Pałeczki Gram-ujemne tlenowe lub względnie beztlenowe

różne grupy, wymagania, diagnostyka, wrażliwość/oporność
chorobotwórczość: endotoksyna + różnie: egzotoksyny, fimbrie, białka, otoczki..

• pałeczki Gram(-) – jelitowe, duże, zwykłe podłoża, fermentują glukozę, enteropatogenne, względnie beztlenowe

rodzina: Enterobacteriaceae

• pałeczki Gram(-) – niefermentujące, niewybredne, tlenowe, zwykłe podłoża, zakażenia oportunistyczne

Pseudomonas, Acinetobacter..

• pałeczki Gram(-) – oksydazo(+), fermentujące, zakrzywione, enteropatogenne

Vibrio pH-8,6, Campylobacter, Helicobacter – 5-10% CO₂

• pałeczki Gram(-) – małe, kokopałeczki, b. zróżnicowana grupa, chorobotwórczość i wymagania, wybredne - !!!

Haemophilus, Bordetella, Brucella, Pasteurella, Francisella, Gardnerella, Legionella

Pałeczki Gram(-) – jelitowe, duże rodzina: Enterobacteriaceae

• kolonizują przewód pokarmowy ludzi i zwierząt (kał), wszechobecne w środowisku

• droga przenoszenia: fekalno-oralna, pokarmy, woda..

• pierwotnie patogenne - zakażenia żołądkowo-jelitowe: Salmonella, Shigella, niektóre E. coli

• większość: zakażenia oportunistyczne

drogi moczowe, rany, ropnie, posocznice, zap. płuc, kości, opon mózg-rdz…:

E. coli, Klebsiella, Proteus, Providencia, Morganella, Serratia, Citrobacter, Enterobacter..

Yersinia pestis – dżuma

Y. pseudotuberculosis - zap.węzłów chł. krezki

Y. enterocolitica – zap. jelita cienkiego i okrężnicy

Pałeczki Gram(-) – jelitowe, duże rodzina: Enterobacteriaceae

• glukoza(+), katalaza(+), oksydaza cytochromowa (-)

• mogą koniugować i wymieniać plazmidy – przenoszenie oporności, toksyczności, adhezyjności !!!

• antygeny: wykorzystuje się w identyfikacji (serotyp)

* O - somatyczne (LPS = endotoksyna biologicznie)

* H - rzęskowe

* K - powierzchniowe (otoczkowe)

Enterobacteriaceae- diagnostyka

• w preparacie – pałeczki Gram(-) ale niecharakterystyczne !!!

• hodowla – zwykłe podłoża, 16-18 godz. większość,

McConkey – wybiórczo-różnicujące:

- laktozo(+) różowe - E. coli

- laktozo(-) jasne - Salmonella, Shigella, Proteus

• testy biochemiczne – API 20E, API ID 32E

• testy serologiczne – różnicowanie Salmonella, Shigella, E. coli

• miano przeciwciał w surowicy – tylko Salmonella typhi i S. paratyphi – odczyn Widala

• antybiogram – dobór krążków w zależności od lokalizacji zakażenia: amino- i ureidopenicyliny, cefalosporyny, aminoglikozydy, chinolony, kotrimoksazol, nitrofurantoina.. !! mechanizmy oporności: ESBL, AmpC…

Escherichia coli symbiont jelita grubego !!! ale także zak. oportunistyczne

• EPEC – enteropatogenne, fimbrie adhezyjne, biegunki u niemowląt i dzieci do 2 lat, serotypy (serowary) 026, 055, 0111..

• ETEC – enterotoksyczne, enterotoksyny ciepłostałe i ciepłochwiejne, biegunki podróżnych, 06, 078..

• EHEC – enterokrwotoczne, verotoksyny (podobne do toksyny Shiga), biegunka krwotoczna, zespół hemolityczno-mocznicowy, 0157:H7 (zakażone mięso, hamburgery)

• EIEC – enteroinwazyjne, biegunki

• EAgEC(EAEC) – enteroadherentne lub enteroagregatywne

• zap. dróg moczowych – specyficzne fimbrie adhezyjne P i antygeny O (szczepy uropatogenne)

• zap. opon mózg.-rdz. u noworodków – szczepy K1 (otoczka)

• statystycznie najczęstszy czynnik etiologiczny !!! zak. szpitalnych: ran, płuc, posocznica, wstrząs endotoksyczny..

zakażenia przewodu pokarmowego – egzogenne !

Shigella - czerwonka bakteryjna - jelito grube: owrzodzenia, krwawa biegunka (ale nie zawsze) ze śluzem i ropnym odczynem

• S. dysenteriae (shigae) (0A) – egzotoksyna Shiga, w krajach rozwijających się, może dać zespół hemolityczno-mocznicowy, nie ma zakażeń w Europie

• S. flexneri (0B)

• S. boydii (0C)

• S. sonnei (0D) – dominuje w Europie, raczej wodnista biegunka

• źródło zakażenia: tylko człowiek – chory, nosiciel

• przenoszenie: ręce, woda – groźne epidemie), pokarmy...

• zakażenia latem, często u małych dzieci, ale potem rodzinnie

Salmonella - taksonomia

• Zgodnie z propozycjami WHO — Collaborating Centre for Reference and Research on Salmonella (WHO, Institut Pasteur, 1997) do rodzaju Salmonella (na podstawie badania sekwencji 16S rDNA) należą tylko dwa gatunki:

tj. S. enterica i S. bongori — pierwszy z nich podzielony został na 6 podgatunków. Stosowane dotychczas zwyczajowe nazwy, nie posiadające statusu taksonomicznego, takie jak serotyp, typ serologiczny, zostały zastąpione nazwą serowaru (w oryginale serovar, sv.)

• Nazwę serowaru należy pisać dużą literą oraz prostym pismem (np. Typhi, Paratyphi B, Typhimurium itp.). Zgodnie z powyższym, nazwę pierwszego podgatunku rodzaju Salmonella można zapisać: S. enterica subsp. enterica sv. Typhimurium lub Salmonella subsp. I. sv. Typhimurium, bądź po prostu, Salmonella Typhimurium.
  
  

Salmonella ponad 1500 serowarów

• gorączki jelitowe (enteric fever):

* dur brzuszny – S.Typhi - antygen Vi (otoczkowy), odporne na fagocytozę,

wyłącznie u ludzi, obecnie rzadko, w czasie epidemii szczepienia ochronne

do badania: krew, kał, mocz, odczyn Widala,

* paradury – S. Paratyphi A, B, C – człowiek, zwierzę

• salmonellozy – biegunki, zap. jelita cienkiego i grubego, często jako zatrucia pokarmowe (drób, jaja, mięso..) – S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Agona, S. Dublin, S. Heidelberg, S. Bovis morbificans...

• bakteriemia, posocznica – S. Choleresuis

• zap. kości, ran, dróg moczowych – rzadko, u dzieci

• nosicielstwo w kale, żółci

• nosiciel nie powinien pracować w przemyśle spożywczym, z pokarmami, szpitalu...

Enterobacteriaceae - inne

• Klebsiella – wytwarzają otoczkę, wiele szczepów ESBL(+)

K. pneumoniae – zap.płuc - alkoholicy, narkomani, starsze osoby,

meningitis- niemowlęta, zap.dróg moczowych – dzieci, inne zak.oportunist.

K. oxytoca – zak. oportunistyczne – dzieci,niemowlęta

K. rhinoscleromatis – twardziel (dr.odd.) – rzadko, endemicznie

K. ozenae – cuchnący nieżyt nosa – rzadko, endemicznie

• Proteus mirabilis, P. vulgaris – zak. dróg moczowych, ureaza(+), amoniak - alkalizacja, odkładanie soli wapnia i magnezu – kamienie nerkowe

• Providencia, Morganella morgani, Serratia, Citrobacter, Enterobacter... – różne zakażenia oportunistyczne szpitalne, szczepy często oporne na antybiotyki – ESBL, AmpC, inne betalaktamazy

• Yersinia pestis – dżuma

• Y. pseudotuberculosis - zap. węzłów chł. krezki

• Y. enterocolitica – zap. jelita cienkiego i okrężnicy

• Pasteurella multocida - pogryzienia przez zwierzęta

Pałeczki Gram-ujemne niefermentujące, tlenowe, nie fermentują glukozy, b. małe wymagania

• środowisko zewnetrzne, wilgotne: woda, gleba, ścieki, odpady...

u ludzi i zwierząt – flora przypadkowa, rosną po 1-2 dniach

• zakażenia oportunistyczne: drogi moczowe, oddechowe (cewniki, rurki..), bakteriemie, rany, oparzenia, oko, spojówki...

• zróżnicowana oporność !!! – w szpitalach szczepy wielooporne

• Pseudomonas aeruginosa – także mukowiscidoza, ucho pływaka

wytw: barwniki, śluz – otoczka alginianowa, egzotoksyna A, enterotoksyna, hemolizyny, fospolipaza, enzymy proteolityczne...

P. fluorescens, P. putida, Stenotrophomonas maltophilia, Burkholderia cepacia

• Acinetobacter – A. baumannii, A. calcoaceticus, A. lwoffii....

• Alcaligenes,

• Moraxella, Flavobacterium - wybredne

Pałeczki Gram-ujemne oksydazo(+), zakrzywione, ruchome, przecinkowce

• Vibrio cholerae – cholera, typ O1, choroba kwarantannowa,

enterotoksyna(aktywność cyklazy adenylowej) – silna biegunka, odwodnienie, śmiertelność 60%, szczepionka zabita, żywa – skuteczność 60%

posiewy: woda peptonowa pH 8,6, określenie serotypu - różne

żródło: chory, nosiciel, droga fekalno-oralna – woda, żywność

• V. parahaemolyticus – biegunki lżejsze, niedogotowane owoce morza

• Aeromonas, Plesiomonas – biegunki

• Helicobacter pylori

- ureaza(+), kolonizuje odźwiernik, - przewlekłe zap. żołądka i dwunastnicy

- szczepy cagA+ bardziej toksyczne – rak żołądka, lymphoma

• materiał: bioptat, podłoża wzbogacone, 10% CO2, wzrost 3-5 dni, katalaza(+), oksydaza(+)

• z bioptatu: test ureazowy

• przeciwciała w surowicy

* zakażenia rodzinne

* eradykacja: antybiotyk (klarytromycyna, doksycyklina, amoksycyklina, metronidazol) + omeprazol + sole bizmutu

• Campylobacter jejuni, C. fetus – bakterie mikroaerofilne,

* biegunki (lekkie) * najczęstszy czynnik etiologiczny, na ogół nie izolowany (wymaga selektywnych podłoży)

Pałeczki Gram-ujemne małe, kokopałeczki różna chorobotwórczość i wymagania wzrostowe-duże

• Haemophilus: H.influenzae – nosicielstwo w nosogardzieli, człowiek

meningitis, epigglotitis, bakteriemia – typ otoczkowy b, szczepionka !!!

zap.ucha śr., zatok, oskrzeli, oka, tkanki podskórnej...

hodowla: agar czekoladowy + X (hematyna) i V (NAD), wilgotność, 24 godz.

lek z wyboru: ampicylina (5-10% opornych – TEM), cef. III gen.

H.paraifluenzae, H. aegyptius, H. ducreyi - wrzód miękki, H. haemolyticus..

• Bordetella pertussis – krztusiec (toksyny, adhezyny), człowiek, szczepionka, hodowla: płytka kasłana, IF bezpośrednia, leczenie: erytromycyna

• Brucella – B. abortus, B.melitiensis, B.suis – bruceloza, odzwierzęca

• Francisella tularensis – tularemia, Pasteurella multocida –Gardnerella vaginalis – bakteryjna waginoza

• Legionella pneumophila - zapalenia płuc, aerozol wodny, klimatyzacja