Teorie – teorie handlu międzynarodowego pojawily się na przełomie 18 i 19 wieku. Dokonywała się wówczas rewolucja przemysłowa a wymiana międzynarodowa była już bardzo duża. Teorie te stworzono dla upowrzechnienia i unowocześnienia gospodarki rynkowej, rozwoju, otwierania się na zewnątrz oraz przez niezadowalający stanu nauki ekonomicznej.

Teoria kosztów absolutnych (Smith) – pod koniec 18 wieku Adam Smith opublikował nowe pogłębione uogólnienia teoretyczne. Był on za swobodną wymianą międzynarodową, nieograniczaną przez państwo, cło, podatki. Smith zbadał stosunki eksportowo – importowe w ich wzajemnym powiązaniu. Międzynarodową wymianę towarową Smith rozpatrywał z pozycji międzynarodowego podziału pracy. Podkreślał on również związek pomiędzy handlem międzynarodowym a czynnikami produkcji, eksponujac czynnik pracy. Dlatego też kategorię kosztów powiązał z nakładami pracy. Aby udowodnić swoją teorie przyjął metodę modelowania. Wymianę międzynarodową rozpatrywał na przykładzie dwóch dowolnie wybranych towarów oraz dwóch krajów i jednego czynnika produkcji.

USA UK

Pszenica 6t – 10 min 1t – 60 min

Sukno 3m – 20 min 6m –10 min

Po włączeniu się do obu krajów do wzajemnego podziału pracy ich łączna produkcja powiększyła się.

Kraje te skupiły się na produkcji jednego towaru, na produkcji bardziej efektywnej. Uzyskany efekt jest zatem rezultatem oddziaływania handlu międzynarodowego na produkcję.

USA UK

Pszenica 12t – 2h 0t

Sukno 0t 12m – 2h

[ Jeśli jakiś kraj A ma absolutną przewagę kosztowo – wydajnościową przy wytwarzaniu dobra X nad krajem B, a ustępuje mu przy wytwarzaniu dobra Y, to oba kraje uzyskują korzyści z wzajemnej wymiany towarowej pod warunkiem, ze kraj A eksportuje do kraju B część wytworzonych przez siebie dóbr X, a kraj B eksportuje do kraju A część wytworzonych przez siebie dóbr ]

Teoria kosztów względnych (Ricardo) – teoria kosztów komparatywnych wyłoniła się z tego samego kierunku myślowego, który wytyczył Smith. Teoria ta dotyczy nie tylko krajów o jednakowym poziomie gospodarczym, ale także krajów pomiędzy, którymi jest duża różnica w rozwoju ekonomicznym. Ricardo udowodnił, że i w takim przypadku wymiana towarowa jest celowa i korzystna. Ponieważ absolutna przewaga ma charakter jednostronny i dotyczy wyłącznie krajów gospodarczo rozwiniętych, Ricardo zaczął poszukiwać dla nich przewagi względniej na podstawie wprowadzonej do rozważań kategorii „kosztów względnych”.

USA Brasil

Komp 6szt – 10min 1szt – 10min

Kawa 4t – 15min 3t – 20min

4/6 = 0,7t za komp. 3/1 = 3t za 1komp. Jeśli więc Amerykanie otrzymują od Brazylijczyków za 1

komp więcej niż 0,7t kawy, a Brazylijczycy przekaża USA mniej niż 3 tony, to taka wymiana będzie dla obu krajów korzystna. W ramach takiej wymiany Amerykanie otrzymuja za 1 komp ponad dwukrotnie więcej kawy niż na rynku wewnętrznym, a Brazylijczycy jako ekwiwalent przekazują Amerykanom dwa razy mniej kawy, niż by musieli jej oddać na własnym rynku. Zatem w produkcji komp USA dysponują względną przewaga nad Brazylią zaś w produkcji kawy Brazylia ma względną przewagę nad USA.

Teoria kosztów alternatywnych (Haberler) – potraktował on koszt komparatywny jako koszt alternatywny. Zgodnie z tym podejściem, relatywny koszt danego dobra, wyrażony w innym dobrze, oznacza koszt alternatywny, czyli pewną ilość innych dóbr, z których trzeba zrezygnować, aby 1

wytworzyć dodatkową jednostkę danego dobra.

USA

KOMP KAWA

12 0

10 1,33

8

2,67

6

4

4

5,33

2

6,67

0 8

Teoria obfitości zasobów (proporcji czynników produkcji) – została stworzona w 1930 – 40 przez Heckschera i Ohlina a rozwinięta przez Samuelsona i Leontiefa. Teoria H-O przyjmuje zalożenie, że motywem uruchomienia handlu między krajami są różnice w ich warunkach produkcyjnych.

Podstawową różnicą badania modelu jest stopień wyposażenia poszczególnych krajów w zasoby czynników produkcji, przy czym teoria ta koncentruje się na tradycyjnych czynnikach, takich jak praca, ziemia i kapitał. Oznacza to, ze struktura produkcji tych krajów jest komplementarna. Z tego wynika, że wymiana jest możliwa tylko między krajami wykazującymi znaczne różnice w stopniu obfitości i rzadkości kapitału, ziemi, pracy i w konsekwencji różniącymi się relacjami cen czynników produkcji i strukturą kosztów produkcji. Np. kraj A jest lepiej wyposażony w kapitał niż w pracę, natomiast kraj B jest relatywnie bardziej obficie wyposażony w pracę niż w kapitał. K

- zasób

a, b

 K 

 K 

kapitału, L - zasób pracy.   >   Stopień wyposażenia kraju w zasoby kapitału i pracy a, b

 L 

 L 

A

B

wpływają na ceny tych czynników. Z tego wynika, że czynnik relatywnie obfity jest tańszy a czynnik rzadki droższy.

Paradoks Leontiefa – zajął się on badaniem gospodarki USA w 1947 roku. Chciał on stwierdzić czy prawdą jest, że USA eksportują towary, których krajowa produkcja absorbuje relatywnie duże ilości kapitału i małe ilości pracy, oraz importują dobra i usługi, których wytworzenie w kraju wymagałoby zatrudnienia dużej ilości pracy i małej ilości krajowego kapitału. Paradoks polegał na tym, że wyniki badań Leontiefa nie potwierdziły tych założeń. USA eksportowały głównie produkty pracochłonne w zamian za import dóbr kapitałochłonnych.

Teoria luki technologicznej Posnera (neotechnologiczna) – teoria ta mówi, iż jest różnica w poziomie technologicznym krajów. Różnica ta wpływa na warunki handlu międzynarodowego. Luka technologiczna jednak może zostać wypełniona właśnie przez handel zagraniczny. Kraje posiadające taka luke powinny charakteryzować się zdolnością do uczenia się i naśladowania zagranicznych rozwiązań. Jeden z krajów odkrywa nową technologie a drugi po jakimś czasie „importuje” ją.

Teoria cyklu życia produktu (Vernona) – każdy produkt przechodzi takie fazy:

-- faza innowacji, czyli wprowadzenia produktu na rynek

-- faza dojrzewania, rozwoju

-- faza upowszechnienia, czyli pełnej standaryzacji. Faza ta może także prowadzić do stopniowego wycofywania produktu z rynku.

Zdolność do wytwarzania dóbr wynika z potencjału naukowo-badawczego i technologicznego danego kraju. Dobra we wczesnych fazach rozwoju są sprzedawane głównie nabywcom o wysokich dochodach. Wymaga to wysokich nakładów na reklamę i marketing. Produkt, który dostępny jest już w fazie dojrzewania staje się produktem dostępnym dla większej liczby krajów, gdyż grupa nabywców rozszerza się. Produkt wytwarzany w tej fazie ma mniejsza cenę, mniejsze ryzyko a co za tym idzie staje się konkurencyjny. Rośnie liczba producentów w kraju eksportera, ale pojawiają się 2

także pierwsi producenci w kraju importera. W tej fazie życia produktu dynamika wzrostu eksportu zatrzymuje się na jednym poziomie, gdyż kraj imitujący zmniejsza import, bo sam zaczął ów produkt wyrabiać. W fazie trzeciej produktu technologia staje się już dostępna dla większości firm. Spada cena produkcji, powiększa się rynek.

Teoria korzyści ze skali produkcji – gdy skala produkcji zwiększa się koszt jednostkowy maleje.

Wzór na wewnątrz gałęziową:

H = X + M − X − M X – eksport; M – import i

( i

i )

i

i

Udział handlu międzygałęziowego:

( X + M − X − M

i

i )

i

i

U =

i

( X + M

i

i )

Teoria współzależności i dominacji – współzależność opiera się na wrażliwości na wpływy zew i odporności na wpływy zew z uwzględnieniem tzw. kosztów utraconych. Przykładem tutaj może być reakcja USA na wzrost cen ropy naftowej w 1973 roku. USA nie odczuła tak bardzo tego kryzysu, dlatego, ze 85% energii tego kraju pochodziło z produkcji własnej. Nie zerwały również handlu z krajami arabskimi, bowiem koszty zerwania tych stosunków byłyby wyższe niż koszty ich kontynuacji. Współzależność można określić jako wrażliwość i reakcje danej grupy państw na zmiany zachodzące w ramach tej grupy, wynikające z jej dalszego rozwoju czy zacieśnienia jej wzajemnych więzi. Drugi ekonomista stwierdził, iż współzależność istnieje wówczas, gdy koszty zerwania tych stosunków są wysokie dla obu stron. Częstym zjawiskiem jest uzależnienie się krajów słabo rozwiniętych od krajów dobrze rozwiniętych. Przerwanie takiej współpracy osłabiłoby tempo ich rozwoju.

Gospodarka otwarta – jest to gospodarka powiązana ze światem zew, z której wypływają na rynki zagraniczne dobra i usług, a w charakterze ekwiwalentu wpływają do niej dobra i usługi pochodzenia obcego.

Gospodarka zamknięta – zakłada izolacje gospodarki narodowej od otoczenia zew, odcięcie od handlu zagranicznego, zorientowanie na własne siły i środki oraz na wymianę dóbr i usług wyłącznie w granicach państwowych.

Wzrost gospodarczy – wzrost gospodarczy owocuje zwiększeniem się masy wytwarzanych dóbr i usług oraz poprawą ich struktury i jakości. Miernikiem wzrostu gospodarczego są mierniki produkcji.

Do najważniejszych z nich zalicza się produkt krajowy brutto (Y), który reprezentuje wytworzoną w ciągu roku masę dóbr i usług. Wskaźnik wzrostu krajowego brutto jest stosunkiem jego wielkości w roku badanym do analogicznej wielkości w roku bazowym. Wskaźnik przyrostu krajowego brutto ( ) Y

∆

r =

Delta Y to stosunek jego przyrostu w okresie badanym; Y to całkowita wielkość tego Y

produktu w okresie bazowym. Wzrost gospodarczy jest zdeterminowany przez różne czynniki. Przez czynniki rozumiemy jego siły napędowe. Można wyróżnić czynniki: - wewnętrzne; - zewnętrzne, gdzie handel zagraniczny odgrywa decydującą role. Wewnętrzne dzielą się na: - osobowe (człowiek, zatrudnienie i wydajność pracy); - inwestycyjne (urządzenia i maszyny, inwestycje, ich efektywność);

∆ Y

- surowcowo energetyczne. Efekt PKB e =

I – inwestycje; e – efekt. 1000 ⋅ 3

,

0 = 300 . Przyrost

I

I

PKB zależy od wielkości wydatkowanych inwestycji oraz od ich efektywności. r = i ⋅ e , gdzie i =

Y

- stopa inwestycji. Przyrost PK jest tym większy, im większa jest stopa inwestycji.

r = ,

0 2 ⋅ 3

,

0 = ,

0 06 - 6% A więc handel zagraniczny HZ dociera do czynników wewnętrznych,

zespala się z nimi, pomnaża siłę ich oddziaływania i razem z nimi wywiera skumulowany wpływ na 3

dynamikę wzrostu gospodarczego (r ).

Funkcja transformacyjna – dotyczy całego produktu krajowego. HZ „posiada” zdolność do strukturalnej transformacji wytwarzanej w kraju produkcji. PKB dzieli się w ostatecznym rachunku na M = 200

część konsumowaną i inwestowaną Y = K + I I=1000; I’=800; x=200; Podziału tego

I '' = 1000

dokonuje się przy założeniu, że gospodarka jest zamknięta. Pozostało 200 jednostek towaru. Dlatego gospodarkę otwieramy w stosunku do świata zew i te zbędne towary eksportujemy. E=200. Potem importujemy brakujące dobra M=200. W ten sposób za pomocą HZ dokonała się transformacja strukturalna inwestycyjnej części produktu krajowego, która jednocześnie pozwoliła na zwiększenie inwestycji realnych z 800 do 1000. Transformacja strukturalna wytwarzanego produktu krajowego jest tym głębsza, im większy jest w nim udział obrotów handlu zagranicznego. I’’>I’ prowadzi do 800

1000

nierówności tych inwestycji: i =

= 16

,

0

; i =

= ,

0 20 ;

Y’’>Y’ ; Jak widać HZ

1

i > i

5000

2

5000

2

1

I ''

wywiera w tej funkcji korzystny wpływ na masę i na stopę inwestycji realnych. q =

; q –

I '

1000

współczynnik transformacji. q =

= ,125 ; I''= q ⋅ I'Określamy w ten sposób wpływ q na masę 800

i stopę inwestycji realnych. Inwestycje realne w gospodarce otwartej zostały uzależnione od I ''

q ⋅ I '

współczynnika transformacji i masy inwestycji realnych w gospodarce zamkniętej.

=

;

Y

Y

i = ⋅ ;

- do gospodarki zamkniętej, zaś do otwartej:

;

; Do

2 =

⋅ 1 ⋅

2 = 2 ⋅

1 = 1 ⋅

2

q 1 i

r

i e

r

i

e

r

q i e

formuły inwestycyjnej został wprowadzony HZ w jego funkcji transformacyjnej. Jest on tutaj wzrostem czynnika gospodarczego ściśle sprzężonym ze stopą inwestycji.

Funkcja translokacyjna – translokacja oznacza przemieszczenie dóbr i usług, które są zasilane przez międzynarodowe stosunki kredytowe. Translokacyjna funkcja HZ to zdolność do oddziaływania na inwestycje za pośrednictwem salda bilansu handlowego ( S=E – M ; gdzie E to eksport a M to import), będącego przejawem międzynarodowych powiązań kredytowych. Należy tutaj wyróżnić: produkt krajowy podzielony – Ye i wytworzony Y. Dzielony produkt krajowy jest większy albo mniejszy od wytworzonego o saldo bilansu handlowego. I’’’ – jest to nowa wielkość inwestycji. I’’’ = I’’ – S

Saldo bilansu handlowego w zależności od znaku (-) albo (+), może zwiększyć albo zmniejszać I '' '

I ' − S

S

inwestycje krajowe.

= '

co daje nam: i

, gdzie

3 = i 2 − s

s =

i jest to współczynnik

Y

Y

Y

translokacji. Współczynnik ten pokazuje nam jaka część produktu krajowego związana jest z saldem bilansu handlowego. Nowy wskaźnik przyrostu krajowego to 3

r i równa się on:

r

Poprzez swoją funkcję translokacyjną HZ staje się tu, więc stymulatorem wzrostu

3 = ( q ⋅ i 1 − s )⋅ e

gospodarczego.

Funkcja efektotwórcza – pokazuje nam jak HZ wpływa na efektywność. W gospodarce zamkniętej odpowiada niska efektywność środków inwestycyjnych. W gospodarce otwartej zwiększa się efektywność nakładów inwestycyjnych. Przejście z jednej gospodarki do drugiej zwiększa efektywność inwestycji.

W skład mezostruktury produkcji włączamy branże funkcjonujące w ramach makrogałęzi i wytwarzane w tych branżach wyroby. Wzajemne relacje między branżami i wyrobami determinują właśnie me-zostrukturę produkcji.

Przez mikrostrukturę produkcji będziemy z kolei rozumieć wewnętrzną, technologiczną strukturę wytwarzanych wyrobów, które można rozczłonkować na poszczególne komponenty. tywności.ISpecjalizacja produkcji, którą mamy na uwadze, polega więc przede wszystkim na świadomym eliminowaniu określonych 4

(znanych w świecie) elementów mezo- i mikrostruktury produkcji w celu osiągnięcia wysokich efektów ekonomicznych i społecznych. rzeczywistości jednak handel zagraniczny powoduje nie tylko efekt przemian strukturalnych, lecz wywiera równolegle określony wpływ na zmiany efektywności czynników produkcji wewnątrz tych segmentów.

2.5.2. Uwarunkowania strukturalne

Podstawowe znaczenie dla efektu strukturalnego mają różnice efektywności produkcji w poszczególnych jej gałęziach, branżach i konkretnych rodzajach wytwórczości. Jeśli przejście od jednego stanu struktury produkcji do innego jej stanu, urzeczywistniające się pod wpływem handlu zagranicznego i związanego z nim międzynarodowego podziału pracy, prowadzi do zwiększenia udziału bardziej efektywnych i odpowiedniego zmniejszenia udziału mniej efektywnych gałęzi, branż i rodzajów produkcji, to w ślad za tym podwyższa się jej średnia efektywność.

2.5.3. Efekt przemian makrostrukturalnych

Analiza porównawcza gospodarstw narodowych różnych krajów w określonym momencie historycznym i każdego kraju oddzielnie w różnych okresach jego rozwoju pozwala wyodrębnić dwa przeciwstawne typy makrostruktur produkcji. Pierwszy z nich stanowi struktura jednostronna, opóźniona w rozwoju, w której dominuje rolnictwo, a przemysł przetwórczy i usługi są słabo rozwinięte i zajmują pozycję marginesową.

Drugim, krańcowo odmiennym, typem makrostruktury produkcji jest struktura rozwinięta, unowocześniona.

Centralne miejsce w takiej strukturze produkcji zajmują: przemysł przetwórczy oraz szeroko rozumiane usługi.

gospodarkę światową. Istota i spoleczno-ekonomiczne skutki funkcjonowania międzynarodowych stosunków ekonomicznych polegają tu na tym, że poprzez różnicowanie makro-struktur produkcji wpływają one na różnicowanie efektywności czynników produkcji, stóp inwestycji i tempa przyrostu produktu krajowego, utrwalając na jednym biegunie postęp techniczny i ekonomiczny, a na drugim - chroniczne nienadążanie za tym postępem.

2.5.4. Efekt przemian mezostrukturalnych

Najbardziej symptomatycznym zjawiskiem spowodowanym oddziaływaniem handlu zagranicznego na mezostrukturę produkcji jest jej międzynarodowa specjalizacja. Specjalizacja ta rozciąga się na branże, przedsiębiorstwa i wytwarzane w nich wyroby.

Międzynarodowa specjalizacja produkcji na poziomie me-zostrukturalnym wyraża si^ w dwóch sprzężonych z sobą procesach: po pierwsze, w określonych zmianach mezostruktury produkcji, w jej przechodzeniu od jednego stanu do innego, oraz, po drugie, w zwiększaniu skali (wydłużaniu serii) wytwarzanych wyrobów. Stwierdzenie to upoważnia nas do potraktowania efektu międzynarodowej specjalizacji mezostruktu-rainej jako sumy zasygnalizowanych już dwóch efektów cząstkowych - efektu związanego ze zmianami mezostrukturalnymi oraz efektu wynikającego ze skali produkcji.

Spowodowane przez międzynarodową specjalizację przejście do nowego stanu mezostruktury produkcji może prowadzić do zmiany zarówno zestawu branż i wyrobów, jak i występujących między nimi relacji.

Umacniając pozycję przemysłu w strukturze gospodarki narodowej, trzeba zatem jednocześnie dążyć do względnego ograniczenia frontu produkcyjnego wewnątrz jego podstawowych gałęzi. Im kraj jest mniejszy, tym bardziej powinien kontrolować i w pewnym sensie ograniczać rozbudowę me-zostruktury produkcji, i tym bardziej selektywnie podchodzić do wyboru branż i konkretnych rodzajów produkcji. Narzucająca się konkluzja jest więc jednoznaczna: orientacja na konsekwentną międzynarodową specjalizację mezostruktury produkcji (częściowo dotyczy to również jej makrostruktury) jest orientacją nieuchronną. Jeśliby kraje, zwłaszcza niezbyt duże, chciały pójść w kierunku odwrotnym, to takie postępowanie doprowadziłoby do rozproszenia ograniczonych środków na nadmiernie szerokim froncie działalności produkcyjnej, do obniżenia poziomu technicznego wytwarzanej produkcji i niektórych zmian jej efektywności. /Przemiany mikrostruktury produkcji i związana z nimi specjalizacja dotyczy zespołów, podzespołów i faz procesu technologicznego.

5

ROZDZIAŁ 8

BILANS PŁATNICZY

8.1. KONSTRUKCJA BILANSU PŁATNICZEGO

Bilans płatniczy jest zestawieniem transakcji gospodarczych, zrealizowanych z różnych tytułów w ciągu l roku kalendarzowego między krajowymi a zagranicznymi jednostkami gospodarczymi. Bilans płatniczy ma szerszy zakres przedmiotowy niż bilans handlowy, w którym ujmowane są tylko transakcje zagraniczne związane z wymianą towarów i usług.

Transakcje między krajowymi i zagranicznymi partnerami, ujmowane w bilansie płatniczym, dzieli się na transakcje odpłatne i nieodpłatne. Do transakcji odpłatnych zalicza się: 1. Sprzedaż i zakup towarów i usług w zamian za zapłatę w pieniądzach lub przyrzeczenie zapłaty w przyszłości (transakcje kredytowe);

2. Zamianę towarów i usług na inne towary i ushigi (wymiana bezpośrednia, czyli barter); 3. Zamianę jednego waloru finansowego na inny walor finansowy (np. zakup i sprzedaż papierów wartościowych za pieniądze).

Do transakcji nieodpłatnych zalicza się:

l. Otrzymywanie lub dostarczanie towarów i usług bez ekwiwalentu pieniężnego lub rzeczowego (a więc np. dary w naturze na rzecz osób fizycznych, organizacji charytatywnych itp.); 2. Otrzymywanie lub przekazywanie walorów finansowych bez ekwiwalentu (a więc darowizny i inne pieniężne świadczenia jednostronne, jak emerytury, renty, składki z tytułu członkostwa w zagranicznych organizacjach itp.).

Każda transakcja zagraniczna jest zapisywana w bilansie płatniczym dwukrotnie: raz po stronie „winien", drugi raz po stronie „ma". Po stronie „winien" zapisuje się transakcje, które powodują zwiększenie rzeczowych lub finansowych składników majątkowych (aktywów) kraju, a więc np. wartość towarów importowanych, zwiększenie lokat w bankach zagranicznych, zwiększenie gotówkowych zasobów w walutach obcych itp. Natomiast po stronie „ma" zapisuje się transakcje, które prowadzą do zmniejszenia zasobów rzeczowych i finansowych kraju, a więc np. wartość towarów eksportowanych, zmniejszenie lokat w bankach zagranicznych, zmniejszenie zasobów walutowych itp.

Każde zwiększenie rzeczowych czy finansowych składników majątkowych kraju ma

odpowiednik w zmniejszeniu innego ze składników majątkowych lub we wzroście zobowiązań (pasywów). W zakresie transakcji nieodpłatnych dla zachowania dwustronnego zapisu w bilansie płatniczym stosuje się rozwiązanie umowne:

drugą stroną transakcji nieodpłatnych są pozycje „transfery" w bilansie. Tak więc dary rzeczowe z zagranicy zwiększają aktywa w

8.2. RÓWNOWAGA PŁATNICZA W OBROTACH ZAGRANICZNYCH

Jak wynikało z prezentacji konstrukcji bilansu płatniczego, jest on zawsze zrównoważony w znaczeniu rachunkowym: łączny deficyt obrotów bieżących i kapitałowych musi być pokryty zmniejszeniem rezerw dewizowych, względnie - gdy w łącznych obrotach występuje nadwyżka - musi ona znaleźć wyraz we wzroście rezerw dewizowych. Gdyby rezerw dewizowych na pokrycie łącznego deficytu brakło, deficyt nie mógłby powstać, bo płatności zadysponowane i nie mające pokrycia w posiadanych środkach dewizowych nie byłyby zrealizowane przez zagranicznych kontrahentów (banki zagraniczne, do których wpływają dyspozycje płatności).

Takie rachunkowe zrównoważenie bilansu płatniczego nie jest jednak równoznaczne z równowagą ekonomiczną kraju w stosunkach z zagranicznym otoczeniem i z równowagą płatniczą kraju w sensie jego zdolności do terminowego regulowania wszystkich płatności na rzecz zagranicznych partnerów. W podanej konwencji terminem ekonomicznego deficytu bilansu płatniczego określa się ujemne saldo transakcji podstawowych, terminem jego nadwyżki dodatnie ich saldo.

Transakcje wyrównawcze służą finansowaniu ekonomicznych deficytów albo lokowaniu

ekonomicznych nadwyżek bilansów płatniczych.

6

Bilans płatniczy Polski za 1998 r. w min USD

A. OBROTY BIEŻĄCE___________________

Wpływy z eksportu Wypłaty za import

Saldo płatności towarowych Usługi: wpływy Usługi: wypłaty Saldo usług____________

Dochody majątkowe (w tym odsetki): wpływy:

Wypłaty ____Saldo dochodów majątkowych________

Transfery bieżące: wpływy

Transfery bieżące: wypłaty Saldo transferów bieżących Nie sklasyfikowane obroty bieżące: Saldo

B. OBROTY KAPITAŁOWE I FINANSOWE Obroty kapitałowe a;-,•;;"_• .a,;;.^. Obroty finansowe Inwestycje bezpośrednie: saldo ____Inwestycje portfelowe: saldo______

Długoterminowe kredyty udzielone Saldo (wykorzystanie - spłaty) Krótkoterminowe kredyty udzielone Saldo (wykorzystanie — spłaty)___

Długoterminowe kredyty otrzymane Saldo (wykorzystanie - spłaty) Krótkoterminowe kredyty otrzymane Saldo (wykorzystanie - spłaty)____

Pozostały krótkoterminowy kapitał

Saldo (pozostałe operacje finansowe i zmiany pozostałych

należności i zobowiązań zagranicznych)_________ _

C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ ____Razem pozycje od A do C___

D. POZYCJE FINANSUJĄCE

Aktywa rezerwowe (rezerwy oficjalne brutto) Exceptional financing

ROZDZIAŁ 9!!!!!!!

ZAGRANICZNA POLITYKA CHANDLOWA

Polityka ekonomiczna

Zagraniczną politykę ekonomiczną każdego państwa można podzielić na politykę autonomiczną i politykę konwencyjna czyli umowną. Pierwsza zmierza do osiągania określonych celów wewnętrznych czy zewnętrznych przy pomocy autonomicznych posunięć państwa, tj. bez

uzgadniania podejmowanych środków z innymi krajami. Druga zmierza do osiągania określonych celow w zakresie obrotu zagranicznego droga umow miedzynarodowych z innymi krajami.

9.4.1. Mechanizm oddziaływania cel na handel zagra^-niczny i gospodarkę narodową Cło jest to opłata, którą państwo nakłada na towar wkraczający w jego obszar celny, względnie na towar opuszczający jego obszar celny. W pierwszym wypadku mówimy o ciach importowych, w drugim o ciach eksportowych. Cło jest więc swego rodzaju podatkiem obciążającym bezpośrednio importera lub eksportera, a pośrednio odbiorcę. Cło importowe jest równoznaczne z podwyższeniem ceny towaru importowanego dla importera krajowego, a w konsekwencji dla krajowego odbiorcy końcowego. Cło eksportowe podwyższa koszty eksportera, a w rezultacie także cenę towaru eksportowanego dla odbiorców zagranicznych.

Rodzaje Ceł

Ze względu na sposób określania stawki celnej odróżnia się eta „ad yalorem" i cła

„specyficzne". Cła ad valorem pobierane są w określonej stawce procentowej od wartości przywożonego towaru. Np. 5, 10, 15 czy 30%. Clą specyficzne ustalane są w postaci określonej stawki w jednostce pieniężnej danego kraju, np. we frankach, za jednostkę wagową przywożonego towaru (np. 2 franki za kg).

Taryfa celna jest to uporządkowany zbiór wszystkich stawek celnych obowiązujących przy przywozie (lub wywozie) do lub z danego kraju.

Obok ceł stosowane są również inne obciążenia importu w formie dodatkowych podatków (np.

podatku obrotowego od importu pobieranego lub wymierzanego na granicy) oplat wyrównawczych 7

oraz dopłat do cel.

9.4.3. Ograniczenie ilościowe przywozu i wywozu

Ograniczenia ilościowe polegają na bezpośrednim ograniczaniu przez państwo fizycznych rozmiarów importu względnie eksportu. Rząd może wydać zakaz przywozu jakiegoś towaru.

Ograniczenia ilosci przywozu i wywozu

Stosując ograniczenia ilościowe przywozu, administracje gospodarcze poszczególnych krajów ustalają dla głównych towarów lub grup towarowych objętych ograniczeniami ilościowymi kon-tyngenty importowe, do wysokości których towary te mogą być przywożone z zagranicy.

Zainteresowane w imporcie tych towarów przedsiębiorstwa muszą starać się u właściwych władz administracyjnych o pozwolenie (licencje) przywozowe.

Kontyngenty ustalane dla poszczególnych towarów mogą być albo kontyngentami

globalnymi, odnoszącymi się do wszystkich krajów łącznie, albo kontyngentami określającymi wielkość importu w poszczególnych krajach. W pierwszym przypadku wnioski przedsiębiorców załatwiane są w kolejności aż do wykorzystania kontyngentu globalnego ustalonego na dany rok. W

drugim przypadku wnioski przedsiębiorstw uwzględniane są tylko w ramach ustalonych dla poszczególnych krajów kontyngentów przywozowych.

OGRANICZENIA DEWIZOWE

. Polegają one na tym, że rząd zakazuje swobodnych operacji dewizowych na rynku pieniężnym, zobowiązując eksporterów i wszystkich, którzy zarabiają zagraniczne środki płatnicze, do ich od-sprzedaży w upoważnionych bankach. Podobnie, wywóz zagranicznych środków płatniczych oraz własnej waluty z kraju wymaga zezwolenia dewizowego upoważnionego banku.

Jeśli jednak kraj ma trudności płatnicze przez dłuższy okres czasu, to może mieć trudności z utrzymaniem kursu waluty. W tym przypadku może zdecydować się na dewaluację waluty, tj. na obniżenie jej wartości w stosunku do miernika przyjętego za podstawę. (Np. do złota) Umowy Miedzy Narodowe

Do najważniejszych rodzajów umów handlowych należą:

traktaty handlowe, konwencje handlowe, układy handlowe, porozumienia handlowe i protokoły handlowe. Najbardziej uroczystą, tradycyjną formą dwustronnych umów handlowych są traktaty handlowe. Traktat handlowy jest wieloletnią umową regulującą całokształt stosunków handlowych, a szerzej, stosunków gospodarczych między dwoma państwami. Kwestie wymiany handlowej regulowane są w traktacie handlowym zazwyczaj przez wzajemne przyznanie sobie przez układające się kraje Klauzuli Największego Uprzywilejowania (KNU)1.

8