EUROPEJSKIE SYSTEMY

PARTYJNE

SYSTEM PARTYJNY - POJĘCIE

Formy i warunki współpracy lub rywalizacji

partii politycznych w walce o zdobycie władzy

politycznej albo w jej sprawowaniu

W systemie partyjnym zawierają się te partie,

które działają legalnie, opierają swoją

wewnętrzną struktur oraz metody działania na

zasadach demokratycznych

SYSTEM PARTYJNY - UJĘCIA

Ujęcie statyczne – system partyjny to prosta suma partii politycznych, które funkcjonują w

ramach przestrzeni politycznej i zachowują się

w określony sposób

Ujęcie dynamiczne – system partyjny jako układ wzajemnych powiązań między partiami

najpierw w kontekście walki o głosy elektoratu

a następnie przechwycenie wpływu na kształt

polityki poprzez samodzielne rządzenie lub

współrządzenie

INSTYTUCJONALIZACJA SYSTEMU

PARTYJNEGO

aspekt wewnętrzny - określenie i uznanie przez partie polityczne reguł i wzorców

prowadzenie gry politycznej (np. wzorców

koalicyjnych czy funkcjonowania opozycji

parlamentarnej)

aspekt kulturowy – kształtowanie zaufania

opinii publicznej wobec partii politycznych i

sposobu kreowania wzajemnych relacji i

powiązań

ANALIZA SYSTEMU PARTYJNEGO

Co kształtuje dynamikę systemu partyjnego:

liczba i rozmiar partii

relewancja partii (potencjał koalicyjny partii)

•

przypadek dużych partii

•

przypadek małych partii

poziom polaryzacji systemu partyjnego

(dystans między partiami)

wzorce zachowań koalicyjnych:

•

policy – seeking parties

•

office – seeking parties

ANALIZA SYSTEMU PARTYJNEGO

Co kształtuje dynamikę systemu partyjnego:

wzorce alternacji władzy (schematy działań

partii politycznych w procesie ich rywalizacji o

sformułowanie gabinetu):

•

wymiana jednej ekipy partyjnej na drugą (występuje

w systemach dwupartyjnych np. W. Brytanii)

•

jedna z partii wchodzących w skład nowego rządu,

znajdowała się w poprzednim (np.. niemiecka FDP)

•

brak alternacji – ta sama partia lub partie kontroluje rząd przez dłuższy czas (np. brytyjska Partia Pracy)

FUNKCJE SYSTEMÓW

PARTYJNYCH

Funkcje polityczne:

•

stanowi forum legalnej walki o władzę polityczną

•

Jest mechanizmem umożliwiającym organizowanie

wyborów

•

umożliwia formowanie ośrodków władzy i

wyłanianie ekip rządzących

Funkcje kulturowe:

•

jest forum kształtowania opinii publicznej

•

rozwija kulturę polityczną społeczeństwa

•

wpływa na kulturę polityczną elit politycznych

TYPOLOGIE I KLASYFIKACJE

Klasyczny podział ilościowy (ze względu na liczbę

partii czynnie uczestniczących w życiu

politycznym):

•

systemy jednopartyjne

•

systemy dwupartyjne

•

systemy wielopartyjne

Podział jakościowy ze względu na możliwość

tworzenia większości parlamentarnych:

•

system rozproszony – duża liczba partii

•

system równowagi – wyraźna polaryzacja

występująca w systemie dwupartyjnym

•

system nierównowagi – dominacja, ale nie

większościowa jednego ugrupowania

TYPOLOGIE I KLASYFIKACJE

Kryterium oparte o liczbę partii oraz ich rozmiaru w ramach systemu partyjnego:

•

system dwupartyjny – występują w nim dwie duże partie mające znaczną przewagę nad partiami małymi

•

system dwuipółpartyjny – dwie duże partie oraz trzecia mała, ale dysponująca znaczącym wpływem,

gdyż posiada największy potencjał koalicyjny

•

system wielopartyjny oparty o dominację jednej partii – wśród wielu partii jedna wyróżnia się rozmiarem i dlatego jest niezbędna dla stworzenia

większościowej koalicji gabinetowej

•

system wielopartyjny bez partii dominującej –

żadna z partii nie jest niezbędna przy tworzeniu

koalicji, które mogą przybierać różne warianty

SYSTEMY PARTYJNE EUROPY

ZACHODNIEJ

Ze względu na wartość indeksu efektywnej

liczby partii (na poziomie parlamentarnym)

wyróżniamy:

systemy dwupartyjne

(W. Brytania, Hiszpania, Portugalia)

systemy, gdzie występują dwie duże partie

oraz kilka mniejszych relewantnych (RFN,

Francja, Niemcy)

systemy wielopartyjne (Włochy, Belgia,

Holandia)

SYSTEMY PARTYJNE EUROPY

ZACHODNIEJ

Typy gabinetów:

gabinety wyłącznie koalicyjne (Szwajcaria,

Holandia)

gabinety koalicyjne (większościowe i

mniejszościowe) oraz gabinety jednopartyjne

mniejszościowe (Włochy, Dania, Finlandia)

gabinety jednopartyjne większościowe

(Norwegia, Szwecja)

SYSTEMY PARTYJNE WYBRANYCH

PAŃSTW DEMOKRATYZUJĄCEJ SIĘ

EUROPY

systemy skoncentronowane lub zmierzające do

koncentracji, w których ujawnia się mechanizm rywalizacji dwublokowej (Albania, Rumunia, Bułgaria, Węgry)

systemy rozproszone w stopniu umiarkowanym –

istnieje układ wielopartyjny, jednakże pojawiają się partie większo o sporym potencjale koalicyjnym, które są w stanie skoncerować proces przetargów koalicyjnych (Czechy,

Litwa)

systemy wielopartyjne, w których pojawia się dość skomplikowany, multipolarny system przetargów

koalicyjnych, co jest efektem znacznego rozproszenia systemu partyjnego i braku partii o sile wyborczej na tyle dużej, że mogłyby stać się osią tworzonych koalicji

gabinetowych (Estonia, Łotwa, Słowacja, Słowenia)