Zranienia i rodzaje

Zranienia i rodzaje

ran. Krwotoki i

ran. Krwotoki i

sposoby ich

sposoby ich

tamowania; ciała

tamowania; ciała

obce w organizmie.

obce w organizmie.

Zranienia

Zranienia to jeden z najczęstszych urazów z jakimi

do czynienia mają zarówno lekarze ratownicy

medyczni, jak i osoby udzielające pierwszej

pomocy. Mogą mieć wiele przyczyn oraz różną

charakterystykę. Ogólne postępowanie w

przypadku zranień sprowadza się do zatrzymania

lub ograniczenia krwawienia na czas uzyskania

specjalistycznej pomocy medycznej oraz

zabezpieczenia jałowości okolicy rany o ile to jest

możliwe. Działanie to ma na celu profilaktykę

potencjalnego zakażenia, zatrzymanie krwawienia

oraz ewentualne zabezpieczenie ciał obcych lub

elementów ciała, które mogą później podlegać

replantacji w wyniku leczenia chirurgicznego.

Rany

Rana jest to przerwanie ciągłości tkanki

skórnej lub błon śluzowych, np. jamy ustnej.

Rozległość i głębokość ran zależy od rodzaju

urazu, jego siły i miejsca, na które działał.

Rany powitają na skutek działania:

– czynników mechanicznych, które powodują rany

cięte, rąbane, kłute, tłuczone, postrzałowe.

– czynników termicznych, które wywołują

oparzenia i odmrożenia,

– czynników chemicznych, które wywołują

oparzenia chemiczne, martwicę lub

rozpuszczenie tkanek,

– czynników elektrycznych, które wywołują

oparzenia i zwęglenia tkanek.

Rodzaje ran

•

Otarcie naskórka - powstaje najczęściej wskutek działania na skórę twardego,

tępego narzędzia, upadku lub uderzenia o twarde chropowate podłoże; uszkodzeniu

ulega tylko powierzchowna warstwa skóry.

•

Rana cięta - powstaje w następstwie działania ostrego narzędzia (nóż, szkło). Brzegi

rany są gładkie i równe, ranie towarzyszy zwykle obfite krwawienie, a wypływająca

krew usuwa zanieczyszczenia. co zmniejsza ryzyko zakażenia.

•

Rana kłuta - powstaje w wyniku zranienia ostrym długim przedmiotem (gwóźdź,

sztylet): krwawienie zewnętrzne jest zwykle niewielkie, głębokie rany mogą

spowodować rozległe uszkodzenia wewnętrzne z wystąpieniem krwotoku

wewnętrznego; szczególnie niebezpieczne są rany kłute klatki piersiowej oraz

brzucha ze względu na możliwość uszkodzenia płuc, serca. jelit oraz dużych naczyń

krwionośnych.

•

Rana tłuczona - powstaje w wyniku uderzenia tępym narzędziem (kamień, młotek);

brzegi rany są zgniecione i nierówne, krwawienie zewnętrzne jest skąpe, ponieważ

naczynia krwionośne także ulegają zgnieceniu, co zwiększa ryzyko zakażenia.

•

Rana szarpana - powstaje przy gwałtownym wyszarpnięciu wbitego zakrzywionego

przedmiotu np. haka. Brzegi rany są nierówne, poszarpane, w dnie rany widoczna

jest poszarpana tkanka mięśniowa i tłuszczowa, często występuje ubytek skóry i

głębszych tkanek.

•

Rana kąsana - jest to rana zadana zębami ludzi lub zwierząt, wiąże się z tym duże

niebezpieczeństwo zakażenia ze względu na bogatą florę bakteryjną jamy ustnej;

szczególnie niebezpieczne są wirusy wścieklizny, które wraz ze śliną zwierząt mogą

wniknąć przez najdrobniejsze otarcie naskórka, nawet wtedy, gdy ukąszenie

nastąpiło przez ubranie.

•

Rana postrzałowa - może być spowodowana przez pociski z broni palnej albo przez

odłamki wybuchającego pocisku. Pocisk lub odłamek może pozostać w tkankach

(rana ślepa) lub przebić je na wylot (rana przestrzałowa): rana wlotowa pocisku jest

mała i gładka, podczas gdy rana wylotowa jest większa, o postrzępionych brzegach.

Pierwsza pomoc przy

zranieniach

• zatamowanie krwotoku (w przypadku dużego krwawienia).

• zabezpieczenie rany jałowym opatrunkiem - bezpośrednio na

ranę kładziemy jałową gazę,

• całość bandażujemy bandażem dzianym,

• unieruchomienie (jeśli zranienie jest duże i dotyczy kończyny).

• ułożenie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej, aby

zapobiec rozwijaniu się wstrząsu pourazowego.

• kontrolowanie czynności życiowych poszkodowanego (oddech i

tętno).

• zapewnienie poszkodowanemu komfortu termicznego i

psychicznego

• kontrolowanie tętna poniżej miejsca założenia opatrunku.

• w przypadku przemoknięcia opatrunku nakładamy kolejną

warstwę materiału chłonącego, którą mocujemy bandażem.

• nie kładziemy na ranę waty, ligniny, chusteczek higienicznych,

itp.,

• nie dotykamy rany palcami ani żadnymi środkami nie jałowymi,

• nie usuwamy ciał obcych tkwiących w ranie,

• nie przemywamy ran.

• nie zdejmujemy przesiąkniętego opatrunku.

Krwotoki

Krwotok (łac. haemorrhagia) – silne krwawienie,

gwałtowna utrata krwi w jej pełnym składzie na

skutek choroby (na przykład gorączki krwotocznej) lub

urazu naczyń krwionośnych.

Krwotok może być zewnętrzny, spowodowany raną

otwartą lub wewnętrzny, kiedy krew nie znajduje

ujścia poza organizm. Przykładem krwotoku

wewnętrznego jest wylew krwi do mózgu.

Rozróżniamy także krwotoki mieszane, kiedy źródło

krwotoku znajduje się wewnątrz organizmu, a krew

wypływa na zewnątrz, np. krwotok z nosa.

Groźne dla życia krwotoki mogą wystąpić w przebiegu

następujących chorób: gruźlica płuc, rak, żylaki

przełyku, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

czy hemofilia. Krwotoki, które pociągają za sobą

szybką utratę znacznej ilości krwi, mogą doprowadzić

do wstrząsu krwotocznego, a nawet śmierci.

Podział krwotoków

Krwotoki dzielimy na:

•

sercowe - krwotok sercowy powstaje wskutek urazu

(rana kłuta, takie rany nie zawsze są śmiertelne),

pęknięcie blizny pozawałowej (zwłaszcza w stadium

organizacji zawału).

•

aortalne

•

włośniczkowe

•

żylne - jeśli uszkodzona zostaje żyła, wypływająca krew

ma barwę ciemnoczerwoną, płynie wolno, jednostajnie

•

tętnicze - jeśli uszkodzona zostaje tętnica, krew barwy

jasnoczerwonej wypływa pulsującym strumieniem

•

miąższowy - krwotok ten zazwyczaj następuje wskutek

uszkodzenia narządu i wynaczynienia krwi z drobnych

naczyń

Pierwsza pomoc

Krwotok zewnętrzny

- nie ma trudności w jego rozpoznawaniu, widać

wypływającą z rany krew.

Postępowanie:
• ocena stanu poszkodowanego: świadomości, oddechu, tętna
• wezwanie pomocy
• nałożenie jałowego opatrunku i uciśnięcie miejsca krwawienia
• umocowanie opatrunku bandażem; kontynuować ucisk do ustania

krwawienia. Taki opatrunek nazywamy opatrunkiem uciskowym (nie
mylić z opaską uciskową!)

• jeśli opatrunek przesiąka krwią – dołożyć kolejne warstwy nie zdejmując

starego i nie zwalniając ucisku

• jeśli krwawienie nadal nie ustaje, unieść krwawiącą kończynę nie

zwalniając ucisku

• unieruchomić krwawiącą kończynę
• jeśli powyższe metody zawodzą – zastosować ucisk na tętnice powyżej

miejsca krwawienia (tętnica ramienna poniżej dołu pachowego na
kończynie górnej albo tętnica udowa w pachwinie na kończynie dolnej)

• w ostateczności stosować opaskę uciskową; powinna być stosowana

raczej w bardzo ciężkich urazach jak amputacje lub zmiażdżenia.

Użycie opaski uciskowej nie jest zbyt bezpieczne;

potencjalne powikłania:

• uszkodzenie nerwów, mięsni bądź naczyń krwionośnych

(głównie przy stosowaniu zbyt wąskiej opaski!)

• martwicy tkanek położonych obwodowo od opaski (gdy

założona jest zbyt długo i dojdzie do niedokrwienia)

Zakładając opaskę należy pamiętać, że:

• nie wolno zakładać jej na kończynach poniżej łokci lub

kolan oraz nigdy nie na tułowiu

• należy stosować szeroki bandaż albo podłożyć pod

wąski szeroki opatrunek (aby powierzchnia ucisku była

jak największa)

• nie należy poluźniać raz założonej opaski uciskowej

• opaska musi być widoczna przez cały czas, nie wolno

jej przykrywać

• należy opisać opaskę hasłem „opaska uciskowa” oraz

godziną jej założenia.

Technika zakładania opaski uciskowej:
• powyżej miejsca krwawienia ratownik

kilkukrotnie owija kończynę szerokim

bandażem

• końce bandaża wiąże tak, aby można było

włożyć w węzeł kawałek drewna (np. gałąź,

kij)

• umocowuje w węźle gałąź/kij i obraca nią

tak długo, aż krwawienie ustąpi

• końce kija/gałęzi przymocowuje tak, aby nie

doszło do jego poluźnienia (i tym samym do

ponownego krwawienia!)

• opisuje opaskę uciskową.

Krwotok wewnętrzny

- w przeciwieństwie do

krwotoku zewnętrznego, nie ma miejsca wypływ krwi

z rany na zewnątrz ciała.

Rozpoznanie:

• zmiana zabarwienia skóry (ciemnoniebieskie-

fioletowe), zwane potocznie „siniakiem”

• wymiotowanie krwią bądź oddawanie smolistych

stolców to często objaw krwawienia z wrzodu żołądka

lub dwunastnicy

• oddawanie stolca podbarwionego krwią – krwawienie z

końcowego odcinka przewodu pokarmowego

• oddawanie moczu podbarwionego krwią – krwawienie

z układu moczowego

• wykrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią lub krwi

– krwawienie z płuc

• powiększenie się obwodu brzucha, zasinienie pod

którymś z łuków żebrowych – krwawienie z narządów

jamy brzusznej (wątroby, śledziony)

• krwawienie towarzyszące złamaniom zamkniętym;

może towarzyszyć temu obrzęk, zasinienie,

zwiększone ucieplenie.

Postępowanie:
• ocena stanu poszkodowanego – świadomości,

oddechu, tętna

• wezwanie pomocy
• zbadanie poszkodowanego i ustalenie

rozpoznania

• przy krwawieniu wewnątrz kończyn –

unieruchomienie

• ułożenie poszkodowanego w pozycji

przeciwwstrząsowej (z lekko uniesionymi

kończynami dolnymi)

• okrycie poszkodowanego
• okresowa kontrola parametrów życiowych

NIE podawać poszkodowanemu niczego doustnie!

Krwawienie z nosa

Przyczyny:
• urazy twarzoczaszki
• choroby krwi, np. hemofilia
• nadciśnienie tętnicze
• zapalenie zatok obocznych nosa
• infekcje górnych dróg oddechowych
• zamieniona śluzówka (np. w zbyt

częstym używaniu kropli do nosa!)

Postępowanie:

• przy podejrzeniu złamaniu podstawy czaszki (w wywiadzie

uraz głowy, widoczny wypływ krwi z uszu i nosa) należy

unieruchomić głowę i przykryć miejsce krwawienia (nos,

uszy) jałowym opatrunkiem, bez ucisku. Nie tamować

wypływu krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego.

• gdy nie podejrzewamy urazu czaszki:

A. poszkodowany nieprzytomny:

– wezwać pomoc

– udrożnić drogi oddechowe

– skontrolować zawartość jamy ustnej (krew może spływać po

tylnej ścianie gardła)

– stosować ucisk na skrzydełka nosa do ustania krwawienia

– sprawdzać oddech i krążenie

• B. poszkodowany przytomny:

– posadzić poszkodowanego, uspokoić go, pochylić do przodu

(aby poszkodowany nie połykał bądź nie zakrztusił się krwią)

– stosować ucisk na skrzydełka nosa do ustania krwawienia

– przyłożyć zimny opatrunek (lód) bezpośrednio na nos i na

szyję w miejscu przebiegu dużych naczyń.

Ciała obce

Ciało obce – to przedmiot lub substancja tkwiące w tkankach, jamach ciała lub

przewodach (nosowych, słuchowych, drogach oddechowych), wprowadzone
tam wskutek urazu lub innego działania zewnętrznego (zabawa, nieuwaga).

Ciała obce w ranie

Ciało obce dopóki tkwi w ranie zapobiega zwykle krwawieniu z uszkodzonych
tkanek, nierzadko tamponując jamę rany. Dopiero po jego usunięciu
otwierają się uciśnięte dotychczas duże naczynia krwionośne, wyzwalając
groźny czasami krwotok. Dlatego też przyjęto jako zasadę pierwszej pomocy
nieusuwalnie nigdy obcych ciał z rany. Niezależnie od krwawienia istnieje
niebezpieczeństwo dodatkowego uszkodzenia głębiej położonych przez
poruszanie tkwiącego w ranie ciała obcego. Przeoczenie odłamanych lub
odkształconych ciał, których resztki pozostaną w ranie, utrudnia dalsze
postępowanie.
Ratownik ostrożnie nakrywa jałową gazą ranę wraz w wklinowanym w nią
ciałem obcym nie poruszając go i nie zmieniając jego pozycji. W tym celu w
czasie transportu obkłada się je okrężnie elastycznym materiałem
opatrunkowym. Również dłuższe, sterczące z rany ciała obce należy obłożyć
w ten sposób, aby nie doszło do dalszych uszkodzeń tkanek. Opatrunek wraz
z wyścielającą pierścieniową poduszeczką umocowuje się za pomocą
trójkątnej chusty, opaski gazowej lub plastra.

Ciała obce w oku

Ciała obce wpadające do oka to przeważnie cząsteczki

brudu,

owady, kurz, sadze. Mogą to być również odpryski szkła i

metalu. Powoduje to zwykle silny ból. Podrażniając

spojówkę sprawia w krótkim czasie powstawanie

łzawienia, zaczerwienienia oka, a w niektórych

przypadkach zaburzenia wzroku. Ból ma charakter

piekący. Po stwierdzeniu tych objawów, przystępując do

próby usunięcia ciała obcego, ratownik musi być

świadom niebezpieczeństwa związanego z wtarciem

ciała obcego do spojówki lub do wnętrza gałki ocznej.

Może to w konsekwencji grozić nieodwracalnym

zaburzeniem wzroku. Gdy ciało obce tkwi mocno w

rogówce, a szczególnie gdy chodzi o odprysk twardego

materiału, jak np. drewno, nie wolno nawet próbować

jego usuwania. Osoba udzielająca pierwszej pomocy

powinna w takim przypadku ograniczyć się do

zabezpieczenia obojga oczu opaską oczną i

bezzwłocznego skierowania poszkodowanego do

okulisty.

Ciała obce w nosie

Ciała obce w nosie spotyka się

najczęściej

u małych dzieci, które dla zabawy
wkładają sobie do dziurek od nosa
groszki, kulki do gry i inne drobne
przedmioty. Na skutek ucisku powstaje
obrzęk błony śluzowej nosa
niepozwalający dziecku na

samodzielne

wydobycie ciała obcego. Dzieci
niezmiernie przeraża zaistniała

sytuacja,

jednak faktycznie jest ona niegroźna.
Jedyne, co można wówczas zrobić to
zatkać drugą dziurkę od nosa i nakłonić
dziecko do mocnego siąkania. Jeśli to

nie

da rezultatu i ciało obce nadal znajduje
się w nosie, należy uspokoić dziecko i
szukać pomocy lekarza. W żadnym
wypadku nie należy próbować usunąć
ciała przy pomocy szpilki lub pęsety.
Może to doprowadzić do krwawienia.

Ciała obce w uchu

Bardzo podobnie jak w przypadku nosa
przebiega wprowadzenie i dalsze
następstwa obecności ciała obcego w
przewodzie słuchowym. Również i tutaj
mamy do czynienia głównie z dziećmi.
Przewód słuchowy może zostać

zatkany

także przez woskowinę. Pacjent, u
którego tkwi w przewodzie słuchowym
ciało obce, skarży się przede wszystkim
na gorsze słyszenie w zatkanym uchu.
Niekiedy można się pozbyć ciała

obcego z

przewodu słuchowego zewnętrznego
przez zwykłe potrząsanie głową. Jeżeli

to

nie pomoże, należy zaprzestać

dalszych

działań i skierować pacjenta do
laryngologa.

Ciała obce w przełyku

Zbyt duży połknięty kęs jedzenia lub trzymane przez dzieci w

ustach dla zabawy przedmioty mogą utkwić w przełyku.

Ciało obce o ostrych krawędziach lub kończyste mogą się

przy tym wbić w ścianę przełyku powodując zranienie.

Objawy to ściskający ból i trudności w przełykaniu.

Duże ciało obce w przełyku uciska i zwęża, biegnącą w

bezpośrednim sąsiedztwie od przodu, tchawicę. Pojawia się

utrudnienie oddychania pod postacią „chwytania

powietrza” lub zupełnego bezdechu. Powłoki ciała stają się

sinoczerwone. Sam ból uciskowy z towarzyszącym mu

zaburzeniem przełykania nie może jeszcze świadczyć o

zwężeniu dróg oddechowych. Należy próbować

sprowokować u pacjenta wymioty wkładając mu do ust jego

własny palec i łaskocząc nim tylną ścianę gardzieli. W ten

sposób wywołuje się falowe skurcze przełyku przebiegające

od żołądka do gardła. Nierzadko tym sposobem można

spowodować zwrócenie ciała obcego. W przypadku gdy

nasze działania nie odnoszą skutku należy wezwać

pogotowie ratunkowe.

Ciała obce w tchawicy

Gdy ostry lub twardy kęs jedzenia przedostanie się do przełyku, mówimy o zachłyśnięciu. Może się to

zdarzyć np. w czasie jedzenia, gdy równocześnie rozmawiamy. Natychmiast wyzwala się
odruchowy bodziec kaszlowy będący odpowiedzią na podrażnienie tchawicy. Silny, gwałtowny
strumień powietrza ma na celu spowodowanie wykrztuszenia ciała obcego, często z pozytywnym
wynikiem. Pacjent ma uczucie duszenia i usiłuje gwałtownie złapać powietrze. Niedostateczny
dopływ tlenu i zmniejszenie jego stężenia we krwi powoduje zasinienie skóry. Przedłużony,
świszczący oddech jest oznaką częściowej niedrożności dróg oddechowych – zatrzymanie oddechu
świadczy o całkowitym ich zatkaniu. Istnieje wiele metod usuwania ciał obcych z tchawicy. W
pierwszej kolejności usiłujemy wywołać kaszel silnymi uderzeniami płaską dłonią w plecy pacjenta
między łopatkami. W czasie uderzania głowa i tułów pacjenta powinny zwisać ku dołowi.
Najważniejsze, aby ujście dróg oddechowych było skierowane w dół. Można to osiągnąć kładąc
pacjenta np. na stole, i opuszczając tułów ku podłodze. Można przerzucić go także przez oparcie
krzesła. Małe dziecko kładzie się na udzie z głową zwisającą w dół. Jeżeli to nie pomoże u małych
dzieci i niemowląt należy kilkakrotnie uciskać mostek jak przy bezpośrednim masażu serca.
Gdy zawiodą opisane wyżej metody, pozostaje jeszcze wypchnięcie brzuszne, czyli tzw., rękoczyn
Heimlicha. Ratujący staje z tyłu za pacjentem. Obejmuje go za brzuch tak, aby dłonie zetknęły się
na brzuchu powyżej pępka. Nagłym ruchem przyciska go mocno do siebie powodując gwałtowne
zwiększenie się tłoczni jamy brzusznej działającej z kolei na klatkę piersiową. Ciało obce bywa w
ten sposób gwałtownie wyciśnięte na zewnątrz. Można też wykonać opisaną czynność u pacjenta
leżącego. Ratujący klęka przed pacjentem i kładzie mu obydwie ręce na nadbrzusze ponad
pępkiem. Teraz przez gwałtowne ściśnięcie zwiększa się ciśnienie tłoczni jamy brzusznej. Należy
jednak zauważyć, iż ta metoda jest dosyć ryzykowna, szczególnie jeśli jest wykonywana przez
osoby przypadkowe. Spowodowanie raptownego wzrostu tłoczni brzusznej może spowodować
zagrażające życiu uszkodzenie narządów wewnętrznych lub złamania żeber. Powinno się jej
używać tylko w uzasadnionych przypadkach. Jeżeli nawet ona nie pomoże poszkodowanemu,
należy wezwać pogotowie.

KONIEC