Polityka Społeczna jest to celowa działalność Państwa oraz innych organizacji w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych, mająca na celu:
4.
PSYCHOLOGICZNO-SPOŁECZNY
- zabezpieczenie bezpieczeństwa socjalnego
prof. Wacław Szubert (Uniwersytet Łódxki lata 60te)
- zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu
Jan Rosner
- zapewnienie ładu społecznego
PS przez pryzmat potrzeb ludzkich. PS służy zaspokajaniu
potrzeb społecznych. Teoria Maslowa – potrzeby są
PS jest nauką interdyscyplinarną (socjologia, prawo, psychologia, niezaspokajane. Jedna zrealizowana potrzeba rodzi nową.
filozofia..)
Pojawia się więc konieczność selekcjonowania potrzeb
5.
MAKRO-SPOŁECZNY
Geneza, przedmiot, zadania p.s.
prof. Jan Danecki
Przedmiotem POS jest kreowanie postępu społecznego
1601 r. „Poor law” w Anglii za panowania Elżbiety I.
Obowiązek opieki nad ludźmi ubogimi
DWA DUALIZMY PS
W literaturze początek: lata 80te XIX wieku NIEMCY (1881-1883) –
I.
PS ZACZĘŁA SIĘ OD POLITYKI SOCJALNEJ
ubezpieczenia społeczne od tzw. Ryzyk socjalnych (Bismarck -
II.
ZASADA RÓWNOLEGŁOŚCI
konserwatysta).
PS jako działalność praktyczna i PS jako działalność
naukowa
Ameryka – lata 30te XX w. – „Social Security” 1931
Reformy „New Deal” lata 20-30 Roosevelt (demokrata)
FUNKCJE PS
Wielka Brytania – 1903-1914 – ustawa o dzieciach (posiłki dla ubogich, 1.
Funkcja DYSKRYPTYWNA (opis rzeczywistości)
obowiązek dbania o dzieci prze instytucje); - ustawa o rentach 2.
Funkcja EKSPLEMENTARNA (wyjaśnienie rzeczywistości)
starczych; ustawa o zdrowiu
3.
Funkcja PROGNOSTYCZNA (prognozowanie rzecz.)
1942 – plan Beaveridge (liberał) – powszechne ubezpieczenia społeczne 4.
Funkcja INSTRUMENTALNA (praktyczne wskazówki)
(realizowany od 1945 r.)
5.
Funkcja IDEOLOGICZNA (wartościowanie ideologiczne)
Szwecja – najbardziej rozwinięta polityka społeczna. Od XVIII w. istniała WARTOŚCI W PS – „to co się ceni”
P.S. – ubezpieczeni i obowiązek edukacji
przedmiot oceny dodatniej
1932 – 1976 Szwedzka Partia Socjal – Demokratyczna
Prof. Stefan Nowak:
Polska – po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Polska stała się państwem unitarnym. System prawny musi być jednakowy i jednolity.
1.
Stosunki społeczne (sprawiedliwość społ., równość społ.,
Pol. Społ. Zamierza w kierunku rozwiązań niemieckich. 1920 r. –
solidarność społ., wolność społ.)
Piłsudski wprowadza obowiązek szkolny na terenie całej RP.
2.
Stan zaspokojenia potrzeb społ. (bezpieczeństwo socjalne,
1931 – ustawa scaleniowa – system ubezpieczeń społecznych.
zdrowie, dobrobyt)
Powody rozwoju PSD w Polsce:
3.
Instytucje społeczne (samorządność, podmiotowość
1. Konieczność ujednolicenia systemu po odzyskaniu niepodległości człowieka, dobro wspólne, sprawność działania)
2. komunik w ZSSR – trzeba było niwelował wpływy Rosji
4.
Stosunki między człowiekiem a przyrodą (praca – równowaga
3. J. Piłsudski od 1922 był traktowany jako członek lewicy
ekologiczna)
Wartości powodują ideologizację PS (np. doktryny kościoła, PRZEDMIOT POLITYKI SPOŁECZNEJ
socjalistyczne – równośc społ, spraw.)
NURTY Polityki Społecznej (profesor Anioł)
POSTĘP SPOŁECZNY
1.
SOCJALNO – BYTOWY
Taka sekwencja zmian, która polega na przechodzeniu od stanów
Zofia Daszyńska-Golińska; ks prof. Antoni Szymański;
uznawanych za gorsze do stanów uznawanych za lepsze. Rozłożona w Stanisław Rychliński
czasie pewna sekwencja zmian.
Niektóre jednostki źle funkcjonują w kapitalizmie, nie radzą
sobie i zadaniem PS jest pomoc tym, którzy sobie nie radzą
Postęp społ. jako zjawisko UNIWERSALNE (takie same zmiany wszędzie) poprzez pomoc społeczną. Należy łagodzić skutki kapitalizmu.
i LOKALNE (inne zmiany np. w Polsce)
2.
SOCJOLOGICZNO-STRUKTURALNY
K. Krzeczkowski
5 kryteriów postępu społecznego:
def: PS jest to działalność polegająca na badaniu zmian w
1. Bezpieczeństwo zbiorowe (ubezpieczenia społ). Im większe strukturze społ. Nawiązuje do socjologii, jednak różni się tym, bezpieczeństwo tym bardziej możemy mówić o postępie.
żeby poszukiwać zmiany sposobów struktury społ. PS
2. Dobrobyt społeczny (im lepiej w życiu ekonom. tym większy postęp) wywołuje celowe zmiany w strukturze społecznej. Warstwy
3. Podmiotowość społeczna = wolność
społeczne musza być podobne, należy niwelować różnice
4. Sprawiedliwość społeczna
między klasami posł. – punkty za pochodzenie, zasiłki dla
5. Kryterium ładu współżycia zbiorowego (większa otwartość jednostki bezrobotnych etc
na sprawy związane ze społeczeństwem i odwrotnie np. chrześcijanie 3.
SPOŁECZNO –EKONOMICZNY
akceptują grupy niewierzących i odwrotnie) – wzajemna otwartość Kazimierz Secomski, Edward Strzelecki
związek PS ze stanem gospodarki. PS jest kosztowna i trzeba
mieć pieniądze na jej realizację. PS i Pol. Gospodarcza mają
wspólne cele.
SOLIDARNOŚĆ SPOŁECZNA / DOBRO WSPÓLNE
UWARUNKOWANIA POLITYKI SPOŁECZNEJ
nie jest obecna we wszystkich doktrynach
Wynik realizacji celów PS zależy od sposobu doboru środków realizacji, RÓWNOŚĆ SPOŁECZNA
od determinacji i oceny rzeczywistości
taki stan stosunków społecznych, w którym nie istnieje podział na uprzywilejowanych i dyskryminowanych
UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE
1.
Równość miar (np. takie samo prawo) – formalna –
Wewnętrzne
Zewnętrzne
minimalna /liberalizm/
2.
Równość szans (brak różnic rażących, obiektywnie
1.
Ustrojowo – polityczne 1. Związane z procesem globalizacji nieuzasadnionych i społecznie nieakceptowanych); wszyscy
2.
Materialne
2. Związane z przynależn. do ugrupowań
powinni mieć równe szanse – najbardziej pośrednia
3.
Zw. z czynnikiem ludzkim
3.
Równość sytuacji /socjaliści/ wszyscy mają mieć równą
- o charakt. demograficznym
sytuację– równość maksymalna – nie możliwa do realizacji
- o charakt. społecznym
4.
Wynikające z zastanego modelu
SPRAWIEDLIWOŚC SPOŁECZNA – ZASADA KONSTYTUCYJNA
społ. – politycznego
PROF. Józef Hrynkiewicz
INSTRUMENTY POLITYKI SPOŁECZNEJ
4 kryteria przy których można mówić o sprawiedliwości społ.:
1.
Odstępstwa od stanu równości musza iść w kierunku korzyści
1.
Instrumenty ekonomiczne
dla słabszych (np. system podatkowy progresywny jest
2.
Instrumenty prawne
sprawiedliwy – zamożni płacą więcej)
3.
Instrumenty informacyjne
2.
Powinno się tworzyć warunki otwarcie dla wszystkich.
4.
Instrumenty kadrowe
Niesprawiedliwość – popieranie swoich, kliki etc
5.
Instrumenty kształtowania przestrzeni
3.
Stworzenie możliwości poszczególnym jednostkom realizacji
swoich dążeń i planów
ŚRODKI DZIAŁANIA PS:
4.
Podnoszeniu poziomu minimum gwarantowanego wszystkim.
1. Podmioty PS (pierwotne – niezinstytucjonalizowane; wtórne –
Z efektów wzrostu gospodarczego powinni korzystać wszyscy.
zinstytucjonalizowane oraz podmioty mediacyjne)
2. Infrastruktura
BEZPIECZEŃSTWO SOCJALNE – najmniej ideologiczna wartość, która 3. Ustawodawstwo społeczne
ma największe znaczenie praktyczne
4. Społeczne Fundusze Spożycia
5. Kadry
Def: Stan wolonośc od zagrożeń, których skutkiem jest brak lub niedostatek środków utrzymania.
Ad. 1 Podmioty wtórne (Julian Auleytner)
1. Organizacje międzynarodowe skali globalnej (np. Międz.
Stan wolny od ryzyk socjalnych
Organizacja Pracy, OZN ds. Wyżywienia i Rolnictwa FAO, UNESCO) ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE (prof. Jerzy Piotrowski)
2. Organizacje skali regionalnej (UE, Parlament Europejski, Rada UE, Komisja Europejska, Komitet Ekonomino – Społ. UE; Europejski Fundusz Def: Zabezpieczenie społ. są to środki i działania za pomocą, których Socjalny)
społ. Stara się zabezpieczyć swoich obywateli przed nieuzasadnionym 3. Podmioty krajowe: publiczne (ustawodawcze – Sejm, Senat, przez nich niedostatkiem, przed groźbą niezaspokojenia
Komisje; wykonawcze – Prezydent, Rząd, Komitet, Ministerstwa;
podstawowych, społecznie uznanych potrzeb.
sądownicze – sądy, Trybunał Konstytucyjny, kontrolne – NIK, PIP, Rzecznik Praw Obywatelskich) i pozarządowe
Działy zabezpieczenia społecznego
1. Ubezpieczenia społeczne /charakter obowiązkowy trójstronny/
Ad.4 SPOŁECZNE FUNDUSZE SPOŻYCIA
2. Ubezpieczenia majątkowe i osobowe /komercyjne – dobrowolne/
1. Fundusze Spożycia Ogólnego [FSO] – w większości budżetowe
3. Pomoc społeczna /powołana dla zaspokajania potrzeb tych grup 2. Fundusze Spożycia Społecznego [FSS] – celowe pozabudżetowe
społ., które nie mają źródła stałego dochodu, oprócz pomocy
materialnej również usługi opiekuńcze/
FUS – 124 mld dochodu w 2006 (składki)
4. Służba zdrowia /działalność o charakterze niekomercyjnym, w Polsce NFZ – 35 mld dochodu w 2006 (składki)
do 1991 finansowana z budżetu państwa, potem ubezpieczenia
FSUSR Fundusz Składkowy Ubezpieczeń Społecznych Rolników zdrowotne- podatek liniowy/
FP – Fundusz Pracy
5. Rehabilitacja osób niepełnosprawnych /zdrowotna, zawodowa, NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospo. Wodnej społeczna/
- opłaty za korzystanie ze środowiska naturalnego
6. Świadczenia związane z bezrobociem /od 1990 system urzędów
- kary za zanieczyszczanie
pracy – świadczenia pasywne (zasiłki) i aktywne (szkolenia etc)/
PFRON
7. Uzupełniające świadczenia społeczne / np. działalność zakładowa –
KFM Krajowy Fundusz Mieszkaniowy
fundusze socjalne, III sektor/
FRD Fundusz Rezerwy demograficznej
FRKF Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej
FGŚP
MODEL RUDYMENTARNY (ELEMENTARNY)
kraje śródziemnomorskie – łączy 3 elemnty Titmusa
Wg R. Titmus (1975) – zmodyfikowany przez
podstawowa zasada - subsydiarności – wszelkie problemy
Esping-Andersen
powinny być rozwiązywane na jak najwyższym poziomie.
1.
MARGINALNY (liberalny) - (USA, WLK. BRYT., KANADA..)
MODEL KONFUCJAŃSKI (WSCHODNIO-AZJATYCKI)
- potrzeby zaspokajane przez rynek prywatny i rodzinę,
Bezpieczeństwo socjalne opiera się przede wszystkim na
państwo ingeruje w ostateczności
rodzinie, wspólnocie i zakładzie pracy.
- selektywna, świadczenia fakultatywne, pomoc społ. dla tych którzy sobie nie radzą i działalność charytatywna organizacji MODEL PAŃSTWOWO-KOLEKTYWISTYCZNY
pozarządowych.
(socjalizm)
„Obywatelu poradź sobie sam”
najbardziej zbliżony do modelu motywacyjnego
2.
MOTYWACYJNY (konserwatywno-korporacyjny)
(ubezpieczenia społeczne)
– NIEMCY, AUSTRIA, FRANCJA – model pośredni
- kryterium stażu pracy, zasług i wydajności programy
- powszechne zatrudnienie
socjalne muszą jak najmniej zakłócać mechanizmy
- dopłaty / subsydia
funkcjonowania gospodarki. Państwo motywuje obywatelki
- pomoc społeczna
do aktywności, podjęcia pracy.
- Ubezpieczenia obowiązkowe i powszechne (obejmują
wszystkich obywateli i wszystkie zdarzenia losowe).
„Jak się starasz to Państwo ci dodatkowo pomoże”
3.
INSTYTUCJONALNO-REDYSTRYBUCYJNY
(socjaldemokratyczny) - SKANDYNAWIA
- polityka społeczna jako integralna instytucja danego
społeczeństwa, gwarantującą powszechny dostęp do
świadczeń i usług, opierając się przede wszystkim na
kryterium potrzeb
- Szeroka redystrybucja i upaństwowienie środków produkcji,
system zaopatrzeniowy
„Wszystko dla wszystkich”
Wg. Furnis / Tilton
1. PAŃSTWO POZYTYWNE
Państwo które interweniuje w gospodarkę żeby uchronić
właścicieli przedsiębiorstw (kapitalistów). Głównie
ubezpieczenia społeczne.
2. PAŃSTWO BEZPIECZEŃSTWA SOCJALNEGO
Państwo ingeruje w gospodarkę żeby zapewnić minimalne
wynagrodzenie wszystkim obywatelom – odpowiada
modelowi nr 3 Titmusa
3. PAŃSTWO DOBROBYTU SPOŁECZNEGO
Państwo ingeruje w gospodarkę żeby wyrównać warunki
życiowe obywateli
Wg profesora Księżopolskiego
MODEL HYBRYDALNY (paternalistyczno-rynkowa hybryda)
Obecnie funkcjonuje w Polsce. Jest połączeniem kilku modeli.
np. model marginalny w bdownictwie
Wg prof. Tadeusza Szumlicza
KRYTERIUM – GŁÓWNY OBSZAR ZAINTERESOWANIA PS
1. MODEL INTERWENCJI SPOŁECZNEJ (NP. USA)
koncentruje się na LUCE SPOŁ. (niedoborze). PS działa w
sposób interwencyjny, usuwa szkody
2. MODEL ANTYCYPACJI SPOŁECZNEJ (np. Niemcy)
RYZYKO SPOŁECZNE – przewiduje się że coś może nastąpić;
bezp.. społeczne
3. MODEL DYSTRYBUCJI SPOŁECZNEJ
KONSUMPCJA SPOŁECZNA – głównym zadaniem PS jest
kształtowanie dostępu do konsumpcji dóbr i usług
4. MODEL INTEGRACJI SPOŁECZNEJ (NP. SZWECJA)
STRUKTURA SPOŁECZNA – PS świadomie utrwala czynniki
integrujące społeczeństwo. Łagodzi różnice między ludźmi.