Kod ucznia

Małopolski Konkurs Chemiczny dla Gimnazjalistów

Etap II (rejonowy)

13 grudnia 2010 roku

Wypełnia rejonowa komisja konkursowa

1.

2.

3.

4.

5.

Suma

Zadanie

13

10

13

9

15

60

Liczba

punktów

Podpis

oceniającego

Liczba punktów

po weryfikacji

Podpis weryfikatora:

Miejsce na wklejenie informacji z danymi ucznia

1

Drogi Gimnazjalisto!

1. Przed Tobą zestaw pięciu zadań konkursowych.

2. Na rozwiązanie zadań masz 120 minut. Piętnaście minut przed upływem tego czasu zostaniesz o tym poinformowany przez członka Komisji Konkursowej.

3. Rozwiązania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu.

Pracuj uważnie, używając jedynie pióra lub długopisu. Rozwiązania zadań i odpowiedzi zapisane ołówkiem nie będą oceniane.

4. Jedną kartkę z tych, które otrzymałeś, możesz poświęcić na brudnopis.

Zapisy w brudnopisie nie będą oceniane.

5. Nie podpisuj kartek imieniem ani nazwiskiem.

6. Pamiętaj, aby nie używać korektora.

7. Do obliczeń możesz wykorzystać kalkulator, który posiada cztery podstawowe działania matematyczne (dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie) oraz pierwiastkowanie i obliczanie procentów. Nie możesz korzystać z kalkulatorów w telefonie komórkowym.

W trakcie konkursu możesz korzystać wyłącznie z tablic dołączonych do zestawu zadań.

8. Wyłącz telefon komórkowy, jeśli go posiadasz.

9. Staraj się, aby Twoja praca była czytelna.

10. Nie zapominaj o komentarzu, pełnych obliczeniach, sprawdzeniu jednostek oraz napisaniu pełnych odpowiedzi słownych. Pamiętaj, aby opisując obserwacje w doświadczeniach nie zastępować ich wnioskami.

11. Stwierdzenie niesamodzielności pracy lub przeszkadzanie innym, spowoduje wykluczenie Cię z udziału w Konkursie.

śyczymy Ci powodzenia

Autor zadań i organizatorzy konkursu

2

Zadanie 1. (13 pkt)

Poniżej przedstawiono schemat pięciu reakcji z udziałem magnezu lub związków magnezu.

Literami A i D oznaczono pewne związki magnezu, natomiast literami a, b, c, d, e zastąpiono substancje, które zostały użyte do przeprowadzenia przemian lub ich wodne roztwory.

Różne litery oznaczają różne substancje.

Niektóre z zapisanych na schemacie reakcji zachodziły dopiero po silnym ogrzaniu reagentów.

A

a

b

1

3

4

Mg

e

Mg(OH)2

2

5

c

d

D

Substancje ukryte pod literami a, b, c, d, e mogą zawierać wyłącznie atomy wodoru, tlenu, potasu, chloru i mogą być zbudowane z atomów tego samego pierwiastka lub atomów różnych pierwiastków.

I. Na podstawie powyższych informacji:

a) ustal jakie związki chemiczne są ukryte pod literami A i D. Ich nazwy i wzory zapisz do tabelki poniżej,

Nazwa

Wzór chemiczny

Związek A

Związek D

b) zapisz równania cząsteczkowe reakcji oznaczonych na schemacie cyframi 1-5.

1. ............................................................................................................................................

2. ...........................................................................................................................................

3. .............................................................................................................................................

4. ...........................................................................................................................................

5. ...........................................................................................................................................

3

II. Na całkowite roztworzenie 0,20 mola wodorotlenku magnezu zużyto 144,50 cm3 roztworu kwasu azotowego(V). Gęstość roztworu kwasu azotowego(V) była równa 1,09 g/cm3.

a) Zapisz równanie cząsteczkowe i równanie jonowe skrócone reakcji kwasu azotowego(V) z wodorotlenkiem magnezu.

1. ............................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................

b) Oblicz, jakie było stężenie procentowe użytego do reakcji kwasu.

Obliczenia:

Odpowiedź: ..............................................................................................................................

................................................................................................................................................

4

Zadanie 2. (10 pkt)

W trzech nieopisanych probówkach, w nieznanej kolejności znajdują się trzy sproszkowane, stałe substancje: wapno palone, gips krystaliczny, wapień.

Nie dysponujesz żadnym dodatkowym sprzętem laboratoryjnym.

W celu ich identyfikacji możesz użyć tylko jednego odczynnika spośród tych, których nazwy wymieniono w poniższej ramce.

woda, kwas solny, roztwór wodorotlenku sodu, roztwór chlorku sodu

I. Zaprojektuj doświadczenia pozwalające ustalić zawartość poszczególnych probówek.

W tym celu:

a) wybierz z tabelki odczynnik, którego użyjesz do wykonania doświadczeń,

......................................................................................................................................................

b) opisz (słownie) sposób wykonania doświadczeń,

..........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

c) w poniższej tabeli zapisz:

- obserwacje towarzyszące przebiegowi doświadczeń lub zaznacz, że nie zaobserwowano objawów reakcji,

- wnioski łączące obserwacje (lub ich brak) z poszczególnymi substancjami.

Obserwacje

Wnioski

II. Zapisz w formie cząsteczkowej równanie (równania) reakcji, która zajdzie (które zajdą) podczas wykonywania doświadczeń.

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

5

Zadanie 3. (13 pkt)

Otrzymana do badań mieszanina zawierała w formie sproszkowanej cynk, srebro i wapń.

W celu ustalenia składu ilościowego mieszaniny dwie próbki mieszaniny, każdą o masie 1,50 g umieszczono w dwóch probówkach. Następnie przeprowadzono dwa doświadczenia.

Doświadczenie 1.

Do pierwszej probówki dodano wody. W wyniku reakcji otrzymano 0,14 dm3 gazu.

Doświadczenie 2.

Do drugiej probówki dodano kwasu solnego. W wyniku reakcji otrzymano 0,45 dm3 gazu.

Objętości otrzymanych gazów w doświadczeniach 1, 2 zostały zmierzone w warunkach normalnych.

I. Zapisz równanie (lub równania) cząsteczkowe reakcji, która zaszła (które zaszły): a) po dodaniu do mieszaniny metali wody,

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

b) po dodaniu do mieszaniny metali kwasu solnego.

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

6

II. Korzystając z wyników doświadczeń, wykonaj odpowiednie obliczenia i ustal skład procentowy (w procentach masowych) mieszaniny.

Obliczenia:

Odpowiedź: ...................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

7

Zadanie 4. (9 pkt)

0,05 mola pewnego alkanu spalono całkowicie w nadmiarze czystego tlenu. Po wprowadzeniu produktów spalania do nadmiaru wody wapiennej wydzielił się biały osad. Osad oddzielono metodą sączenia i przemyto wodą destylowaną. Wodorotlenek wapnia, który nie przereagował

przeszedł do przesączu. Masa osadu po wysuszeniu wynosiła 25 gramów.

I. Wykonaj odpowiednie obliczenia i na ich podstawie ustal wzór cząsteczkowy opisanego w zadaniu alkanu.

Obliczenia:

Wzór cząsteczkowy alkanu: .................................................................................................

II. Zapisz cząsteczkowe równania reakcji, które zachodziły podczas:

a) spalania alkanu,

b) wprowadzania produktów spalania alkanu do wody wapiennej.

a) ....................................................................................................................................................

b) ...................................................................................................................................................

8

III. Narysuj wzory półstrukturalne (grupowe) wszystkich węglowodorów, które mają wzór cząsteczkowy ustalony w I części zadania i podaj ich nazwy systematyczne.

9

Zadanie 5. (15 pkt)

Przeprowadzono (w odpowiednich warunkach) pięć reakcji chemicznych oznaczonych na poniższym schemacie cyframi 1-5. W schemacie tym literami A,D, E, G, X, Y, Z oznaczono umownie pewne substancje chemiczne. Różne litery odpowiadają różnym substancjom chemicznym.

X

D

2

E

Z

Y 1

X 3

5

X

A G

4

-

W skład cząsteczek substancji oznaczonych w równaniach literami A, D, E, G, X, Y, Z

mogą wchodzić wyłącznie atomy wodoru, chloru i węgla.

-

Substancje oznaczone literami A, D, E, G są związkami organicznymi.

-

Dwie spośród pięciu reakcji opisanych na schemacie to reakcje podstawiania

(substytucji).

-

Substancję Z można otrzymać w reakcji syntezy z substancji X i Y.

- W wyniku reakcji przyłączania (addycji) wody do substancji A powstaje propan-2-ol.

I. Korzystając z powyższych informacji:

a) ustal jakie związki chemiczne kryją się pod literami A, D, E, G. Zapisz ich nazwy i wzory

strukturalne,

Związek

Wzór strukturalny

Nazwa

chemiczny

A

D

E

G

10

b) zapisz równania cząsteczkowe reakcji oznaczonych na schemacie cyframi 1-5. Zastosuj wzory półstrukturalne (grupowe) związków organicznych.

1. ............................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................

3. .............................................................................................................................................

4. .............................................................................................................................................

5. .................................................................................................................................................

II. Narysuj wzór półstrukturalny izomeru propan-2-olu i podaj jego nazwę systematyczną.

Wzór półstrukturalny:

Nazwa:

11

brudnopis

12