Wybrane standardy
Wybrane standardy
bezpieczeństwa personelu
bezpieczeństwa personelu
medycznego w świetle
medycznego w świetle
aktualnego prawa
aktualnego prawa
Anna Ziółko
Anna Ziółko
Elbląg, listopad 2007
Elbląg, listopad 2007
Anna Ziółko 1
Fakty&
Fakty&
Każdy pacjent to potencjalny nosiciel
Każdy pacjent to potencjalny nosiciel
czynnika zakaz
nego
czynnika zakaz
nego
Każdy kontakt z jego krwią,
Każdy kontakt z jego krwią,
wydalinami i wydzielinami może być
wydalinami i wydzielinami może być
niebezpieczny
niebezpieczny
Środowisko szpitalne to rezerwuar
Środowisko szpitalne to rezerwuar
drobnoustrojów chorobotwórczych
drobnoustrojów chorobotwórczych
Często o specyficznych
Często o specyficznych
mechanizmach oporności.
mechanizmach oporności.
Anna Ziółko 2
SZPITALNE DROBNOUSTROJE
CHOROBOTWÓRCZE
50%
41%
40%
30%
24%
20%
14%
8%
7%
10%
4%
0%
Gram (+) Gram (-) Grzyby Wirusy Prątki Inne
Na podstawie  Infectious Diseases 2004; Medline 1997  2002
Anna Ziółko 3
Nosicielstwo:
Nosicielstwo:
Nosicielstwo zwiększa ryzyko zakażenia w
Nosicielstwo zwiększa ryzyko zakażenia w
niektórych populacjach pacjentów
niektórych populacjach pacjentów
Nosicielstwo MRSA
Nosicielstwo MRSA
Nosicielstwo nosowe:
Nosicielstwo nosowe:
Zdrowi ludzie 18-45%
Zdrowi ludzie 18-45%
Personel medyczny 22-35%
Personel medyczny 22-35%
Atopowe zapalenie skóry 90%
Atopowe zapalenie skóry 90%
Dializowani 25-80% 4 x wzrasta RR
Dializowani 25-80% 4 x wzrasta RR
infekcji dostępu naczyniowego
infekcji dostępu naczyniowego
Nawracające zakażenia skóry 40-100%
Nawracające zakażenia skóry 40-100%
Nosicielstwo gardłowe:
Nosicielstwo gardłowe:
Zdrowi ludzie 40-65%.
Zdrowi ludzie 40-65%.
Anna Ziółko 4
Ryzyko zakażenia MRSA
Ryzyko zakażenia MRSA
u personelu:
u personelu:
26 pielęgniarek, 1 miesiąc opieki nad 6
26 pielęgniarek, 1 miesiąc opieki nad 6
nosicielami MRSA
nosicielami MRSA
13 pielęgniarek nabyło MRSA
13 pielęgniarek nabyło MRSA
1 pielęgniarka  trwałe nosicielstwo
1 pielęgniarka  trwałe nosicielstwo
12 pielęgniarek  40 epizodów krótkotrwałego
12 pielęgniarek  40 epizodów krótkotrwałego
nosicielstwa w różnym czasie
nosicielstwa w różnym czasie
Największe ryzyko zakażenia związane ze
Największe ryzyko zakażenia związane ze
zmianą opatrunku i pielęgnacją pacjenta.
zmianą opatrunku i pielęgnacją pacjenta.
Anna Ziółko 5
Jednak&
Jednak&
Obecność drobnoustrojów w środowisku nie
Obecność drobnoustrojów w środowisku nie
jest jednoznaczna z ich transmisją na
jest jednoznaczna z ich transmisją na
pacjenta i personel.
pacjenta i personel.
O możliwości transmisji decyduje:
O możliwości transmisji decyduje:
prawidłowość wykonania procedur
prawidłowość wykonania procedur
higienicznych:
higienicznych:
HIGIENA R
K
HIGIENA R
K
DEKONTAMINACJA (mycie, dezynfekcja,
DEKONTAMINACJA (mycie, dezynfekcja,
sterylizacja) narzędzi, sprzętu
sterylizacja) narzędzi, sprzętu
medycznego oraz powierzchni
medycznego oraz powierzchni
Stosowanie odpowiednich do poziomu ryzyka
Stosowanie odpowiednich do poziomu ryzyka
środków ostrożności.
środków ostrożności.
Anna Ziółko 6
Higiena rąk:
Higiena rąk:
Higiena rąk to podstawowa procedura chroniąca
Higiena rąk to podstawowa procedura chroniąca
pacjenta i personel przed kolonizacją i
pacjenta i personel przed kolonizacją i
aktywnym zakażeniem a środowisko oddziału
aktywnym zakażeniem a środowisko oddziału
przed skażenie
przed skażenie
Dawniej: mycie i dezynfekcja
Dawniej: mycie i dezynfekcja
Obecnie: dezynfekcja
Obecnie: dezynfekcja
Stosowana:
Stosowana:
Przed i po każdym kontakcie z pacjentem, jego
Przed i po każdym kontakcie z pacjentem, jego
wydalinami
wydalinami
Podczas zmiany rękawiczek gdy doszło do ich
Podczas zmiany rękawiczek gdy doszło do ich
uszkodzenia
uszkodzenia
Po zdjęciu rękawiczek jednorazowych
Po zdjęciu rękawiczek jednorazowych
W trakcie procedur wieloetapowych.
W trakcie procedur wieloetapowych.
Anna Ziółko 7
Stanowisko higieny rąk:
Stanowisko higieny rąk:
Dz.U.06.213.1568 w sprawie wymagań, jakim powinny
Dz.U.06.213.1568 w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym
odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym
pomieszczenia i urządzenia zoz
pomieszczenia i urządzenia zoz
ż 25: Śluza umywalkowo  fartuchowa
ż 25: Śluza umywalkowo  fartuchowa
umywalka
umywalka
miejsce na ubrania z zachowaniem rozdziału ubrań
miejsce na ubrania z zachowaniem rozdziału ubrań
czystych i brudnych
czystych i brudnych
dozownik z mydłem w płynie
dozownik z mydłem w płynie
dozownik ze środkiem dezynfekcyjnym uruchamiany
dozownik ze środkiem dezynfekcyjnym uruchamiany
bez kontaktu z dłonią
bez kontaktu z dłonią
pojemnik na ręczniki jednorazowego użycia oraz
pojemnik na ręczniki jednorazowego użycia oraz
pojemnik na zużyte ręczniki
pojemnik na zużyte ręczniki
zamykany pojemnik na brudną bieliznę.
zamykany pojemnik na brudną bieliznę.
Anna Ziółko 8
Higiena rąk:
Higiena rąk:
Rozp. o czynnikach biologicznych w
Rozp. o czynnikach biologicznych w
miejscu pracy (2005_81_716) ż 11.3.
miejscu pracy (2005_81_716) ż 11.3.
Pracodawca zapewnia właściwe
Pracodawca zapewnia właściwe
pomieszczenia, urządzenia higieniczno
pomieszczenia, urządzenia higieniczno
sanitarne a także środki higieny
sanitarne a także środki higieny
osobistej oraz gdy jest to konieczne,
osobistej oraz gdy jest to konieczne,
środki do odkażania skóry i błon
środki do odkażania skóry i błon
śluzowych.
śluzowych.
Anna Ziółko 9
Środki ostrożności:
Środki ostrożności:
Standardowe:
Standardowe:
Zabezpieczają przed zakażeniami
Zabezpieczają przed zakażeniami
przenoszonymi przez krew, wydaliny i
przenoszonymi przez krew, wydaliny i
wydzieliny oraz nieuszkodzoną skórę i błony
wydzieliny oraz nieuszkodzoną skórę i błony
śluzowe pacjentów zakażonych/nosicieli lub
śluzowe pacjentów zakażonych/nosicieli lub
zdrowych
zdrowych
Rękawice, maski, okulary, fartuchy
Rękawice, maski, okulary, fartuchy
Dodatkowe:
Dodatkowe:
Zabezpieczają przed zakażeniami wywołanymi
Zabezpieczają przed zakażeniami wywołanymi
przez szczególnie niebezpieczne drobnoustroje.
przez szczególnie niebezpieczne drobnoustroje.
Zależą od drogi transmisji drobnoustroju.Są
Zależą od drogi transmisji drobnoustroju.Są
stosowane jako dodatek do standardowych
stosowane jako dodatek do standardowych
środków ostrożności.
środków ostrożności.
Anna Ziółko 10
Środki ochrony indywidualnej:
Środki ochrony indywidualnej:
Kodeksu pracy Art. 237.6
Kodeksu pracy Art. 237.6
ż1.Pracodawca jest obowiązany dostarczyć
ż1.Pracodawca jest obowiązany dostarczyć
pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem
niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy
czynników występujących w środowisku pracy
Rozp. O czynnikach biologicznych w miejscu pracy
Rozp. O czynnikach biologicznych w miejscu pracy
(2005_81_716)
(2005_81_716)
ż7.5.Pracodawca zapewnia pracownikom środki
ż7.5.Pracodawca zapewnia pracownikom środki
ochrony zbiorowej lub środki ochrony
ochrony zbiorowej lub środki ochrony
indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu
indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu
narażenia
narażenia
ż11.2. Wyposażenia pracownika w odpowiednie
ż11.2. Wyposażenia pracownika w odpowiednie
środki ochrony idywidualnej.
środki ochrony idywidualnej.
Anna Ziółko 11
Odzież i obuwie robocze:
Odzież i obuwie robocze:
Kodeks pracy
Kodeks pracy
Art. 237.7 ż1.Pracodawca jest obowiązany
Art. 237.7 ż1.Pracodawca jest obowiązany
dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i
dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i
obuwie robocze
obuwie robocze
Art. 237.9 ż2.Pracodawca jest obowiązany
Art. 237.9 ż2.Pracodawca jest obowiązany
zapewnić (...) pranie, konserwację, naprawę i
zapewnić (...) pranie, konserwację, naprawę i
odkażanie odzieży i obuwia roboczego
odkażanie odzieży i obuwia roboczego
Art. 237.10 ż2.Powieżanie pracownikowi prania,
Art. 237.10 ż2.Powieżanie pracownikowi prania,
konserwacji i odkażania odzieży i obuwia
konserwacji i odkażania odzieży i obuwia
ochronnego, które w procesie pracy uległy
ochronnego, które w procesie pracy uległy
skażeniu materiałem biologicznie zakaz
nym, jest
skażeniu materiałem biologicznie zakaz
nym, jest
niedopuszczalne.
niedopuszczalne.
Anna Ziółko 12
Odzież i obuwie robocze:
Odzież i obuwie robocze:
Rozp. O czynnikach biologicznych w
Rozp. O czynnikach biologicznych w
miejscu pracy (2005_81_716)
miejscu pracy (2005_81_716)
Art. 11.5 Zapewnienia bezpiecznych
Art. 11.5 Zapewnienia bezpiecznych
warunków odkażania, czyszczenia a
warunków odkażania, czyszczenia a
w razie konieczności niszczenia
w razie konieczności niszczenia
odzieży, środków ochrony
odzieży, środków ochrony
indywidualnej które uległy skażeniu
indywidualnej które uległy skażeniu
szkodliwym czynnikiem
szkodliwym czynnikiem
biologicznym.
biologicznym.
Anna Ziółko 13
Dz.U.2005_81_716:
Dz.U.2005_81_716:
Rozporządzenie MZ w sprawie szkodliwych czynników
Rozporządzenie MZ w sprawie szkodliwych czynników
biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz
biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz
ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych
ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych
na te czynniki
na te czynniki
Klasyfikacja i wykaz czynników
Klasyfikacja i wykaz czynników
Wykaz prac:
Wykaz prac:
Praca w jednostkach ochrony zdrowia
Praca w jednostkach ochrony zdrowia
Praca w laboratoriach klinicznych lub
Praca w laboratoriach klinicznych lub
diagnostycznych
diagnostycznych
Szczegółowe warunki ochrony
Szczegółowe warunki ochrony
Sposób prowadzenia rejestrów osób narażonych.
Sposób prowadzenia rejestrów osób narażonych.
Anna Ziółko 14
Grupa 2:
Grupa 2:
Mogą wywoływać choroby  mogą być niebezpieczne
Mogą wywoływać choroby  mogą być niebezpieczne
dla pracownika:
dla pracownika:
Clostridium perfringens, botulinum, tetani
Clostridium perfringens, botulinum, tetani
Escherichia coli i Klebsiella spp.,
Escherichia coli i Klebsiella spp.,
Mycobacterium spp
Mycobacterium spp
Salmonella i Shigella
Salmonella i Shigella
Staphylococcus aureus
Staphylococcus aureus
Streptococcus pyogenes, pneumoniae,
Streptococcus pyogenes, pneumoniae,
Wirus ospy wietrznej, świnki, odry
Wirus ospy wietrznej, świnki, odry
WZW typu A
WZW typu A
Rotawirusy
Rotawirusy
Candida albicans
Candida albicans
Grupa 3:
Grupa 3:
Mogą wywoływać ciężkie choroby  są niebezpieczne
Mogą wywoływać ciężkie choroby  są niebezpieczne
dla pracownika:
dla pracownika:
Escherichia coli  szczepy werocytotoksyczgenne
Escherichia coli  szczepy werocytotoksyczgenne
Mycobacterium tuberculosis
Mycobacterium tuberculosis
Rickettsia
Rickettsia
Salmonella typhi
Salmonella typhi
WZW typu B, typu C
WZW typu B, typu C
Ludzkie wirusy nabytego niedoboru odporności
Ludzkie wirusy nabytego niedoboru odporności
Czynniki niekonwencjonalne:
Czynniki niekonwencjonalne:
Choroba Creutzfelda  Jakoba,
Choroba Creutzfelda  Jakoba,
gąbczasta encefalopatia bydła (BSE)
gąbczasta encefalopatia bydła (BSE)
Grupa 4:
Grupa 4:
Wywołują ciężkie choroby  są niebezpieczne dla
Wywołują ciężkie choroby  są niebezpieczne dla
pracownika:
pracownika:
Wirus gorączki Lassa
Wirus gorączki Lassa
Wirus kongijsko  krymskiej gorączki krwotocznej
Wirus kongijsko  krymskiej gorączki krwotocznej
Wirus Ebola
Wirus Ebola
Wirus Marburg
Wirus Marburg
Wirus ospy
Wirus ospy
Postępowanie:
Postępowanie:
Poinformowanie inspektora PIS
Poinformowanie inspektora PIS
Unikania (w miarę możliwości) stosowania czynnika
Unikania (w miarę możliwości) stosowania czynnika
Stworzenie rejestru prac narażających pracowników
Stworzenie rejestru prac narażających pracowników
Ograniczania liczby pracowników narażonych
Ograniczania liczby pracowników narażonych
Opracowania organizacji pracy pozwalającej
Opracowania organizacji pracy pozwalającej
ograniczyć/unikać kontakt z czynnikiem
ograniczyć/unikać kontakt z czynnikiem
Zapewnienia środków ochrony zbiorowej oraz
Zapewnienia środków ochrony zbiorowej oraz
indywidualnej
indywidualnej
Zapewnienia środków higieny
Zapewnienia środków higieny
Zapewnienia bezpiecznych warunków odkażania i
Zapewnienia bezpiecznych warunków odkażania i
czyszczenia (niszczenia) odzieży skażonej)
czyszczenia (niszczenia) odzieży skażonej)
Oznakowania pomieszczeń zagrożonych
Oznakowania pomieszczeń zagrożonych
Postępowanie:
Postępowanie:
Sporządzania planu postępowania w przypadku
Sporządzania planu postępowania w przypadku
awarii (czynnik z grupy 2-4)
awarii (czynnik z grupy 2-4)
Opracowania procedury postępowania z
Opracowania procedury postępowania z
odpadami
odpadami
Dostępu do systematycznych szkoleń
Dostępu do systematycznych szkoleń
pracowników
pracowników
Opracowania i stosowania procedur bezpiecznego
Opracowania i stosowania procedur bezpiecznego
postępowania z czynnikami  dostarczania
postępowania z czynnikami  dostarczania
pracownikowi aktualnych instrukcji postępowania
pracownikowi aktualnych instrukcji postępowania
Stworzenia rejestru pracowników narażonych na
Stworzenia rejestru pracowników narażonych na
działanie czynników czynnikiem wykaz
działanie czynników czynnikiem wykaz
przechowywany do 40 lat  przewlekła,
przechowywany do 40 lat  przewlekła,
nawracająca, długi okres wylęgania, długotrwałe
nawracająca, długi okres wylęgania, długotrwałe
powikłania)
powikłania)
Czynności zamierzone:
Czynności zamierzone:
Praca ze znanym czynnikiem  laboratorium
Praca ze znanym czynnikiem  laboratorium
mikrobiologiczne
mikrobiologiczne
Czynności niezamierzone:
Czynności niezamierzone:
Praktycznie wszystkie czynności wykonywane w zoz
Praktycznie wszystkie czynności wykonywane w zoz
Poziomy bezpieczeństwa
Poziomy bezpieczeństwa
personelu:
personelu:
1 poziom bezpieczeństwa  min.
1 poziom bezpieczeństwa  min.
kontakt z materiałem biologicznym,
kontakt z materiałem biologicznym,
pacjentami o niskim stopniu zakaz
ności
pacjentami o niskim stopniu zakaz
ności
Czynności np.
Czynności np.
badanie pacjenta
badanie pacjenta
USG, EKG, EEG
USG, EKG, EEG
bad. RTG bez kontrastu.
bad. RTG bez kontrastu.
Anna Ziółko 21
Poziomy bezpieczeństwa
Poziomy bezpieczeństwa
personelu:
personelu:
2 poziom bezpieczeństwa  Częsty i
2 poziom bezpieczeństwa  Częsty i
regularny kontakt z krwią wydzielinami i
regularny kontakt z krwią wydzielinami i
wydalinami które zawierają czynniki ryzyka
wydalinami które zawierają czynniki ryzyka
grupy 2 i 3 **
grupy 2 i 3 **
operacje i opatrywanie ran
operacje i opatrywanie ran
iniekcje
iniekcje
intubacje
intubacje
odbieranie porodu
odbieranie porodu
endoskopie
endoskopie
transport i utylizacja odpadów
transport i utylizacja odpadów
praca w pralni (po stronie brudnej).
praca w pralni (po stronie brudnej).
Anna Ziółko 22
Środki bezpieczeństwa
Środki bezpieczeństwa
Techniczne + konstrukcyjne
Techniczne + konstrukcyjne
Organizacyjne + higieniczne
Organizacyjne + higieniczne
Ochrony indywidualnej
Ochrony indywidualnej
Anna Ziółko 23
Środki konstrukcyjne +
Środki konstrukcyjne +
techniczne:
techniczne:
Wentylacja/klimatyzacja
Wentylacja/klimatyzacja
Prawidłowe systemy zbierania odpadów med.
Prawidłowe systemy zbierania odpadów med.
Bezpieczne systemy zamknięte układy
Bezpieczne systemy zamknięte układy
pobierania badań)
pobierania badań)
Izolatki  możliwość izolacji nosicieli i
Izolatki  możliwość izolacji nosicieli i
zakażonych
zakażonych
Powierzchnie łatwozmywalne
Powierzchnie łatwozmywalne
Umywalki, prysznice, toalety
Umywalki, prysznice, toalety
Szatnie (rozdział odzieży prywatnej i ochronnej)
Szatnie (rozdział odzieży prywatnej i ochronnej)
Pomieszczenia spożywania posiłków.
Pomieszczenia spożywania posiłków.
Anna Ziółko 24
Środki organizacyjne +
Środki organizacyjne +
higieniczne:
higieniczne:
Ograniczenie dostępu
Ograniczenie dostępu
Oznakowanie obszaru z ograniczonym
Oznakowanie obszaru z ograniczonym
dostępem
dostępem
Dezynfekcja
Dezynfekcja
Sterylizacja
Sterylizacja
Procedury postępowania.
Procedury postępowania.
Anna Ziółko 25
Procedury postępowania
Procedury postępowania
Zachowanie podczas wykonywania
Zachowanie podczas wykonywania
regularnych czynności
regularnych czynności
Zachowanie w przypadkach nagłych
Zachowanie w przypadkach nagłych
Pierwsza pomoc
Pierwsza pomoc
Postępowanie poekspozycyjne
Postępowanie poekspozycyjne
Postępowanie z odpadami
Postępowanie z odpadami
Postępowanie z igłami i ostrymi
Postępowanie z igłami i ostrymi
narzędziami
narzędziami
Procedury dekontminacji.
Procedury dekontminacji.
Anna Ziółko 26
Profilaktyka w medycynie:
Profilaktyka w medycynie:
Badania narażonych pracowników
Badania narażonych pracowników
Poradnictwo medyczne
Poradnictwo medyczne
Szczepienia
Szczepienia
Profilaktyka po ekspozycji
Profilaktyka po ekspozycji
Leczenie
Leczenie
Szkolenia
Szkolenia
Anna Ziółko 27
Dz.U.2005_250_2113:
Dz.U.2005_250_2113:
Rozporządzenie MZ w sprawie
Rozporządzenie MZ w sprawie
wykazu stanowisk pracy oraz
wykazu stanowisk pracy oraz
szczepień ochronnych
szczepień ochronnych
wskazanych do wykonania
wskazanych do wykonania
pracownikom podejmującym
pracownikom podejmującym
pracę lub zatrudnionych na tych
pracę lub zatrudnionych na tych
stanowiskach.
stanowiskach.
Anna Ziółko 28
 Personel medyczny
Personel medyczny
kontakt z materiałem biologicznym pochodzenia ludzkiego
kontakt z materiałem biologicznym pochodzenia ludzkiego
szczepienia p/ WZW typu B
szczepienia p/ WZW typu B
Mikrobiolog
Mikrobiolog
kontakt z materiałem biologicznym
kontakt z materiałem biologicznym
p/ WZW typu B
p/ WZW typu B
z uwagi na diagnostykę
z uwagi na diagnostykę
p / durowi brzusznemu
p / durowi brzusznemu
Pracownik techniczny
Pracownik techniczny
usuwanie odpadów komunalnych i konserwację urządzeń
usuwanie odpadów komunalnych i konserwację urządzeń
p / WZW typu A,
p / WZW typu A,
p / tężcowi,
p / tężcowi,
p / durowi brzusznemu.
p / durowi brzusznemu.
Anna Ziółko 29
O bezpieczeństwie
O bezpieczeństwie
personelu decydują:
personelu decydują:
Prawo (MZ)
Prawo (MZ)
Warunki finansowe ochrony zdrowia (NFZ)
Warunki finansowe ochrony zdrowia (NFZ)
Warunki pracy (pracodawca)
Warunki pracy (pracodawca)
Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa
Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa
pracy  stosowanie środków ochrony i
pracy  stosowanie środków ochrony i
procedur (pracownik)
procedur (pracownik)
Współdziałanie wszystkich grup
Współdziałanie wszystkich grup
zawodowych (dekontaminacja).
zawodowych (dekontaminacja).
Anna Ziółko 30