Oznaczanie skutecznoœci

PRZEGL EPIDEMIOL 2004; 58:655-662

preparatów dezynfekcyjnych

Nr 4

655

Katarzyna W. Pancer1, Agnieszka E. Laudy3, Ewa Mikulak2, Aleksandra Gliniewicz2,

Monika Staniszewska2, Hanna Stypu³kowska-Misiurewicz1

BIOBÓJCZA SKUTECZNOŒÆ WYBRANYCH PREPARATÓW

DEZYNFEKCYJNYCH WOBEC GRAM-UJEMNYCH PA£ECZEK

WYIZOLOWANYCH ZE ŒRODOWISKA SZPITALNEGO

1Zak³ad Bakteriologii Pañstwowego Zak³adu Higieny,

Kierownik: Marek Jagielski

2Zak³ad Zwalczania Ska¿eñ Biologicznych Pañstwowego Zak³adu Higieny,

Kierownik: Aleksandra Gliniewicz

3Zak³ad Mikrobiologii Farmaceutycznej Akademii Medycznej w Warszawie,

Kierownik: Bohdan J. Staroœciak

Oznaczono wra¿liwoœæ wyizolowanych ze œrodowiska szpitalnego

Gram-ujemnych pa³eczek na œrodki dezynfekcyjne (glukoprotaminê, mo-

nonadsiarczan potasu i dichloroizocyjanuran sodu) poprzez okreœlenie

MIC oraz biobójcz¹ skutecznoœæ preparatów zawieraj¹cych te substancje

wobec wybranych szczepów przy u¿yciu metody noœnikowej. Zbadano tak¿e

skutecznoœæ tych preparatów wobec Gram-ujemnych pa³eczek wykazuj¹-

cych zdolnoϾ do wzrostu w postaci biofilmu.

S³owa kluczowe: Gram-ujemne pa³eczki, biofilm, aktywnoœæ i skutecznoœæ glukoprotaminy, mononadsiarczanu potasu, dichloroizocyjanuranu sodu,

Key words: Gram-negative bacilli, biofilm, activity and effectivity of glucoprotamin, sodium dichloroisocyjanurate, potassium persulfate

WSTÊP

Skutecznoœæ dzia³ania œrodków dezynfekcyjnych zale¿y od wielu czynników, miêdzy

innymi od: w³aœciwoœci preparatów, warunków œrodowiska, stopnia zanieczyszczenia de-

zynfekowanych powierzchni lub przedmiotów oraz w³aœciwoœci samych mikroorganizmów.

Wykazywana zdolnoœæ drobnoustrojów przylegania do powierzchni ró¿nych materia³ów

oraz zdolnoœæ wzrostu na niej w postaci biofilmu jest jednym z elementów powoduj¹cych

Praca naukowa finansowana ze œrodków Komitetu Badañ Naukowych, jako projekt badawczy

nr 3PO5D 106 24 (2003-2006).

KW Pancer, AE Laudy, E Mikulak i inni

656

Nr 4

nieskutecznoœæ dezynfekcji, mimo wykazywanej in vitro aktywnoœci u¿ytych zwi¹zków (1,2). Takie drobnoustroje mog¹ przetrwaæ w œrodowisku i, co ma szczególne znaczenie

w zak³adach opieki medycznej, staæ siê przyczyn¹ zaka¿eñ szpitalnych. Przyjmuje siê, ¿e

ok. 50% zaka¿eñ szpitalnych wywo³anych jest przez Gram-ujemne pa³eczki (3,4). Szerze-

niu siê zaka¿eñ wywo³anych przez te drobnoustroje sprzyja zdolnoœæ adaptacji do warun-

ków œrodowiskowych, niewielkie wymagania pokarmowe, zdolnoœæ do namna¿ania siê poza

organizmem cz³owieka oraz naturalna opornoœæ na dzia³anie leków i œrodków dezynfek-

cyjnych lub zdolnoœæ do uodpornienia siê na ich dzia³anie (5). ród³em zaka¿enia w szpi-

talu mo¿e byæ personel, pacjenci, woda w systemach wodoci¹gowych, nawil¿aj¹cych lub

klimatyzacyjnych, powietrze, oraz bytuj¹ce w szpitalu owady. W badaniach w³asnych prze-

prowadzonych w latach 2000-2002 stwierdzono, ¿e w 79,2 % szpitali polskich wystêpuj¹

karaczany prusaki ( Blatella germanica L.) (6). Owady te mog¹ przyczyniaæ siê do rozprze-strzeniania patogennych drobnoustrojów w œrodowisku szpitalnym, przenosz¹c je biernie

na powierzchni swojego cia³a. Na zewnêtrznych pow³okach cia³ karaczanów prusaków

stwierdzono m.in. obecnoœæ takich gatunków pa³eczek Gram-ujemnych, jak: Serratia marcescens, S. liquefaciens, Enterobacter cloacae, Citrobacter freundii, Klebsiella oxytoca, Pseudomonas aeruginosa i inne (7). Wa¿nym elementem ograniczania zaka¿eñ szpitalnych wywo³ywanych przez wielolekooporne szczepy bakteryjne jest systematycznie prze-

prowadzana w szpitalach chemiczna dezynfekcja przy u¿yciu ró¿nych œrodków dezynfek-

cyjnych (8).

Celem badañ by³o okreœlenie bójczej skutecznoœci wobec Gram-ujemnych pa³eczek

wyizolowanych w œrodowisku szpitalnym trzech wybranych preparatów dezynfekcyjnych,

zawieraj¹cych w swoim sk³adzie ró¿ne substancje aktywne oraz zbadanie skutecznoœci

bójczej tych substancji wobec Gram-ujemnych pa³eczek wykazuj¹cych zdolnoœæ do two-

rzenia biofilmu.

MATERIA£ I METODY

S z c z e p y b a k t e r y j n e . Ogó³em przebadano 21 szczepów Gram-ujemnych pa-

³eczek wyizolowanych w œrodowisku szpitalnym, w tym 11 – Enterobacter cloacae, 3 –

Pseudomonas aeruginosa, 2 – Serratia rubidea, po jednym: Klebsiella pneumoniae, S.marcescens, S.liquefaciens, Citrobacter freundii i P.putida. Spoœród badanych 21 szczepów, 12 pochodzi³o z pow³ok karaczanów prusaków od³owionych w piêciu warszawskich szpitalach, zaœ 9 szczepów wyizolowano od pacjentów; 3 szczepy E. cloacae wyizolowano od osób, u których nie stwierdzono objawów zaka¿enia, natomiast pozosta³e 6 szczepów (3 –

E. cloacae, 2 – P. aeruginosa, 1 – K. pneumoniae) od pacjentów z objawami zaka¿enia (tab. I). Szczepy bakteryjne dobierane by³y do badañ z uwzglêdnieniem ich wra¿liwoœci na antybiotyki i chemioterapeutyki oznaczonej metod¹ dyfuzji kr¹¿kowej, zgodnie z zalece-niami National Committee for Clinical Labratory Standards (NCCLS). Interpretacjê od-

czytanych stref zahamowania wzrostu przeprowadzano wg tabel NCCLS z 2003 roku.

Badano aktywnoœæ i skutecznoœæ 3 preparatów dezynfekcyjnych zawieraj¹cych: glu-

koprotaminê, dichloroizocyjanuran sodu i mononadsiarczan potasu. Preparaty te powszech-

nie stosuje siê w placówkach s³u¿by zdrowia do dezynfekcji powierzchni.

O z n a c z a n i e w r a ¿ l i w o œ c i b a k t e r i i n a œ r o d k i d e z y n f e k c y j n e .

Aktywnoœæ œrodków dezynfekcyjnych wobec pa³eczek okreœlano poprzez oznaczenie MIC

Oznaczanie skutecznoœci preparatów dezynfekcyjnych

Nr 4

657

(najmniejszego stê¿enia hamuj¹cego wzrost bakterii) w pod³o¿u Muller-Hintona II, tj.

metod¹ dwukrotnych kolejnych rozcieñczeñ zwi¹zku w pod³o¿u agarowym (dla glukopro-

taminy) lub w pod³o¿u p³ynnym (dla mononadsiarczanu potasu i dichloroizocyjanuranu

sodu), wed³ug zaleceñ NCCLS dotycz¹cych badania wra¿liwoœci bakterii na antybiotyki.

Na pod³o¿a agarowe zawieraj¹ce glukoprotaminê nanoszono 2 µl 10-krotnie rozcieñczo-

nej zawiesiny bakterii o gêstoœci 0,5 w skali McFarlanda. Do pod³o¿a p³ynnego zawieraj¹-

cego œrodek dezynfekcyjny dodawano zawiesinê bakterii, tak aby koñcowa liczba pa³e-

czek wynosi³a 104 CFU/ml. Inkubacjê prowadzono w temp. 35°C przez 18 godz.

O k r e œ l a n i e b i o b ó j c z e j s k u t e c z n o œ c i p r e p a r a t u m e t o d ¹ n o -

œ n i k o w ¹ . Skutecznoœæ preparatów dezynfekcyjnych w stê¿eniach u¿ytkowych stoso-

wanych do dezynfekcji powierzchni oznaczono dla wybranych 9 szczepów bakteryjnych.

Doœwiadczenie wykonano zmodyfikowan¹ metod¹ noœnikow¹ opracowan¹ w Pracowni

Dezynfekcji Pañstwowego Zak³adu Higieny (9). Metoda ta jest przeznaczona do oceny

bakteriobójczego i grzybobójczego dzia³ania chemicznych œrodków dezynfekcyjnych. Do

badañ u¿yto roztworów preparatów dezynfekcyjnych w stê¿eniach u¿ytkowych tj.: a) 2%

roztwór preparatu zawieraj¹cy 26% glukoprotaminy; b) 0,18 % roztwór preparatu zawie-

raj¹cy 99% dichloroizocyjanuranu sodu (1000 ppm aktywnego chloru); c) 2% roztwór

preparatu zawieraj¹cy 21,5% mononadsiarczanu potasu. Jako szczep wzorcowy zastoso-

wano Pseudomonas aeruginosa NCTC 6749. Do badañ u¿ywano zawiesin bakteryjnych o

przepuszczalnoœci ustalonej na T=54% (kolorymetr spektralny, d³ugoœæ fali l=560 nm), co

odpowiada liczbie 7,2 x 108 CFU/ml dla bakterii Gram-ujemnych. Przygotowan¹ zawiesi-

nê testowanych szczepów bakteryjnych nanoszono na powierzchniê metalowych noœników

(ka¿dy szczep na 30 noœników) i suszono. Tak przygotowane noœniki z osadzonymi na nich

bakteriami inkubowano w roztworze preparatu o stê¿eniu u¿ytkowym przez 15 minut (glu-

koprotamina i dichloroizocyjanuran sodu), lub 10 minut (mononadsiarczan potasu). Na-

stêpnie po inaktywowaniu substancji czynnej (15 minut) noœniki umieszczano w próbów-

kach z 10 ml pod³o¿a namna¿aj¹cego (TSB) i inkubowano 48 godz. w temperaturze 37°C.

Po tym czasie przegl¹dano próbówki i sprawdzano, czy wyst¹pi³ wzrost bakterii w pod³o-

¿u. Przyjêto, ¿e roztwór w badanym stê¿eniu dzia³a biobójczo w stosunku do u¿ytych szcze-pów, jeœli nie obserwuje siê wzrostu drobnoustrojów w ¿adnej z 30 probówek, lub w co

najmniej 29 probówkach z pod³o¿em wzrostowym, a kontrola jest dodatnia.

O z n a c z a n i e s k u t e c z n o œ c i b ó j c z e j p r e p a r a t ó w w o b e c p a ³ e -

c z e k w y k a z u j ¹ c y c h z d o l n o œ æ d o t w o r z e n i a b i o f i l m u . Skutecznoœæ trzech preparatów dezynfekcyjnych w stê¿eniach zalecanych przez producentów oznaczono dla 21 szczepów inkubowanych przez 5 dni na drenie. Badane szczepy bakteryjne inku-

bowano przez noc w temperaturze 37°C w bulionie od¿ywczym, nastêpnie ka¿dy zaszcze-

piano do 55 ml pod³o¿a Mueller-Hinton Broth z zawieszonymi fragmentami drenów

z polichlorku winylu o d³ugoœæ 1 cm (dideco,XH implant tested classVI 1/4” x 1/16”), tak aby gêstoœæ koñcowa hodowli wynosi³a 104 CFU/ml. Nastêpnie prowadzono inkubacjê

w temperaturze pokojowej, z wytrz¹saniem 150 rpm przez 5 dni. Po przep³ukaniu w ja³o-

wym fizjologicznym roztworze soli, dreny przenoszono do przygotowanych u¿ytkowych

roztworów œrodków dezynfekcyjnych i inkubowano przez 15 minut z wytrz¹saniem. Po

ponownym przep³ukaniu, dreny przenoszono do pod³o¿a TSB oraz równolegle do ja³owe-

go fizjologicznego roztworu soli. Pod³o¿e TSB wraz z drenem inkubowano przez 72 godz.

w temperaturze 37°C. Odczyt wizualny stopnia zmêtnienia pod³o¿a prowadzono po 24, 48

KW Pancer, AE Laudy, E Mikulak i inni

658

Nr 4

i 72 godz., a wybrane próbki wysiewano na pod³o¿e agarowe. Dreny zanurzone w fizjolo-

gicznym roztworze soli poddawano sonikacji (5 minut, amplituda 8000), a uzyskan¹ za-

wiesinê wysiewano na pod³o¿e agarowe i inkubowano do 48 godz. w temperaturze 37°C.

WYNIKI

Uzyskane w badaniach wyniki zebrano w tabeli I. Badane szczepy wykaza³y najwiêksz¹

wra¿liwoœæ na glukoprotaminê (MIC od 15,6 do 500,0 mg/L, mediana – 62,5 mg/L). Nato-

miast wartoœci MIC pa³eczek dla mononadsiarczanu potasu wynosi³y od 250,0 do 1000,0

mg/L, mediana – 500,0 mg/L, a dla dichloroizocyjanuranu sodu od 1000,0 do 2000,0 mg/

L, mediana – 2000,0 mg/L.

W badaniach metod¹ noœnikow¹ stwierdzono 100% skutecznoœæ bójczego dzia³ania

preparatów zawieraj¹cych mononadsiarczan potasu i dichloroizocyjanuran sodu wobec

9 wybranych szczepów bakteryjnych. Preparat zawieraj¹cy glukoprotaminê by³ niesku-

teczny wobec 2 z 9 szczepów (18%): E.cloacae (czynnika kolonizuj¹cego pacjenta) i S.marcescens (wyizolowanego z pow³ok karaczana prusaka).

Stwierdzono, ¿e skutecznoœæ preparatów dezynfekcyjnych by³a wielokrotnie ni¿sza

wobec bakterii wykazuj¹cych zdolnoœæ przylegania do powierzchni drenu i wzrostu w po-

staci biofilmu. Z badanych szczepów inkubowanych przez 5 dni na drenie, 86% by³o opor-

nych na u¿ytkowe stê¿enie glukoprotaminy (5200 mg/L) oraz mononadsiarczanu potasu

(4300 mg/L), 66,6% – na roztwór zawieraj¹cy 1795,2 mg/L dichloroizocyjanuran sodu.

EDGDQ\FKV]F]HSyZ

ü±

VNXWHF]QR

RJyáHP

NRORQL]DFMD

LQIHNFMD

NDUDF]DQ\

SRFKRG]HQLHV]F]HSyZEDNWHU\MQ\FK

JOXNRSURWDPLQD

GLFKORURL]RF\MDQXUDQVRGX

PRQRQDGVLDUF]DQSRWDVX

Ryc. 1. Skutecznoœæ œrodków dezynfekcyjnych w stê¿eniach u¿ytkowych wobec pa³eczek Gram-ujemnych wykazuj¹cych zdolnoœæ do wzrostu w postaci biofilmu

Fig. 1. Effectiveness of disinfectant agent working solutions upon biofilm forming Gram-negative bacilli

Oznaczanie skutecznoœci preparatów dezynfekcyjnych

Nr 4

659

nie

–

J/

5 5 5 5 5 5 5 6 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 5

bacteria

nt

SU]H] GQL

owisku

]GUHQHP

P – bakterie

œrod

these

M

üP

A

w

of

REHFEDNWHULL LQNXE

\P

Z

QLNLHP

LQXW 6 6 QW 6 QW QW QW QW QW 6 QW QW QW QW QW 6 6 6 QW 6 6

bility

HWDORZ SU]H] P

dezynfekcyjnego; (25mg);

6NXWHF]QR

]QR P

RQRQDGVLDUF]DQSRWDVX

suscepti

0

œrodka

,&

wyizolowanych

J/

and

0

nia

P

kotrimoksazol

stê¿e

na

pa³eczek

J/

5 6 5 5 5 5 5 6 6 5 5 5 5 5 5 6 6 5 5 6 6

SU]H] GQL

robocze oporne

environment

]GUHQHP

na

üP

\P

hospital

REHFEDNWHULL LQNXE

Z

LQXW 6 6

6

6

6 6 6

6 6 wra¿liwe – bakterie

QLNLHP

QW

QW QW QW QW QW

QW QW QW QW QW

QW

Gram-ujemnych

HWDORZ SU]H]

SXT

from

6NXWHF]QR

]QR P

P

LFKORURL]RF\MDQXUDQVRGX

œrodki

'

– bakterie (5mg);

te

S

isolated

,&

0 J/

QW

na

P

bacilli

J/

trimetoprim

5

5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 5 5 6 5

SU]H] GQL

na

]GUHQHP

i wra¿liwoœæ

dezynfekcyjnego;

LQD

üP

oporne

\P

LQXW

Gram-negative

5

6 6

5

6 6 6

6 6 œrodka

QLNLHP

QW

QW QW QW QW QW

QW QW QW QW QW

QW

SU]H]

on

REHFEDNWHULLLQNXE

HWDORZ

P

bakterie

OXNRSURWDP

*

6NXWHF]QR Z

]QR P

stê¿enia – W

dezynfekcyjnych

agents

,&

0 J/P

robocze

na (10mg);

/

3

üQD

5

5 5

0

3

preparatów

disinfectant

' 6W

' ' 6W $ :

0 7: 7: oporne

5

(6%

0

5

(6%

/

0 0

6W: $

SRUQR

'

'

(6%

/

6; 6;

2 DQW\ELRW\NL

0

0

6W:

streptomycynê

selected

bakterie na

–

wybranych

of

R

RQLDH

disinfectants.

oporne (10mg).

DUFHVFHQV

,GHQW\ILNDFMD

chosen

(FORDFDH (FORDFDH (FORDFDH (FORDFDH (FORDFDH (FORDFDH .

SQHXP 3DHUXJLQRVD 3DHUXJLQRVD 6P 6UXELGHD 6UXELGHD 6OLTXHIDFLHQV (FORDFDH (FORDFDH (FORDFDH (FORDFDH (FORDFDH &IUHXQGLL 3SXWLGD 3DHUXJLQRVD

bakterie

SkutecznoϾ szpitalnym Effectiveness to

inkubowanych, – ampicylinê

1.

– St

SX

na

RGXM

áRNDFK

SUX

3RFKRG]H QLH V]F]HSyZ

RORQL]DFMD

\VW FHQD

Tabela

Table 1.

. SDFMHQWyZ

3RZ FHLQIHNFMH

: M SRZ NDUDF]D QyZ VDNyZ

inkub.* badano, oporne

KW Pancer, AE Laudy, E Mikulak i inni

660

Nr 4

Spoœród szczepów bakterii inkubowanych na drenie, opornych na dzia³anie 3 œrodków

dezynfekcyjnych by³o 13 (62%), na dwa preparaty – 3 szczepy (14%), na jeden zwi¹zek –

4 szczepy (19%), a szczep P.putida by³ wra¿liwy na 3 œrodki dezynfekcyjne (5%). W na-szych badaniach wykazano najwy¿sz¹ skutecznoœæ preparatu zawieraj¹cego dichloroizo-

cyjanuran sodu wobec bakterii wykazuj¹cych zdolnoœæ wzrostu w postaci biofilmu, zaœ

najni¿sz¹ – mononadsiarczanu potasu. Stwierdzono, ¿e badane preparaty dezynfekcyjne

zawieraj¹ce glukoprotaminê i mononadsiarczan potasu s¹ mniej skuteczne od dichloroizo-

cyjanuranu sodu wobec pa³eczek Gram-ujemnych izolowanych od pacjentów (ryc. 1).

DYSKUSJA

W ostatnich latach obserwuje siê sta³y wzrost liczby zaka¿eñ wywo³ywanych przez

Gram-ujemne pa³eczki. Sta³y siê one jednym z g³ównych, pod wzglêdem czêstoœci wystê-

powania, czynników wywo³uj¹cych zaka¿enia szpitalne. Liczne niepowodzenia terapeu-

tyczne w leczeniu zaka¿eñ wywo³anych przez Gram-ujemne pa³eczki mog¹ byæ powodo-

wane opornoœci¹ szczepów na ró¿ne grupy antybiotyków, chemioterapeutyków, a tak¿e na

œrodki dezynfekcyjne. Podobnie jak w przypadku antybiotyków, istnieje prawdopodobnie

œcis³a zale¿noœæ pomiêdzy zu¿yciem œrodków dezynfekcyjnych w szpitalach, a wra¿liwo-

œci¹ na nie bakterii.

Wykazaliœmy, ¿e spoœród trzech badanych w pracy preparatów dezynfekcyjnych naj-

wiêksz¹ aktywnoœæ wobec pa³eczek wykaza³a glukoprotamina. Oznaczone wartoœci MIC

wszystkich testowanych bakterii (oprócz 1 szczepu S.marcescens) dla glukoprotaminy by³y od 16 do 64 razy ni¿sze od wartoœci MIC dla dichloroizocyjanuranu sodu i 4-32-krotnie

ni¿sze od wartoœci MIC dla mononadsiarczanu potasu. Nie zaobserwowano ró¿nic we wra¿-

liwoœci na poszczególne œrodki dezynfekcyjne bakterii izolowanych od pacjentów i wystê-

puj¹cych na pow³okach karaczanów-prusaków.

B³êdy w technice odka¿ania, z³y wybór preparatów oraz ich stê¿eñ powoduje wzrost

opornoœci na œrodki dezynfekuj¹ce bakterii wystêpuj¹cych w œrodowisku szpitalnym (5).

Szczep S.marcescens wyizolowany z powierzchni karaczana-prusaka wykazywa³ bardzo ma³¹ wra¿liwoœæ na glukoprotaminê – wartoœæ MIC wynosi³a 500 mg/L i by³a 8-krotnie

wy¿sza od wartoœci MIC dla dwóch szczepów S. rubidea oraz 16-krotnie wy¿sza dla S.liquefaciens. Mo¿na przypuszczaæ, ¿e szczep S.marcescens nale¿a³ do flory szpitalnej.

Prawdopodobnie w wyniku stosowania w tej placówce przez d³ugi okres preparatu dezyn-

fekcyjnego zawieraj¹cego glukoprotaminê, szczep ten naby³ opornoœci.

Uzyskane wyniki wskazuj¹ na istnienie korelacji miêdzy wra¿liwoœci¹ bakterii na

mononadsiarczan potasu i dichloizocyjanuran sodu a skutecznoœci¹ preparatów, zawiera-

j¹cych te œrodki w stê¿eniach u¿ytkowych, oznaczon¹ metod¹ noœnikow¹.

Jednak¿e w przypadku glukoprotaminy stwierdzono brak jej skutecznoœci w stê¿eniu

5200 mg/L w stosunku do dwóch szczepów pa³eczek Gram-ujemnych, dla których ozna-

czone wartoœci MIC tego œrodka wynosi³y odpowiednio – MIC 62,5 mg/L dla E.cloaceae

(izolowany od pacjenta); MIC 500 mg/L dla S.marcescens (izolowany z pow³oki karaczanów). Prawdopodobnie szczepy te, w odró¿nieniu od pozosta³ych, posiadaj¹ zmienion¹

strukturê os³on komórkowych, o ni¿szej przepuszczalnoœci dla glukoprotaminy, co powo-

duje, ¿e czas inkubacji noœnika w roztworze œrodka dezynfekcyjnego jest zbyt krótki, aby spowodowaæ wobec nich efekt bójczy. Natomiast w przypadku okreœlania wra¿liwoœci

Oznaczanie skutecznoœci preparatów dezynfekcyjnych

Nr 4

661

bakterii na biocydy, drobnoustroje s¹ inkubowane w obecnoœci tych substancji przez 18

godz., co pozwala na wnikniêcie glukoprotaminy do wnêtrza komórki.

Ponadto wykazaliœmy, ¿e wzrost w postaci biofilmu ogranicza skutecznoœæ œrodków

dezynfekcyjnych, mimo ¿e bakterie, w formie planktonicznej, s¹ wra¿liwe na te zwi¹zki.

U¿ytkowe stê¿enie glukoprotaminy (5200 mg/L) okaza³o siê nieskuteczne wobec szcze-

pów tworz¹cych biofilm, dla których oznaczona wartoœæ MIC by³a wielokrotnie ni¿sza: od

10,4 ( S. marcescens) do 333 ( P. aeruginosa) razy. Obecnie prowadzonych jest wiele prac nad struktur¹ i mechanizmem powstawania biofilmu. Brak skutecznoœci preparatów dezynfekcyjnych wobec bakterii tworz¹cych biofilm mo¿e byæ spowodowany przez wiele

czynników np.: ni¿sze stê¿enie substancji aktywnej w biofilmie, lub zmienion¹ aktywnoœæ

metaboliczn¹, a szczególnie enzymatyczn¹, niektórych bakterii w biofilmie (1,2). Prawdo-

podobnie, struktura biofilmu lub jego aktywnoœæ biochemiczna okaza³y siê wiêksz¹ ba-

rier¹ wobec mononadsiarczanu potasu ni¿ wobec obu pozosta³ych preparatów. Stwierdzo-

no bowiem, ¿e preparat zawieraj¹cy mononadsiarczan potasu jest najmniej skuteczny spo-

œród badanych zwi¹zków wobec bakterii wykazuj¹cych zdolnoœæ do tworzenia biofilmu,

mimo ¿e okreœlone wartoœci MIC dla mononadsiarczanu potasu by³y w zakresie 250-1000

mg/L, a skutecznoœæ preparatu oznaczona metod¹ noœnikow¹ wynosi³a 100%.

WNIOSKI

1. Wzrost bakterii w postaci biofilmu znacznie obni¿a skutecznoœæ preparatów dezynfek-

cyjnych, dlatego nale¿y opracowaæ skuteczne metody zapobiegania tworzeniu biofilmu

przez mikroorganizmy.

2. Karaczany prusaki bytuj¹ce w szpitalach powinny byæ uznane nie tylko za uci¹¿liwe

szkodniki, ale tak¿e za przenosicieli/Ÿród³o patogennych bakterii opornych na œrodki

dezynfekcyjne i/lub antybiotyki.

KW Pancer, AE Laudy, E Mikulak, A Gliniewicz, M Staniszewska, H Stypu³kowska-Misiurewicz BIOACTIVE EFFECTIVENESS OF SELECTED DISINFECTIVE AGENTS

ON GRAM-NEGATIVE BACILLI ISOLATED FROM HOSPITAL ENVIRONMENT

SUMMARY

In our study the susceptibility (MIC) of chosen 21 strains of Gram-negative bacilli isolated in hospitals to disinfectant agents (glucoprotamin, sodium dichloroisocyjanurate, potassium persulfate), the effectiveness of these disinfectants against selected bacteria and their effectiveness to biofilm forming bacteria was determined. It was found that glucoprotamin showed the highest activity to Gram-negative bacteria. Obtained MIC values for glucoprotamin (except 1 strain of S.marcescens) were 16-64 times lower that MICs for sodium dichloroisocyjanurate and 4-32 times lower that MICs for potassium persulfate. The effectiveness of disinfectants containing potassium persulfate or sodium dichloroisocyjanurate was 100% tested by carrier method. Glucoprotamin was inef-fective against 2 out of 9 strains (18%): E.cloacae and S.marcescens. It was found that disinfectants were more effective against Gram-negative bacteria in carrier methods than for biofilm forming bacteria. 86% of bacteria growing 5 days on a catheter were resistant to working solution of disin-

KW Pancer, AE Laudy, E Mikulak i inni

662

Nr 4

fectant containing glucoprotamin (5200 mg/L) or potassium persulfate (4300 mg/L); 66,6% of tested bacteria were resistant to working solution of sodium dichloroisocyjanurate (1795,2 mg/L).

In our study the highest effectiveness to biofilm forming bacteria showed disinfectant with sodium dichloroisocyjanurate, the lowest – with glucoprotamin.

PIŒMIENNICTWO

1. Parkar SG, Flint SH, Brooks JD. Physiology of biofilms of thermophilic bacilli-potential consequ-ences for cleaning. I Ind Microbiol Biotechnol 2003;30:553-60.

2. Costerton JW, Stewart PS, Greenberg EP. Bacterial Biofilms: a common cause of persistent infections. Science 1999;284:1318-22.

3. Heczko P, Bulanda M, Jeljaszewicz J, i in. Nadzór nad zaka¿eniami szpitalnymi w Polsce – stan aktualny i mo¿liwoœci rozwoju. Przegl Epidemiol 2000;54:247-57.

4. Hsueh P-R, Chen M-L, Sun C-C, i in. Antimicrobial Drug Resistance in Pathogens Causing Noso-comial Infections at a University Hospital in Taiwan, 1981-1999. Emerg Infect Dis 2002;8:63-68.

5. Bielicka A, Janowska J, Jaszczuk E, i in. Dezynfekcja szpitalna – teoria i praktyka. Wyd 1. Warszawa: Wydawnictwa Lekarskie PZWL;1979:70

6. Gliniewicz A, Sawicka B, Czajka E. Ocena zagro¿enia i mo¿liwoœci zwalczania owadów – szkodników sanitarnych w szpitalach w Polsce. Przegl Epidemiol 2003;57:329-34.

7. Czajka E, Pancer K, Kochman M i in. Charakterystyka bakterii wyizolowanych z powierzchni cia³a karaczanów prusaków wystêpuj¹cych w œrodowisku szpitalnym. Przegl Epidemiol 2003;57: 655-62.

8. Czajka E, Gliniewicz A, Zió³kowska K, i in. Dzia³anie œrodków dezynfekcyjnych na wybrane szczepy bakteryjne wyizolowane z karaczanów prusaków od³owionych ze œrodowiska szpitalnego.

W: Materia³y z V Miêdzynarodowego Sympozjum „Stawonogi paso¿ytnicze, alergogenne i jado-

wite – znaczenie medyczne i sanitarne”; 2003, maj 12-15, Kazimierz Dolny:27.

9. Krzywicka H, Janowska J, Tadeusiak B, i in. Metoda okreœlania stê¿eñ u¿ytkowych preparatów dezynfekcyjnych. Metoda noœnikowa. Warszawa: Wydawnictwa Metodyczne PZH, 1993.

Otrzymano: 23.08.2004

Adres autorów:

Katarzyna Pancer

Pañstwowy Zak³ad Higieny,

ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa

tel: [phone]; e-mail: [e-mail]