Dr inż. Edyta Kwiatkowska



Stan odżywienia w świetle międzynarodowej

terminologii, jest to stan zdrowia wynikający
ze zwyczajowego spożycia żywności,
wchłaniania i wykorzystania wchodzących w
jej skład składników odżywczych oraz
działania czynników patologicznych,
wpływających na te procesy.

Rodzaje badań



Wywiad i badania ogólnolekarskie,



Badania antropometryczne,



Badania biochemiczne,



Statystyka demograficzno-zdrowotna

Wywiad i badania

ogólnolekarskie

We wstępnej i szybkiej ocenie stanu

odżywienia osoby zdrowej lub chorej, bądź
określonej populacji, zbiera się podstawowe
informacje o:



Historii żywienia,



Sytuacji społecznej,



Historii choroby,



Aktualnej sytuacji zdrowotnej

Punktowa ocena jadłospisu wg

Starzyńskiej

Wyróżnik

Liczba punktów

Ilość posiłków w ciągu dnia zaplanowana w jadłospisie
4-5
3
mniej

5
3
0

Ilość posiłków, w których występują produkty dostarczające białka zwierzęcego
we wszystkich posiłkach
w 75% posiłków
w mniejszej liczbie posiłków

5
2
0

Częstotliwość występowania mleka lub serów
codziennie co najmniej w 3 posiłkach
codziennie co najmniej w 2 posiłkach
rzadziej

5
2
0

Częstotliwość występowania warzyw lub owoców
codziennie co najmniej w 3 posiłkach
codziennie co najmniej w 2 posiłkach
rzadziej

5
2
0

Częstotliwość występowania warzyw i owoców w postaci surowej
codziennie
w 75% dni
rzadziej

5
2
0

Częstotliwość występowania razowego pieczywa, kasz i strączkowych suchych
codziennie co najmniej jeden z wymienionych produktów
w 75% dni jeden z wymienionych produktów
rzadziej

5
2
0

Razem

30

Skala ocen w zależności od

uzyskanej liczby punktów

Liczba

uzyskanych

punktów

Ocena jadłospisu

Wnioski

30

21-27

12-20,

bez ocen zerowych

<12

dobry

dostateczny

zaledwie

dostateczny

zły

bez błędów

błędy można

wyeliminować

duże błędy

nie nadaje się do

poprawienia

Test Bielińskiej z modyfikacją

Kuleszy i innych

Typ

posiłk

u

Rodzaj posiłku

Rodzaj posiłków w zależności od

ich składu jakościowego

śniadanie

obiad

kolacja

inne

I

II

1

Węglowodany lub węglowodany i
tłuszcze

2

Tak jak 1 + produkty będące źródłem
białka zwierzęcego

3

Tak jak 1 + dodatek mleka lub
przetworów mlecznych

4

Tak jak 1 + produkty będące źródłem
białka zwierzęcego +mleko lub prod.
mleczne

5

Tak jak 2+ warzywa lub owoce

6

Tak jak 3 + warzywa lub owoce

7

Tak jak 4 + warzywa lub owoce

8

Tak jak 1 + warzywa lub owoce

9

Warzywa lub owoce

5,6 i 7 – posiłki racjonalne

Lennard – Jones zaproponował

zastosowanie 4 pytań:



Czy w ostatnim czasie niezamierzenie

stracił (-a) pan (pani) na wadze?



Czy jadł (-a) pan (pani) ostatnio mniej niż

zwykle?



Jaka jest pana (pani) zwykła masa ciała?



Ile ma pan (pani) wzrostu?

Badania

antropometryczne

BMI

poniżej 20 – niedowaga

20-25 – masa ciała należna
25-30 – nadwaga
30-40 – otyłość

powyżej 40 – otyłość dużego

stopnia

Wskaźnik Queteleta (BMI)

Badania

antropometryczne

BMI

Interpretacja

<16
16,0-16,9

17,0-18,4
18,5-24,9

25,0-29,9
30,0-39,9

>40

III stopień chronicznego niedoboru
energii

II stopień chronicznego niedoboru
energii

I stopień chronicznego niedoboru
energii

Zakres normy
I stopień otyłości

II stopień otyłości
III stopień otyłości

Typy otyłości

Androidalny (typ

„jabłko”

Ginoidalny (typ

„gruszka”

Mężczyźni

Kobiety

WHR > 1

WHR > 0,8

WHR < 1

WHR < 0,8

W – obwód talii
R – obwód bioder
W/R = WHR

Badania biochemiczne



Testy biochemiczne stosowane w ocenie stanu

odżywienia białkowego

Test

Wartości

wskazujące na

niedożywienie

Stężenie albumin w surowicy krwi

Stężenie transferyny w surowicy krwi

Stężenie prealbumin w surowicy krwi

Stężenie białka wiążącego retinol w surowicy

krwi

Test Whiteheada (stosunek 4 aminokwasów

endogennych do 6 aminokwasów

egzogennych)

Wskaźnik mocznik/kreatynina w moczu

Wskaźnik kreatynina w moczu/wzrost

Całkowita liczba limfocytów we krwi

Test skórny opóźnionej wrażliwości

<15 mg/dl

<3 mg/dl

<2000

wynik ujemny

Badania przesiewowe stanu

odżywienia

wskaźniki biochemiczne:

•

Liczba erytrocytów ( w milionach/mm

3

),

•

Stężenie hemoglobiny (w g/dl), (

jest uważane za najbardziej

użyteczne badanie przesiewowe do oceny niedokrwistości z niedoboru
żelaza oraz oceny stanu odżywienia

),

•

Liczba limfocytów krwi obwodowej ( w mm

3

)

(za prawidłową

przyjmuje się całkowitą liczbę limfocytów >1500 w mm

3

(1,5x10

3

/mm

3

); w

stanach niedożywienia liczba limfocytów krwi obwodowej ulega obniżeniu;

przyjęto, że wartości pomiędzy 900-1500 w mm

3

(0,9-1,5x10

3

/mm

3

) mogą

wskazywać na umiarkowane upośledzenie odżywienia, natomiast wartości

<900 w mm

3

na ciężkie niedożywienie),

•

Stężenie albumin surowicy krwi (g/dl)

(albuminy krwi są często

stosowanym wskaźnikiem stanu odżywienia białkowego; wartości

pomiędzy 2,8-3,5 g/dl wskazują na możliwość niedożywienia białkowego,

natomiast wartości poniżej 2,8 g/dl przemawiają za głębokim

niedożywieniem białkowym).

Kryteria diagnostyczne

zespołu metabolicznego

Czynniki ryzyka

Wartość różnicująca

Otyłość brzuszna*/

Mężczyźni

Kobiety

Obwód w talii

> 102 cm

> 88 cm

Trójglicerydy

³ 150 mg/dl (1,7 mmol/l)

Cholesterol HDL

Mężczyźni

Kobiety

< 40 mg/dl (1 mmol/l)

< 50 mg/dl (1,3 mmol/l)

Ciśnienie tętnicze

³ 130/³ł 85 mmHg

Stężenie glukozy na czczo

³ 110 mg/dl (6,1 mmol/l)

*/ Otyłość brzuszna jest silniej skorelowana z metabolicznymi czynnikami ryzyka niż BMI.
Dlatego obwód w talii przyjęto za miernik otyłości.