przychody z udziałów w innych jednostkach,

− dywidendy z akcji obcych,

− odsetki od lokat bankowych,

− dyskonto weksli,

− dodatnie różnice kursowe,

− i inne.
Do kosztów finansowych zalicza się między innymi:

− wartość w cenie nabycia sprzedanych udziałów, akcji oraz koszty związane z ich sprzedażą,

− odsetki i prowizje od zaciągniętych przez jednostkę kredytów,

− odsetki za zwłokę w zapłacie,

− odpisy aktualizujące aktywa finansowe,

− dyskonto weksli,

− ujemne różnice kursowe,

− i inne.
Ogólne zasady ewidencjonowania pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych przedstawiono
w jednostce modułowej 341[03].Z4.01 (rysunek 28).
Zyski i starty nadzwyczajne

Zyski i straty nadzwyczajne zgodnie z art. 3 pkt. 33 rozumiane są jako zyski i straty powstające

na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza zwykłą działalnością operacyjną i niezwiązane
z ogólnym ryzykiem prowadzenia działalności gospodarczej.
Do zysków nadzwyczajnych zalicza się między innymi:

− odszkodowania uzyskane w wyniku poniesionych zdarzeń losowych,

− odzyskane wartości związane z zaniechaniem lub zawieszeniem określonego rodzaju

działalności jednostki,

− równowartość sprzedaży zorganizowanej części jednostki,

− i inne.
Do strat nadzwyczajnych zalicza się między innymi:

− straty poniesione w wyniku powodzi, pożaru, huraganu,

− straty spowodowane zaniechaniem lub zaprzestaniem pewnego rodzaju dzielności, a w efekcie

likwidacja rzeczowych składników aktywów,

− sprzedaż zorganizowanej części jednostki,

− i inne.
Ogólne zasady ewidencjonowania pozostałych zysków i strat nadzwyczajnych przedstawiono
w jednostce modułowej 341[03].Z4.01 (rysunek 29).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Według jakich kryteriów można klasyfikować koszty?
2. Jakie znasz grupy kosztów według klasyfikacji rodzajowej?
3. Jakie pozycje kosztów zalicza się do poszczególnych grup kosztów rodzajowych?
4. W jaki sposób oblicza się wskaźniki struktury kosztów handlowych?
5. W jaki sposób można obliczyć wskaźniki kosztów handlowych?
6. Jakie koszty zalicza się do kosztów bezpośrednich i pośrednich?
7. W jaki sposób można skalkulować cenę towaru?
8. W jaki sposób można doliczyć koszty pośrednie do kosztów wytwarzanego produktu?
9. Jakie są metody prowadzenia rachunku kosztów?
10. Jakie są zasady ewidencji kosztów w układzie rodzajowym?
11. Jakie są zasady ewidencji kosztów w układzie funkcjonalnym?
12. Jakie są zasady ewidencji kosztów w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym równocześnie?
13. W jaki sposób ewidencjonuje się i rozlicza koszty handlowe w różnych typach jednostek

handlowych?

14. Jakie są rodzaje i zasady ewidencji kosztów reprezentacji reklamy?
15. Jakie są zasady rozliczania kosztów w czasie?
16. Jakie pozycje kosztów zalicza się do pozostałych kosztów i przychodów operacyjnych?
17. Jakie są zasady rozliczania pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych?
18. Jakie pozycje kosztów zalicza się do kosztów i przychodów finansowych?
19. Jakie są zasady rozliczania przychodów i kosztów finansowych?
20. Jakie są zasady rozliczania wyników nadzwyczajnych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj klasyfikacji kosztów poniesionych przez jednostkę handlową.

W PH. „Tex-Til-Mix” sp. j., W. Kącki, i K. Piętka z siedzibą w Zgierzu, ul. Łódzka 44, dokonano
podsumowania poniesionych kosztów w bieżącym okresie sprawozdawczym. Poniesione koszty są
następujące:
1) Koszty

amortyzacji

środków trwałych

1 420,-

2) Koszty wynagrodzeń brutto

25 000,-

3) Koszty

płac poniesione przez pracodawcę (składki ZUS)

5 197,50

4)

Koszty umorzenia wartości niematerialnych i prawnych

600,-

5) Koszty

opłacone z rachunku bankowego:

∗ transport towarów
∗ usługi poligraficzne
∗ prowizja za obsługę rachunku bankowego
∗ za konserwację i obsługę systemu alarmowego
∗ podatek od nieruchomości

1 300,-
250,-

40,-
144,-
642,-

6) Niedobór niezawiniony powstały z przyczyn naturalnych (mieszczący się

w granicach norm zakładowych)

420,-

7)

Koszty paliwa

1 500,-

8) Opłacono z rachunku bankowego – kara umowna za nieterminowe dostawy

towarów

120,-

9) Opłacono z rachunku bankowego:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

∗ ubezpieczenia majątkowe
∗ opłaty notarialne

120,-
150,-

10) Opłacono z rachunku bankowego zużycie energii elektrycznej

600,-

11) Wypłacono z kasy koszty podróży służbowych pracowników

480,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym klasyfikacji kosztów,
2) zaklasyfikować koszty do odpowiedniej grupy kosztów rodzajowych,
3) sporządzić tabelę kosztów według wzoru,
Rodzaj kosztów

Wielkość poniesionych kosztów

4) porównać klasyfikację.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− plansze z klasyfikacją kosztów lub prezentacja multimedialna,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Oblicz wskaźniki struktury i dynamiki kosztów.
Jednostka handlowa zestawiła poniesione koszty według rodzaju za dwa ostatnie lata w celu

obliczenia wskaźników struktury i dynamiki.

Rodzaj kosztów

Wielkość poniesionych

kosztów (w zł)

rok 200x

rok 200x

1

Zużycie materiałów i energii

28 000,-

31 520,-

Usługi obce

32 600,-

41 600,-

Wynagrodzenia

185 400,-

153 600,-

Ubezpieczenia społeczne i inne
świadczenia

38 545,-

34 500,-

Amortyzacja

7 100,-

7 450,-

Podatki opłaty

4 800,-

5 040,-

Pozostałe koszty

39 000,-

38 400,-

Razem

335 445,-

312 110,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym obliczania wskaźników struktury i dynamiki

kosztów handlowych,

2) obliczyć wskaźniki i zestawić je w tabeli według wzoru:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Rodzaj kosztów

Wielkość poniesionych
kosztów (w zł)

Wskaźniki struktury

Wskaźniki
dynamiki

rok 200x

rok 200x

1

roku 200x roku 200x

1

Zużycie materiałów i energii

Usługi obce

Wynagrodzenia

Ubezpieczenia społeczne i inne
świadczenia

Amortyzacja

Podatki opłaty

Pozostałe koszty

Razem

3) dokonać analizy i interpretacji obliczonych wskaźników,
4) przedstawić wnioski dotyczące zmian w strukturze kosztów handlowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj ewidencji kosztów w różnych przekrojach.

Salda początkowe wybranych kont Przedsiębiorstwa Handlowego są następujące:
1.

Środki trwałe 32

000,-

2. Umorzenie

środków trwałych 6

400,-

3. Rachunek

bieżący 18

000,-

4. Kasa

600,-

Operacje gospodarcze do zaksięgowania:
1)

Pk - naliczono amortyzację środków trwałych

2)

Faktura za zużycie energii elektrycznej:

∗ VAT

∗ razem

1 000,-
220,-

220,-

3) Lista

płac wynagrodzenia brutto pracowników

12 000,-

4)

Wb – zapłacono podatek od środków transportu

600,-

5)

Pk narzuty na płace (obciążenia pracodawcy)

2 494,80

6)

Faktura VAT za dzierżawę pomieszczeń

∗ VAT

∗ razem

9 000,-
1 980,-

10 980,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym ewidencji kosztów w układzie rodzajowym

i kalkulacyjnym,

2) zadekretować operacje gospodarcze dla celów ewidencji w układzie rodzajowym,
3) otworzyć konta saldami początkowymi i pozostałe konta potrzebne do ewidencji,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4) zaksięgować operacje gospodarcze na kontach,
5) zadekretować operacje gospodarcze dla celów ewidencji w pełnym rachunku kosztów (zespół

„4’ i „5”) i ustalić odpowiednie kwoty, jeżeli:

∗ jednostka prowadzi działalność hurtową,
∗ ponoszone koszty gromadzi na kontach „Koszty hurtu” i „Koszty zarządu”, dokonując

podziału według ustalonych rozdzielników: 70% (hurt) i 30% (zarząd),

6) otworzyć konta saldami początkowymi i pozostałe konta potrzebne do ewidencji,
7) zaksięgować operacje gospodarcze na kontach

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− plansze przedstawiające zasady ewidencji kosztów według różnych układów lub prezentacja

multimedialna,

− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Zastosuj funkcjonalny wariant rachunku kosztów, rozlicz koszty zarządu.

Przedsiębiorstwo handlowe „Nowy-Styl” S.A. prowadzi działalność handlową na szczeblu hurtu
i detalu. Koszty bezpośrednie gromadzone są na kontach „Koszty hurtu” i „Koszty detalu” na
podstawie dokumentów źródłowych. Koszty pośrednie gromadzone są na koncie „Koszty zarządu”
i rozlicza je na hurt i detal, na koniec okresu sprawozdawczego, współczynnikiem procentowym
ustalonym w odniesieniu do obrotów. Jednostka jest podatnikiem VAT. Obrót towarowy za bieżący
okres sprawozdawczy był następujący:

∗

obrót detaliczny 180 000,

∗

obrót hurtowy

320 000,-

Salda początkowe wybranych kont na początek okresu sprawozdawczego jednostki są następujące:
1.

Środki trwałe 25

000,-

2. Umorzenie

środków trwałych 3

750,-

3. Rachunek

bieżący 28

000,-

4.

Koszty hurtu

6 720,-

5.

Koszty detalu

4 300,-

Operacje gospodarcze:
1)

∗ Faktura VAT za transport towarów do detalu: * netto

∗ VAT

∗ razem

150,-
33,-
183,-

2) Lista płac - naliczono wynagrodzenia (brutto) pracowników w tym:

pracowników hurtowni: 21 000,-, pracowników detalu: 12 400,-
Potrącenia:

∗ składki ZUS

∗ zaliczka na podatek dochodowy (do US)

∗ składka na ubezpieczenia zdrowotne

33 400,-

6 249,20

2 183,-

2 357,80

3) Wb

-wypłacono wynagrodzenia (przelew na rachunki osobiste)

………

Lista

płac wynagrodzenia (brutto) pracowników administracji ogólnej

Potrącenia:

17 500,-

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

∗ składki ZUS

∗ zaliczka na podatek dochodowy (do US)

∗ składka na ubezpieczenia zdrowotne

3 275,-
1 321,-

1 244,60

4)

Wb - wypłacono wynagrodzenia (przelew na rachunki osobiste)

………..

5)

Pk - naliczono amortyzację środków trwałych, w tym przypada na

∗ środki trwałe hurtowni

∗ środki trwałe w detalu

∗ środki trwałe w administracji

1 900,-
800,-
600,-

500,-

6)

Faktura za zużycie energii elektrycznej:

∗ VAT

∗ w tym zużycie w hurcie – 1 650,-, w detalu – 1 800,-, w administracji – 1 200,-)

4 650,-
1 023,-
5 673,-

7)

Faktura za usługi telekomunikacyjne:

∗ VAT

w tym: hurt – 600,-; detal – 300,-; administracja – 900,-

1 800,-

396,-

1 839,-

8)

Faktura VAT za czynsz

∗ VAT

w tym: czynsz hurtowni – 2 500,-, detalu – 1 300,-; administracji – 600,-

4 400,-
968,-
5 368,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym klasyfikacji kosztów, zasad ewidencji

w układzie funkcjonalnym, zasad rozliczania kosztów zarządu,

2) otworzyć konta saldami początkowymi,
3) obliczyć brakujące kwoty,
4) zadekretować operacje gospodarcze,
5) zaksięgować operacje na kontach zgodnie z dekretacją,
6) ustalić wielkość kosztów zarządu za bieżący okres,
7) obliczyć współczynnik rozliczeniowy dla kosztów zarządu,
8) rozliczyć koszty zarządu na koszty hurtu i detalu,
9) dokonać ewidencji rozliczonych kosztów na kontach kosztów hurtu i detalu,
10) porównać wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− plansze przedstawiające zasady ewidencji kosztów według różnych układów lub prezentacja

multimedialna,

− kalkulator,
− przykładowy plan kont,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Rozlicz koszty w czasie.
Wybrane salda początkowe kont spółki z o.o. „Kwiatek” w Jarosławcu na 01.04.200x są

następujące:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

1. Rachunek

bieżący 10

000,-

2.

Rozrachunki z dostawcami

2 000,-

3.

Rozliczenie kosztów

22 800,-

4. Usługi obce

8 400,-

5. Pozostałe koszty

1 900,-

6. Rozliczenia

międzyokresowe kosztów (Dt 1 200,- do rozliczenia w m-cach:

kwiecień, maj, czerwiec)

1 200,-

7. Koszty

działalności podstawowej

22 800,-

Operacje gospodarcze:
1)

Faktura VAT od Sp. z o.o. „Różyczka” za dzierżawę budynków magazynowych -
za II półrocze br.

∗ VAT

∗ razem

4 800,-
1 056,-
5 856,-

2)

Wb – potwierdzający zapłatę za dzierżawę budynków

5 856,-

3) Pk – utworzono rezerwę na przewidywane koszty zużycia energii za dwa

miesiące (kwiecień i maj)

420,-

4) Wb

opłacono przelewem ubezpieczenie majątkowe za III kwartał br.

3 600,-

5) Faktura VAT za transport towarów (zapas towarów do sprzedaży II i III

kwartale)

∗ razem

12 000,-

2 640,-

14 640,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym rozliczania kosztów w czasie,
2) dokonać dekretacji operacji gospodarczych,
3) otworzyć konta saldami początkowymi i pozostałe konta niezbędne do ewidencji,
4) zaksięgować operacje na kontach,
5) zinterpretować kwoty na kontach kosztów rozliczanych w czasie,
6) porównać klasyfikację.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− plansze przedstawiające zasady ewidencji kosztów rozliczanych w czasie lub prezentacja

multimedialna,

− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 6

Dokonaj ewidencji kosztów handlowych.

Salda początkowe wybranych kont PH. „Rumianek” J. Kos, w Malborku są następujące:

1.

Środki trwałe

72 000,-

2. Umorzenie

środków trwałych 8

600,-

3. Towary

21

000,-

4. Rachunek

bieżący 11

000,-

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.

Rozrachunki odbiorcami

2 000,-

6.

Rozrachunki z dostawcami

10 500,-

Jednostka jest podatnikiem podatku VAT. Rozlicza koszty w układzie rodzajowym i
kalkulacyjnym, przeksięgowanie kosztów rodzajowych na konto „Koszty handlowe” realizowane
jest na bieżąco na podstawie dokumentów źródłowych. Operacje gospodarcze:
1)

Faktura VAT za usługi telekomunikacyjne:

∗ netto

∗ VAT

∗ razem

520,-

114,40
634,40

2)

Pk - naliczono amortyzację środków trwałych z bieżący miesiąc

1 040,-

3) Lista

płac naliczono wynagrodzenia pracowników (brutto) w tym potrącenia:

∗ składki ZUS

∗ zaliczka na podatek dochodowy (do US)

∗ składka na ubezpieczenia zdrowotne

2 400,-
449,-
136,-

170,71

4)

PK – naliczono koszty płac pracodawcy (składki ZUS)

498,96

5)

Wb – wypłacono wynagrodzenia pracowników

………..

6)

Faktura VAT za folię do pakowania

∗ netto

∗ VAT

∗ razem

120,-

26,40

146,40

7)

Faktura VAT za reklamę w TV * netto

∗ VAT

∗ razem

5 800,-
1 276,-
7 076,-

8) WB

zapłacono podatek od środków transportu

820,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym klasyfikacji i ewidencji kosztów

handlowych,

2) dokonać dekretacji operacji gospodarczych,
3) otworzyć konta saldami początkowymi i pozostałe konta potrzebne do ewidencji,
4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach,
5) ustalić koszty handlowe bieżącego okresu,
6) porównać ewidencje i wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 7

Dokonaj ewidencji pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych.

Salda początkowe wybranych kont PH. „Mikrus” S. A. w Warszawie są następujące:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

1.

Środki trwałe

126 000,-

2. Umorzenie

środków trwałych

52 000,-

3. Rachunek

bieżący

31 000,-

4.

Kasa

200,-

5.

Rozrachunki z odbiorcami

12 000,-

6.

Rozrachunki z dostawcami

18 000,-

7.

Rozliczenie niedoborów

14,20

8. Rozliczenie

nadwyżek 12,50

9.

Rozliczenie kosztów

54 000,-

10. Koszty

według rodzaju

54 000,-

11. Koszty handlowe

54 000,-

12. Pozostałe koszty operacyjne

2 100,-

Jednostka jest podatnikiem podatku VAT, koszty ewidencjonuje w układzie rodzajowym
i kalkulacyjnym.
Operacje gospodarcze:
1)

Pk na podstawie decyzji kierownika jednostki dotyczącej niedoborów i
nadwyżek:
∗ niedobór towaru „A” 1 szt. 14,20 uznać jako niezawiniony
∗ nadwyżka towaru „B” 2 szt. po 6,25 wprowadzić na stan

14,20
12,50

2)

LT postawiono w stan likwidacji kserokopiarkę na skutek zniszczenia:

∗ wartość początkowa kserokopiarki

∗ dotychczasowe umorzenie

7 600,-
6 800,-

3) Protokół likwidacji - wyksięgowanie kserokopiarki z ewidencji pozabilansowej

………

4) Wpłata do kasy kwoty uzyskanej za odsprzedaż zużytych kardridży do drukarki

laserowej (10 szt.)

72,-

5) Nota

księgowa: naliczono karę umowną dla dostawcy za nieterminowe dostawy

towarów

180,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym ewidencji pozostałych przychodów i kosztów

operacyjnych,

2) dokonać dekretacji operacji gospodarczych,
3) otworzyć konta saldami początkowymi i pozostałe potrzebne do ewidencji
4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach,
5) ustalić koszty pozostałe koszty i przychody operacyjne,
6) ustalić wynik na pozostałej działalności operacyjnej,
7) porównać ewidencje i wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Ćwiczenie 8

Dokonaj ewidencji przychodów i kosztów finansowych.

Salda początkowe wybranych kont w P.H. „Pakunek” S. A. w Zielonej Górze są następujące:
1. Rachunek

bieżący 18

000,-

2. Długoterminowe papiery wartościowe 100

000,-

3. Papiery

wartościowe krótkoterminowe

28 500,-

4.

Kredyty krótkoterminowe

12 000,-

Jednostka jest podatnikiem podatku VAT.
Operacje gospodarcze:
1)

Sprzedano akcje obce (krótkoterminowe)

a) wartość akcji według cen nabycia
b) wartość według cen sprzedaży

12 000,-
16 500,-

2)

Pk i Wb – sprzedano długoterminowe obligacje Skarbu Państwa

a) wartość według cen nabycia
b) wartość według cen sprzedaży

21 000,-
28 000,-

3)

Wb otrzymano dywidendy od posiadanych akcji obcych

1 800,-

4)

Wb bank naliczył odsetki od środków na rachunku

8,20

5) Wb

potrącono odsetki od kredytu krótkoterminowego

180,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym ewidencji przychodów i kosztów

finansowych,

2) dokonać dekretacji operacji gospodarczych,
3) otworzyć konta saldami początkowymi i pozostałe konta potrzebne do ewidencji,
4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach,
5) ustalić koszty i przychody finansowe,
6) ustalić wynik na operacjach finansowych,
7) porównać ewidencje i wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 9

Dokonaj ewidencji wyników nadzwyczajnych.

Salda początkowe wybranych kont sp. j. „Warmia” J. Parkowiak są następujące:
1.

Środki trwałe 180

000,-

2. Umorzenie

środków trwałych 56

000,-

3. Towary

45

000,-

4. Rachunek

bieżący 31

000,-

Jednostka jest podatnikiem podatku VAT. Rozlicza koszty w układzie rodzajowym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Operacje gospodarcze:
1) Pk na podstawie protokółu dokonano wyceny towarów, które uległy zniszczeniu

na skutek zdarzenia losowego (zalanie magazynu z przyczyn niezależnych od
jednostki)

8 200,-

2)

Faktura od przedsiębiorstwa usługowego za usuwanie skutków zalania

∗ VAT

∗ razem

1 200,-

264,-

1 464,-

3)

Wb otrzymano odszkodowanie od firmy ubezpieczeniowej

9 000,-

4) LT postawiono w stan likwidacji środek trwały, pawilon handlowy (metalowy)

z powodu likwidacji działalności detalicznej

∗ wartość początkowa środka trwałego
∗ dotychczasowe umorzenie

3 600,-
3 400,-

5) Faktura

przedsiębiorstwa usługowego za likwidację pawilonu

1 800,-

396,-

2 196,-

6) Wpłata do kasy kwoty uzyskanej za sprzedany złom z pawilonu

600,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym ewidencji wyników nadzwyczajnych,
2) dokonać dekretacji operacji gospodarczych,
3) otworzyć konta saldami początkowymi i pozostałe potrzebne do ewidencji,
4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach,
5) ustalić straty i zyski nadzwyczajne,
6) ustalić wynik na działalności nadzwyczajnej,
7) porównać ewidencje i wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 10

Dokonaj kalkulacji wstępnej ceny towarów.

Przedsiębiorstwo handlowe planuje wprowadzić do obrotu nowe towary. Dostawca proponuje
następujące ceny zakupu towarów:
1) towar A cena za 1 szt.

25,- zł,

2) towar B cena za 1 szt.

40,- zł.

Przewidywane koszty związane z zakupem w przeliczeniu na 1 szt. towaru 3,- zł, narzut kosztów
handlowych do ceny zakupu 30%, planowany zysk 20%.

Kwota w zł

Lp. Pozycja kalkulacyjna

Towar A

Towar B

1. Cena

zakupu

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

2. Koszty

zakupu

3.

Cena nabycia (poz. 1 + 2)

4.

Narzut kosztów handlowych (15%)

5.

Razem poz. 3 + 4

6.

Planowany zysk (25%)

7. Cena

sprzedaży

8. Marża

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym kalkulacji,
2) dokonać kalkulacji wstępnej cen towarów A i B,
3) zaprezentować wyniki swoich obliczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) klasyfikować koszty według poznanych kryteriów?

…

…

2) zaewidencjonować koszty w układzie rodzajowym według podanych

założeń?

…

…

3) zaewidencjonować koszty w układzie funkcjonalnym według podanych

założeń?

…

…

4) zaewidencjonować koszty w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym według

podanych założeń?

…

…

5) rozliczyć koszty handlowe i koszty zarządu?

…

…

6) skalkulować cenę towaru według podanych założeń?

…

…

7) obliczyć wskaźniki struktury kosztów handlowych?

…

…

8) zaewidencjonować pozostałe przychody i koszty operacyjne według

podanych założeń?

…

…

9) zaewidencjonować pozostałe przychody i koszty finansowe według podanych

założeń?

…

…

10) zaewidencjonować wyniki nadzwyczajne według podanych założeń?

…

…

11) zaewidencjonować koszty rozliczane w czasie według podanych założeń?

…

…

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

4.2. Wynik finansowy

4.2.1. Materiał nauczania

Elementy wyniku finansowego

Wynik finansowy jednostki ustalany jest na koniec roku obrotowego na koncie „Wynik

finansowy”, jako wyrażony wartościowo rezultat działalności. Wynik finansowy może być
dodatni – zysk, lub ujemny – strata. Przy ustalaniu wyniku finansowego dokonuje się porównania
wszystkich kategorii wynikowych, jakie wystąpiły w roku obrotowym.

Na wynik finansowy składają się wyniki cząstkowe, a mianowicie:

− wynik z działalności operacyjnej (przychody z działalności operacyjnej i koszty uzyskania

przychodów),

− wynik z działalność finansowej (przychody finansowe – koszty finansowe),
− wynik ze zdarzeń nadzwyczajnych (zyski nadzwyczajne – straty nadzwyczajne),
− obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego (podatek dochodowy i inne obciążenia,

wynikające z przepisów prawnych dla określonych jednostek gospodarczych).

Zasada ustalania wyniku finansowego w przedsiębiorstwie handlowym przedstawiona jest

w jednostce modułowej 341[03].Z4.01(rysunek 22).

Ustalanie wyniku finansowego przedsiębiorstwa handlowego
Metoda statystyczna ustalania wyniku finansowego

Ustalanie wyniku finansowego metodą statystyczną stosuje się w ciągu roku obrotowego, bez

księgowania na koncie „Wynik finansowy”. Zestawia się koszty oraz przychody i inne elementy
kształtujące wynik finansowy. Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych dokonują takich
zestawień miesięcznych w formularzu CIT–2 i składają we właściwym urzędzie skarbowym.
Przyjęte w zakładowym planie kont zasady ewidencjonowania kosztów determinują metodę
ustalania wyniku finansowego.

Tabela 3. Metody ewidencji kosztów [opracowanie własne]

Metoda ewidencji kosztów

Wariant ustalania wyniku finansowego

Tylko w układzie rodzajowym (zespół kont „4”)

−

ustalanie wyniku według porównawczego
rachunku zysków i strat.

Tylko w układzie kalkulacyjnym
(zespół kont „5”)

−

ustalanie wyniku finansowego według
kalkulacyjnego rachunku zysków i strat.

W układzie rodzajowym i kalkulacyjnym

−

dowolność wyboru wariantu ustalania
wyniku finansowego.

Schemat ustalania wyniku finansowego według porównawczego rachunku zysków i strat.
Przychody netto ze sprzedaży towarów

(-) wartość sprzedanych towarów według cen zakupu (nabycia)

=

zrealizowana marża handlowa

(-) koszty

działalności operacyjnej (koszty układu rodzajowego zespół kont „4”)

(+) (-) zmiana stanu produktów (saldo konta „Rozliczenie kosztów”)

Wynik ze sprzedaży (zysk lub strata)

(+) Pozostałe przychody operacyjne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Wynik z działalności operacyjnej (zysk lub strata)

(+) Przychody

finansowe

(-) Koszty

finansowe

Wynik z działalności gospodarczej (zysk lub strata)

(+) Zyski

nadzwyczajne

(-) Straty

nadzwyczajne

Wynik brutto (zysk lub strata)

(-) Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego (np. podatek dochodowy)

Wynik finansowy netto (zysk lub strata)

Schemat ustalania wyniku finansowego według kalkulacyjnego rachunku zysków i strat.
Przychody netto ze sprzedaży towarów

(-) wartość sprzedanych towarów według cen zakupu (nabycia)

=

Wynik brutto ze sprzedaży (zysk lub strata)

(-) Koszty

zarządu lub Koszty handlowe

(-) Koszty

sprzedaży

=

Wynik ze sprzedaży (zysk lub strata)

(+) Pozostałe przychody operacyjne

Wynik z działalności operacyjnej (zysk lub strata)

(+) Przychody

finansowe

(-) Koszty

finansowe

Wynik z działalności gospodarczej (zysk lub strata)

(+) Zyski

nadzwyczajne

(-) Straty

nadzwyczajne

Wynik brutto (zysk lub strata)

(-) Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego (np. podatek dochodowy)

Wynik finansowy netto (zysk lub strata)

Metoda księgowa ustalania wyniku finansowego

Metoda księgowa ustalania wyniku finansowego realizowana jest na koncie „Wynik

finansowy”. Na 31.12 danego roku obrotowego dokonywane są przeksięgowania z wszystkich kont
wynikowych, które jednostka prowadziła zgodnie z zakładowym planem kont, na konto „Wynik
finansowy”.

Ustalanie wyniku finansowego metodą księgową może być dokonane według wariantu

porównawczego lub kalkulacyjnego rachunku zysków i strat.
Rysunek 7 przedstawia zasadę ustalania wyniku finansowego metodą księgową według
porównawczego rachunku zysków i strat.
Rysunek 8 przedstawia zasadę ustalania wyniku finansowego metodą księgową według
kalkulacyjnego rachunku zysków i strat.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Wartość sprzed. towarów

Dt według cen zakupu Ct

Dt Wynik finansowy Ct

Dt Sprzedaż towarów Ct

2

1

Konta kosztów według

Rozliczenie

Dt rodzaju Ct

Dt kosztów Ct

3

4

Rozliczenie

Dt kosztów Ct

Pozostałe przychody

5

Dt operacyjne Ct

6

Pozostałe koszty

Dt operacyjne Ct

7

Przychody

Dt finansowe Ct

8

Koszty

Dt finansowe Ct

9

Zyski

Dt nadzwyczajne Ct

10

Straty

Dt nadzwyczajne Ct

11

Obowiązkowe odpisy

Dt z wyniku finansowego Ct

12

zysk netto Sk.

Sk

strata netto

Operacje gospodarcze:

2) przeksięgowanie wartości sprzedaży towarów według

1) przeksięgowanie przychodów ze

cen zakupu

sprzedaży towarów

3) przeksięgowanie kosztów według rodzaju

4) korekta wyniku finansowego saldo konta

5) korekta wyniku finansowego saldo konta „Rozliczenie „Rozliczenie

kosztów”

kosztów” 6) przeksięgowanie pozostałych przychodów
7) przeksięgowanie pozostałych kosztów operacyjnych

operacyjnych

9) przeksięgowanie kosztów finansowych

8)

przeksięgowanie przychodów
finansowych

11) przeksięgowanie strat nadzwyczajnych

10) przeksięgowanie zysków nadzwyczajnych

12) przeksięgowanie obciążeń finansowych – podatku

dochodowego (+ innych jeśli występują)

Rys. 7. Ustalanie wyniku finansowego metodą księgową według porównawczego rachunku zysków i strat

[opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Wartość sprzed. towarów

Dt według cen zakupu Ct

Dt Wynik finansowy Ct

Dt Sprzedaż towarów Ct

2

1

Pozostałe przychody

Dt Koszty zarządu Ct

Dt operacyjne Ct

3

5

Dt Koszty sprzedaży Ct

Przychody

4

Dt finansowe Ct

6

Pozostałe koszty

Dt operacyjne Ct

Zyski

7

Dt nadzwyczajne Ct

8

Dt Koszty finansowe Ct

9

Dt Straty nadzwyczajne Ct

10

Obowiązkowe odpisy

Dt z wyniku finansowego
Ct

11

zysk netto Sk.

Sk

strata netto

Operacje gospodarcze:

2) przeksięgowanie wartości sprzedaży towarów według 1) przeksięgowanie przychodów ze
cen zakupu

sprzedaży towarów

3) przeksięgowanie kosztów zarządu lub kosztów

5) przeksięgowanie pozostałych

4) przeksięgowanie kosztów zakupu handlowych

przychodów operacyjnych

7) przeksięgowanie pozostałych koszów operacyjnych

6) przeksięgowanie przychodów

9) przeksięgowanie kosztów finansowych

finansowych

10) przeksięgowanie strat nadzwyczajnych

8) przeksięgowanie zysków

nadzwyczajnych

11) przeksięgowanie obciążeń finansowych – podatku

dochodowego (+ innych jeśli występują)

Rys. 8. Ustalanie wyniku finansowego metodą księgową według kalkulacyjnego rachunku zysków i strat

[opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Podatek dochodowy od osób prawnych

Przepisy podatkowe normują tryb ustalania i pobierania podatku dochodowego (ustawa

o podatku dochodowym z dnia 15 lutego 1992, Dz.U z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.).
Obliczenie podatku dochodowego wymaga ustalenia podstawy opodatkowania, czyli dochodu.

Dochód = Przychody – Koszty uzyskania przychodu

Ustawa szczegółowo określa, których pozycji kosztów nie zalicza się do kosztów uzyskania

przychodu, a zatem nie mogą być ujęte przy ustalaniu dochodu do opodatkowania. Z tego powodu
mogą wystąpić różnice między zyskiem brutto liczonym według zasad rachunkowości zyskiem
brutto liczonym według zapisów ustawy o podatku dochodowym. Różnice są dwojakiego rodzaju:
− różnice przejściowe,
− różnice trwałe.

Różnice przejściowe wynikają z różnego podejścia do ewidencji przychodów i kosztów

w ustawie podatkowej (ujęcie podatkowe), a zasadami określonymi w ustawie o rachunkowości
(ujęcie księgowe). W rachunku księgowym stosowane jest memoriałowe ujęcie przychodów
i kosztów, to znaczy z chwilą ich powstania, niezależnie od terminu zapłaty. Natomiast według
przepisów podatkowych należy je ujmować „kasowo”, czyli w momencie otrzymania (przychód)
lub zapłaty (koszt).

Różnice trwałe dotyczą tych kosztów, które w myśl przepisów podatkowych nie mogą być

uznane za koszt uzyskania przychodu, a także tych przychodów, które nie podlegają
opodatkowaniu.

Jednostka jest obowiązana utworzyć „Rezerwę na odroczony podatek dochodowy”, jeśli:

dochód brutto obliczony według zasad rachunkowości jest większy od dochodu obliczonego
według przepisów podatkowych lub „Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego” jeśli:
dochód brutto obliczony według zasad rachunkowości jest mniejszy od dochodu obliczonego
według przepisów podatkowych.

Podatek dochodowy oblicza się mnożąc dochód przez stawkę podatkową wyrażoną

w procentach (aktualnie 19%).

Kwota podatku = dochód x stawka podatku (%)

Płatnicy podatku od osób prawnych rozliczają się z właściwym urzędem skarbowym

w okresach miesięcznych na podstawie deklaracji CIT–2. Deklaracja składana jest do 20 dnia
każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Po zakończeniu roku obrotowego w terminie do trzeciego
miesiąca następnego roku podatkowego należy złożyć wstępne zeznanie dochodu (straty)
osiągniętego w roku podatkowym – deklaracja CIT–8.

Zeznanie o ostatecznej wysokości zysku lub straty, osiągniętego w roku podatkowym jednostka

jest zobowiązana złożyć w terminie 10 dni od daty zatwierdzenia sprawozdania finansowego, nie
później niż przed upływem 9 miesięcy od zakończenia roku podatkowego.

Podział i rozliczenie wyniku finansowego

Podatek dochodowy wpłacany w formie zaliczek do urzędu skarbowego ewidencjonowany jest

na koncie „Podatek dochodowy”. Po sporządzeniu rachunku zysków i strat obliczane jest
zobowiązanie podatkowe za rok obrotowy, które jest pomniejszone o dotychczas wpłacone zaliczki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Obliczona różnica stanowi odpis wyrównawczy, który należy zaksięgować pod datą 31.12. Po

przeksięgowaniu obowiązkowych obciążeń na konto „Wynik finansowy” ustalony jest wynik
finansowy netto.
Zasada ewidencji podatku dochodowego pokazana jest na rysunku 9.

Rachunek Rozrachunki Podatek

Wynik

Dt bieżący Ct

Dt pub. prawne Ct

Dt dochodowy Ct

Dt finansowy Ct

2

1

4

3

1) zaliczki na podatek dochodowy (deklaracja CIT – 2),
2) przelewy zaliczek na podatek dochodowy do urzędu skarbowego,
3) Pk – odpis wyrównawczy podatku dochodowego,
4) Pk – przeksięgowanie podatku dochodowego na wynik finansowy 31.12.0x.

Rys. 9. Zasada ewidencji podatku dochodowego [opracowanie własne]

Zysk netto wygospodarowany przez jednostkę jest zyskiem do podziału na określone cele.

Decyzje o podziale zysku podejmują odpowiednie organy, w zależności od formy organizacyjno-
prawnej jednostki są to, np.:
− w przedsiębiorstwach państwowych - Rada pracownicza
− w spółkach akcyjnych

- Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy

− w spółkach z o.o.

-Walne Zgromadzenie Udziałowców

Podział zysku też zależy od tego, jaka jednostka go dokonuje, np. spółki akcyjne mają

obowiązek przeznaczyć 8% zysku na fundusz samofinansowania, w innych jednostkach jest to
odpis dobrowolny. Inne cele, na które można przeznaczyć wygospodarowany zysk, to np.: nagrody
i

premie dla pracowników, zasilenie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, cele

charytatywne, a spółkach kapitałowych na oprocentowanie udziałów i akcji.

Ewidencja rozliczenia wyniku finansowego prowadzona jest na koncie „Rozliczenie wyniku

finansowego”. Pod datą zatwierdzenia sprawozdania finansowego należy przeksięgować wynik
finansowy z konta „Wynik finansowy” na konto „Rozliczenie wyniku finansowego”, po czym
dokonuje się podziału zysku zgodnie z decyzjami organów uprawnionych do podejmowania
decyzji. Jeśli wynikiem finansowym jest strata, to może ona być pokryta, na podstawie decyzji
upoważnionego organu, kapitałem (funduszem) własnym. W przypadku braku takiej decyzji
wielkość straty pozostaje na koncie „Rozliczenie wyniku finansowego” jako saldo końcowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Rozliczenie wyniku

Dt Kapitał zapasowy Ct

Dt finansowego Ct

Dt Wynik finansowy Ct

2

1

Rozrachunki z tytułu

Dt wynagrodzeń Ct

3

Dt Rozrachunki z ZUS Ct

4

Dt Pozostałe rozrachunki Ct

5

1) przeksięgowanie zysku netto za poprzedni rok obrotowy,
2) przeznaczenie części zysku na zwiększenie kapitału zapasowego,
3) przeznaczenie części zysku na nagrody i premie,
4) składki ZUS od nagród i premii,
5) wypłaty dla akcjonariuszy, udziałowców, przeznaczenie części zysku na cele charytatywne.

Rysunek 10. Przykład podziału wynik finansowego w spółkach [opracowanie własne]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są sposoby ustalania wyniku finansowego ?
2. W jaki sposób ustala się wynik finansowy metodą statystyczną według kalkulacyjnego

rachunku zysków i strat?

3. W jaki sposób ustala się wynik finansowy metodą statystyczną według porównawczego

rachunku zysków i strat?

4. W jaki sposób ustala się wynik finansowy metodą księgową według kalkulacyjnego rachunku

zysków i strat?

5. W jaki sposób ustala się wynik finansowy metodą księgową według porównawczego rachunku

zysków i strat?

6. W jaki sposób ustala się zobowiązanie podatkowe jednostki z tytułu podatku dochodowego?
7. Jaka jest stawka podatku dochodowego od osób prawnych?
8. W jakich terminach i na podstawie jakich deklaracji podatnicy podatku od osób prawnych

rozliczają się z podatku dochodowego?

9. W jaki sposób rozliczany jest wynik finansowy?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wynik finansowy jednostki metodą statystyczną.
PH. „Hiacynt” sp. z o.o. rozlicza koszty w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym

równocześnie. Obroty kont wynikowych ustalone na 31.12.200x są następujące:
1.

Rozliczenie kosztów

74 200,-

2. Wynagrodzenia

48

000,-

3.

Amortyzacja

11 000,-

4. Usługi obce

22 100,-

5.

Podatki i opłaty 6

000,-

6. Ubezpieczenia

społeczne i inne świadczenia 9

200,-

7.

Koszty finansowe

14 800,-

8. Pozostałe koszty operacyjne

7 400,-

9.

Straty nadzwyczajne

1 800,-

10 Pozostałe przychody operacyjne

12 100,-

11. Przychody finansowe

21 300,-

12. Zyski nadzwyczajne

1 600,-

13. Koszty handlowe

72 100,-

14. Przychody ze sprzedaży 320

000,-

15. Wartość sprzedanych towarów według cen zakupu

128 500,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami obliczania wyniku finansowego metodą statystyczną według wariantu

porównawczego i kalkulacyjnego,

2) obliczyć wynik finansowy metodą statystyczną według wariantu porównawczego,
3) obliczyć wynik finansowy metodą statystyczną według wariantu kalkulacyjnego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− plansze przedstawiające schemat ustalania wyniku finansowego według porównawczego

i kalkulacyjnego rachunku zysków i strat metodą statystyczną lub prezentacja multimedialna,

− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Ustal wynik finansowy metoda księgową w wariancie porównawczym i kalkulacyjnym.

Salda początkowe spółki z o.o. „Stokrotka” na 01.12. 200x są następujące:
1.

Środki trwałe 28

000,-

2.

Umorzenie

9 000,-

3.

Towary

11 000,-

4. Należności od odbiorców

2 000,-

5.

Krótkoterminowe papiery wartościowe 10

000,-

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

6. Rachunek

bieżący 9

000,-

7. Kapitał zakładowy 50

000,-

8. Kapitał zapasowy

1 000,-

Jednostka jest podatnikiem podatku VAT, ewidencjonuje koszty w układzie rodzajowym
i kalkulacyjnym. Rozliczanie kosztów realizowane jest na bieżąco na konto „Koszty handlowe”.
Zakupione towary ewidencjonuje według cen zakupu netto.
Operacje gospodarcze, które miały miejsce w miesiącu grudniu:
1) Lista

płac – naliczono wynagrodzenia pracowników (brutto)

potrącenia:

∗ składki na ubezpieczenia społeczne

∗ zaliczka na podatek dochodowy

∗ składka na ubezpieczenie zdrowotne

9 800,

1 420,-
980,-
870,-

2)

Pk naliczono składki ZUS (narzuty na płace – koszty pracodawcy)

2 037,-

3) a)

Sprzedaż środka trwałego:

∗ wartość początkowa

∗ dotychczasowe umorzenie

b) Faktura VAT sprzedaży

∗ VAT 22%

∗ razem

3 800,-
3 400,-
1 000,-
220,-
1 220,-

4) Wb

wpływ należności od odbiorcy

∗ VAT 22%

∗ razem

700,-
154,-
854,-

5) Faktura

sprzedaży za towary

∗ VAT 22%

∗ razem

45 000,-
9 900,-
54 900,-

6)

Wz wydano towary według cen zakupu

23 000,-

7)

Pk naliczono amortyzację za bieżący miesiąc

600,-

8) Wb

wpływ kary umownej od odbiorcy za nieterminowe dostawy

258,-

9)

Sprzedano akcje obce (papiery wartościowe krótkoterminowe)

∗ wartość według cen nabycia

∗ wartość według cen sprzedaży

8 000,-
9 500,-

10) Wb

wpływ odsetek od środków na rachunku

1 200,-

11)

Faktura VAT za energię elektryczną

∗ VAT 22%

∗ razem

280,-
61,60
341,60

12)

Faktura VAT za energię elektryczną

∗ VAT 22%

∗ razem

380,-
83,60
463,30

13)

Faktura za zakupione towary

∗ VAT 22%

∗ razem

1 000,-
220,-
1 220,-

14) Pz

przyjęto towary do magazynu według cen zakupu netto

1 000,-

15) Wb – potwierdzenie przelewu wynagrodzeń pracowników na rachunki

osobiste

6 530,-

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym ustalania wyniku finansowego w wariancie

porównawczym i kalkulacyjnym,

2) dokonać dekretacji operacji gospodarczych,
3) otworzyć konta saldami początkowymi i pozostałe konta potrzebne do ewidencji,
4) dokonać przeksięgowań na konto „Wynik finansowy” i ustalić wynik finansowy brutto,

w wariancie porównawczym,

5) dokonać przeksięgowań na konto „Wynik finansowy” i ustalić wynik finansowy brutto

w wariancie kalkulacyjnym,

6) ustalić zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku dochodowego (stawka podatku 19%),
7) dokonać ewidencji zobowiązania,
8) sporządzić deklarację CIT 8 za 200x rok,
9) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− plansze przedstawiające schemat ustalania wyniku finansowego według porównawczego

i kalkulacyjnego rachunku zysków i strat metodą księgową lub prezentacja multimedialna,

− przykładowy plan kont,
− druki deklaracji podatkowej CIT 8,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj ewidencji podziału i rozliczenia wyniku finansowego.

PH. „Malwina sp. z o.o. na koniec roku obrotowego osiągnęło zysk netto w wysokości 85 600,-. Po
zatwierdzeniu sprawozdania finansowego w marcu następnego roku, walne zgromadzenie
wspólników uchwaliło następujący podział zysku:
8%

na powiększenie kapitału zapasowego

10% na

powiększenie kapitału zakładowego

30%

na nagrody dla pracowników

40% na

wypłaty dla wspólników

2%

na cele charytatywne

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym ewidencji i rozliczania wyniku finansowego,
2) obliczyć kwoty do rozliczenia wyniku zgodnie z uchwałą udziałowców,
3) ułożyć treść operacji gospodarczych do rozliczenia wyniku finansowego,
4) otworzyć konta potrzebne do ewidencji operacji gospodarczych,
5) porównać wyniki i ewidencję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

− plansze przedstawiające schemat zasady ewidencji podziału wyniku finansowego lub

prezentacja multimedialna,

− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) ustalić wynik finansowy metodą statystyczną w wariancie porównawczym

według podanych założeń?

…

…

2) ustalić wynik finansowy metodą statystyczną w wariancie kalkulacyjnym

według podanych założeń?

…

…

3) ustalić wynik finansowy metodą księgową w wariancie porównawczym

według podanych założeń?

…

…

4) ustalić wynik finansowy metodą statystyczną w wariancie kalkulacyjnym

według podanych założeń?

…

…

5) obliczyć podatek dochodowy od osób prawnych na podstawie podanych

założeń?

…

…

6) wypełnić deklarację CIT 8 na podstawie podanych założeń?

…

…

7) podzielić i rozliczyć wynik finansowy na podstawie podanych założeń?

…

…

8) zewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące obciążeń z tytułu podatku

dochodowego?

…

…

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

4.3. Podstawowe sprawozdania finansowe i ich analiza

4.3.1. Materiał nauczania

Sprawozdanie finansowe jednostki jest zestawieniem liczbowym, które charakteryzuje jej

sytuację majątkową i finansową, sporządzonym na określony dzień bilansowy.
Elementy rocznego sprawozdania finansowego:
− bilans,
− rachunek zysków i strat,
− informacja dodatkowa,
− zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym,
− rachunek przepływów pieniężnych.

Zakres sprawozdania finansowego zależy od wielkości jednostki, czyli od tego czy jest ona

zaliczona do dużych czy małych jednostek. Ustawa o rachunkowości określa w art. 64, które
jednostki mają obowiązek corocznego badania i publicznego ogłaszania sprawozdania
finansowego, są to między innymi: banki, zakłady ubezpieczeń, spółki akcyjne.
Pozostałe jednostki sporządzają: Bilans, Rachunek zysków i strat oraz Informację
dodatkową.
Bilans
Bilans jest wartościowym zestawieniem składników aktywów i pasywów jednostki sporządzonym
na określony dzień bilansowy.
Bilans sporządzony na koniec roku obrotowego jest bilansem końcowym i zgodnie z zasadą
ciągłości bilansowej jest bilansem otwarcia dla następnego roku obrotowego.
Aktywa i pasywa wykazywane w bilansie należy wycenić zgodnie z wymogami ustawy
o rachunkowości określonymi w art. 46.
Zasady wyceny przykładowych składników aktywów pasywów:
− wartość środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych koryguje się o odpisy

umorzeniowe oraz odpisy z tytułu utraty wartości,

− rzeczowe składniki aktywów według cen nabycia lub kosztów wytworzenia,
− należności w kwocie wymagalnej zapłaty z zachowaniem zasady ostrożności,
− zobowiązania w kwocie wymagającej zapłaty.

W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący rok obrotowy

i poprzedni rok obrotowy. Należy uwzględnić korekty składników, wynikające z przeprowadzonej
inwentaryzacji, ustalić obroty kont analitycznych i syntetycznych, sporządzić zestawienie obrotów
i sald księgi głównej.

Bilans jest podstawowym źródłem informacji dla celów analizy ekonomicznej.

Układ bilansu dla jednostek innych niż banki i zakłady ubezpieczeń społecznych określony jest
w załączniku nr 1 ustawy o rachunkowości. Jednostki spełniające wymogi art. 50 pkt. 2 Ustawy
mogą sporządzać sprawozdanie finansowe w wersji uproszczonej.
Rysunek 11 przedstawia uproszczony układ bilansu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

AKTYWA PASYWA

A Aktywa

trwałe A Kapitał (fundusz) własny

I Wartości niematerialne i prawne

I

Kapitał (fundusz) własny

1.

Koszty

zakończonych prac rozwojowych

II

Należne wpłaty na kapitał (fundusz)

2.

Wartość firmy

podstawowy (wielkość ujemna)

3. Inne wartości niematerialne prawne

III

Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)

4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne

IV

Kapitał (fundusz) zapasowy

II

Rzeczowe aktywa trwałe

V

Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

1.

Środki trwałe

VI

Pozostałe kapitały (fundusze)

2.

Środki trwałe w budowie

VII

Zysk (strata) z lat ubiegłych

3.

Zaliczki

na

środki trwałe w budowie

VIII Zysk (strata) netto

III

Należności długoterminowe

IX

Odpisy z zysku netto w ciągu roku

1. Od jednostek powiązanych

obrotowego

(wielkość ujemna)

2.

Od

pozostałych jednostek

B Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

IV

Inwestycje

długoterminowe

I

Rezerwy na zobowiązania

1.

Nieruchomości

1.

Rezerwa z tytułu odroczonego podatku

2.

Wartości niematerialne i prawne

dochodowego

3.

Długoterminowe aktywa finansowe

2.

Rezerwa

na

świadczenia emerytalne

4.

Inne inwestycje długoterminowe

3.

Pozostałe rezerwy

V Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

II Zobowiązania długoterminowe

B Aktywa obrotowe

1.

Wobec jednostek powiązanych

I

Zapasy

2.

Wobec pozostałych jednostek

1.

Materiały

III

Zobowiązania krótkoterminowe

2.

Półprodukty i produkty w toku

1.

Wobec jednostek powiązanych

3.

Produkty gotowe

2.

Wobec pozostałych jednostek

4.

Towary

3.

Fundusze specjalne

5.

Zaliczki na dostawy

IV

Rozliczenia między okresowe

II Należności krótkoterminowe

1.

Ujemna wartość firmy

1.

Należności od jednostek powiązanych

2.

Inne rozliczenia międzyokresowe

2.

Należności od pozostałych jednostek

III

Inwestycje

krótkoterminowe

1.

Krótkoterminowe aktywa finansowe

2.

Inne inwestycje krótkoterminowe

IV Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Aktywa razem

Pasywa razem

Rys. 11. Uproszczony układ bilansu [opracowanie własne na podstawie 10, załącznik 1]

Ogólna charakterystyka bilansu oraz zasady szeregowania składników aktywów i pasywów zostały
przedstawione w jednostce modułowej 341[03].Z4.01.

Rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat jest wartościowym zestawieniem elementów kształtujących wynik

finansowy za bieżący rok obrotowy sporządzonym na dzień bilansowy. Zgodnie z ustawą
o rachunkowości rachunek zysków i strat może być sporządzany w wersji porównawczej
i kalkulacyjnej. Wyboru wersji rachunku zysków i strat dokonuje kierownik jednostki.
W rachunku zysków i strat wyznaczane są cząstkowe wyniki działalności:
− wynik (zysk lub strata) ze sprzedaży,
− wynik (zysk lub strata) z działalności operacyjnej,
− wynik (zysk lub strata) z działalności gospodarczej,
− wynik (zysk lub strata) brutto,
− wynik (zysk lub strata) netto.

Informacje, które powinien zawierać rachunek zysków i strat sporządzany przez jednostki inne

niż banki i zakłady ubezpieczeń społecznych, określa załącznik nr 1 ustawy o rachunkowości.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Treść

Rok

ubiegły

Rok

bieżący

A.

Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, w tym:

I

Przychody netto ze sprzedaży produktów

II

Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

B.

Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w tym:

I

Koszt wytworzenia sprzedanych produktów

II Wartość sprzedanych towarów i materiałów

C.

Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B)

D. Koszty

sprzedaży

E.

Koszty ogólnego zarządu

F.

Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E)

G. Pozostałe przychody operacyjne

H. Pozostałe koszty operacyjne

I.

Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H)

J.

Przychody finansowe

K.

Koszty finansowe

L.

Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K)

M. Wynik

zdarzeń nadzwyczajnych (M.I.-M.II)

I Zyski

nadzwyczajne

II Straty

nadzwyczajne

N.

Zysk (strata) brutto L+(-)M

O. Podatek

dochodowy

P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

R.

Zysk (strata) netto (N-O-P)

Rys. 12. Uproszczony Rachunek zysków i strat – wariant kalkulacyjny [opracowanie własne na podstawie 10,

załącznik 1]

Rachunek przepływów pieniężnych

Rachunek przepływów pieniężnych informuje o sposobach pozyskiwania i wykorzystywania

środków pieniężnych w roku obrotowym, którego sprawozdanie dotyczy. Rachunek przepływów
pieniężnych sporządzany jest na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych.
Rachunek przepływów pieniężnych może być sporządzony metodą:
− bezpośrednią,
− pośrednią.
Wybór metody dokonywany jest przez kierownika jednostki. W rachunku przepływów pieniężnych
wykazywane są dane za bieżący i poprzedni rok obrotowy. Do sporządzenia rachunku przepływów
pieniężnych wykorzystywane są dane z bilansu i rachunku zysków i strat. W rachunku przepływów
pieniężnych wyodrębnione są następujące części:
A – Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej,
B – Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej,
C – Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej,
D – Przepływy pieniężne netto razem,
E – Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

F – Środki pieniężne na początek okresu,
G – Środki pieniężne na koniec okresu.

Rachunek przepływów pieniężnych pozwala na dokonanie analizy finansowej jednostki

i rozpoznania obszarów działalności, które generują najwięcej środków pieniężnych, a które
najbardziej je wchłaniają. Zbadania, czy głównymi źródłami finansowania jednostki są kredyty,
emitowanie nowych akcji, lub inne, czy jednostka prowadzi działalność inwestycyjną i z jakim
skutkiem?

Rachunek przepływów pieniężnych jest sprawozdaniem obligatoryjnym dla jednostek, które

zgodnie z ustawą o rachunkowości mają obowiązek badania sprawozdania finansowego przez
biegłego rewidenta.

Szczegółowy zakres informacji, dla jednostek innych niż banki i zakłady ubezpieczeń

społecznych, które należy uwzględnić w rachunku przepływów pieniężnych, określa załącznik
nr 1 ustawy o rachunkowości.

Informacja dodatkowa

Informacja dodatkowa, zgodnie z ustawą o rachunkowości, dzieli się na dwie części:

− wprowadzenie do sprawozdania finansowego, zawierające:

• nazwę, siedzibę, podstawowy cel działalności, organ rejestrowy jednostki,
• czas trwania jednostki, jeśli jest ograniczony,
• okres sprawozdawczy,
• zakres sprawozdania, jeśli jest to sprawozdanie łączne lub sprawozdanie łączonych

jednostek,

• wskazania do kontynuacji działania w dającej się przewidzieć przyszłości,
• przyjęte zasady rachunkowości, np. wariant rachunku zysków i strat, metody wyceny

aktywów,

− dodatkowe informacje i wyjaśnienia:

• do pozycji bilansu, rachunku zysków i strat, zmian w kapitale własnym, rachunku

przepływów pieniężnych, za okres sprawozdawczy objęty sprawozdaniem,

• dotyczące propozycji podziału zysku lub pokrycia straty,
• dotyczące struktury zatrudnienia, wynagrodzeń, itp.,
• inne informacje i wyjaśnienia dla zrozumienia sprawozdania finansowego jednostki.

Zakres informacji dodatkowej dla jednostek innych niż banki i zakłady ubezpieczeń określony jest
w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości.

Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych

Zgodnie z ustawą o rachunkowości (art. 64) corocznemu badaniu i ogłaszaniu podlegają

sprawozdania finansowe:
− banków oraz zakładów ubezpieczeń społecznych, funduszy powierniczych, biur maklerskich,
− spółek akcyjnych (z wyjątkiem będących na dzień bilansowy w organizacji),
− pozostałych jednostek, które w poprzednim roku obrotowym, spełniły co najmniej dwa

z podanych warunków:

• średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
• suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie

polskiej co najmniej 2 500 000 euro,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

• przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów, oraz operacji finansowych za rok

obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro.

Celem badania sprawozdania finansowego jest stwierdzenie czy sprawozdanie finansowe jest

prawidłowe oraz czy rzetelnie i jasno przedstawia sytuację finansową i majątkową jednostki.
Art. 65 Ustawy określa, co powinna zawierać opinia sporządzona przez badającego sprawozdanie
finansowe.

Badanie sprawozdania finansowego przeprowadza biegły rewident wpisany na listę biegłych

rewidentów, prowadzoną przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów. Ogłaszanie sprawozdań
finansowych ma miejsce w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski B”,
a w odniesieniu do spółdzielni w „Monitorze Spółdzielczym”.

Sprawozdanie powinno być zatwierdzone w ciągu sześciu miesięcy od dnia bilansowego przez

uprawnione organy jednostki (w zależności od jej formy organizacyjno prawnej, patrz 4.1.1 –
rozliczenie i podział wyniku finansowego). Zatwierdzone sprawozdanie finansowe wraz z opinią
biegłego rewidenta (jeśli jest wymagana), uchwałą zatwierdzającą sprawozdanie i wskazującą
sposób podziału zysku lub pokrycia starty bilansowej kierownik jednostki ma obowiązek złożyć we
właściwym rejestrze sądowym w terminie 15 dni od daty zatwierdzenia.
Ustawa o rachunkowości określa zasady ochrony danych zebranych w czasie ewidencji zawartych
w art. 8 i 9. W artykule 77 określa zasady odpowiedzialności karnej za nieprzestrzeganie przepisów
ustawy.
Zasady analizy sprawozdań finansowych

Dane ze sprawozdań finansowych sporządzanych przez jednostki gospodarcze są podstawą

obliczenia wskaźników finansowych pozwalających ocenić sytuację majątkową i finansową
jednostki. Analiza finansowa może dotyczyć bieżącego roku obrotowego lub okresów poprzednich,
w celu dokonywania porównań. Przedmiotem badania analizy finansowej są przychody, koszty
i wynik finansowy a także składniki aktywów i pasywów wykazanych w bilansie. Zakres analizy
finansowej jest szeroki – do najczęściej stosowanych można zaliczyć: analizę poziomą i pionową
bilansu, analizę rachunku zysków i strat oraz analizę wskaźnikową.
Analiza pozioma bilansu

Istotą tej analizy jest porównywanie zmian poszczególnych składników aktywów

i pasywów, na przestrzeni roku obrotowego (stan na początek i na koniec roku) oraz porównania
z latami poprzednimi. Obliczane wskaźniki dynamiki, wskazują wzrost lub spadek badanej
wielkości w odniesieniu do roku poprzedniego lub innego przyjętego jako bazę do porównań.
Wskaźniki dynamiki oblicza się w sposób następujący:

wielkość składnika, np. należności, w roku badanym

W =

wielkość składnika w roku poprzednim (lub w roku przyjętym za

bazowy)

x 100%

W ten sposób można wyznaczyć wskaźniki dynamiki aktywów i pasywów, np.:
− dynamiki aktywów trwałych,
− dynamiki aktywów obrotowych,
− dynamiki kapitałów własnych,
− dynamiki kapitałów obcych.
oraz szczegółowe wskaźniki dynamiki każdej z grup aktywów trwałych lub obrotowych i każdej
z grup kapitałów własnych i kapitałów obcych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

Analiza pionowa bilansu

Analiza pionowa bilansu pozwala ocenić strukturę aktywów i pasywów. Można wyznaczać

wskaźniki ogólne np. udział aktywów trwałych lub aktywów obrotowych w aktywach ogółem, lub
wskaźniki szczegółowe, badając określoną grupę aktywów lub pasywów. Wskaźniki struktury
określają udział procentowy poszczególnych składników aktywów lub pasywów w ich całości.
Przykładowe wskaźniki ogólne:

•

•

•

•

Wskaźniki struktury aktywów pozwalają na ocenę sytuacji majątkowej jednostki, informują

między innymi o stanie zapasów, wskazujących na zamrożenie środków pieniężnych, stanie
należności, czyli „kredytowaniu” innych jednostek.
Wskaźniki struktury pasywów pozwalają ocenić, np. wielkość zobowiązań w pasywach ogółem,
oraz szczegółowo wobec kogo jednostka ma największe zobowiązania (np. zobowiązania
publicznoprawne w zobowiązaniach ogółem).
Analiza rachunku zysków i strat

Podobnie jak przy analizie bilansu można wyznaczać wskaźniki dynamiki lub wskaźniki

struktury poszczególnych element ów rachunku zysków i strat.
Badanie dynamiki osiąganych przychodów, ponoszonych kosztów lub wyniku finansowego
pozwala na wstępną ocenę dynamiki rozwoju jednostki. Badanie struktury przychodów pokaże, np.
które produkty przynoszą największe przychody, a w przypadku dużej jednostki, który z jej
oddziałów jest liderem w wielkości osiąganych przychodów. Bardzo ważne jest badanie kosztów i
ich struktury, pozwala bowiem na podejmowanie odpowiednich decyzji w celu efektywniejszego
gospodarowania.

Analiza wskaźnikowa

W analizie wskaźnikowej najczęściej wyznaczane są następujące grupy wskaźników:

− wskaźniki zyskowności (rentowności),
− wskaźniki płynności finansowej,
− wskaźniki efektywności,
− wskaźniki zadłużenia,

Wskaźniki oblicza się na podstawie danych z ksiąg rachunkowych przedsiębiorstwa

i sprawozdań finansowych. Porównanie obliczonych wskaźników, np. ze wskaźnikami z okresów
poprzednich, ze wskaźnikami innych firm w tej samej branży itp. pozwala na ocenę efektywności
gospodarowania, rentowności sprzedaży, wypłacalności, w czasie i przestrzeni.

Wskaźniki zyskowności pozwalają ocenić efektywność gospodarowania, zdolność do

generowania zysku.
Podstawowe wskaźniki zyskowności to:

aktywa trwałe

aktywa ogółem

x 100%

aktywa obrotowe

aktywa ogółem

x 100%

kapitały własne

pasywa ogółem

x 100%

zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

pasywa ogółem

x 100%

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

Zysk netto

• Zyskowność sprzedaży =

Sprzedaż netto

Zysk netto

• Zyskowność aktywów =

Aktywa ogółem

Zysk netto

• Zyskowność kapitałów własnych

=

Kapitały własne

Wskaźniki zyskowności informują:
− wskaźnik zyskowności sprzedaży – o marży zysku na sprzedaży,
− wskaźnik zyskowności aktywów – o zdolności aktywów do generowania zysku,
− wskaźnik zyskowności kapitałów własnych – czy osiągany zysk jest wyższy, od tego który

można osiągnąć, inwestując środki w inne przedsięwzięcia; jest to ważna informacja dla
potencjalnych inwestorów.

Wskaźniki płynności finansowej wskazują na zdolność jednostki do spłaty zobowiązań. Brak

środków pieniężnych na spłatę zobowiązań może prowadzić do zaprzestania działalności i do
likwidacji. Podstawowe wskaźniki to:

Aktywa obrotowe

• Wskaźnik bieżącej płynności =

Zobowiązania bieżące

Aktywa obrotowe - zapasy

• Wskaźnik szybkiej płynności =

Zobowiązania bieżące

Należności

• wskaźnik pokrycia

zobowiązań należnościami

=

Zobowiązania

W literaturze można spotkać określone wielkości wskaźników, warunkujące bezpieczeństwo

płynności finansowej przedsiębiorstwa. Optymalną wielkość wskaźnika bieżącej płynności określa
się w przedziale 1,5 – 2,0, a wskaźnika szybkiej płynności w przedziale 1,0 – 1,5. Niekorzystne jest
przekraczanie optymalnych wielkości w jedną i w drugą stronę.

Wskaźniki efektywności informują o szybkości krążenia składników aktywów, charakteryzują

sprawność działania jednostki w zakresie aktywów. Są to między innymi wskaźniki:

Przychód ze sprzedaży

• Wskaźnik obrotu zapasami

=

Średnia wartość zapasów

Średnia wartość zapasów = (zapas na początek okresu + zapas na koniec okresu) : 2
Aby obliczyć wskaźnik obrotu zapasami w dniach, należy liczbę dni badanego okresu (kwartał,
rok) podzielić przez liczbę obrotów.

Przychód ze sprzedaży

• Wskaźnik obrotu należnościami =

Średni stan należności

Średni stan należności = (należności na początek okresu + należności na koniec okresu) : 2
Można obliczyć wskaźnik obrotu należnościami w dniach, który informuje o okresie ściągania
należności od dłużników.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

Wskaźniki zadłużenia informują, w jakim stopniu zasoby majątkowe jednostki finansowane są

kapitałem obcym i możliwościach obsługi tego kapitału. Są to na przykład wskaźniki:

Zobowiązania

• Wskaźnik ogólnego zadłużenia

=

Pasywa ogółem

Pozwala określić niezależność finansową jednostki.

Zobowiązania

• Wskaźnik relacji kapitałów obcych do

własnych

=

Kapitał własny +

rezerwy

Wskazuje, w jakim stopniu działalność jednostki realizowana jest z kapitałów obcych.

Kapitał własny

• Wskaźnik pokrycia aktywów trwałych

kapitałem własnym zadłużenia

=

Aktywa trwałe

Określa, w jakim stopniu aktywa trwałe są pokrywane kapitałem własnym, czyli jaka jest polityka
finansowa w zakresie korzystania z obcych źródeł finansowania.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest układ składników aktywów i pasywów w bilansie?
2. Jakie są zasady wyceny aktywów i pasywów w bilansie?
3. Jakie są cząstkowe wyniki działalności w rachunku zysków i strat?
4. Na czym polega analiza pozioma bilansu i rachunku zysków i strat?
5. Na czym polega analiza pionowa bilansu i rachunku zysków i strat?
6. Jakie grupy wskaźników wyznacza się w analizie wskaźników?
7. Jakie są podstawowe wskaźniki zyskowności i o czym informują?
8. Jakie są podstawowe wskaźniki płynności finansowej i o czym informują?
9. Jakie są podstawowe wskaźniki efektywności i o czym informują?
10. Jakie są podstawowe wskaźniki zadłużenia i o czym informują?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź podstawowe sprawozdania finansowe: bilans i rachunek zysków i strat.

Do sporządzenia bilansu i rachunku zysków i strat za rok 200x wykorzystaj dane ćwiczenia
2 zawartego w części 4.2.3.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się materiałem nauczania, dotyczącym podstawowych sprawozdań finansowych,
2) ustalić wynik finansowy netto,
3) ustalić salda końcowe kont bilansowych,
4) sporządzić zestawienie obrotów i sald,
5) zamknąć konta,
6) sporządzić bilans stosując poznane zasady wyceny składników bilansu,
7) sporządzić rachunek zysków i strat,
8) porównać ewidencję i sporządzone sprawozdania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− druki bilansu,
− druki rachunku zysków i strat,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj poziomej i pionowej analizy bilansu.

Bilans analityczny PH. „Tulipan” sp. z o.o. w Kaliszu, ul. Biskupia 4, NIP 726-23-32-123,
przedstawia się następująco:

AKTYWA PASYWA

stan na

stan na

Składniki aktywów

31.12. 0x 31.12.0x

1

Składniki pasywów

31.12.ox 31.12.0x

1

I Aktywa

trwałe

58 000,-

68 000,- I

Kapitał własny

73 000,-

71 500,-

1. Wartości
niematerialne
i prawne

8 000,-

8 000,-

1. Kapitał
zakładowy

50 000,-

50 000,-

2. Środki trwałe

32 000,-

38 000,-

2. Kapitał
zapasowy

2 000,-

3 500,-

3. Inwestycje
długoterminowe

18 000,-

22 000,-

3 Wynik
finansowy

21 000,-

18 000,-

Aktywa obrotowe

33 000,-

20 600,-

Zobowiązania
i rezerwy na
zobowiązania

18 000,-

17 100,-

1. Zapasy

16 000,-

10 000,-

1. Kredyty
krótkoterminowe

10 000,-

11 000,-

2. Należności
krótkoterminowe

6 700,-

5 000,-

2. Zobowiązania
krótkoterminowe

8 000,-

6 000,-

3. Inwestycje
krótkoterminowe

4 000,-

1 000,-

II

4. Środki pieniężne

6 300,-

4 600,-

II

Aktywa razem

91 000,-

88 600,- Pasywa razem

91 000,-

88 600,-

W bilansie pokazane są stany składników bilansu na dzień 31.12.0x i 31.12. 0x

1

.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się materiałem nauczania, dotyczącym poziomej i pionowej analizy bilansu,
2) obliczyć ogólne wskaźniki struktury aktywów i pasywów w roku 0x i 0x

1

,

3) obliczyć szczegółowe wskaźniki struktury aktywów obrotowych w roku 0x i 0x

1

,

4) obliczyć wskaźniki dynamiki aktywów trwałych i obrotowych,
5) obliczyć wskaźniki dynamiki kapitałów własnych oraz zobowiązań i rezerw,
6) zinterpretować obliczone wskaźniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− plansza prezentująca zestawienie wskaźników analitycznych lub prezentacja multimedialna,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj analizy poziomej i pionowej rachunku zysków i strat.

Jednostka handlowa sporządziła rachunek zysków i strat, który po przekształceniu do celów analizy
finansowej przedstawia się następująco:

Stan na

Treść

31.12.0x 31.12.0x

1

Działalność operacyjna

1. Przychody ze sprzedaży towarów

4 852 700,-

5 921 600,-

A.

2. Koszty uzyskania przychodów

3 057 200,-

3 612 176,-

B. Wynik ze sprzedaży

1 795 000,-

2 309 424,-

Pozostała działalność operacyjna
1. Pozostałe przychody operacyjne

28 000,-

34 000,-

C.

2. Pozostałe koszty operacyjne

2 800,-

5 600,-

D. Wynik z działalności operacyjnej

1 820 000,-

2 337 824,-

Działalność finansowa
1. Przychody finansowe

10 200,-

11 400,-

E.

2. Koszty finansowe

6 400,-

7 300,-

F.

Wynik z działalności gospodarczej

1 824 500,-

2 341 924,-

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych
1. Zyski nadzwyczajne

10 400,-

5 600,-

G.

2. Straty nadzwyczajne

21 100,-

2 800,-

H. Wynik brutto

1 823 800,-

2 344 724,-

I.

Wynik finansowy netto

1 469 178,-

1 899 226,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się materiałem nauczania, dotyczącym poziomej i pionowej analizy rachunku zysków

i strat,

2) obliczyć wskaźniki struktury elementów rachunku zysków i strat w roku 0x i 0x

1

,

3) obliczyć wskaźniki dynamiki elementów rachunku zysków i strat,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

4) zinterpretować obliczone wskaźniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− plansza prezentująca zestawienie wskaźników analitycznych lub prezentacja multimedialna,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Dokonaj analizy wskaźnikowej PH. „Tulipan” sp. z o.o. w Kaliszu.

Na podstawie danych z bilansu PH. „Tulipan” dokonaj analizy wskaźnikowej i oceń działalność
jednostki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym analizy wskaźnikowej,
2) obliczyć wskaźniki: płynności finansowej, efektywności, zadłużenia,
3) zinterpretować obliczone wskaźniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− plansza prezentująca zestawienie wskaźników analitycznych lub prezentacja multimedialna,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Oblicz wskaźniki zyskowności i dokonaj ich interpretacji.

Wybrane wielkości (w zł) ze sprawozdań finansowych sp. z o.o. „Omega” przedstawiono poniżej.

Rok poprzedni

Rok bieżący

Aktywa ogółem

280 000,-

320 000,-

Kapitały własne

85 000,-

105 000,-

Zysk netto

21 000,-

41 000,-

Sprzedaż netto

180 000,-

285 000,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się materiałem nauczania, dotyczącym analizy wskaźnikowej,
2) obliczyć wskaźniki zyskowności,
3) zinterpretować obliczone wskaźniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− plansza prezentująca zestawienie wskaźników analitycznych lub prezentacja multimedialna,
− kalkulator,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

− przybory do pisania.
− literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić zasady wyceny składników bilansu?

…

…

2) sporządzić podstawowe sprawozdania finansowe jednostki na podstawie

podanych założeń?

…

…

3) określić cel analizowania sprawozdań finansowych?

…

…

4) scharakteryzować zasady poziomej analizy bilansu i rachunku zysków i strat?

…

…

5) scharakteryzować zasady pionowej analizy bilansu i rachunku zysków i strat?

…

…

6) wymienić podstawowe grupy wskaźników wyznaczanych w analizie

wskaźnikowej?

…

…

7) obliczyć i zinterpretować podstawowe wskaźniki analizy finansowej?

…

…

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4. Test zawiera 20 zadań dotyczących ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań

finansowych. Wszystkie pytania w teście to zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna

odpowiedź jest prawidłowa lub najlepsza.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

− zaznacz prawidłową odpowiedź poprzez napisania X we właściwej kratce, (w przypadku

pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić

odpowiedź prawidłową),

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi na pytanie będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż je

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Pytania oznaczone gwiazdką są
trudniejsze niż pozostałe, ale to chyba nie jest przeszkodą, żeby na nie odpowiedzieć.

8. Na rozwiązanie

testu

masz

45

min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. *Ogólna suma kosztów handlowych w roku I. wyniosła (w zł) 10 000,- i 12 000,- w roku II.,

koszty wynagrodzeń odpowiednio 4 200,- i 4 800,-. Określ, jak zmienił się wskaźnik struktury
kosztów wynagrodzeń w roku II w odniesieniu do roku I?
a) wzrósł o 14%,
b) zmniejszył się o 14%,
c) wzrósł o 2%,
d) zmniejszył się o 2%.

2. Wymienione pozycje: dodatnie różnice kursowe, otrzymane odsetki, otrzymane dywidendy,

zaliczane są do:

a) pozostałych kosztów operacyjnych,
b) przychodów finansowych,
c) pozostałych przychodów operacyjnych,
d) kosztów finansowych.

3. W jakim układzie jednostka ewidencjonuje koszty, jeżeli operacja gospodarcza: 1) zapłacono

z kasy podatek od środków transportu, została zaksięgowaną w sposób następujący:

Kasa

Koszty

zarządu

Sp. X

1

a) w rodzajowym,
b) rodzajowym i kalkulacyjnym,
c) funkcjonalnym,
d) funkcjonalnym i kalkulacyjnym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

4. Jednostka prowadzi następujące konta kosztów zespołu „5”: „Koszty hurtu”, „Koszty detalu”

i „Koszty zarządu”. W bieżącym okresie sprawozdawczym koszty usług obcych wyniosły
15 600,-. Przyjęto zasadę rozliczania kosztów według rodzaju na hurt, detal i zarząd według
proporcji 3:2:1. Jaką kwotę kosztów usług obcych należy zaksięgować na koncie: Koszty
zarządu”?

a) 7 800,-
b) 2 600,-
c) 5 200,-
d) 1 300,-

5. Obliczony dochód (w zł) spółki z o.o. za rok obrotowy wyniósł 920 000,-. Zaliczki wpłacone na

poczet podatku dochodowego w ciągu roku to kwota 154 200,-, a obowiązująca stawka podatku
19%. Ile wynosi odpis wyrównawczy z tytułu podatku dochodowego za bieżący rok obrotowy?

a) 8 800,-
b) 10 300,-
c) 59 100,-
d) 20 600,-

6. Operacje gospodarcze: zapłata za transport, prowizja za prowadzenie rachunku bankowego,

opłaty pocztowe, zapłata rachunku telefonicznego, należy zaliczyć do kosztów:

a) zużycia materiałów,
b) usług obcych,
c) podatków i opłat,
d) pozostałych kosztów.

7. Koszty działalności operacyjnej obejmują:

a) koszty finansowe,
b) koszty według rodzaju,
c) straty nadzwyczajne,
d) pozostałe koszty operacyjne.

8. W przedsiębiorstwie sporządzany jest rachunek zysków i strat w wersji porównawczej. Koszty

działalności podstawowej na koniec roku obrotowego należy przeksięgować na konto:

a) wynik finansowy,
b) rozliczenie kosztów,
c) rozliczenie kosztów produkcji,
d) wartość sprzedanych towarów według cen zakupu.

9. Jaki jest narzut kosztów handlowych (w %) w odniesieniu do cen zakupu za 2005 rok, jeżeli

w tym okresie dokonano zakupu towarów według cen zakupu za kwotę 1 620 850,- zł,
a poniesione koszty handlowe wyniosły 420 850,- zł?

a) 0,25
b) 2,59
c) 25,96
d) 74,04

10. Cena zakupu towaru 1 szt. wynosi 200,- zł, koszty zakupu w przeliczeniu na 1 szt. 6,- zł, narzut

kosztów handlowych do ceny zakupu 18%, a planowany zysk 20%. Skalkuluj wstępną cenę
sprzedaży towaru w zł.

a) 247,20
b) 295,20
c) 290,40
d) 296,64

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

11. Walne zgromadzenie wspólników w spółce z o.o. podjęło uchwałę o podziale zysku netto

w wysokości 1 254 800,- zł za poprzedni rok obrotowy. Na nagrody dla pracowników ma być
przeznaczone 10% z kwoty zysku, pomniejszonego o wypłaty przeznaczone dla udziałowców to
jest 345 300,- zł. Jaka kwota jest przewidziana na narody dla pracowników?

a) 34 530,-
b) 72 760,-
c) 90 950,-
d) 125 480,-

12. Jaka jest wartość bilansowa środków trwałych (w zł), jeżeli:

a) 16 110,-
b) 28 530,-
c) 35 000,-
d) 40 920,-

13. Jaka jest wartość bilansowa towarów w zł, jeżeli ustalone salda końcowe kont są następujące?

„Towary”

- 31 450,- zł

„Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów” Ct - 6 450,- zł.
a) 25 000,-
b) 31 450,-
c) 34 900,-
d) 37 900,-

14. *Jaka jest kwota kosztów (w zł) według rodzaju w jednostce handlowej jeżeli wiadomo, że

koszty usług obcych w kwocie 31 500,- zł stanowią 12% ogółu poniesionych kosztów według
rodzaju?

a) 35 302,-
b) 131 250,-
c) 262 500,-
d) 357 950,-

15. *Ustalanie wyniku finansowego metodą statystyczną stosuje się:

a) na początku roku obrotowego,
b) w ciągu roku obrotowego,
c) na zakończenie działalności jednostki,
d) żadna z odpowiedzi.

16. Deklarację CIT 2 należy złożyć do dnia:

a) 10 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni,
b) 15 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni,
c) 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni,
d) 25 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni.

- Salda kont na początku roku obrotowego były następujące:
∗ Środki trwałe - 28 500,- zł

∗ Umorzenie – 6 420,- zł

- Saldo konta „Umorzenie” na koniec roku obrotowego – 12 390,- zł
- W bieżącym roku obrotowym zakupiono i wprowadzono na stan środki trwałe
podlegające amortyzacji liniowej o wartości początkowej 12 420,- zł

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

17. W jednostce gospodarczej ustalono następujące wielkości przychodów i kosztów:
Przychody ze sprzedaży

1 485 200,- Pozostałe przychody

operacyjne

21 000,-

Wartość sprzedanych towarów

720 000,- Koszty finansowe

32 000,-

Koszty według rodzaju

535 800,- Przychody finansowe

75 000,-

Jaki jest wynik finansowy brutto?

a) 272 400,-
b) 293 400,-
c) 325 400,-
d) 525 200,-

18. Jaki jest wskaźnik zyskowności sprzedaży netto w spółce z o.o., w której przychody ze

sprzedaży towarów netto wyniosły 6 200 000,- zł, zysk brutto 920 000,- zł, a obowiązująca
stawka podatku dochodowego 19%?

a) 0,28
b) 1,08
c) 1,20
d) 1,48

19. Obliczono wskaźnik obrotu zapasami za poprzedni rok obrotowy, który wyniósł 4,8. Jaki jest

wskaźnik obrotu zapasami w dniach?

a) 17,3
b) 37,5
c) 75,0
d) 87,5

20. *Wskaźniki płynności finansowej informują o:

a) zdolności jednostki do ściągania należności,
b) rentowności jednostki,
c) zdolności do spłaty zobowiązań,
d) wielkości wygospodarowanego zysku.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie sprawozdań finansowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź Punktacja

1

a b c d

2

a b c d

3

a b c d

4

a b c d

5

a b c d

6

a b c d

7

a b c d

8

a b c d

9

a b c d

10

a b c d

11

a b c d

12

a b c d

13

a b c d

14

a b c d

15

a b c d

16

a b c d

17

a b c d

18

a b c d

19

a b c d

20

a b c d

Razem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

58

6. LITERATURA

1. Chudy S., Pietaszewski M.: Ekonomika i organizacja firmy handlowej. eMPi2, Poznań 2003
2. Frymark I.: Rachunkowość handlowa 2. WSiP, Warszawa 2002
3. Gos W. (pod redakcją): Vademecum samodzielnego księgowego. Polska Akademia

Rachunkowości, Warszawa 2005

4. Kielan K., Pokora K.: Wprowadzenie do działalności produkcyjnej, handlowej i usługowej,

profil ekonomiczno-administracyjny. WSiP S.A., Warszawa 2000

5. Kuczyńska-Cesarz A.: Rachunkowość cz. II. Difin, Warszawa 2002
6. Matuszewicz J., Matuszewicz P.: Rachunkowość od podstaw. Finans-Serwis, Warszawa 2002
7. Monitor księgowego. Biuletyn rachunkowości i finansów Nr 3/2006. Infor, Warszawa 2006
8. Sławińska M.: Zarządzanie przedsiębiorstwem handlowym. PWE, Warszawa 2002
9. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych z dnia 15 lutego 1992, tekst jednolity Dz U

z 2000 r. nr 54 ze zmianami

10. Ustawa o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 r. Dz U nr 54 poz. 535 ze zmianami
11. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. Dz U art. 121 z 1994, tekst jednolity

Dz U z 2002 r., nr 76, poz. 694 ze zmianami

12. www.mf.gov.pl
13. www.tf.pl
14. Wzorcowy plan kont.www.gofin.pl