KULTUROWA

PSYCHOLOGIA

RODZINY

Wykład ósmy

Zagadnienia

1. Rozwój i rozpad związku miłosnego
2. Światopogląd jako modulator miłości
3. Dynamika małżeństwa aranżowanego i

małżeństwa „z miłości”

4. Rozwód a kultura

ad. 1 Rozwój i rozpad

związku miłosnego

• Zgodnie z teorią Roberta

Sternberga (1986) miłość składa
się z trzech składników.

1) intymność
2) namiętność
3) zaangażowanie

ad. 1 Rozwój i rozpad

związku miłosnego

Intymność

- pragnienie dbania o dobro partnera
- przeżywanie szczęścia w obecności partnera i z

jego powodu

- szacunek dla partnera
- wzajemne zrozumienie
- wzajemne dzielenie się przeżyciami i dobrami
- dawanie i otrzymywanie emocjonalnego wsparcia
- wymiana intymnych informacji

ad. 1 Rozwój i rozpad

związku miłosnego

Namiętność

- silna motywacja do całkowitego połączenia się z

partnerem

- pożądanie, silne podniecenie seksualne
- tkliwość, czułość
- tęsknota
- zazdrość

ad. 1 Rozwój i rozpad

związku miłosnego

Zaangażowanie

- działania i decyzje ukierunkowane na

przekształcenie relacji w trwały związek

- dążenie do utrzymania związku mimo

przeszkód

ad. 1 Rozwój i rozpad

związku miłosnego

Typowy związek miłosny przechodzi szereg faz:

1) zakochanie (tylko Namiętność)
2) romantyczne początki (Namiętność + Intymność)
3) związek kompletny (Namiętność + Intymność +

Zaangażowanie)

4) związek przyjacielski (Intymność + Zaangażowanie)
5) związek pusty (Zaangażowanie)

w przypadku gdy wycofane zostanie zaangażowanie

następuje

6) rozpad związku

ad. 1 Rozwój i rozpad związku

miłosnego

• Najnowsze badania (Baumeister & Bratslavsky,

1999) wskazują, że intymność i namiętność są

ze sobą skorelowane. Zwiększanie intymności

wiąże się ze wzrostem namiętności.

• Może to być wskazówka dla par, które chcą

zahamować, bądź przynajmniej spowolnić

proces “stygnięcia związku".

• Doświadczeniami zwiększającymi intymność, a

w rezultacie także namiętność może być

zarówno szukanie nowych ekscytujących form

spędzania wolnego czasu (Hill, 1988; Reismann

et al., 1993),

• jak i wspólnie doświadczenie porodu w

warunkach domowych (Moran, 1992).

2. Światopogląd jako modulator

miłości

• Badanie Borowiak i Szaroty (2004) przynosi

odpowiedź na pytanie, czy oceny własnego

małżeństwa i miłości nie powinny być

interpretowane w szerszym kontekście społeczno-

kulturowym

• Założyliśmy, że odmienne przekonania

światopoglądowe, związane z różnym poziomem

akceptacji tradycjonalistycznego,

modernistycznego i postmodernistycznego

systemu przekonań będą prawdopodobnie

powiązane z odmiennymi sposobami postrzegania

relacji małżeńskiej, odzwierciedlającymi w

pewnym stopniu owo zróżnicowanie.

2. Światopogląd jako modulator

miłości

• Dla tradycjonalistów, postrzegających ważne

zdarzenia życiowe, a więc także zawarcie
związku małżeńskiego, w kategoriach
“przeznaczenia”, ważną normą postępowania w
relacji będzie podtrzymywanie jej, niezależnie
od aktualnego bilansu zysków i strat.

• Świadomość wyjątkowości związku i partnera

(“byliśmy sobie przeznaczeni”) może
podwyższać subiektywną atrakcyjność
istniejącego i obniżać subiektywną atrakcyjność
alternatywnych związków i partnerów, a co za
tym idzie – podwyższać zaangażowanie w
związek istniejący.

2. Światopogląd jako modulator

miłości

• Światopogląd tradycjonalistyczny

wzmacnia więc przywiązanie i zależność
od partnera, a także subiektywną ocenę
istotności partnera i związku, a co za
tym idzie – decyzję trwania w nim
pomimo występujących przeszkód.

• Sprzyjać to powinno zarówno wysokiej

intymności jak i zaangażowaniu w
istniejący związek.

2. Światopogląd jako modulator

miłości

• Modernistyczna skłonność widzenia działań jako

logicznych i poszukiwania racjonalnych

przyczyn podjętych decyzji wydają się sprzyjać

zaangażowaniu w istniejący związek, hamując

tendencję do wycofywania swego

zaangażowania w momencie pojawienia się

trudności w relacji.

• Pochopne – tzn. nie poprzedzone analizą “za i

przeciw” wycofanie się ze związku powodować

może w tym wypadku silny dysonans poznawczy,

a także spadek samooceny.

• Z drugiej strony racjonalne podejście do

związku sprzyjać może większemu nastawieniu

na poznanie i zrozumienie partnera, co może

zaowocować lepszym wyczuciem wzajemnych

potrzeb i oczekiwań, jak również poczuciem

bliskości.

2. Światopogląd jako modulator

miłości

• Zupełnie inaczej wygląda miłość w ujęciu

postmodernistycznym. Postmoderniści,
postrzegający ważne zdarzenia życiowe w
kategoriach przygodności i przypadku skłonni
mogą być do rozpatrywania relacji miłości jako
zabawy lub gry, która istnieje tak długo, jak
czerpane z niej zadowolenie czy korzyści.

• Świadomość “przypadkowości” partnera i

związku (“mogliśmy nigdy się nie spotkać”)
może podwyższać subiektywną atrakcyjność
związków i partnerów alternatywnych, a co za
tym idzie – obniżać zaangażowanie w związek
istniejący.

2. Światopogląd jako modulator

miłości

• Przewidywać można, że tego typu opcja

światopoglądowa zdecydowanie nie sprzyja

podjęciu decyzji o zawarciu małżeństwa, związek

nieformalny jest bowiem daleko łatwiejszy do

rozwiązania i nie łączy się z podejmowaniem tak

wielu zobowiązań.

• W przypadku jednak gdy małżeństwo zostaje

zawarte może osłabiać jego stabilność.

• Silny nacisk na autokreację i wolność jako

wartości podstawowe dla tego typu światopoglądu

powodować może dysonans poznawczy lub

poczucie winy w sytuacji pozostawania w związku

nie przynoszącym satysfakcji i ograniczającym

swobodę wyboru.

2. Światopogląd jako modulator

miłości

• Świadomość potencjalnej “wymienialności”

partnera (-ów) może także zmniejszać

motywację do wysiłków i wyrzeczeń

podejmowanych na rzecz związku,

interpretowanych w kategoriach “utraty

wolności” czy “przymusu”.

• Światopogląd postmodernistyczny zatem,

osłabiając przywiązanie i zależność od

partnera, a także subiektywną ocenę

istotności partnera i związku, a co za tym

idzie – decyzję trwania w nim pomimo

występujących przeszkód – powinien osłabiać

zarówno stopień intymności jak i

zaangażowania w istniejący związek.

2. Światopogląd jako modulator

miłości

• Potwierdzone zostały hipotezy zakładające,

że akceptacja światopoglądu

tradycjonalistycznego i modernistycznego

zwiększa zarówno intymność, jak i

zaangażowanie w związek małżeński.

• Częściowo potwierdziła się także hipoteza

trzecia: okazało się, że akceptacja

światopoglądu postmodernistycznego

osłabia stopień zaangażowania w związek

małżeński, nie wpływa jednak istotnie na

poziom intymności partnerów.

2. Światopogląd jako modulator

miłości

• Ponadto stwierdzono, że od specyfiki

przekonań światopoglądowych uzależniona

jest także dynamika relacji miłości.

• Wśród tradycjonalistów poziom

zaangażowania w związek jest wysoki już od

początku relacji i nie zależy od czasu jej

trwania.

• Wśród nie-tradycjonalistów natomiast,

poziom zaangażowania w związek wzrasta w

miarę upływu czasu – zgodnie z ustaleniami

trójczynnikowej teorii miłości.

3. Dynamika małżeństwa

aranżowanego i

romantycznego

• Podjęte zostały także próby badań

międzykulturowych z wykorzystaniem
założeń trójczynnikowej teorii miłości.

• Zakładano, że inna powinna być

dynamika małżeństwa zawieranych z
miłości i małżeństw aranżowanych.

3. Dynamika małżeństwa

aranżowanego i

romantycznego

Jak ujął to jeden z indyjskich mężów stanu:

“Na Zachodzie ludzie zakochują się, a potem

pobierają, a w Indiach najpierw się pobierają,

a potem zakochują”.

• Jest też inne powiedzenie:

• “Małżeństwa z miłości zawierane są w gorącej

atmosferze, ale z czasem stają się zimne,

małżeństwa aranżowane są najpierw chłodne,
potem jednak robią się coraz cieplejsze".

Powinno to wyglądąć mniej więcej
tak

:

3. Dynamika małżeństwa

aranżowanego i

romantycznego

• Pierwsze badanie próbujące zweryfikować

tezę o innej dynamice miłości i satysfakcji
małżeńskiej w związkach aranżowanych i
romantycznych przeprowadzone zostało w
Japonii przez Roberta Blooda (1967).

• Przeprowadził on wywiady z 444 parami z

Tokio. Pochodziły one w większości z klasy
średniej, a wiek kobiet nie był wyższy niż 40
lat.

3. Dynamika małżeństwa

aranżowanego i

romantycznego

• Wbrew oczekiwaniom Blood nie

potwierdził hipotezy o “rozgrzewaniu
się" związków aranżowanych.

• Zarówno w przypadku małżeństw

zawieranych tradycyjnie (miai), jak i
tych “nowoczesnych" następował
stopniowy spadek satysfakcji
małżeńskiej i okazywania miłości.

3. Dynamika małżeństwa

aranżowanego i

romantycznego

• Inna była jednak dynamika zmian u

mężczyzn i u kobiet.

• Spadek satysfakcji u mężczyzn z małżeństw

tradycyjnych następował znacznie wolniej

niż u mężczyzn ożenionych z miłości,

dlatego w późniejszym okresie byli oni

bardziej zadowoleni z małżeństwa.

• Odwrotna zależność zaistniała w przypadku

kobiet. Żony ze związków aranżowanych

były w późniejszych etapach życia

małżeńskiego zdecydowanie mniej

zadowolone niż żony ze związków

“nowoczesnych".

3. Dynamika małżeństwa

aranżowanego i

romantycznego

• Kolejna próba weryfikacji hipotezy o

innej dynamice miłości aranżowanej i
romantycznej przeprowadzona została
w Chinach przez Xu Xiaohe i Martina
Whyte'a (1990).

• Tym razem przebadano 586 kobiet w

wieku od 22 do 70 lat z dwóch
ośrodków miejskich w prowincji
Chengdu.

3. Dynamika małżeństwa

aranżowanego i

romantycznego

• Wyniki badań chińskich jeszcze dobitniej niż

japońskie wskazują na wyższą satysfakcję z

małżeństwa kobiet ze związków zawieranych „z

miłości”.

• W przeciwieństwie jednak do badań Zachodnich i

japońskich, nie występuje tu regularny spadek

satysfakcji, lecz spadek i stopniowy wzrost

począwszy od 9 roku małżeństwa, tak, że szczytowy

okres satysfakcji przypada na okres 20-24 lat od

ślubu. Potem następuje ponowny, dość gwałtowny

spadek.

• Autorzy próbują tłumaczyć tn efekt satysfakcją

kobiet, którym udało się dobrze wychować dzieci.

ad 4. Rozwód a kultura

• Dynamika satysfakcji małżeńskiej w

związkach aranżowanych czyni je
teoretycznie bardziej podatnymi na rozpad,
jednak niemal wszędzie tam, gdzie
występuje tradycja aranżowania małżeństw
istnieje silne religijne i społeczne potępienie
rozwodu (kraje muzułmańskie, Indie).

• Niski poziom rozwodów utrzymuje się też w

krajach o europejskich, gdzie wpływy
Kościoła i zasady moralności
chrześcijańskiej są ciągle bardzo silne
(Polska, Irlandia, Grecja).

ad 4. Rozwód a kultura

Wskaźniki rozwodów (1996)

Białoruś

68% Polska

19%

Rosja 65% Grecja

18%

Szwecja

64% Hiszpania 17%

Łotwa

63% Azerbejdżan

15%

Ukraina

63% Chorwacja 15%

Czechy

61% Włochy

12%

Finlandia

56% Uzbekistan 12%

Litwa 55% Turcja

6 %

W.Brytania 53% Macedonia 5 %

ad 4. Rozwód a kultura

• W Indiach w tradycji wedyjskiej uznawano, że

małżeństwo nie podlega rozwiązaniu przez
człowieka. Choć obecnie prawo indyjskie
gwarantuje możliwość rozwodu i ponownego
ożenku bądż zamążpójścia.

• W przypadku kobiet ponowne małżeństwo

występuje jednak bardzo rzadko, nawet jeśli
rozwiodą się one badź owdowieją w młodym
wieku.

• Rozwód jest ciągle w Indiach sprawą niezwykle

wstydliwą. Często rozwód traktowany jest przez
całą rodzinę jako hańba dla rodu.

ad 4. Rozwód a kultura

• Badania Petera Mayera i Tahereha

Ziaiana (2002) pokazują, że osoby
rozwiedzione i to zarówno mężczyźni,
jak i kobiety stanowią największą grupę
wśród samobójców.

• Wbrew przewidywaniom badania

ujawniły, że wdowcy mają 3 krotnie
większą “szansę" popełnienia
samobójstwa niż wdowy (Mayer i Ziaian,
2002).

ad 4. Rozwód a kultura

• Przeprowadzone przez Rao i Sekhar (2000)

analizy wskazują, że w grupie rozwodników
zdecydowaną większość stanowiły osoby,
które wychowały się w rodzinach
nuklearnych, a po zawarciu małżeństwa
trafiły do rodziny wielopokoleniowej.

• Przejście z jednego typu rodziny do

drugiego, wiążące się z trudnościami
adaptacyjnymi stanowi więc jeden z
ważnych czynników ryzyka rozpadu więzi
małżeńskiej w Indiach.

ad 4. Rozwód a kultura

• Innym ważnym „czynnikiem ryzyka” okazał się

wiek w momencie zawarcia związku. W grupie
rozwiedzionych najwięcej było osób, które
zawarły związek w wieku poniżej 18 lat (49,5
%).

• Stwierdzono także, że o ile mężczyźni

podejmują częściej decyzję o rozstaniu (64,1
%), to kobiety starają się załagodzić sytuację i
do rozwodu nie dopuścić (77,8%). Dotyczy to
zwłaszcza młodych kobiet.

ad 4. Rozwód a kultura

• Okazało się, że powody unikania

rozwodu są rozmaite:

1.) Strach przed stygmatyzacją

44,5 %

2) Niepokój o los dzieci 22,2%
3) Strach o własne bezpieczeństwo 18,5%
4) Wątpliwości czy zerwać związek 14,8 %