WYBRANE BAKTERIE GRAM-UJEMNE CHOROBOTWÓRCZE DLA CZŁOWIEKA

RODZAJ NEISSERIA

Cechy:

Ziarenkowce Gram-ujemne o nerkowatym kształcie, często występujące jako dwoinki. Mają otoczkę i są urzęsione. Mają złożone wymagania odżywcze, rosną na podłożach wzbogaconych w temp 32^oC, przy zwiększonym ciśnieniu CO₂. Są oksydazo dodatnie.

Obejmuje 2 gatunki chorobotwórcze:

1. Neisseria meningitidis- meningokok

2. Neisseria gonorrhoeae- gonokok

Neisseria meningitidis

Cechy:

- meningokok, dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych

Czynniki zjadliwości:

Ma wiele czynników warunkujących chorobotwórczość: fimbrie adhezyjne, polisacharydową otoczkę o właściwościach antyfagocytarnych, endotoksynę (LPS), proteazy IgA chroniące bakterię.

- Szczepy N. meningitidis podzielono na 13 grup serologicznych.

Chorobotwórczość:

- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

- posocznica

-rzadziej: ropne zapalenie stawów, zapalenie płuc , zapalenie wsierdzia i osierdzia

Drogi przenoszenia:

-Wyłącznym rezerwuarem meningokoków jest człowiek

-Źródłem zakażenia jest chory lub bezobjawowy nosiciel

-Bakterie kolonizują jamę nosowo-gardłową i są przenoszone droga kropelkową lub przez bezpośredni kontakt

-Zakażenia mogą występować jako: zachorowania sporadyczne, endemiczne lub epidemie

Zapobieganie:

-Profilaktyka za pomocą antybiotyków u osób które miały bezpośredni kontakt z chorym

-Możliwość immunoprofilaktyki

-Szczepionki (jedno-, dwu- i czteroskładnikowe)

- Brak skutecznej szczepionki przeciw szczepom z grupy B (najwięcej zachorowań)

Neisseria gonorrhoeae

Cechy:

-gonokok, dwoinka rzeżączki

Czynniki zjadliwości:

fimbrie, białka błonowe I i II (adhezyjny), otoczka, endotoksyna, enzym- proteaza IgA

Chorobotwórczość:

-zakażenia błon śluzowych, układu moczowo-płciowego, oka, odbytnicy i gardła

-powodują proces ropny

- choroba przebiega jako zakażenie miejscowe: u mężczyzn- zapalenie cewki moczowej, u kobiet zapalenie szyjki macicy

Powikłania:

-zapalenie gruczołu krokowego i najądrzy

-zapalenie jajowodów

-rzeżączka odbytu

Rozsianemu zakażeniu gonokokowemu towarzyszą: ropne zapalenie stawów, zmiany skórne

Rzeżączkowe noworodkowe zapalenie spojówek jest wynikiem zakażenia podczas porodu. Przenosi się na rogówkę i może doprowadzić do ślepoty.

Drogi przenoszenia:

-przez kontakt seksualny

-rzadko pośrednio przez zakażone przedmioty

-zakażenie jest bezobjawowe lub skąpo objawowe

Moraxella catarrhali

Gram ujemna, oksydazo dodatnia dwoinka. Powoduje zakażenia głównie u dzieci i osób w podeszłym wieku. Odpowiedzialne za: zakażenia górnych dróg oddechowych, zapalenie zatok ucha środkowego.

RODZAJ ENTEROBACTERIACEAE

Rodzina Enterobacteriaceae jest najbardziej heterogenicznym zbiorem ważnych klinicznie tlenowych, Gram-ujemnych pałeczek.

Występowanie:

Enterobacteriaceae występują wszędzie: gleba, woda, powietrze, stanowią również sporą część jelitowej flory fizjologicznej.

Cechy: wspólne dla wszystkich drobnoustrojów z tej rodziny

- Gram-ujemne pałeczki

-fermentują glukozę

- nie wytwarzają spór

-ruchliwe bądź nieruchliwe, okołorzęse

-tlenowe lub względnie beztlenowe

-rosną na prostych podłożach nieselektywnych bądź różnicujących

- mają w ścianie komórkowej lipo polisacharyd (czyli endotoksynę)

-serologiczna klasyfikacja opiera się na 3 grupach antygenów: somatycznym O, otoczkowym K i rzęskowym H

Czynniki zjadliwości:

-endotoksyny

-egzotoksyny( E.coli i Shigella)

-czynniki adhezyjne

-otoczki

Zakażenia:

-infekcja układu moczowego

-posocznica

-zakażenia układu pokarmowego

-zakażenia oportunistyczne (E.coli, Enterobacter)

Drogi zakażenia:

-źródło odzwierzęce

-od osoby chorej lub nosiciela

-pochodzenia endogennego

Escherichia coli (pałeczka okrężnicy)

Cechy:

-pałeczka jelitowa, powszechnie występująca w środowisku

- jej obecność w wodzie może świadczyć o skażeniu kałem

- podstawowy składnik flory jelita grubego

-stanowi istotny czynnik etiologiczny zakażeń szpitalnych

-bakterie względnie beztlenowe, niesporujące, szybko rosnące

-znaczna ruchliwość dzięki rzęskom

- zdolne do fermentacji laktozy

- duża tolerancja na środowisko kwaśne pH<5,0

Czynniki zjadliwości:

1.Fimbrie i białka adhezyjne

2.Toksyny:

-enterotoksyny: toksyna LT i ST

-toksyny hamujące produkcje białek

-werotoksyny typu I i II

-hemolizyna

3.Lipopolisacharyd

4.Otoczka Ki

Chorobotwórczość:

Szczepy E.coli wywołują najczyściej zakażenia układu pokarmowego: żołądka i jelit, ukł. moczowego i zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków., Niekiedy powodują szpitalne zakażenia krwi, zapalenie płuc, skóry, otrzewnej, dróg żółciowych.

Można wyodrębnić 2 grupy zakażeń:

1.Zakażenia pozajelitowe:

-zakażenia ukł. moczowego:

^zapalenie pęcherza moczowego ( E.coli posiadające fimbrie typu I)

^odmiedniczkowe zapalenie nerek (E.coli posiadające fimbrie typu II)

-zakażenia ran

-zapalenie płuc- u wcześniaków i noworodków

-zakażenie krwi

-zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych- wcześniaków i noworodków

2.Zakażenia jelitowe

-enteropatogenne wywołujące biegunki

-nieżyt żołądkowo-jelitowy (gł. u dzieci, przez kontakt bezpośredni lub przez przedmioty, czynnikiem ryzyka jest niski poziom higieny i złe warunki socjalne)

-biegunki podróżnych (żywność lub woda w krajach o ciepłym klimacie)

-krwotoczne zapalenie okrężnicy

-zespół hemolityczno-mocznicowy

Salmonella

Przedstawiciele:

-S.typhi

- S.paratyphi

-S. enteritidis,

Drogi zakażenia:

-przeniesienie na ludzi przez zjedzenie skontaminowanej żywności, gł. drobiu, jaj, produktów mlecznych

-u dzieci drogą feralno-oralną

-S.typhi i Sparatyphi przenoszą się tylko przez kontakt między ludźmi

Chorobotwórczość:

-Salmonellozy- zapalenia żołądka i jelit. Przez zjedzenie skażonej żywności lub wody- wywołane przez S. enteritidis,

-Dur brzuszny- wywoływany przez S. typhi 

-Dur rzekomy- wywołany przez S.paratyphi

-Posocznica

Shigella

Przedstawiciele:

– Shigella dysenteriae wytwarza egzotoksynę- toksyna czerwonkowa /zaburzenie syntezy białka/

– Shigella flexneri

– Shigella boydi

– Shigella sonnei

Cechy:

Rodzaj Gram-ujemnych, nieurzęsionych pałeczek powodujących zatrucia pokarmowe (czerwonka)

Chorobotwórczość:

-czerwonka bakteryjna (charakteryzuje się biegunką, bólem brzucha gorączką i krwawymi stolcami

-zakażenia jelita

Droga zakażenia:

-dotyczy dzieci i homoseksualistów

-drogą feralno-oralną

-przez ręce osób zakażonych

Yersinia

Przedstawiciele:

- Yersinia pestis 

- Yersinia enterocolitica 

- Yesinia pseudotubeculosis 

Cechy:

-wszystkie 3 gatunki mają plazmidy, kodujące geny wirulencji

-oporne na fagocytozę

Chorobotwórczość:

-dżuma- wywoływana przez Y.pestis

^dżuma dymieniczna( czas inkubacji do 7dni, wysoka gorączka, zapalenie węzłów chłon)

^dżuma płucna (czas inkubacji 2-3dni, zapalenie płuc w 1 dniu choroby, śmiertelność 90%)

-zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy- wywoływane przez Y.enterocolitica 

Drogi zakażenia:

-wszystkie zakażenia Yersinia są odzwierzęce

-naturalnym rezerwuarem Y.pestis są szczury, króliki, zwierzęta domowe

-świnie, króliki, gryzonie- Y.pseudotubeculosis

-gryzonie, dzikie zwierzęta i ptaki- Y.enterocolitica 

-dżuma jest przenoszona przez ukąszenia pcheł, bezpośredni kontakt z zakażoną tkanką lub droga kropelkową

-zakażenia jelitowe przenoszone SA przez skontaminowaną żywność

Klebsiella

Przedstawiciele:

Klebsiella pneumoniae

Klebsiella ozaenae

Klebsiella granulomatis 

 Klebsiella rhinoscleromatis

Cechy:

-posiadają otoczkę, która jest odpowiedzialna za śluzowaty wygląd kolonii w hodowli na agarze

Chorobotwórczość:

-pierwotne zapalenie płuc- wywołane przez K.pneumoniae

-zapalenia ran, tkanek miękkich i układu moczowego

-zakażenia nosa, ozena zanikowy nieżyt nosa- wywołany przez- K.ozaenae

-przewlekłe przerostowe zapalenie błon śluzowych nosa i gardła-  K.rhinoscleromatis

Proteus

Przedstawiciele:

- Proteus vulgaris

- Proteus mirabilis

Cechy:

-pałeczki wytwarzające ureazę i siarkowodór,

- ruchliwe (pełzający wzrost na podłożu)

-ureaza powoduje rozkład mocznika na amoniak CO₂- ułatwia tworzenie się kamieni nerkowych, odpowiada za podwyższenie pH moczu

 - u człowieka jest składnikiem flory fizjologicznej układu pokarmowego

Chorobotwórczość:

-zakażenia układu moczowego

-zakażenia ran

-zakażenia szpitalne

Enterobacter, Citrobacter, morganella, Serratia

-zakażenia tymi bakteriami występują u pacjentów hospitalizowanych (gł. noworodki)

-zakażenia dróg moczowych, zapalenie płuc i bakteriemia

-Serratia wydziela do środowiska charakterystyczny czerwony barwnik- prodigiozynę.

RODZINA VIBRIONACEAE

Cechy:

Gram-ujemne pałeczki, fermentujące glukozę, które od Enterobacteae różnią się tym, że wytwarzają oksydazę (są oksydazo dodatnie) i posiadają biegunowo umieszczone pojedyncze wici. Bakterie te są związane ze środowiskiem wodnym.

Rodzaj Vibrio

Przedstawiciele:

-V.cholerae (przecinkowiec cholery)

- Vibrio parahaemolyticus

- Vibrio vulnificus

Cechy:

-beztlenowe Gram-ujemne zakrzywione pałeczki

- rosną w szerokim zakresie temperatur

- wymagają do wzrostu soli (poza V.cholerae)

Chorobotwórczość:

-cholera (El Tor i klasyczna) (wodnista biegunka, wymioty utrata

- Vibio produkują toksynę choleryczną oraz termo stabilną hemolizynę TDH

Droga zakażenia:

-przez skontaminowaną wodę i żywność

­­­­­­­­­

PSEUDOMONAS

Przedstawiciele:

- P.aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej)

- Sienotrophomonas maltophillia

Pseudomonas aeruginosa

Cechy:

- przyczyna zakażen szpitalnych

-rezerwuarem są miejsca wilgotne

-tworzą biofilm

-powodują bakteriemię

Czynniki zjadliwości:
-endotoksyna (rozwój posocznicy i wstrząsu toksycznego)

-egzotoksyna A (hamuje syntezę białek)

-egzotoksyna S (hamuje aktywność fagocytów)

-enterotoksyna (powoduje zapalenie jelit)

-enzymy toksyczne np. Lueukocydyna, fosfolipaza C, hemolizyna

-enzymy proteolityczne np. holagenaza, elastaza

Droga zakażenia:

- najwięcej zarażeń na oddziale intensywnej terapii

-czynniki ryzyka infekcji są choroby o ciężkim przebiegu oraz brak higieny

Szpitalne zakażenia:

-zakażenia miejscowe oraz bakteriemia

-posocznica

-zakażenie ukł. moczowego pooperacyjnie

Zakażenia pozaszpitalne:

-zdarzają się bardzo rzadko i są związane z noszeniem soczewek kontaktowych oraz kolczykowaniem

Metoda hodowli:

-posiew na podłożu wybiórczym

-P. aeruginosa posiadają charakterystyczny zielono-niebieski barwnik (piocyjaniny), barwniki fluorescencyjne na zielono czerwono i brązowo

-wydzielają charakterystyczny słodki zapach lipy lub jaśminu

Sienotrophomonas maltophillia

Czynniki zjadliwości:

-hemolizyny

-proteazy

-lipazy

-hialuronidazy

Metody hodowli:

-Na podłożach z agarem tworzą kolonie o zielonkawym zabarwieniu i zapachu amoniaku.

HAEMOPHILUS

- Małe, Gram-ujemne pałeczki, które wymagają do wzrostu szczególnych substancji odżywczych

Haemophilus influenzae 

Cechy:

-gram-ujemna, mała pałeczka nie wytwarzająca spór, nieruchoma

- nie powoduje hemolizy

-do wzrostu wymaga hematyny oraz NAD

-bytuje wyłącznie u człowieka, może wchodzić w skład flory fizjologicznej górnych dróg oddechowych

Czynniki zjadliwości:

-polisacharyd otoczkowy H

- proteaza IgA

Chorobotwórczość:
-posocznica noworodków

-zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ucha środkowego, płuc i stawów

-szczepy bezo toczkowe wywołują zapalenie płuc, oskrzeli, zatok, spojówek

-zakażenie drogą kropelkową

-wrota stanowią górne drogi oddechowe, najczyściej jama nosowo-gardłowa

-przed zakażeniem chroni odporność humoralna

Profilaktyka:

-szczepionki u dzieci (HIB)

Metody hodowli:

-na podłożach wzbogaconych CO₂

-test aglutynacji lateksu

BORDETELLA

-małe, tlenowe pałeczki Gram-ujemne, rosnące na wzbogaconych podłożach

Bordetella pertussis

Cechy:

-pałeczka Gram-ujemna, krótka, wytwarzająca otoczkę, ma zdolność hemolizy

Czynniki zjadliwości:

-fimbrie

-otoczka

-białkowe czynniki błonowe: pert aktyna i hem aglutynina

-toksyna krztuścowa

-toksyna ciepłochwiejna

-endotoksyna (somatyczna O)

Chorobotwórczość:

-zakaża wyłącznie człowieka

-wywołuje krztusiec

- szerzy się drogą kropelkową, bardzo zakaźna

- bakteria kolonizuje a nst zakaża bonę śluzową, ale się nie rozprzestrzenia

-silny, napadowy i suchy kaszel, leukocytoza powyżej 20 tys w mm³

Profilaktyka:

-szczepionki

LEGIONELLA

- cienkie, trudno barwiące się pałeczki Gram-ujemne, ruchliwe, o szczególnych wymaganiach wzrostowych

Legionella pneumophila

Cechy:

-wewnątrzkomórkowa, tlenowa pałeczka, trudno barwliwa, ruchliwa, z wicią

Czynniki zjadliwości:

-zdolność do adhezji

-bytowanie w makrofagach

endotoksyny i egzotoksyny: hemolizyny, cytotoksyny, katalaza i B-laktamaza

Chorobotwórczość:

-legioneloza (choroba legionistów)

- atypowe zapalenie płuc

-gorączka Pontiac (bez zajęcia płuc)

Droga zakażenia:

-rezerwuar stanowią przedmioty związane z wodą

- epidemie w klimatyzowanych obiektach

- do zakażenia dochodzi poprzez wdychanie drobin aerozolu zawierających bakterie

-choroba nie przenosi się z człowieka na człowieka

-10-20% kończy się śmiercią

-po przebyciu zakażenia wytwarza się odporność typu komórkowego

Profilaktyka:

- obejmuje okresowe odkażanie i kontrolę instalacji klimatyzacyjnych

BACTEROIDES

Cechy:

- niesporujące, półmorficzne pałeczki Gram-ujemne

- należą do flory ludzkiego jelita grubego

- występują w kobiecych drogach rodnych i w jamie ustnej

Chorobotwórczość:

-zakażenia mogą być spowodowane urazami lub zabiegami chirurgicznymi, w szczególności układu pokarmowego

-ropnie narządowe

-zakażenia ran

-bakteriemia

-zakażenia wewnąrzbrzuszne

PREVOTELLA

Cechy:

-peomorficzne pałeczki, nieruchliwe, nie tworzą spór, są wrażliwe na żółć

- wytwarzają pigmenty np. hematynę

- są częścią flory fizjologicznej jamy ustnej, górnych dróg oddechowych, pochwy

Chorobotwórczość:

-czynnik patogenny zakażeń górnych dróg oddechowych, płuc, głowy

-ropnie mózgu

-posocznica

-powstawanie płytki nazębnej

PORPHYROMONAS

Cechy:

-beztlenowe pałeczki

-należą do flory fizjologicznej j. ustnej i ukł. moczowo-plciowego

Chrorobotwórczosć:

-zakażenia jamy ustnej

-występują w ranach po ugryzieniu

-przeziębica

FUSOBACTERIUM

Cechy:

-wydłużone, wrzecionowate pałeczki Gram-ujemne, brak otoczki, nieruchliwe

-zamieszkują jamę ustną górne drogi oddechowe

Chorobotwórczość:

-wstrząs septyczny

-zakażenia jamy ustnej

-zespół Lemierre’a (ból głowy, ropnie około migdałowe)

TREPONEMA

Treponema pallidum (krętek blady)

Chorobotwórczość:

-kiła

-zakażenie przez bezpośredni kontakt seksualny i przez łożysko od chorej matki na płód (kiła wrodzona)

-wrotami zakażenia są błony śluzowe lub uszkodzenia skóry

-kiła jest przewlekłym zakażeniem ogólnoustrojowym( może się rozwijać kilka lat) lub przebiegać całkowicie bezobjawowo