Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 4/2010

POCZUCIE KOHERENCJI A ZACHOWANIA ZDROWOTNE OSÓB

KWALIFIKOWANYCH DO ZABIEGU KARDIOCHIRURGICZNEGO

Sense of coherence versus health behaviour of people qualified for cardiosurgical operation

Krystyna Kurowska, Dominika Trzeciak, Mariola Głowacka, Danuta Ponczek Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2010; 4: 130-135

Adres do korespondencji:

dr n. med. Krystyna Kurowska, Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej, Collegium Medicum w Bydgoszczy, ul Techników 3, 85-801 Bydgoszcz, tel. [phone], e-mail: [e-mail] S t re s z c ze n i e

S u m m a r y

Wstęp: Poczucie koherencji jest złożoną strukturą poznawczą Introduction: Sense of coherence is a construct that wyjaśniającą związek zachowań zdrowotnych ze zdrowiem.

explains the connection of health behaviour with health. High Wysokie daje wiarę w sens życia, jego uporządkowanie, sense of coherence gives a faith in the meaning of life, its order, przewidywalność, co sprawia, że chce się być zdrowym i sprawnie predictability – which brings about willingness to be healthy funkcjonować. Celem badań było określenie poziomu poczucia and function proficiently. The aim of the research was to gauge koherencji oraz zachowań zdrowotnych u osób poddawanych the level of the sense of coherence and health behaviour of zabiegom kardiochirurgicznym.

the patients hospitalized due to cardiosurgical operation.

Materiał i metody: Przebadano 66 pacjentów Kliniki Material and methods: Sixty-six patients from Kardiochirurgii Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 w Bydgoszczy. Po -

Cardiosurgery Clinic of University Hospital number 1 in czucie koherencji oceniano za pomocą kwestionariusza SOC-29, Bydgoszcz were examined. Sense of coherence was evaluated a zachowania zdrowotne przy użyciu inwentarza zachowań by means of questionnaire SOC-29 and health behaviour zdrowotnych (IZZ).

measurement – Health Behaviour Inventory.

Wyniki: Badani nie różnili się między sobą poziomem Results: Examined patients did not differ from each other poczucia koherencji i zachowaniami zdrowotnymi, natomiast in sense of coherence and health behaviour, however they were byli znacznie zróżnicowani pod względem poziomu zaradności, significantly different as far as the level of resourcefulness, prawidłowych nawyków żywieniowych, zachowań pro fi lakty cz -

healthy eating habits, preventive behaviour and health nych i praktyk zdrowotnych.

practices are concerned.

Wnioski: Otrzymane wyniki mogą posłużyć jako materiał

Conclusions: Received results may serve as educational edukacyjny dla personelu medycznego w celu wprowadzenia material for medical personnel in order to initiate modification modyfikacji w stylu życia pacjentów, u których wystąpiły in patient’s life style who suffer from circulatory system dolegliwości układu krążenia, a także w celu odpowiedniego ailments. It may also be useful to appropriate preparation of przygotowania chorych do zabiegu kardiochirurgicznego, ze patients for cardiosurgical operation, especially the psychical szczególnym uwzględnieniem sfery psychicznej, gdyż odgrywa sphere because this sphere plays a significant role.

ona niezwykle istotną rolę.

Key words: sense of coherence, healthy behaviour, cardiac Słowa kluczowe: poczucie koherencji, zachowania surgery.

zdrowotne, kardiochirurgia.

Wstęp

lować stan zdrowia oraz ocenić stopień zagrożenia choro-Od kilku lat schorzenia związane z sercem oraz układem bami układu krążenia. Szybkie tempo życia utrudnia utrzy-krwionośnym należą do najczęściej występujących. Zacho-manie zachowań prozdrowotnych, które mają szczególny wania prozdrowotne, szczególnie dotyczące aktywności wpływ na utrzymanie zdrowia, a w chorobach serca warun-fizycznej, prawidłowych nawyków żywieniowych i regular-kują powrót do optymalnego zdrowia. Aaron Antonovsky nego korzystania z usług medycznych, pozwalają kontro-

(1995), twórca koncepcji poczucia koherencji ( sense of cohe-130

Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 4/2010

rence – SOC), uznaje, że komponent ten wpływa na zdrowotnych (prawidłowych nawyków żywieniowych,

wie somatyczne i psychiczne. Ludzie o silnym SOC wybie-zachowań profilaktycznych, praktyk zdrowotnych rają odpowiednią strategię, najbardziej w ich odczuciu ade-i pozytywnego nastawienia psychicznego); ankieta kon-kwatną do zaistniałego problemu. Osoby mające wysoki strukcji własnej odnosi się głównie do danych socjo-pozom SOC potrafią funkcjonować w sposób adaptacyjny, demograficznych i rodzaju przeprowadzanego zabie-zachowując wysoki poziom zachowań prozdrowotnych.

gu. Do opisu zmiennych wykorzystano statystyki Choroby układu krążenia powodują w życiu człowieka wie-opisowe (średnia arytmetyczna, minimum, maksimum, le różnych problemów przystosowawczych, a utrzymanie odchylenie standardowe) oraz rozkłady zmiennych.

zachowań prozdrowotnych, które są wyznacznikiem powro-Badanie związków przeprowadzono za pomocą

tu do optymalnego stanu zdrowia, stwarza tej grupie cho-współczynnika korelacji liniowej Pearsona. Za istotne rych wiele trudności. Rozpoznanie owych zachowań zdro-statystycznie przyjęto wartości testu spełniające waru-wotnych, a także ewentualna ich modyfikacja mogłyby nek, że p < 0,05. Analizy wykonano przy użyciu pakie-służyć poprawie stanu zdrowia. Celem badań było okre-tu statystycznego STATISTIKA 6.0.

ślenie poziomu poczucia koherencji oraz zachowań zdrowotnych u pacjentów hospitalizowanych z powodu zabiegu kardiochirurgicznego.

Wyniki

Analiza danych pokazuje, że wśród badanych prze-ważali mężczyźni (77,27%). Średnia wieku responden-Materiał i metody

tów wynosiła 64 lata (38–80 lat), dominujący był wiek Zaprezentowane badania stanowią wycinek szer-72 lat. Większość miała wykształcenie średnie (48,48%), szego projektu analizy jakości życia osób ze schorze-wykształcenie zawodowe miało 22,73% badanych, niami układu krążenia. Badania przeprowadzono od a wyższe 21,21%. W związkach małżeńskich pozostawało września do października 2009 r. w grupie 66 pacjen-56,06% respondentów, owdowiali stanowili 25,76%, tów Kliniki Kardiochirurgii Szpitala Uniwersyteckiego w mieście mieszkało 48,49%, z rodziną 85%, potomstwo im. dr. Antoniego Jurasza w Bydgoszczy, za zgodą komi-posiadało 80,6%. Z pracy zawodowej utrzymywało się sji bioetycznej Collegium Medicum im. L. Rydygiera 33,33% badanych, z emerytury i z renty 62,12%. Najw Bydgoszczy (KB/398/2009). Do zabiegów, jakie częściej wykonywanym zabiegiem było wszczepianie zostały wykonane w podanym czasie, należą: wszcze-pomostów aortalno-wieńcowych (81,81%), po 7,58%

pienie pomostów wieńcowo-aortalnych, plastyka badanych miało wykonaną plastykę i wymianę zastawek.

i wymiana zastawek serca, a także zabiegi z powodu Najrzadziej wykonywaną procedurą była operacja tęt-tętniaków rozwarstwiających aorty. W przeprowadzo-niaka aorty wstępującej (3,03%). Najczęstszym trybem nych badaniach wykorzystano kwestionariusz do bada-hospitalizacji było przyjęcie planowe (69,7%), przyjęcia nia poczucia koherencji (SOC-29) skonstruowany przez nagłe stanowiły 30,3%. Choroba układu krążenia u bada-Aarona Antonovsky’ego, który służy do pomiaru indy-nych pacjentów trwała średnio 9,05 roku, przy odchyle-widualnego poczucia koherencji. Skala SOC składa się niu standardowym 8,79, co wskazuje, że przeciętna z 29 pytań pogrupowanych w podskale, odpowiadające długość trwania choroby układu krążenia pacjenta mie-trzem elementom poczucia koherencji: zrozumiałości, ściła się w przedziale 0,5–18 lat. Aż 65,52% chorych utrzy-zaradności i sensowności; inwentarz zachowań zdro-mywało, że rodzice cierpieli na schorzenia układu wotnych Juczyńskiego (IZZ) zawiera 24 pytania opi-krążenia. Wcześniejsze choroby u dziadków zgłaszało sujące różnego rodzaju zachowania związane ze zdro-20,69% ankietowanych, 90,91% z nich potwierdzało wiem. Ustala się zachowania sprzyjające zdrowiu oraz współistnienie innych chorób. Najliczniejszą grupę sta-stopień nasilenia czterech kategorii zachowań zdro-nowiły osoby ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętni-Tabela 1. Statystyki opisowe wskaźników poczucia koherencji (SOC) i jego składowych SOC

Średnia

Dominanta

Odchylenie

Rozstęp

Minimum

Maksimum

standardowe

SOC globalny

146,12

160

21,38

112

65

177

161

poczucie zrozumiałości

54,06

57

7,81

41

24

65

poczucie zaradności

51,27

54

7,95

42

22

64

poczucie sensowności

40,94

43

6,12

31

19

50

44

131

Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 4/2010

czym (47 osób), chorzy na cukrzycę (18 osób), pacjenci W tabeli 2. przedstawiono rozkład wyników uzyska-z dolegliwościami układu pokarmowego (14 osób), z cho-nych przez badanych w kwestionariuszu IZZ. Średnia robami naczyniowymi (12 osób) oraz 7 badanych potwier-wyniosła 82,79 na 120 możliwych do uzyskania punktów dzających chorobę nerek. U żadnego z badanych nie (59–109 pkt). Dominowały cztery wartości – 83, 87, 88

występowała choroba nowotworowa ani układu odde-i 93 pkt. Odchylenie standardowe wyniosło 11,06, zatem chowego.

przeciętny pacjent uzyskał liczbę punktów w przedziale W tabeli 1. przedstawiono rozkład wyników uzyska-71,73–93,85. Odchylenie to stanowiło 13,35% wartości nych przez badanych w kwestionariuszu orientacji życio-

średniej, co oznaczało, iż chorzy nie różnili się istotnie wej. Średnia wyniosła 146,12 pkt na 203 możliwe do uzy-statystycznie poziomem IZZ. Spośród czterech składo-skania (65–177 pkt). Dominowały dwie wartości – 160

wych inwentarza zachowań zdrowotnych najwyższy i 161 pkt. Odchylenie standardowe wyniosło 21,38, co poziom uzyskano w pozytywnym nastawieniu psychicz-oznaczało, że przeciętny pacjent uzyskał liczbę punktów nym – średnia 3,81. Następną składową były praktyki zawierającą się w przedziale 124,74–167,50. Odchylenie zdrowotne – średnia 3,43, zachowania profilaktyczne stanowiło 14,63% wartości średniej, co oznaczało, że cho-utrzymywały się na poziomie 3,40. Najniższy wynik zano-rzy nie różnili się istotnie statystycznie poziomem SOC.

towano natomiast w prawidłowych nawykach żywienio-Spośród trzech składowych kwestionariusza orientacji wych – średnia 3,16. Odchylenie standardowe przy pra-

życiowej, najwyższy poziom uzyskano w poczuciu zro-widłowych nawykach żywieniowych wyniosło 0,55, co zumiałości – średnia 54,06. Kolejna składowa to poczu-oznacza, że przeciętny pacjent uzyskał średnią w prze-cie zaradności – średnia 51,27. Najniższy wynik dotyczył

dziale 2,61–3,71 (2–4,5). Odchylenie to stanowiło 17,40%

poczucia sensowności – średnia 3,16. Odchylenie stan-wartości średniej, tzn. chorzy różnili się istotnie staty-dardowe przy poczuciu zrozumiałości wyniosło 7,81, co stycznie poziomem prawidłowych nawyków żywienio-oznaczało, że przeciętny pacjent uzyskał średnią w prze-wych. Odchylenie standardowe przy zachowaniach pro-dziale 46,25–61,87 (24–65). Odchylenie to stanowiło filaktycznych wyniosło 0,51, co oznaczało, że przeciętny 14,45% wartości średniej, co oznaczało, że chorzy nie pacjent uzyskał średnią w przedziale 2,89–3,91 (2–4,67).

różnili się istotnie statystycznie poziomem poczucia zro-Odchylenie stanowiło 15% wartości średniej, tzn. chorzy zumiałości. Odchylenie standardowe przy poczuciu zarad-różnili się od siebie poziomem zachowań profilaktycz-ności wyniosło 7,95, tzn. przeciętny pacjent uzyskał śred-nych. Odchylenie standardowe przy pozytywnych nasta-nią w przedziale 43,32–59,22 (22–64). Odchylenie to wieniach psychicznych wyniosło 0,35, co oznaczało, stanowiło 15,51% wartości średniej, chorzy różnili się że przeciętny pacjent uzyskał średnią w przedziale zatem istotnie statystycznie poziomem poczucia zarad-3,46–4,16 (3–4,67). Odchylenie to stanowiło 9,19% war-ności. Odchylenie standardowe przy poczuciu sensow-tości średniej, co oznaczało, iż chorzy nie różnili się istotności wyniosło 6,12, co oznaczało, że przeciętny pacjent nie statystycznie poziomem pozytywnych nastawień psy-uzyskał średnią w przedziale 34,82–47,06 (19–50). Odchy-chicznych. Odchylenie standardowe przy praktykach lenie to stanowiło 14,95% wartości średniej, czyli chorzy zdrowotnych wyniosło 0,65, co oznaczało, że przeciętny nie różnili się istotnie statystycznie poziomem poczucia pacjent uzyskał średnią w przedziale 2,78–4,08 (2,17–4,5).

sensowności. Podsumowując – badani różnili się pomię -

Odchylenie to stanowiło 18,95% wartości średniej, co dzy sobą poziomem poczucia zaradności, natomiast nie oznaczało, iż chorzy różnili się istotnie statystycznie stwierdzono zróżnicowania w poziomie poczucia kohe-poziomem praktyk zdrowotnych. Podsumowując – bada-rencji, sensowności i zrozumiałości. Może to znaczyć, że ni chorzy różnili się pomiędzy sobą prawidłowymi nawy-poddane badaniom osoby mają duży potencjał i są zdol-kami żywieniowymi, zachowaniami profilaktycznymi oraz ne do wpływania na podejmowane decyzje, praktyki, a co praktykami zdrowotnymi. Nie różnili się natomiast ogól-za tym idzie – do zwiększenia dbałości o swoje zdrowie.

nymi zachowaniami zdrowotnymi i prawidłowym nasta-Tabela 2. Statystyki opisowe wyników uzyskanych przez osoby badane w inwentarzu zachowań zdrowotnych (IZZ) IZZ

Średnia

Dominanta

Odchylenie

Rozstęp

Minimum

Maksimum

standardowe

zachowania zdrowotne

82,79

83 87

11,06

50

59

109

88 93

prawidłowe nawyki żywieniowe

3,16

2,83 3,17

0,55

2,5

2

4,5

3,67

zachowania profilaktyczne

3,40

3

0,51

2,67

2

4,67

pozytywne nastawienia psychiczne

3,81

3,83

0,35

1,67

3

4,67

praktyki zdrowotne

3,43

3,17

0,65

2,33

2,17

4,5

132

Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 4/2010

wieniem psychicznym. Uzyskane wyniki mogą świadczyć i praktykami zdrowotnymi ( r = 0,25). Im dłużej trwała o tym, iż w przypadku badanych jedną z głównych przy-choroba, tym wyższe wartości poszczególnych trzech czyn choroby są nieprawidłowe zachowania zdrowotne.

składowych. Pacjenci chorujący ok. 9 lat i dłużej wyka-W szczególności uwagę w tym badaniu należy zwrócić zywali znacznie wyższy poziom zachowań zdrowotnych na nawyki żywieniowe i zachowania profilaktyczne, w porównaniu z osobami, które chorowały krócej. Może które w znaczący sposób wpływają na wystąpienie to być związane z koniecznością przyjmowania leków, miażdżycy.

stosowania się do zaleceń lekarskich, częstszego pod-Przeprowadzono również analizę zmiennych socjo-dawania się badaniom diagnostycznym. Istnienie innych demograficznych lub związanych z jednostką chorobową chorób współistniejących nie miało wpływu na poziom mających pośredni wpływ na różnicowanie poziomu SOC i IZZ. Podsumowując – zmienne socjodemograficz-koherencji czy zachowań zdrowotnych. Nie uzyskano ne i zmienne związane z chorobą częściowo różnicują wyników istotnych statystycznie, które świadczyłyby istotnie statystycznie zarówno poziom zachowań zdro-o tym, iż płeć miała wpływ na poziom zachowań zdrowotnych, jak i poczucie koherencji u osób kwalifikowa-wotnych czy na poczucie koherencji. Zaobserwowano nych do zabiegu kardiochirurgicznego. Zmienne socjo-małe korelacje, które oznaczały słaby wpływ płci na demograficzne mogą tylko częściowo różnicować poziom zachowania zdrowotne ( r = 0,24), prawidłowe nawyki zachowań zdrowotnych, ponieważ tylko płeć, wiek oraz żywieniowe ( r = 0,23) oraz praktyki zdrowotne ( r = 0,28).

czas trwania choroby wywarły tutaj największy wpływ.

Można wywnioskować, że kobiety bardziej dbają o zacho-Może to świadczyć o tym, iż kobiety, starsze oraz długo wania zdrowotne oraz mają wyższy potencjał koheren-chorujące osoby, łatwiej jest przekonać do tego, aby cji. Miejsce zamieszkania nie było wyznacznikiem pozio-wprowadziły do swojego stylu życia pewne modyfikacje.

mu IZZ oraz SOC, a więc nie odgrywało znaczącej roli Określono związek między poziomem SOC i jego

w stosowaniu praktyk zdrowotnych. Odnotowano słabą składowymi a zachowaniami zdrowotnymi (tab. 3.).

korelację wpływu wieku na poczucie koherencji ( r = 0,25) W

powyższej tabeli przedstawiono zestawienie

i zachowań zdrowotnych ( r = 0,35). Wyróżniała się także współczynników korelacji liniowej Pearsona. Korelacje średnia korelacja pomiędzy wiekiem a praktykami zdrow poszczególnych składowych były korelacjami ujemny-wotnymi ( r = 0,43), co oznacza, że im człowiek starszy, mi o niewielkiej istotności statystycznej i wskazywały, tym wyższy poziom praktyk zdrowotnych. Ludzie starsi że im wyższe poczucie koherencji, tym niższe zachowa-wykazują wyższy potencjał odnośnie do stosowania prak-nia zdrowotne i na odwrót, tzn. im niższe poczucie kohe-tyk zdrowotnych i mają wyższy poziom koherencji.

rencji, tym wyższe zachowania zdrowotne. Uzyskane Wykształcenie oraz stan cywilny nie miały znaczenia wyniki mogą być spowodowane brakiem motywacji do w poziomie poczucia koherencji i zachowań zdrowotnych.

zmiany i dbałości o zdrowie. Powszechnie stosowane Biorąc pod uwagę źródło utrzymania, w czterech przy-praktyki zdrowotne mogą być skutkiem oddziaływania padkach zaznaczała się słaba korelacja. Im wyższe źródło panującej mody, a nie własnych przekonań.

utrzymania, tym wyższe zachowania zdrowotne ( r = 0,27) i niższe prawidłowe nawyki żywieniowe ( r = –0,23), zachowania profilaktyczne ( r = –0,28) i praktyki zdrowotne Omówienie wyników

( r = –0,33). W pozostałych przypadkach korelacja była nieistotna. Na podstawie uzyskanych wyników można W dzisiejszym nowoczesnym świecie coraz częściej stwierdzić, że emeryci, renciści ze stałym źródłem utrzy-słyszymy określenie „choroba cywilizacyjna”. To właśnie mania mają niższy poziom zachowań zdrowotnych nowoczesność oraz wygodnictwo doprowadzają do w porównaniu z osobami będącymi na utrzymaniu rodzi-występowania tych chorób, a przede wszystkim do poja-ny. Odnotowano słabą korelację pomiędzy czasem trwa-wiania się chorób układu krążenia. Miażdżyca, nadciś -

nia choroby a zachowaniami zdrowotnymi ( r = 0,22), pra-nienie tętnicze, a w konsekwencji niedokrwienie mięśnia widłowymi nawykami żywieniowymi ( r = 0,25) sercowego, zawał i ostra niewydolność krążenia skut-Tabela 3. Współczynniki korelacji pomiędzy poczuciem koherencji (SOC) a zachowaniami zdrowotnymi (IZZ) Korelacja Pearsona

SOC globalny

Poczucie zrozumiałości

Poczucie zaradności

Poczucie

sensowności

Zachowania zdrowotne

–0,30

–0,23

–0,36

–0,26

Prawidłowe nawyki żywieniowe

–0,28

–0,22

–0,32

–0,26

Zachowania profilaktyczne

–0,29

–0,21

–0,36

–0,24

Pozytywne nastawienia psychiczne

–0,29

–0,25

–0,35

–0,20

Praktyki zdrowotne

–0,23

–0,16

–0,27

–0,21

133

Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 4/2010

kujące koniecznością przeprowadzenia zabiegu kardio-również Rapacz badająca poczucie koherencji u osób chirurgicznego w celu polepszenia wydolności serca –

z zespołem stopy cukrzycowej. Autorka potwierdza, że w ten sposób rozwija się choroba, która stała się przed-pacjenci chorujący ponad 10 lat mają wyższy poziom miotem przeprowadzonych badań. Skupiono się na za -

koherencji. Jest to związane z tym, że mechanizmy cho-cho waniach zdrowotnych i poczuciu koherencji, jakie roby zostały szczegółowo poznane i chorzy potrafią przy-reprezentują osoby hospitalizowane w Szpitalu Uniwer-stosować się do życia w nowej sytuacji [7]. Cechą cha-sy teckim nr 1 w Bydgoszczy w Klinice Kardiochirurgii.

rakterystyczną aktualnie dokonujących się przemian W pierwszej kolejności przeanalizowano zależność pomię-

w dziedzinie zdrowia jest akcentowanie wagi indywidu-dzy zachowaniami zdrowotnymi a poczuciem koheren-alnych zachowań jako czynnika, od którego zależy utrzy-cji. Włodarczyk wykazał, iż poczucie koherencji wpływa manie zdrowia i jego wzmacnianie. W kwestionariuszu na poziom zachowań zdrowotnych. Jednocześnie wska-IZZ Juczyńskiego uzyskano średni wynik zachowań zdro-zał, iż największy wpływ na zachowania zdrowotne spo-wotnych 82,79 pkt. Nie wykazano różnic pomiędzy śród wszystkich komponentów koherencji ma poczucie pacjentami odnośnie do ogólnych wyników. Chorzy różnili sensowności, gdyż ma ono znaczenie emocjonalno-moty-się w niewielkim stopniu prawidłowymi nawykami żywie-wacyjne, a z kolei najsłabszy wpływ wywiera poczucie niowymi, zachowaniami profilaktycznymi oraz prakty-zaradności. Włodarczyk stwierdził także, że najbardziej kami zdrowotnymi. W przypadku poczucia koherencji różnicującą składową pośród zachowań zdrowotnych ogólny średni wynik w badanej grupie wyniósł 146,12 pkt.

są nawyki żywieniowe [1]. Z badań własnych wynika, iż Jest to wynik mieszczący się w granicach normy, jaką nie ma istotnych zależności pomiędzy zachowaniami podaje Antonovsky (130–160 pkt) [8]. Andruszkiewicz zdrowotnymi a poczuciem koherencji. Nie ma w litera-uzyskała odmienne wyniki – poziom poczucia koheren-turze przedmiotu publikacji, w których byłyby informa-cji był niższy od przyjętej normy [3]. Podsumowując –

cje na temat tych dwóch komponentów u osób kwalifi-uzyskane wyniki świadczą o tym, iż chorzy kwalifikowa-kowanych do zabiegu kardiochirurgicznego, dlatego nie ni do zabiegu kardiochirurgicznego są bardzo zróżnico-można porównać uzyskanych wyników z innymi autora-waną grupą, zarówno pod względem socjodemograficz-mi. Wykazano istnienie zmiennych demograficznych, któ-

nym, jak i uwzględniającym poczucie koherencji re mają wpływ na poziom zachowań zdrowotnych oraz i zachowania zdrowotne. Przedstawione wcześniej wyni-poczucie koherencji. Z badań wynika, że płeć ma na nie ki statystyczne i wnioski mogą posłużyć jako materiał

niewielki wpływ, lecz częściej wyższym poziomem tych w celach tworzenia i modyfikacji programów edukacyj-zmiennych cechują się kobiety. Do podobnych wniosków nych, w celu niesienia pomocy osobom chorym oraz doszła Ostrowska, która pisze, iż kobiety częściej są narażonym na wystąpienie choroby.

skłonne do podejmowania zachowań zdrowotnych niż mężczyźni [2]. W badaniach własnych nie wykazano wpływu wykształcenia na prowadzony styl życia.

Wnioski

Andruszkiewicz stwierdziła natomiast, że im wyższe wykształcenie, tym zachowania zdrowotne korzystniej-1. Osoby zakwalifikowane do zabiegu kardiochirurgicz-sze. Wiąże się to ze świadomością i wyższym poziomem nego różniły się poziomem poczucia zaradności, a także wiedzy u tych osób [3]. Podobne obserwacje poczyniono pod względem prawidłowych nawyków żywieniowych, odnośnie do miejsca zamieszkania. W grupie badawczej zachowań profilaktycznych oraz praktyk zdrowotnych.

dominowały osoby pochodzące ze wsi, jednak nie różniły Poziom SOC był przeciętny (146,12 pkt), badani dekla-się one istotnie statystycznie od osób pochodzących rowali antyzdrowotny styl życia.

z miasta. Z kolei Ostrowska i Gniazdowski uważają, że 2. Kobiety częściej miały prawidłowe nawyki żywienio-społeczeństwo miejskie jest bardziej zaangażowane we, zachowania zdrowotne i dbały o praktyki zdrow praktyki na rzecz zdrowia [4, 5]. Inną zmienną socjode -

wotne. Osoby po 63. roku życia wykazywały wyższy mo graficzną mającą wpływ na omawianą tematykę był

poziom zachowań zdrowotnych. Osoby ze stałym

wiek. W analizie badań własnych stwierdzono, że wiek źródłem dochodów (emeryci i renciści) wykazywały miał znaczenie. Im człowiek starszy, tym lepsze zacho-niższy poziom prawidłowych nawyków żywieniowych.

wania zdrowotne i poczucie koherencji. Szymon i Płotka, Osoby chorujące 9 lat lub dłużej wykazywały wyższy badając poziom poczucia koherencji u osób z zaburze-poziom zachowań zdrowotnych i prawidłowych nawy-niami nerwicowymi, doszły do wniosku, że wiek nie ma ków żywieniowych.

wpływu na poczucie koherencji [6]. Ważnym elementem, 3. Określenie poziomu SOC i prezentowanych zachowań który wpływał na oba badane komponenty, był czas trwa-zdrowotnych u osób z przewlekłą chorobą powinno nia choroby. Grupa badawcza składała się z osób, u któ-

posłużyć jako wykładnik w planowaniu opieki nad rych średni czas trwania choroby wynosił 9 lat. W bada-pacjentem na różnych jej etapach. Istnieje potrzeba niach potwierdzono, że osoby chorujące dłużej wykazują podjęcia działań ze strony zespołu terapeutycznego lepsze zachowania zdrowotne i mają wyższy poziom o charakterze edukacyjnym, dostosowanych do pozio-poczucia koherencji. Do podobnych wniosków doszła mu i sytuacji życiowej chorych.

134

Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 4/2010

Piśmiennictwo

1. Włodarczyk P. Poczucie koherencji a zachowania zdrowotne. Lider 1995; 6: 13-18.

2. Ostrowska A. Styl życia a zdrowie. IFiS PAN, Warszawa 1999.

3. Andruszkiewicz A, Ozmińska A. Zachowania zdrowotne kobiet po mastektomii. Ann Acad Med Siles 2005; 59: 4-7.

4. Gniazdowski A. Promocja zdrowia w miejscu pracy w Polsce. Promocja Zdrowia, Nauki Społeczne i Medycyna 1997; 10-11: 89-97.

5. Ostrowska A. Prozdrowotne style życia. Promocja Zdrowia, Nauki Społeczne i Medycyna 2001; 20: 7-24.

6.

Szymona K, Płotka A. Poczucie koherencji (SOC) a zmienne socjodemograficzne u pacjentów z zaburzeniami nerwicowymi. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin Polonia 2003; 63: 275-281.

7. Rapacz A, Kózka M, Ogarek M. Edukacja pacjentów z zespołem stopy cukrzycowej a poczucie koherencji. Problemy Pielęgniarstwa 2007; 15: 44-49.

8. Dolińska-Zygmunt G. Podmiotowe uwarunkowania zachowań promujących zdrowie. Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 2000; 11-34.

135