ROZDZIAŁ JEDENASTY
Ustawianie i korzystanie z okna użytkownika
11.1: Podstawy
Window-Eyes posiada 76 okien użytkownika, które można podzielić na dwa rodzaje: 50
właściwych okien użytkownika (od 0 do 49) oraz 26 okien hiperaktywnych (od A do Z).
Zaczęliśmy omawiać ten temat w Rozdziale 3.2, między innymi wyjaśniając, jak odczytywać
okna użytkownika za pomocą gorących klawiszy. W tym rozdziale zajmiemy się
definiowaniem i korzystaniem z okien użytkownika.
Jak już wspominaliśmy w Rozdziale 3, okna użytkownika można indywidualnie definiować w
odniesieniu do okna aktywnego. Np. okno przypisane dla pełnego okna aktywnego będzie
miało identyczne współrzędne. W momencie przesuwania lub zmiany rozmiaru okna
aktywnego, okno użytkownika dostosowuje się do danych zmian.
Wprowadziliśmy również pojęcie bieżącego okna użytkownika. Nie jest to typ okna, lecz
raczej możliwość wyboru spomiędzy pięćdziesięciu dostępnych okien użytkownika, które
służą jako granice (od górnej lewej krawędzi do dolnej prawej krawędzi) dla gorących
klawiszy Window-Eyes oraz akcji. Np. jeśli okno numer 9 jest bieżącym oknem użytkownika,
gorący klawisz "Czytaj Bieżące Zdanie" umożliwi odczytanie tylko tego tekstu, który
znajdzie się w granicach okna numer 9. Bieżące okno użytkownika nie ogranicza jedynie
dwudziestu klawiszy "Czytaj Okno".

11.2: Jak to działa
Ustawianie i dostosowywanie okien użytkownika wykonuje się za pomocą gorących
klawiszy, które domyślnie są przypisane kombinacjom od INSERT-F3 do INSERT-F7.
Window-Eyes wymaga dwu typów informacji dla każdej z czterech współrzędnych okna
użytkownika. Np. dla lewej krawędzi należy podać zarówno wartość liczbową ustawienia, jak
też czy ta wartość odnosi się do lewej czy prawej krawędzi okna aktywnego.


11.3: Wybór i dostosowywanie bieżącego okna użytkownika
W momencie wciśnięcia gorącego klawisza "Wybierz Okno Użytkownika" (INSERT-F3)
będziemy musieli wybrać jedno z pięćdziesięciu okien użytkownika (od 0 do 49), które
będzie od tego momentu bieżącym oknem użytkownika. Ustawienie to zmieni się dopiero po
załadowaniu nowego pliku konfiguracyjnego. Wciśnięcie kombinacji INSERT-F4 pozwala
na ustawienie współrzędnych okna, które są zapisywane jako pliki konfiguracyjne w menu
plik. Jeśli chcielibyśmy ustawić inne okno, trzeba najpierw wybrać je jako bieżące okno
użytkownika za pomocą wspomnianego wyżej gorącego klawisza.
W momencie ustawiania współrzędnych pojawi się pole dialogowe, w którym należy podać
wartości dla lewej, górnej, prawej i dolnej krawędzi bieżącego okna użytkownika. Window-
Eyes podaje numer tego okna oraz jego status: "Mówiące", "Zmienne", "Neutralne" czy
też "Wyłączone" (Silent). Następnie podaje "L =Lewa: x", gdzie "x" to bieżące ustawienie
dla lewej kolumny. Kursor znajduje się teraz przy prawej krawędzi pola, na prawo od cyfry
właśnie ustawianej. Możemy potwierdzić bieżące ustawienie za pomocą klawisza TAB, lub
też możemy wpisać wartość od 0 do maksymalnej rozdzielczości naszej karty graficznej i
dopiero wtedy wcisnąć TAB.
Następnym obiektem w polu dialogowym jest przycisk opcji. Window-Eyes podaje, że
zaznaczona jest opcja "Przesunięcie od Lewej", co oznacza, że współrzędne będą obliczane
od przeciwległej krawędzi okna aktywnego. W następnym polu wpisujemy wartość
ustawienia dla górnej krawędzi okna użytkownika (wartość od 0 do maksymalnej
rozdzielczości naszej karty graficznej). Następna para przycisków opcji pozwala nam wybrać,
czy chcemy, aby wpisana wartość była obliczana od górnej krawędzi czy też dolnej krawędzi
okna aktywnego. W taki sam sposób ustawiamy pozostałe dwie współrzędne. Zwróćmy
uwagę na to, że możemy użyć pola dialogowego " Definicja Standardowego Okna
Użytkownika", aby dostosować Window-Eyes do pracy z wykorzystaniem kolorów w
danym programie użytkowym. Omawiamy to zagadnienie szerzej w rozdziale 12.

11.4: Wykorzystywanie wskaźnika myszy do ustawiania współrzędnych okna
Window-Eyes oferuje alternatywną, a zarazem prostszą metodę ustawienia współrzędnych
okna, tzn. za pomocą wskaźnika myszy. Ze względu na to, że wszystkie okna użytkownika
mają kształt prostokątów, ich granice są zawsze zdefiniowane jako "górna lewa" oraz "dolna
prawa". Wystarczy znać tylko te dwie współrzędne , aby zdefiniować logicznie pozostałe
dwie, przy czym łatwo można znaleźć górny lewy róg oraz dolny prawy róg okna bez
znajomości dokładnych współrzędnych. Np. górna krawędź to pierwszy wiersz tekstu
powyżej lub poniżej linii statusu, lub pasek menu. Takie charakterystyczne punkty na ekranie
łatwo ustalimy za pomocą wskaźnika myszy. Zatem, kiedy znajdziemy miejsce, które będzie
można wykorzystać jako granica okna użytkownika, po prostu wciskamy INSERT-F5, aby
ustawić górną lewą granicę, lub INSERT-F6 dla granicy dolnej prawej. Window-Eyes sam
wprowadza wartości współrzędnych oraz dostosowuje te wartości do początku lub końca
bieżącego uchwytu.
W niektórych programach, takich jak programy edytujące dźwięk, uchwyt może stanowić
cały wiersz, a my wolelibyśmy, aby okno użytkownika nie zawierało części takiego wiersza.
W tym celu używamy granic uchwytu z wyłączoną opcją myszy w menu głównym. Takie
ustawienie jest ustawieniem globalnym, przechowywanym jako WINEYES.INI.

11.5: Przesunięcie
Kiedy powinniśmy używać przeciwnych pozycji dla opcji przesunięcia przy ustawianiu okna?
Ogólnie rzecz biorąc, prawdopodobnie będziemy używać minimum jednej z przeciwnych
pozycji dla większości okien. Czasem jednak możemy nie chcieć, aby dana współrzędna
stanowiła przesunięcie (offset) od odpowiadającej jej krawędzi.
Spójrzmy na przykład. Załóżmy, że w danym edytorze tekstu numery strony i wiersza
wyświetlone są u dołu okna aktywnego. Chcemy zdefiniować gorący klawisz, który będzie
odczytywał te informacje. Wybieramy zatem Okno 5, ustawiamy wskaźnik myszy na słowie
ęStrona" i wciskamy INSERT-F5. Następnie ustawiamy wskaźnik na numerze wiersza i
wciskamy INSERT-F6. Za pomocą kombinacji ALT-5 odsłuchujemy dane w Oknie 5. Jeśli
spojrzymy na ustawienia tego okna, zobaczymy prawdopodobnie takie dane:
Lewa = 498
Zaznaczone "Przesunięcie od lewej"
Górna = 467
Zaznaczone "Przesunięcie od górnej"
Prawa = 64
Zaznaczone "Przesunięcie od prawej"
Dolna = 8
Zaznaczone "Przesunięcie od dolnej"
Może wydawać się dziwne, że górna krawędź ma wartość 467, a dolna = 8, ale należy
pamiętać, że jest to odległość liczona od krawędzi i nie oznacza pozycji globalnej.
Co się stanie, gdy zdecydujemy zmienić rozmiar lub zmaksymalizować okno aktywne? Taka
zmiana wpływa na pozycję linii statusu
może teraz znajdować się o wiele bliżej górnej
krawędzi. Może będzie trzeba zmienić wartość ustawienia górnej krawędzi okna użytkownika
na, powiedzmy, 300 pikseli od górnej krawędzi okna aktywnego. Czy za każdym razem
musimy dostosowywać współrzędne okna użytkownika po zmianie rozmiaru okna
aktywnego? Nie
wystarczy użyć opcji "Przesunięcie od dołu" dla górnej krawędzi okna 5.
Ustawiamy w ten sposób współrzędną górnej krawędzi okna użytkownika w odniesieniu do
krawędzi dolnej okna aktywnego, co da nam możliwość odczytania linii statusu, bez
odsłuchiwania zbędnych danych znajdujących się w sąsiedztwie. W omawianym przykładzie
będzie to wartość ok. 50 pikseli.
Oprócz odczytywania współrzędnych za pomocą wskaźnika myszy, Window-Eyes ma
możliwość odczytywania kierunku przesunięcia. W tym celu należy wcisnąć INSERT-F5 lub
INSERT-F6 dwukrotnie bez przerwy, a Window-Eyes w tym momencie ogłosi albo "Górny
lewy", albo "Dolny prawy", a następnie ustawi przesunięcia poprawnie od najbliższej granicy
okna i powie: "Auto offsets". Funkcja automatycznego przesunięcia może nie zawsze być
poprawna, gdyż najbliższa granica okna czasem nie jest tą granicą, która się nie zmienia przy
zmianie rozmiaru okna. Jednak z reguły ta funkcja jest bardzo przydatna. Jeśli złe
przesunięcie zostanie wybrane, używamy INSERT-F4, by wybrać inne ustawienie, a
następnie INSERT-F5 oraz INSERT-F6, by wybrać inne współrzędne okna.

11.6: Logika okna
Pomimo swoich możliwości, komputer nie może przeciwstawić się logice. Za każdym razem,
gdy będziemy usiłowali ustawić współrzędne w sposób nielogiczny (np. ustawimy okno
poprawnie a następnie zmienimy jego rozmiar i spróbujemy umieścić górną krawędź poniżej
dolnej itp.), a potem będziemy chcieli odczytać tak ustawione okno, Window-Eyes nie
odczyta żadnych danych.

11.7: Ograniczanie czytania do okna użytkownika
Wyobraźmy sobie, że chcemy odczytać tekst zapisany w dwóch kolumnach. Kiedy
odczytujemy wiersz, słyszymy tekst znajdujący się w obu kolumnach, co sprawia, że ten tekst
jest całkowicie niezrozumiały. W takim momencie, za pomocą okna użytkownika, Window-
Eyes może ograniczyć odczytanie tekstu tylko do jednej kolumny. Kiedy wciśniemy gorący
klawisz, aby odczytać ustawione okno, usłyszymy część dokumentu w pierwszej kolumnie,
która wyświetlona jest na ekranie. Jeśli teraz ustawimy to okno użytkownika jako bieżące
okno użytkownika, a następnie przesuniemy się strzałką w dół po dokumencie, Window-Eyes
odczyta tylko tę część wiersza, która znajduje się w obrębie okna użytkownika.
Jeśli kursor znajduje się poza obrębem bieżącego okna użytkownika, gorące klawisze
Window-Eyes będą odczytywać tekst, bez względu na ustawione granice bieżącego okna
użytkownika. Jeśli w menu akcji ustawiliśmy strzałki w górę i w dół tak, by odczytywały
bieżącą linię, a teraz będziemy używać tych strzałek do przesuwania kursora powyżej lub
poniżej granic bieżącego okna użytkownika, wiersze poza tymi granicami będą
udźwiękowione. Jednak jeśli w tych samych warunkach bieżące okno użytkownika
rozmiarem odpowiada oknu aktywnemu, tylko tekst znajdujący się w tym oknie będzie
udźwiękowiony.

11.8: Status okna użytkownika
W większości przypadków nie będziemy chcieli odczytywać wszystkiego, co dany program
użytkowy wyświetla na ekranie. Przykładowo, pola edycji, pola dialogowe czy menu
zawierają o wiele za dużo informacji, i to niekoniecznie zapisanej w uporządkowany sposób,
by odsłuchiwać wszystkiego po kolei.
Jednak istnieją programy, gdzie taka możliwość jest przydatna, np. internetowe programy
komunikacyjne.
Sposób odczytu ustalamy w polu dialogowym definicji okna użytkownika, gdzie dostajemy
się za pomocą klawiszy INSERT-F7. Pole to będzie omawiane szerzej w Rozdziale 12.5.

Okno "mówiące"
Takie okno daje nam możliwość odczytania wszystkiego, co jest wyświetlone na ekranie.
Szczególnie jest to przydatne w programach komunikacyjnych, gdzie chcemy odczytać
wszystkie informacje przesyłane, na przykład, przez nasz serwer. Gdy na przykład w oknie
programu komunikacyjnego serwer wyświetli menu, w domyślnym ustawieniu Window-Eyes
nie odczyta tego; należy wcisnąć odpowiedni gorący klawisz, aby usłyszeć to menu. Prościej
jest jednak ustawić okno użytkownika, które będzie odpowiadać obszarowi okna aktywnego,
oraz polecić Window-Eyes, aby odczytał wszystkie informacje, które pojawią się w tym
oknie. Oczywiście, jeśli to okno nie obejmuje całego ekranu, tylko tekst zawarty w oknie
będzie automatycznie udźwiękowiony.
Jeśli nie wiemy, w której części ekranu zostaną wyświetlone potrzebne nam informacje,
można rozważyć użycie gorącego klawisza "Przełącznik wszystkie mówiące" - tzn.
kombinacja klawiszy INSERT-A. Skoro jest to przełącznik, ma dwa ustawienia: "włączony" i
"wyłączony". Opcja "wyłączony" nie wpływa na pracę Window-Eyes. Jeśli wybrana jest
opcja "włączony", wszelki tekst lub informacje, które będą pojawiać się na ekranie, będą
automatycznie odczytywane, bez względu na miejsce, w którym te informacje się pojawią.
Jeśli jednak chcemy odczytać tekst, który pojawia się w konkretnym miejscu na ekranie,
lepiej będzie ustawić w takim miejscu mówiące okno użytkownika, niż stosować wyżej
wspomniany gorący klawisz.
Można ustawić dowolną liczbę okien mówiących. Jeśli okna nałożą się, nie będzie miało to
wpływu na jakość odczytu
dany tekst odczytany zostanie tylko raz, tak, jak się pojawia na
ekranie. W takich przypadkach nie ma również znaczenia, które z okien jest bieżącym oknem
użytkownika, lub też w jak są ustawione granice okien użytkownika.
Klawisz CONTROL wstrzymuje odczyt tekstu. Z kolei, kiedy tekst się skończy, Window-
Eyes wydaje krótki, ostrzegawczy dźwięk, i wtedy użycie klawisza CONTROL wznawia
odczytywanie.
Niektóre programy użytkowe czy też komunikacyjne wypisują tekst w polach edycji. Można
wtedy w menu ogólnym wybrać opcję "Dopuść mówiące okna w polu edycji", która
pozwala na odsłuchanie takiego tekstu. Opcja ta nie wpływa na tekst, który sami wpisujemy
w pola edycji.

Okno ciche
Kiedy okno ustawione jest na "wyłączone", tekst znajdujący się w granicach takiego okna nie
będzie udźwiękowiony. Jednak nie jest to aż tak proste
okna działają według zasady
priorytetu: im niższy numer okna, tym wyższy priorytet, co oznacza, że status takiego okna
będzie dominował nad statusem okna o wyższym numerze. Dlatego też, jeśli nie chcemy
odsłuchiwać danego tekstu, numer okna wyłączonego, jaki ustawimy, musi mieć niższy
numer od okna "czytaj".
Przykładowo, chcemy, żeby cały tekst, oprócz górnego wiersza, był odczytywany
automatycznie. Ustawiamy współrzędne Okna 1 w następujący sposób: lewa = 0, górna = 0,
prawa = 0, dolna = 50, nie zaznaczając przesunięcia od góry. Ustawiamy Okno 1 na
"wyłączone". Ustawiamy Okno 2 na pełne okno aktywne, a jego status na "czytaj". Wszystkie
inne okna ustawiamy na "neutralne". W ten sposób tekst znajdujący się w górnym wierszu
okna aktywnego nie będzie odczytywany.

Okno neutralne
Okno ustawione na neutralne ani nie ogranicza, ani nie pozwala na odczyt tekstu
zapisywanego na ekranie.
Warto też zauważyć, że wszystkie gorące klawisze działają niezależnie od statusu okna
użytkownika.

Okno zmienne
W tym momencie nie będziemy omawiać okien zmiennych, gdyż będą one opisane w
rozdziale 14. Tu wystarczy tylko nadmienić, że współrzędne okna zmiennego zmieniają się
automatycznie, w zależności od pozycji kursora, czy też paska podświetlenia.

11.9: Uzyskiwanie raportu odnośnie statusu okna użytkownika
Wciskając gorący klawisz "Współrzędne Okna Użytkownika" (domyślnie nie
zdefiniowany) uzyskujemy następujące dane: numer bieżącego okna użytkownika, jego
status (tzn. neutralne, zmienne itp.), oraz współrzędne okna. W taki sam sposób uzyskujemy
dane na temat okien hiperaktywnych, ale będziemy to zagadnienie szerzej omawiać w
rozdziale 13.


11.10: Czytanie okien użytkownika
Istnieje kilka sposobów odczytania okna użytkownika. Najprostszą i najbardziej bezpośrednią
metodą jest użycie gorącego klawisza.
Pierwsze dwadzieścia okien użytkownika (od 0 do 19) ma swoje gorące klawisze. Dla okien
od 0 do 9, są to kombinacje od ALT-0 do ALT-9; dla okien od 10 do 19, domyślnie nie są
zdefiniowane.
Każde okno użytkownika lub okno hiperaktywne może być odczytane za pomocą gorącego
klawisza "Czytaj Dowolne Okno" (domyślnie nie zdefiniowany), po wciśnięciu którego
należy wpisać cyfrę (od 0 do 49) lub literę (od A do Z).
Czasem chcielibyśmy odczytać bieżące okno użytkownika bez zastanawiania się, które okno
jest bieżące, lub jaki jest jego gorący klawisz. W takich sytuacjach Window-Eyes oferuje
gorący klawisz "Czytaj Aktywne Okno Użytkownika" (domyślnie nie zdefiniowany).
Taka funkcja jest bardzo użyteczna np. w momencie, gdy pracujemy z tekstem zapisanym w
kolumnach i po prostu chcemy odczytać okno, w którym się właśnie znajdujemy.

11.11: Pokaż kontur okna użytkownika
Ta funkcja adresowana jest do użytkowników mogących posługiwać się wzrokiem, aby
ułatwić im kontrolowanie granic okien użytkownika w momencie ich ustawiania.
Opcja ta znajduje się w menu globalnym, jednak nie jest zapisywana w pliku
konfiguracyjnym - przy każdym załadowaniu Window-Eyes jest wyłączana. Po jej
włączeniu, Window-Eyes przedstawi obszar okna użytkownika lub okna aktywnego na
ekranie jako negatyw, za każdym razem, jak takie okno będziemy odczytywać. Jeśli będziemy
dane okno odczytywać po raz drugi, zostanie ono znów przestawione (lub ustawione
normalnie) na ekranie.
Może się zdarzyć, że przy takiej procedurze ekran będzie wymagał przerysowania. Można to
zrobić za pomocą gorącego klawisza przerysowania (INSERT-\) lub też najpierw
minimalizując (ALT-SPACJA, potem N) a następnie maksymalizując program użytkowy
(ALT-SPACE, potem X).