INTERPUNKCJA W ZDANIACH WIELOKROTNIE ZŁOŻONYCH
UWAGA – Nie stawiamy przecinka przed: i
lub
ni
oraz
albo
ani
tudzież
bądź
a=i
WYJĄTEK – Stawiamy przecinek przed i, oraz, tudzież, lub, albo, bądź, czy, ani, ni, a=i, jeśli tekst następujący po nich ma charakter dopowiedzenia: Przyjaźnimy się bardzo mocno, i to od dawna.
Można nazwać go kabotynem, albo raczej żałosnym komediantem.
lub jeśli wyrazy te zostały powtórzone – wtedy stawia się przecinek przed drugim i ewentualnie dalszym członem.
UWAGA –
Jeśli wyraz czy łączy równorzędne części zdania lub zdania współrzędne
– przecinka nie stawiamy. Natomiast jeśli czy wprowadza zdanie podrzędne – stawiamy przed nim przecinek.
Tutaj czy tam?
Zapytała mnie, czy ciągle się jeszcze gniewam.
UWAGA –
W większości przypadków przecinek należy postawić, oddzielając zdania składowe w zdaniu złożonym.
•
Podobnie wygląda sprawa wyrazów, które zaczynają zdania pytające (typu: który, jaki, czyj, kto, co, kiedy, po co, dlaczego, dokąd, odkąd, gdzie itp.); w zdaniach złożonych wprowadzają zdania składowe – a więc poprzedzamy je przecinkami.
Który to powiedział?
Zapytała mnie, którą sukienkę bym wolała?
Co mówiłeś?
Nie usłyszałam, co mówiłeś.
•
Przecinek między zdaniami składowymi w zdaniu złożonym stawiamy bez względu na szyk tych zdań.
Marek idzie do pracy, choć jest jeszcze trochę chory.
Choć jest jeszcze trochę chory, Marek idzie do pracy.
UWAGA – Zdanie wplecione wydzielamy dwoma przecinkami.
Marek, choć jest jeszcze trochę chory, idzie do pracy.
UWAGA –
Wyrazy na -ąc, -łszy, -wszy są w zdaniu złożone oddzielone przecinkami nawet jeśli nie towarzyszą im jakieś określenia.
UWAGA –
Jeśli wyrazom na -ąc, -łszy, -wszy towarzyszą określenia, zawsze oddziela się je przecinkiem – wraz z towarzyszącymi im określeniami.
Uczniowie, czytając, zerkali jednocześnie na tablicę.
UWAGA – Zawsze stawia się przecinek, jeżeli jego brak zmieniłby znaczenie całego zdania.
Słuchając, uważnie patrzył na usta rozmówcy.
Słuchając uważnie, patrzył na usta rozmówcy.
Roześmiawszy się, nagle zamilkł na długo.
Roześmiawszy się nagle, zamilkł na długo.
UWAGA – Przecinek stawiamy przed: a
wtedy gdy
przeto
(także w
wtem gdy
skoro
połączeniach:
z chwilą gdy)
skutkiem tego
a więc
gdyby
(czego)
a gdy
gdyż
tedy
a jeśli
gdzie
to jest
a kiedy
i (=więc, toteż)
to znaczy
a mianowicie
ile
toteż
a ponieważ
ilekroć
tyle że
a że)
im
tylko że (iż)
aby
inaczej
tym bardziej że
acz
innymi słowy
tymczasem
aczkolwiek
iż
w miarę jak
albowiem
iżby
w razie gdyby
ale
jako że
więc
bo
jednak
właśnie
bowiem
jednakże
gdy (jak, kiedy)
by
jeśli
wprzód nim
byle
jeśliby
wszakże
byleby
jeżeli
wtedy
chociaż
jeżeliby
za to
chociażby
lecz
zaledwie
choć
ledwie
zanim
choćby
ledwo
zaś
chyba że (żeby)
mimo to
zwłaszcza gdy
czyli
mimo że (iż)
(kiedy)
dlatego (że, iż)
natomiast
zwłaszcza że (iż)
dopiero gdy (jak,
nim
że
kiedy)
o ile
(także w
dopóki
po czym
połączeniach:
gdy
podczas gdy
że aby
(także w
pomimo to
że aż
połączeniach:
pomimo że (iż)
że gdy
potem gdy
ponieważ
że jeśli)
teraz gdy
póki
żeby