Zaburzenia emocjonalne u dzieci

08.06.2008.

Zaburzenia emocjonalne u dzieci.

Opracowanie: Magdalena Semań

Zaburzenia w sferze emocjonalnej należą do zjawisk obserwowanych zarówno w chorobach

psychicznych, jak i u dzieci zdrowych. Procesy emocjonalne dziecka związane są z cechami układu

nerwowego, układu endokrynologicznego i ogólnym stanem jego zdrowia. Także na kształtowanie się

określonego typu i rodzaju reakcji emocjonalnych dzieci ma wpływ kontakt z osobami najbliższymi,

wczesne doświadczenia społeczne oraz atmosfera uczuciowa pomiędzy ludźmi stanowiącymi jego

najbliższe otoczenie. Przyczyny zaburzeń emocjonalnych:

A - środowisko domowe

– warunki bytowe rodziny, struktura rodziny – pełna, rozbita, wielodzietna, jednodzietna;

atmosfera domowa, system wychowania, postawy rodzicielskie.

Szkodliwy wpływ na rozwój dziecka ma:

- niezrozumienie i niezaspokojenie potrzeb psychicznych dziecka,

- odrzucenie emocjonalne,

- atmosfera jawnych konfliktów,

- zakłócenie komunikacji,

- osobowość rodziców, głównie matki.

B – środowisko pozarodzinne

– przedszkole i szkoła – relacja między uczniem a nauczycielem, między uczniem a

kolegami, negatywny stosunek nauczyciela, nadmierne wymagania, odrzucenie przez grupę, rywalizacja.

C – sytuacje traumatyczne – utrata bliskiej osoby, nagła ciężka choroba dziecka lub kogoś

z rodziny, przeżycie uczucia bardzo silnego zagrożenia.Rodzaj i stopień nasilenia zaburzeń będzie

wypadkową predyspozycji organicznych oraz środowiskowych danej osoby.

Rodzaje zaburzeń emocjonalnych okresu rozwojowego:

1.Reakcje nerwicowe:

A. Lęk – Najczęstszą formą lęku u dzieci jest lęk przed ciemnością, przed pozostaniem samemu w

domu, przed zwierzętami czy groźnymi zjawiskami przyrody np. burzą. Częstą postacią lęków u dzieci są

lęki nocne. Dziecko budzi się w nocy, jest przerażone, krzyczy, nie reaguje na uspokajanie rodziców, a

rano nie pamięta nocnego incydentu. U dzieci, u których występują lęki nocne są mało odporne na stres,

nadwrażliwe, mało zdolne do adaptacji w nowych warunkach, skłonne do płaczu, bierne w sytuacjach

społecznych. Lęki mogą być też wywołane straszeniem dziecka przez dorosłych lub starsze rodzeństwo.

Czynnikiem nerwicującym dziecko nierzadko są programy telewizyjne – dziecko pozornie biernie

obserwując bohaterów, przeżywa napięcie nerwowe i lęki. Dzieci przejawiające postawę lękową cechują

się nieufnością w stosunku do zjawisk i ludzi. Lękliwość, stały niepokój, obawa przed oceną wyznaczają

ich sposób zachowania. W przedszkolu czy szkole unikają kontaktów społecznych, pozostają na uboczu

grupy. Są niepewne siebie, mają poczucie mniejszej wartości, przewidując niepowodzenia wolą nie

podejmować działań.

Wskazówki do postępowania z dzieckiem lękowym:

- nie należy stwarzać negatywnych (niekorzystnych) sytuacji w domu,

- wskazane jest wykluczenie z postępowania wychowawczego środków oddziaływania typu:

straszenie, kary cielesne, zamykanie dziecka w odosobnieniu,

- ochrona dziecka przed bodźcami wywołującymi lęk, strach, niepokój,

- należy zapewnić dziecku w domu atmosferę spokoju, zaufania, życzliwości, bez napięć

uczuciowych i konfliktów,

- umożliwienie dziecku prowadzenie uregulowanego trybu życia i ograniczenie telewizji i komputera,

- ograniczenie zbyt mocnych wrażeń, zwłaszcza w porach popołudniowych i wieczornych.

B. Tiki – są to nagłe, mimowolne wyładowania ruchowe różnych grup mięśniowych,

nie podlegające świadomej kontroli. Najczęściej spotykane rodzaje tików to:

mruganie oczami, grymasy twarzy, podrzucanie ramionami. Pojawiają się zwykle

między 5 a 12 rokiem życia. Podłożem ich występowania są silne przeżycia urazowe,

wywołane sytuacjami konfliktowymi. Tiki cechują się uporczywym i długotrwałym

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 1

http://przedszkole.d6.pl

Kreator PDF

Utworzono 29 March, 2012, 22:39

trwaniem.

Wskazane jest:

- usunięcie sytuacji stresujących, wywołujących napięcie emocjonalne,

- objęcie dziecka indywidualną terapią zajęciową, uwzględniając dobór odpowiednich metod

terapeutycznych, C. Moczenie mimowolne – wyróżnia się moczenie pierwotne (trwa od urodzenia i

jest

kontynuacją moczenia fizjologicznego) i moczenie wtórne (pojawia się po dłuższej

przerwie u dzieci, które poprzednio opanowały ten nawyk). Częstszą formą zaburzenia

jest mimowolne oddawanie moczu podczas snu, rzadziej w dzień. Częściej występuje

jako jeden z objawów zaburzeń emocjonalnych, niż jako objaw pojedynczy. Często

współwystępuje z nadpobudliwością emocjonalną, zmiennością nastroju i płaczliwością.

Występuje częściej u chłopców niż u dziewcząt. Dzieci z objawem moczenia

przejawiają też symptomy innego typu jak: lęki, drażliwość, złe stosunki z grupą

rówieśniczą czy niechęć do nauki. Moczenie może być między innymi skutkiem

nieprawidłowych metod wychowawczych, wadliwych kontaktów rodziców z

dzieckiem.

Sytuacje trudne – groźba utraty miłości rodziców, czy osłabienie związku emocjonalnego między

nimi a dzieckiem (rozwód, śmierć jednego czy obojga rodziców) lub pojawienie się nowego dziecka w

rodzinie – mogą przyczynić się do powstania tego zaburzenia.

Wskazówki przy postępowaniu z dzieckiem z zaburzeniem moczenia:

- konieczne wykonanie badań lekarskich w celu wykluczenia zaburzeń fizjologicznych,

- objęcie dziecka terapią,

- współpraca z psychologiem, terapeutą,

- zrozumienie psychologicznych mechanizmów moczenia,

- uświadomienie sobie negatywnego skutku wymierzania kar przeciwko dziecku za moczenie się.

D. Jąkanie się – jest zwykle jednym z wielu objawów świadczących o procesie

nerwicowania się dziecka, wywołanych nieprawidłowymi warunkami środowiska

domowego. Jest też częstym objawem zaburzeń mowy wieku dziecięcego i pojawia się

między 3 a 5 rokiem życia. Na obraz jąkania składają się objawy kloniczne

(wielokrotne powtarzanie tej samej głoski, sylaby, wyrazu – zacinanie się), czemu

towarzyszy napięcie mięśniowe i emocjonalne. Wyróżnia się też tzw. „jąkanie

rozwojowe”, powstające na skutek rozbieżności między wysokim poziomem myślenia

dziecka a stosunkowo małą sprawnością aparatu mowy.

Zaleca się w postępowaniu z dzieckiem jąkającym się:

- praca z dzieckiem nad obniżeniem napięcia emocjonalnego i podwyższeniem jego wiary we własne

siły,

- konsultacja u logopedy i w razie potrzeby objęcie terapią logopedyczną,

- stworzenie życzliwej i spokojnej atmosfery w domu, bez napięć i konfliktów.

E. Zaburzenia łaknienia – występuje bardzo często jako „nerwicowy brak apetytu” u

2/3 dzieci w wieku od 2 do 5 lat. Wywołuje to niepokój u rodziców, którzy zaczynają

popełniać błędy wychowawcze takie jak: nadmierne zwracanie uwagi na proces

jedzenia, namawianie dziecka do jedzenia, przymuszanie czy zabawianie podczas

posiłku. Przyczyną odmowy jedzenia przez dziecko jest zwykle podawanie mu takiego

pokarmu którego ono nie aprobuje. Przełamywanie jego niechęci i przymuszanie

powoduje zwykle odmowę jedzenia. Zaburzenia łaknienia mogą być też reakcją na

trudną sytuację domową lub inną, zagrażającą poczuciu bezpieczeństwa. Odmowa

jedzenia - wówczas gdy np. urodzi się młodszy brat czy siostra lub dziecko zacznie

chodzić do przedszkola (zwłaszcza, gdy w domu było nie przyzwyczajone do

samodzielnego spożywania posiłku) – jest mechanizmem obronnym.

Wskazania do postępowania z dzieckiem z zaburzeniami łaknienia:

- pozorne ignorowanie symptomu niechęci do jedzenia

– nie namawianie i nie przymuszanie do jedzenia pod groźbą kary,

- jednocześnie należy szukać przyczyn i rozwiązywać kłopoty, gdyż odmowa jedzenia jest zwykle

błędnym sposobem sygnalizowania przez dziecko problemów rodzinnych. Dzieci zahamowane

psychoruchowo.Tym mianem określa się dzieci lękowe, u których obserwuje się trudności w kontaktach

społecznych i obniżoną aktywność. Dziecko zahamowane jest wycofane, lękliwe, odsuwające się od

grupy, zrezygnowane, nadwrażliwe, skryte, powściągliwe, nie ujawniające własnych przeżyć. W takich

sytuacjach należy zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa, akceptować je takim, jakim jest. Warto

zachęcać dziecko do zabawy z innymi dziećmi – początkowo z jednym lub dwojgiem. Nie wskazane

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 1

http://przedszkole.d6.pl

Kreator PDF

Utworzono 29 March, 2012, 22:39

jest porównywanie go z innymi dziećmi czy zawstydzanie wobec otoczenia. Dzieci obojętne uczuciowo.Są

to dzieci, które mają trudności z nawiązywaniem kontaktów uczuciowych z dorosłymi i rówieśnikami.

Mimika ich twarzy jest mało ekspresyjna. Dzieci są smutne, unikające kontaktu wzrokowego, czasem

złośliwe i wrogie w stosunku do otoczenia. Kontakty z otoczeniem są powierzchowne, nie oparte na

rzeczywistym przywiązaniu. Wynika to często z tego, że dzieci nie umieją nawiązać stałego i bliskiego

kontaktu. Niezbędna jest dla dziecka z chorobą sierocą obecność jednej i stale tej samej osoby darzącej

dziecko miłością, pozostającej z nim w bliskim i serdecznym kontakcie. Obojętność uczuciowa jest

wynikiem niezaspokojenia potrzeby przywiązania, przeżywania uczuć odtrącenia i osamotnienia.

Kłamstwa.Mogą być to pozorne kłamstwa, wynikające z bujnej wyobraźni dziecka. Mogą też wynikać z

nieświadomego wprowadzenia kogoś w błąd lub z powodu lęku np. przed karą. W postępowaniu z

dzieckiem należy unikać sytuacji powodującej u niego odczuwania silnego lęku przed ukaraniem. Ważne

jest, aby samemu być szczerym i prawdomównym wobec dziecka oraz utrzymywać z nim dobre stosunki

oparte na zrozumieniu, życzliwości i zaufaniu. Dzieci agresywne.Zachowania agresywne przejawiają się

pod postacią agresji werbalnej lub fizycznej. Agresja werbalna jest wtedy, gdy dziecko nie wchodzi w

bezpośredni fizyczny kontakt z osobami lub przedmiotami, a powoduje ich cierpienie poprzez:

wyśmiewanie, złośliwe uwagi, arogancję, przezywanie, skarżenie. Agresja fizyczna to: bezpośrednie

zadawanie bólu innym osobom np. wybuchy gniewu, rzucanie się z pięściami, bicie innych dzieci,

drapanie gryzienie.Skąd się biorą takie zachowania?- w drodze naśladowania – rodzice czy

rodzeństwo zachowują się agresywnie w stosunku do dziecka,- reakcja na frustrację –

agresja jest wówczas formą wyładowania napięcia powstałego w wyniku nie osiągnięcia celu na skutek

zaistniałej przeszkody,- zachowanie instrumentalne – gdy dziecko stara się przez czynności

agresywne zrealizować stawiany przed sobą cel: przekonuje się, że zachowanie agresywne przynosi

oczekiwane efekty.W postępowaniu z dzieckiem agresywnym należy:- ustalić przyczyny zachowań

agresywnych,- spokojnie reagować na zachowania agresywne dziecka (agresja wzmaga agresję),-

zapewnić bezpieczeństwo, spokojną i miłą atmosferę,- dążyć do wygaszania reakcji

agresywnych poprzez niewzmacnianie ich, - nagradzać zachowania prospołeczne. Dzieci

nadpobudliwe.Nadpobudliwości psychoruchowej ADHD poświęciłam dużo miejsca w poprzednich

artykułach, dlatego obecnie ograniczę się do kilku ogólnych wskazówek.Zachowanie dzieci

nadpobudliwych nastręcza wiele trudności zarówno nauczycielom jak i rodzicom. Ich reakcje emocjonalne

są gwałtowne, nieproporcjonalne do działającego bodźca, spowodowane przewagą procesów pobudzenia

nad hamowaniem. Dzieci te charakteryzują się słabym, labilnym układem nerwowym, szybko się męczą

wykonywaną pracą, łatwo się nużą, są niewytrwałe w działaniu. W rozwoju dzieci nadpobudliwych istotne

znaczenie ma system wychowawczy, szczególnie niekorzystne jest wychowanie niekonsekwentne tj. brak

stałych, jasno sprecyzowanych wymagań w stosunku do dziecka i często zmieniające się oceny jego

zachowania w zależności od nastawienia rodziców. Nadmierna pobłażliwość przeplatająca się ze

wzmożonym rygorem, ostrymi karami za błahe przewinienia dziecka wywołuje krańcowo różne reakcje

rodziców w zależności od nastroju. Postępowanie z dzieckiem nadpobudliwym powinny cechować głównie

spokój i cierpliwość. Schemat dnia powinien być tak zaplanowany i zorganizowany, aby nie dostarczył

dziecku zbyt dużo chaotycznych bodźców. Ze względu na dużą męczliwość i znużenie, zabawy i zajęcia

dzieci powinny być przeplatane: ruchowe ze spokojnymi. Dorośli powinni dyskretnie wspierać, pomagać i

zachęcać do wykonywania różnych zadań, pomóc w przezwyciężaniu trudności.

Na zakończenie chciałabym zasygnalizować problem terapii dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi.

Punktem wyjścia terapii jest właściwa diagnoza problemu. Zaburzenia emocjonalne zazwyczaj są ściśle

związane z jego rodziną, dlatego też konieczna jest nie tylko terapia samego dziecka, ale całej rodziny.

Końcowym celem terapii jest poprawa komunikacji między rodzicem a dzieckiem a także zrozumienie

przez rodziców, jakie sytuacje rodzinne powodują i nasilają zaburzenia w funkcjonowaniu dziecka.

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 1

http://przedszkole.d6.pl

Kreator PDF

Utworzono 29 March, 2012, 22:39