Sterowanie Ruchem Kolejowym I (semestr V)
Jakość odpowiedzi:
+ dobra
+- średnia
- słaba
1) Na czym polega zmniejszenie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu pojazdów (kolejowych)?+
Zmniejszenie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu pojazdów kolejowych ze względu na to, że
prowadzący pojazd może nie znać sytuacji drugiego, polega na zapewnieniu:
a) maksymalnej wzajemnej widzialności
b) minimalnych odstępów (interwałów) czasowych (polega na zachowaniu stałego czasu
następstwa dwu pojazdów. Pojazdy muszą być wyprawiane w stałych odstępach czasu
minimalnych z punktu widzenia bezpieczeństwa ruchu i maksymalnych z punktu widzenia
sprawności procesu transportowego)
c) minimalnych odstępów (interwałów) przestrzennych (polega na podziale sieci układu
komunikacyjnego na odcinki (drogi jazdy) oraz dopuszczeniu obecności co najwyżej
jednego pojazdu na każdym z tych odcinków. Pojazdy są wpuszczane (przez posterunki
następcze) na kolejne odcinki, pod warunkiem niezajętości ich.)
2) Przedstaw system SRK jako automat Mealy ego.+
a)
A =
gdzie:
A  system srk jako automat,
b)
X  stan wejść,
ð ð ð ð ð ð ð
Funkcje wyjść
Y  stan wyjść,
X Sygnały
ð
Polecenia ð ð ð ð ð ð ðlð ð(ðQ,X)ð
do urządzeń
Y
nastawcze
zewnętrznych
i meldunki Stan
(sterowanych)
o stanie
Stan
wejść ð ð ð ð ð ð ð ð Q  stan wewnÄ™trzny,
i systemu
urządzeń
Funkcje przejść wyjść
zobrazowania
zewnętrznych
dð ð(Q,X)
´ - funkcja przejść,
Q
 - funkcja wyjść.
Stan pamięci systemu srk
Rys. 1.1.
3) Przedstaw podstawowe rodzaje urządzeń sygnalizacyjnych.+
UrzÄ…dzenia sygnalizacyjne:
a) Sygnalizatory
Źð ksztaÅ‚towe
1
Źð Å›wietlne, o elementach Å›wietlnych (jednobarwnych, wielobarwnych)
Źð znakowe
b) Znaki (wskaz
niki)
Źð ksztaÅ‚towe
Źð Å›wietlne
Źð graficzne
c) Przybory sygnałowe
Źð optyczne (ksztaÅ‚towe, Å›wietlne)
Źð akustyczne
Wszystkie urządzenia sygnalizacyjne można również podzielić na:
a) stałe - zainstalowane na dłuższy okres w terenie lub stanowiące stałe wyposażenie pojazdu,
b) przenośne lub przewoz
ne - instalowane na krótki okres w terenie lub stanowiące
wyposażenie personelu zajmującego się sterowaniem ruchem, obsługującego pojazd itp.
Sygnalizator świetlny służy do przekazywania informacji za pomocą zmieniających się barw
elementów świetlnych, zawierających własne z
ródło światła. Elementy świetlne mogą być
wykonane jako elementy (komory) jednobarwne i wówczas sygnalizator zazwyczaj jest
sygnalizatorem wielokomorowym lub też element świetlny posiada możliwość zmiany barwy
i tworzy sygnalizator jednokomorowy.
Sygnalizator kształtowy służy do przekazywania informacji za pomocą zmieniających się
kształtów geometrycznych lub przez zmianę przestrzennego rozmieszczenia tych kształtów.
Wymaga oświetlenia w porze nocnej lub uzupełniany jest sygnalizacją świetlną.
Sygnalizator znakowy służy do przekazywania informacji za pomocą zmieniających się znaków
alfanumerycznych tworzonych z punktów lub linii, oświetlanych lub stanowiących z
ródło
światła. W transporcie drogowym nazywany jest znakiem wielowskazaniowym lub
zmiennowskazaniowym.
Znak (wskaz
nik) jest urządzeniem technicznym służącym do przekazywania stałej informacji,
przeznaczonej dla uczestników procesu ruchowego (transportowego), a określającej
możliwości, warunki lub sposób wykonywania ruchu. Przekazywana informacja jest
niezależna od aktualnej sytuacji ruchowej, może natomiast precyzować sposób
postępowania w danej sytuacji lub też informuje o stanie elementów układu
komunikacyjnego itp.
Znak (wskaz
nik) świetlny służy do przekazywania informacji zakodowanej za pomocą barw
elementów sygnalizacyjnych.
Znak (wskaz
nik) kształtowy służy do przekazywania informacji zakodowanej za pomocą
kształtu geometrycznego elementów sygnalizacyjnych.
Znak (wskaz
nik) graficzny służy do przekazywania informacji zakodowanej za pomocą znaków
alfanumerycznych lub prostego tekstu informacyjnego.
2
Przybory sygnałowe (gwizdki, trąbki sygnałowe, latarki, latarnie pojazdu, opaski na rękawy,
chorÄ…giewki, tarczki itp. urzÄ…dzenia) sÄ… pomocniczymi urzÄ…dzeniami technicznymi
pozwalającymi na ręczne przekazywanie sygnałów świetlnych, tworzenie sygnałów
akustycznych lub też ułatwiające zauważenie osoby przekazującej te sygnały.
4) Podaj definicję sygnalizatora, wskaż zasadniczą cechę sygnalizatora świetlnego i
kształtowego. +
Sygnalizator jest urządzeniem technicznym służącym do przekazywania zmieniających się w
czasie informacji, przeznaczonych dla uczestników procesu ruchowego (transportowego), a
określających możliwości, warunki i sposób wykonywania ruchu. Przekazywana informacja
jest zazwyczaj zależna od aktualnej sytuacji ruchowej.
Zasadnicze cechy sygnalizatora świetlnego i kształtowego podano w pkt. 3.
5) Jakie sygnalizatory wykorzystywane sÄ… dla jazd: pociÄ…gowych, manewrowych? +
a) Jazda manewrowa:
Sygnalizatory manewrowe  stosuje się je do podawania sygnałów dla manewrów.
Sygnalizatorami manewrowymi sÄ…:
- tarcze manewrowe kształtowe (Rys. 4.3) lub świetlne (Rys. 4.12);
- semafory stacyjne (z wyjątkiem semaforów wjazdowych), jeżeli stosuje się na nich
sygnał  Jazda manewrowa dozwolona Ms2 (semafor taki posiada pod tabliczką z nazwą
semafora dodatkowÄ… tabliczkÄ™ z literÄ…  m );
- tarcze rozrzÄ…dowe.
Tarcze manewrowe stosuje się wszędzie tam, gdzie istnieje potrzeba sygnalizowania
zorganizowanych jazd manewrowych, (gdy w danej grupie pracuje więcej niż jedna
lokomotywa manewrowa, gdy manewry przecinają tory główne, w miejscach, gdzie
rozpoczyna się jazda manewrowa: z żeberka, z toru postojowego, z lokomotywowni, z
wagonowni, z bocznicy itp.).
b) Jazda pociÄ…gowa:
Są to przede wszystkim semafory, a poza tym wszystkie inne elementy, które nie zostały
zaliczone do sygnalizatorów jazd manewrowych i rozrządu.
3
6) Podaj definicję stawności sygnalizacji, określ wpływ stawności na odległość między
kolejnymi pociÄ…gami. +
·ð Sygnalizacja jest m-stawna, jeżeli umożliwia przekazanie przez sygnalizator informacji o
możliwoÅ›ci jazdy na m-ð1 odstÄ™pach poÅ‚ożonych za tym sygnalizatorem. Poza sygnaÅ‚em
zabraniającym jazdy i sygnałem zezwalającym na jazdę z prędkością maksymalną,
przewidziano potrzebę sygnalizowania możliwości jazdy na pierwszej drodze jazdy z
prędkością ograniczoną do 40km/h, 60km/h i 100km/h oraz na drugiej drodze jazdy z
prędkością ograniczoną do 40km/h lub 60km/h i 100km/h. Ustalono, że sygnalizacja musi
posiadać stopień stawności co najmniej 2 tzn. zabraniający lub zezwalający na jazdę,
dodatkowo może pokazywać ograniczenie prędkości na drodze jazdy, której dotyczy.
7) Wskaż zasady sygnalizacji wynikające ze stopni prędkości i stawności sygnalizacji. +
Zasady przyjęte dla opracowania sygnałów powszechnie stosowanych w polskim
kolejnictwie:
·ð dwie górne komory o okrÄ…gÅ‚ym elemencie sygnalizacyjnym sÅ‚użą do przekazywania
wiadomości o możliwości jazdy na drugim odstępie, pozostałe - na pierwszym,
·ð poza sygnaÅ‚em zabraniajÄ…cym jazdy i sygnaÅ‚em zezwalajÄ…cym na jazdÄ™ z prÄ™dkoÅ›ciÄ…
maksymalną, przewidziano potrzebę sygnalizowania możliwości jazdy na pierwszej drodze
jazdy z prędkością ograniczoną do 40km/h, 60km/h i 100km/h oraz na drugiej drodze jazdy z
prędkością ograniczoną do 40km/h lub 60km/h i 100km/h,
·ð sygnaÅ‚ zabraniajÄ…cy jazdy, sygnaÅ‚ zezwalajÄ…cy na jazdÄ™ z prÄ™dkoÅ›ciÄ… maksymalnÄ… i sygnaÅ‚
zastępczy, jest przekazywany za pomocą jednego światła,
·ð sygnaÅ‚ zezwalajÄ…cy na jazdÄ™ na pierwszym odstÄ™pie z prÄ™dkoÅ›ciÄ… ograniczonÄ…, przekazywany
jest za pomocą co najmniej dwu świateł, przy czym dolne światło o kształcie okrągłym jest
zawsze pomarańczowe
·ð górne Å›wiatÅ‚a sÄ… barwy zielonej lub pomaraÅ„czowej i mogÄ… być Å›wiatÅ‚ami migajÄ…cymi lub
ciągłymi,
·ð spoÅ›ród dwu Å›wiecÄ…cych Å›wiateÅ‚ tylko jedno może migać,
·ð dolne Å›wiatÅ‚o pomaraÅ„czowe jest uzupeÅ‚niane pasem Å›wietlnym, informujÄ…cym o wyższym
stopniu prędkości niż 40km/h,
·ð pasy mogÄ… mieć barwÄ™ zielonÄ… i pomaraÅ„czowÄ…,
·ð Å›wiatÅ‚o górne może migać z jednÄ… czÄ™stotliwoÅ›ciÄ…,
·ð sygnaÅ‚ zastÄ™pczy jest przekazywany biaÅ‚ym migajÄ…cym Å›wiatÅ‚em,
·ð w razie potrzeby semafor może przekazywać Å›wiatÅ‚em biaÅ‚ym ciÄ…gÅ‚ym sygnaÅ‚ zezwalajÄ…cy na
jazdÄ™ manewrowÄ….
4
8) Przedstaw podstawowe informacje, które powinien zawierać plan schematyczny
urządzeń SRK. +
Plan schematyczny powinien przedstawiać:
-ð schematyczny rysunek ukÅ‚adu torowego z okreÅ›leniem torów zelektryfikowanych, ukresów
rozjazdów i skrzyżowań torów, kilometrażu linii, kierunku północnego,
-ð lokalizacjÄ™ nastawni i innych posterunków technicznych wraz z okreÅ›leniem rodzaju urzÄ…dzeÅ„
srk i usytuowaniem miejsca pracy obsługi,
-ð lokalizacjÄ™ urzÄ…dzeÅ„ staÅ‚ych majÄ…cych wpÅ‚yw na usytuowanie urzÄ…dzeÅ„ srk i widoczność
sygnałów, pochylniki, perony,
-ð lokalizacjÄ™ zewnÄ™trznych urzÄ…dzeÅ„ srk oraz innych urzÄ…dzeÅ„ majÄ…cych wpÅ‚yw na dziaÅ‚anie
urządzeń srk, z określeniem zasadniczego położenia zwrotnic i wykolejnic oraz zasadniczego
stanu sygnalizatorów,
-ð kierunek ruchu dla pociÄ…gowych przebiegów zorganizowanych z okreÅ›leniem drogi przebiegu
oraz określeniem rodzaju pociągów,
-ð nazwy posterunków technicznych i sÄ…siednich posterunków ruchu, granice okrÄ™gów
nastawczych, identyfikatory (nazwy, numery) peronów, torów i zewnętrznych urządzeń srk
(w niezbędnym zakresie) oraz inne niezbędne informacje.
9) Jakie warunki należy uwzględnić projektując rozstawienie semaforów na stacji? +-
Semafory wjazdowe są ustawiane przed stacjami w odległości co najmniej 100 m przed
miejscem niebezpiecznym. Odległość ta jest nazywana odcinkiem ochronnym.
Semafory wyjazdowe sygnalizują wyjazdy z torów stacyjnych. Ustawia się je przy końcach
torów stacyjnych tak, by nawet najdłuższe pociągi zatrzymane czołem przed tymi semaforami
nie zajmowały ostatnimi wagonami zwrotnic lub ukresów zwrotnic na drugim końcu stacji.
10) Wymień grupy stanów stanowiące przebieg. +-
Przebieg jest zbiorem stanów urządzeń na danej drodze jazdy, które wymagane są dla
bezpiecznego przejazdu składu, np. położeń zwrotnic, wskazań sygnalizatorów, niezajętości
danych torów. Wykaz przebiegów dla danego posterunku czy okręgu nastawczego
przedstawia się najczęściej za pomocą tablicy zależności. Zapisane są w niej wszystkie
przebiegi oraz wymagane dla nich stany urządzeń - zwrotnic, rygli, sygnalizatorów, obwodów
torowych, przy blokadzie elektromechanicznej - także stany bloków blokady. Plus oznacza
stan zasadniczy, minus - podany sygnał, przełożenie zwrotnicy czy też otwarcie wykolejnicy.
5
Kreskowanie oznacza wykluczenie specjalne przebiegu - czyli wykluczenie przebiegu który nie
jest wykluczony przez odmienne położenie zwrotnic.
11) W jaki sposób można zapewnić ochronę boczną? +
Ochronę boczną stanowią urządzenia uniemożliwiające lub zabraniające wjazdu taboru na
drogÄ™ jazdy i drogÄ™ ochronnÄ… przebiegu:
a) zwrotnice ochronne,
b) wykolejnice,
c) sygnalizatory.
12) Dla przykładowej drogi jazdy określ przebieg. -
Rysunek i określamy (ściemniamy)
13) W jakich przypadkach uzasadnione jest stosowanie mechanicznych ręcznych urządzeń
SRK? +-
Stosowane są obecnie głownie na liniach bocznicowych. Przy częstych jazdach pociągów
nie możliwe jest wykonanie wszystkich zadań. W urządzeniach ręcznych czynnikiem
wykonującym bezpośrednio w terenie polecenia nastawcze jest człowiek. Przygotowanie
przebiegu jest wyjątkowo długotrwałe, ponieważ w celu nastawienia zwrotnicy
odpowiednio pracownik musi do niej dojść i wykonać tę czynność na miejscu za pomocą
dz
wigni. Okręgi nastawcze muszą być zatem małe.
14) Opisz konstrukcję zwrotnicowego napędu ręcznego. +
Położenie iglic zwrotnicy zmienia się poprzez ręczne przestawienie dz
wigni napędowej z
ciężarem (przeciwwagą). Ruch dz
wigni powoduje odpowiednie ruchy cięgieł, co w rezultacie
powoduje przestawienie iglic zwrotnicy. Ciężar, którym dz
wignia jest zakończona ułatwia jej
przestawianie. Do ciężaru przymocowana jest rękojeść umożliwiająca jego podniesienie.
15) Jaką rolę spełniają zamki kluczowe? +
Zwrotnice i wykolejnice nastawiane sÄ… dz
wigniami umieszczonymi bezpośrednio przy nich i
zamykane zamkami kluczowymi (stąd nazwa urządzeń). Jeżeli zwrotnica zamykana jest w
przebiegach w obu położeniach, posiada zamek podwójny (+/-), w jednym - pojedynczy.
Zwrotnice i wykolejnice nie zamykane w przebiegach nie muszą mieć zamków.
6
W podwójnym zamku zależności zwrotnicy zawsze uwięziony jest jeden z kluczy, jeżeli
zwrotnica znajduje się w położeniu minus - klucz plus, jeżeli w położeniu plus - klucz minus.
Po włożeniu drugiego klucza do zamka możliwe jest przełożenie zwrotnicy i wyjęcie
pierwszego klucza, który zanoszony jest spowrotem do nastawni. Dzięki temu po obecności
poszczególnych kluczy stwierdzić można stan urządzeń - np. obecność klucza plus oznacza że
dana zwrotnica zajmuje położenie plus.
16) Opisz (ogólnie) konstrukcję zwrotnicowego zamka kluczowego. +
W urządzeniach kluczowych do zamykania rozjazdów w celu ich uzależnienia wykorzystuje się
zamki zwrotnicowe trzpieniowe bÄ…dz
ryglowe.
a) Ryglowe  może być pojedynczy zamykający rozjazd w jednym położeniu lub podwójny
zamykający rozjazd w obu położeniach. Zamki ryglowe zamykają każdą iglicę oddzielnie
za pomocą suwaków ryglowych i prętów łączących suwaki ryglowe z iglicami. Suwak
ryglowy z krótkim prętem montowany powinien być zawsze od strony początku iglicy.
b) Trzpieniowe  przymocowuje się do opornicy w miejscu, w którym wywiercone są trzy
otwory służące do zamocowania zamka. Miejsce to powinno być malowane na biało.
Zabudowany zamek na rozjez
dzie można zdemontować tylko po jego otwarciu.
Zamkniętego zamka nie można zamontować jak również zdemontować. Zamknąć zamek
można tylko po wsunięciu trzpienia do położenia końcowego i zabezpieczeniu śrub
skrzydełkami bezpiecznika.
17) Opisz podstawowe rozwiązania konstrukcyjne i zasadę działania wiszącej skrzyni
zależności (typu Z). +
Skrzynia kluczowa konstrukcji inż. Zazulaka jest najbardziej rozpowszechnionym rodzajem
skrzyni kluczowej w Polsce. Może być ustawiona w dowolnym miejscu nastawni, istnieje
także możliwość powieszenia jej na ścianie. Składa się z zespołu poziomych i pionowych
wzajemnie uzależnionych od siebie suwaków, poruszanych przez zamki kluczowe
umieszczone w rzędach przy krawędziach skrzyni - włożenie i przekręcenie klucza w zamku
powoduje przesunięcie suwaka w kierunku zamka. Stan suwaków może być kontrolowany za
pomocą styków elektrycznych. W rzędach poziomych na dole i u góry skrzyni znajdują się
umieszczone pionowo zamki zwrotnicowe, wykolejnicowe, otrzymania nakazu lub zgody, po
bokach - umieszczone poziomo zamki sygnałowe, przebiegowe i dania nakazu lub zgody.
Suwaki uzależnione są od siebie za pomocą nasadek zależności. Przekręcenie i wyjęcie
danego klucza z poziomego zamka (np. klucza sygnałowego) możliwe jest po włożeniu i
przekręceniu kluczy do odpowiednich zamków pionowych i powoduje ich zamknięcie (nie
można już wyjąć zamkniętych kluczy).
18) Wymień podstawowe funkcje blokady stacyjnej. +
Blokada stacyjna:
- uzależnia sygnały zezwalające na jazdę na semaforach nastawianych z nastawni
wykonawczej od otrzymaniu nakazu z nastawni dysponujÄ…cej,
- uzależnia sygnały zezwalające na jazdę na semaforach nastawianych z nastawni
dysponującej, jeżeli przy nastawianiu przebiegu bierze udział inna nastawnia, od otrzymania
zgody z tej nastawni,
7
- umożliwia wykorzystanie tylko jeden raz otrzymanego nakazu lub zgody na podanie sygnału
zezwalajÄ…cego,
- umożliwia awaryjne zwolnienie bloku zamykającego dz
wignie zwrotnicowe, wykolejnicowe
lub ryglowe za pomocą zwalniacza ręcznego,
- umożliwia zwrot niewykorzystanej zgody lub nakazu.
19) Opis sposób zrealizowania blokady stacyjnej w urządzeniach kluczowych. +-
Równocześnie z zablokowaniem bloku Dz w nastawni wykonawczej, w odpowiednim okienku
właściwego bloku otrzymania zgody Oz na nastawni dysponującej zmieni się kolor tarczki na
biały. Oznacza to, że została udzielona zgodna na określony przebieg.
Wtedy nastawnia dysponujÄ…ca ustala przebieg poprzez ustawienie zwrotnic i wykolejnic. Gdy
droga przebiegu jest już ustalona zamyka się ją przez użycie drążka przebiegowego (w
nastawniach kluczowych ręcznych zamknięcie odbywa się kluczem przebiegowym).
20) Wymień podstawowe elementy mechanicznego zespołu nastawczego (w urządzeniach
pędniowych). +
Ten typ sterowania zwrotnicami stosowany jest na liniach głównych lecz wymienia się go na
elektryczne napędy automatyczne sterowanie zdalnie.
Sterowanie tego typu napędami odbywa się z budynku nastawni za pośrednictwem
specjalnych dz
wigni zwrotnicowych. Dz
wignie te ustawione w rzędzie na ławie dz
wigniowej
nastawnicy i każda z nich przypisana jest danej zwrotnicy.
Od mechanizmu każdej z dz
wigni odchodzi elastyczna pędnia, która po specjalnych bloczkach
(krążkach) wychodzi z budynku nastawni i biegnie odpowiednio wzdłuż torów do
odpowiadajÄ…cego dz
wigni mechanizmu zwrotnicowego. Obrócenie dz
wigni o 180 stopni
(PKP) powoduje przeciągnięcie pędni o około 500 mm i zmianę położenia zwrotnicy. Aby
działanie pędni było prawidłowe, oba jej druty pędne muszą być odpowiednio naprężone
przez działanie stałej siły naprężającej, którą wywołują ciężary naprężacza uzależnione
zębatką.
Elementy mechanicznego zespołu nastawczego:
a) Dz
wignie zwrotnicowe w nastawni
b) Napęd zwrotnicowy
c) Naprężacz pędni
21) Jakie warunki powinien spełniać zwrotnicowy zespół nastawczy w urządzeniach
pędniowych? +
a) utrzymuje zwrotnicę w położeniu krańcowym (z siłą około 2000N),
b) realizuje zamknięcie zwrotnicy w przebiegu przez zamknięcie dz
wigni nastawczej w
nastawnicy,
c) jest rozpruwalny,
d) zapewnia brak zmiany położenia zwrotnicy przy zerwaniu jednego ciągu pędni,
e) sygnalizuje w nastawni rozprucie zwrotnicy oraz zerwanie jednego ciągu pędni.
22) Jakie warunki powinien spełniać sygnałowy zespół nastawczy w urządzeniach
pędniowych? +
8
W celu zagwarantowania pewności nastawiania elementów sygnalizacyjnych na
sygnalizatorach, nastawcze zespoły sygnałowe powinny spełniać następujące warunki:
a) elementy sygnalizacyjne nastawiane przez zespół nastawczy powinny być w położeniach
końcowych tak ustalone, aby umożliwiona była zmiana ich położenia tylko za pomocą zespołu
nastawczego;
b) zamykanie elementów sygnalizacyjnych w położeniu  stój na sygnalizatorze przytorowym
powinno być realizowane przez zamknięcie dz
wigni sygnałowej w nastawnicy;
c) straty przesuwu pędni nie powinny mieć wpływu na prawidłowość wskazań sygnalizatora;
d) zerwanie jednego ciągu pędni na odcinku, w którym znajduje się naprężacz, powinno
spowodować ustawienie się elementów sygnalizacyjnych w położeniu wskazujący na sygnał
bardziej bezpieczny dla ruchu;
e) konstrukcja napędów sygnałowych powinna umożliwiać włączenie dwóch napędów
sygnałowych w jedną pędnię; w przypadku zerwania jednego ciągu pędni między napędami
sygnałowymi powinno być możliwe w dalszym ciągu podawanie sygnałów na pierwszym
sygnalizatorze, przy ustawieniu drugiego sygnalizatora w położeniu zasadniczym;
f) ramiona sygnalizatorów i dyski tarcz ostrzegawczych mogą być nastawiane również przy
współudziale sprzęgieł elektromagnetycznych, które powodują samoczynne ich przejście do
położenia zasadniczego lub wzajemne uzależnienie.
23) Przedstaw podstawowe części funkcjonalne nastawnicy mechanicznej. +
a) UrzÄ…dzenia nastawcze w nastawnicy mechanicznej obejmujÄ…: Å‚awÄ™ dz
wigniowÄ… z
dz
wigniami nastawczymi, podstawę blokową z drążkami przebiegowymi, aparat blokowy,
skrzynię zależności.
b) A
awa dz
wigniowa jest przystosowana do umieszczania na niej dz
wigni nastawczych.
c) Podstawa blokowa służy do umieszczania na niej aparatu blokowego.
d) Skrzynia zależności umieszczona w tylnej części nastawnicy, zawiera różnego rodzaju
elementy, które realizują zależności między urządzeniami nastawczymi. Najważniejszymi
elementami są: przebiegowe i sygnałowe suwaki zależnościowe, poprzeczki dz
wigni
zwrotnicowych, wykolejnicowych i ryglowych, wałki blokowe, łączniki z zestykami
drążków przebiegowych i dz
wigni sygnałowych.
e) Suwaki przebiegowe przesuwane drążkami przebiegowymi zamykają lub zwalniają
dz
wignie nastawcze oraz wykluczają przebiegi sprzeczne, które nie wykluczają się różnym
położeniem zwrotnic w tych przebiegach.
f) Suwaki sygnałowe uzależniają także dz
wignie sygnałowe od stanu urządzeń blokowych.
g) Wałki blokowe, ułożone prostopadle i poruszane suwakami zależnościowymi, obracają w
podstawie blokowej segmenty zawórek blokowych, uzależniając w ten sposób suwaki od
urządzeń blokowych.
h) A
ączniki elektryczne drążków przebiegowych i dz
wigni sygnałowych, znajdujące się w
skrzyni zależności, są przeznaczone do poruszania zestyków łączących obwody
elektryczne.
i) Blok składa się z trzech prętów blokowych (przyciskowego, zatrzaskowego, ryglowego) i
urządzenia zamykającego. Blok może przyjmować dwa stany: stan zasadniczy zwolniony -
odblokowany i stan zamknięty - zablokowany.
24) W jaki sposób realizowane jest utwierdzenie przebiegu w urządzeniach pędniowych? +-
9
Utwierdzenie przebiegu polega na zamknięciu drążka przebiegowego blokiem przebiegowo
utwierdzajÄ…cym. Utwierdzenie trwa do czasu samoczynnego zwolnienia przez pociÄ…g,
niezależnie od położenia dz
wigni sygnałowej. Zwalnianie ręczne wymaga zerwania plomby i
obsłużenia zwalniacza ręcznego. W urządzeniach pędniowych utwierdzanie przebiegu stosuje
się z reguły tylko do przebiegów pociągowych, a przebiegi manewrowe są tylko zamykane
drążkiem przebiegowym.
25) Podaj kolejność obsługi mechanicznych urządzeń pędniowych podczas nastawiania i
zwalniania przebiegu w okręgu sterowania obejmujących jeden okręg. +-
Nastawianie przebiegu pociÄ…gowego polega na:
- sprawdzeniu, czy nie sÄ… nastawione przebiegi sprzeczne oraz czy tory i rozjazdy wyznaczone
dla danej drogi przebiegu nie są zajęte przez tabor;
- sprawdzeniu, czy urzÄ…dzenia blokady stacyjnej i liniowej oraz inne urzÄ…dzenia znajdujÄ… siÄ™ w
wymaganym stanie dla nastawianego przebiegu;
- nastawieniu zwrotnic drogi jazdy, zwrotnic w drodze ochronnej i urządzeń ochronnych w
położenia wyznaczone dla danej drogi przebiegu;
- zamknięciu i utwierdzeniu drogi przebiegu;
- wykluczeniu przebiegów sprzecznych;
- podaniu sygnału zezwalającego.
26) W jaki sposób urządzenia blokady stacyjnej uzależniają zwrotnice i sygnały w dwu
różnych okręgach nastawczych (przy urządzeniach pędniowych)? +-
a) Stacje wyposażone w urządzenia pędniowe są dzielone na dwa okręgi nastawcze w
każdej grupie torów (np.: w grupie torów dla pociągów osobowych i dla towarowych) i
wówczas istnieje potrzeba uzależnienia czynności nastawczych między nastawniami, czyli
stosowania blokady stacyjnej. Blokada ta uzależnia czynności nastawcze między
nastawniami tylko przy przebiegach pociÄ…gowych.
b) Blokada stacyjna dla kierunku wjazdowego od strony nastawni dysponujÄ…cej jest
realizowana za pomocą tzw. bloków zgody, którą daje nastawnia wykonawcza, a dla
kierunków III i IV  obsługiwanych przez nastawnię wykonawczą  za pomocą bloków
nakazów dawanych przez nastawnię dysponującą Kierunek II wyjazdu z nastawni
dysponujÄ…cej nie wymaga blokady stacyjnej
10
27) Jakie warunki musi spełniać blokada liniowa (jednokierunkowa i dwukierunkowa)? +
Blokada półsamoczynna jednokierunkowa powinna:
" umożliwiać podanie na semaforze ustawionym na początku odstępu blokowego (szlaku)
sygnału zezwalającego na jazdę dopiero po zwolnieniu tego odstępu (szlaku) przez poprzedni
pociąg i osłonięciu tego pociągu sygnałem zabraniającym jazdy podanym na semaforze
ustawionym na końcu odstępu (szlaku),
" umożliwiać podanie na semaforze ustawionym na początku odstępu blokowego sygnału
zezwalającego na jazdę tylko jeden raz do czasu zwolnienia odstępu (szlaku) przez
personelnastawni umieszczonej na końcu odstępu (szlaku),
" nastawiać na semaforze samoczynnie w wyniku przejazdu pociągu sygnał zabraniający jazdy
w przypadku, gdy brak tego sygnału mógłby spowodować wyprawienie następnego pociągu
na zajęty odstęp blokowy (szlak),
" zwalniać samoczynnie przy współpracy z pociągiem urządzenie umożliwiające zwolnienie
odstępu blokowego (szlaku) przez personel.
Blokada półsamoczynna dwukierunkowa powinna:
" spełniać wszystkie wymagania blokady jednokierunkowej,
" wykluczać jazdy z przeciwnego kierunku (wyjazdy z sąsiedniego posterunku
zapowiadawczego) przed podaniem sygnału zezwalającego na wyjazd na szlak i w czasie
zajęcia szlaku przez pociąg.
28) Jakie funkcje (zadania) spełniają: blok początkowy, blok końcowy, i blok pozwolenia w
półsamoczynnej blokadzie liniowej? +-
Blok pozwolenia służy do dania zgodny na wyprawienie pociągu przez sąsiedni posterunek.
Blok początkowy służy do oznajmienia wyjazdu pociągu na szlak
Blok końcowy informuje o jego przyjez
dzie ze szlaku.
29) Opisz zasadnicze zespoły elektrycznego napędu zwrotnicowego. +
Podstawowe zespoły elektrycznego napędu zwrotnicowego stanowią:
- silnik elektryczny,
- przekładnia,
- sprzęgło,
- zespół nastawczy,
- zespół kontrolny,
- zespół ustalający.
Silnik elektryczny zapewnia moc wymaganą dla przestawienia zwrotnicy w każde z dwu
położeń krańcowych w określonym czasie.
Przekładnia redukuje obroty silnika i zamienia ruch obrotowy na ruch posuwisty. W
przypadku niektórych napędów - przekładni nie ma lub jej rola sprowadza się do zmiany
przełożenia.
Sprzęgło przenosi ruch z przekładni na zespół nastawczy, umożliwia wytracenie ruchu silnika
po zakończeniu przestawiania zwrotnicy, chroni napęd przed przeciążeniem w przypadku
niemożliwości doprowadzenia zwrotnicy do położenia końcowego z uwagi na zwiększone
opory przestawiania (spowodowane obecnością kół taboru na zwrotnicy, obecnością
przedmiotu, który dostał się pomiędzy iglicę a opornicę itp.). W przypadku zastosowania
11
zespołu ustalającego pomiędzy przekładnią a silnikiem  sprzęgło zapewnia właściwą siłę
trzymania zwrotnicy w położeniu końcowym.
Zespół ustalający może być wykonany jako ślimak samohamowny lub hamulec
jednostronnego działania, który nie wywołuje hamowania mechanizmu napędu, gdy ruch
pochodzi od silnika, natomiast uniemożliwia ruch wału silnika, jeżeli ruch pochodzi od
przekładni (podczas rozpruwania zwrotnicy).
Zespół nastawczy to suwak napędny połączony za pośrednictwem pręta napędnego z
zewnętrznym zamknięciem nastawczym lub para suwaków połączonych za pośrednictwem
oddzielnych prętów napędnych z iglicami zwrotnicy i powiązanych wewnętrznym
zamknięciem nastawczym.
Zespół kontrolny jest zestawem łączników elektrycznych, powodujących odłączenie prądu
nastawczego w końcowym położeniu napędu, umożliwiających sygnalizację położenia
napędu, a po uzupełnieniu napędu o suwaki kontrolne połączone z iglicami  kontrolujących
położenie iglic.
30) Jakie warunki powinien spełniać zwrotnicowy układ nastawczy w urządzeniach
przekaz
nikowych? +
Elementy zwrotnicowego układu nastawczego znajdujące się w przekaz
nikowni powinny
poprawnie pracować przy temperaturze -10o ÷ +50oC (263oK ÷ 323oK) i wzglÄ™dnej wilgotnoÅ›ci
powietrza (ekstremum średniej dziennej) 95% przy 22oC, a elementy umieszczone w terenie -
przy temperaturze -40oC ÷ +70oC (233oK ÷ 343oK) i wzglÄ™dnej wilgotnoÅ›ci powietrza
(ekstremum średniej dziennej) 95% przy 50oC.
Zwrotnicowy układ nastawczy powinien:
a) zapewniać bezpieczne nastawianie zwrotnicy,
b) zapewniać niezawodne nastawianie zwrotnicy,
c) umożliwiać wybór sposobu nastawiania (sterowania) zwrotnicą,
d) zapewniać ciągłą kontrolę położenia zwrotnicy
31) Jakie warunki powinien spełniać sygnałowy układ nastawczy w urządzeniach
przekaz
nikowych?+
Sygnałowy układ nastawczy powinien:
a) zapewniać bezpieczne nastawianie sygnałów,
b) zapewniać niezawodne nastawianie sygnałów,
c) umożliwiać wybór sposobu nastawiania (sterowania) sygnalizatorem,
d) zapewniać ciągłą kontrolę stanu sygnalizatora.
ad a) i b)
- zapewniać wyświetlanie sygnałów zgodnych z przepisami sygnalizacji,
- umożliwiać wyświetlenie prawidłowego sygnału zezwalającego na jazdę tylko po spełnieniu
wszystkich wymagań dotyczących przebiegu,
- w razie niemożliwości wyświetlenia właściwego sygnału zezwalającego na jazdę, zapewniać
wyświetlenie sygnału zabraniającego jazdy lub sygnału zezwalającego na jazdę z prędkością
mniejszą od tej, która miała być sygnalizowana,
- zapewniać wyświetlanie sygnału zabraniającego jazdy gdy nie jest wyświetlany prawidłowy
sygnał zezwalający na jazdę,
12
- w razie niemożliwości wyświetlenia prawidłowego sygnału zabraniającego jazdy pociągowej,
zapewniać wyświetlenie sygnału zabraniającego jazdy na semaforze poprzedzającym,
- zapewniać możliwość wyświetlania w dowolnym momencie sygnału zabraniającego jazdy na
sygnalizatorze niesamoczynnym,
- przewidywać stosowanie dwu żarówek - zasadniczej i rezerwowej, w obwodach świateł,
których zgaśnięcie mogłoby spowodować niemożliwość przekazania sygnału zabraniającego
jazdy lub ostrzegającego o sygnale zabraniającym jazdy albo pojawienie się sygnału
wprowadzającego w błąd,
- uniemożliwiać wyświetlenie światła sygnału zezwalającego na jazdę (pociągową) w wyniku
pojedynczego zwarcia obwodów,
- zapewniać wyłączenie napięcia w razie zwarcia żył obwodu każdego światła zasilanego ze
wspólnego transformatora,
- zapewniać ochronę przeciwporażeniową.
ad c)
- umożliwiać indywidualne, a w razie potrzeby również grupowe, nastawianie sygnalizatorów,
- umożliwiać miejscowe, a w razie potrzeby również zdalne, sterowanie sygnalizatorami,
- umożliwiać przełączanie rodzaju sterowania, rodzaj sterowania powinien być sygnalizowany
na urzÄ…dzeniu sterowniczym.
ad d)
- zapewnić kontrolowanie (wykrywanie przerwy i zwarcia,) obwodu każdego światła,
- zapewnić kontrolę migania światła, jeżeli jego brak powoduje zmianę sygnału zagrażającą
bezpieczeństwu,
- zapewniać kontrolowanie pracy przekaz
ników kontroli świateł.
Wymagania te spełniane są przez sygnałowy układ nastawczy oraz współpracujące z nim właściwe
obwody zależnościowe, informacyjne, wybierające i zasilające. Sygnałowy układ nastawczy stanowią
obwody świateł sygnalizatora.
32) Przedstaw układy kontroli świecenia żarówek sygnalizatora. +-
A  z układem potencjometrycznym, B  z transformatorem, C  z przekaz
nikiem
kontrolnym, D  z dławikiem kontroli jednoczesnego świecenia oby świateł, E (nie ma na
rysunkach) - z rdzeniem ferrytowym.
33) Przedstaw sposoby przełączania świateł sygnalizatora. +-
Zmiana światła sygnalizatora realizowana jest przy użyciu dławika, kontrolującego stan
poszczególnych żarówek. Ponieważ niedopuszczalna jest sytuacja w której przez pewną
chwilę na sygnalizatorze nie pali się żadne światło to światło które ma być zapalone
zaświeci się jeszcze podczas wygaszania światła które jest wyłączane.
34) Przedstaw sposoby kontroli niezajętości odcinków torowych (zwrotnicowych). +-
Kontrola zajętości torów i rozjazdów może być dokonywana:
- przez personel,
- przez urzÄ…dzenia automatyczne.
13
Kontrola zajętości torów
" punktowa,
" ciągła.
Szyny działają jako odizolowane przewody, które zwiera zestaw kołowy. Inne metody to
czujniki szynowe: pneumatyczny (wykrywający duży nacisk na szynę), magnetyczny (gdzie
pole magnetyczne magnesu zmienia się wskutek pojawienia się koła), indukcyjny,
magneto-indukcyjny, foto-elektryczny, izotopowy, dynamiczny.
Czujniki:
a) pneumatyczne,
b) magnetyczne,
c) fotoelektryczne,
d) izotopowe,
e) dynamiczne,
f) ........
35) W jaki sposób można zapewnić jednoczesne wykorzystanie szyn do przepływu prądu -
trakcyjnego i kontrolowanie niezajętości odcinków torowych (zwrotnicowych)?
W przypadku działania obwodów torowych opartych na wykorzystaniu
obu szyn toru kolejowego jako odizolowanych od siebie przewodów
możliwe jest jednoczesne wykorzystanie szyn do przepływu prądu
trakcyjnego i kontroli niezajętości odcinków torowych. Ponieważ
zestawy kołowe taboru kolejowego są wykonane z materiału
przewodzącego, każdorazowo  ilekroć tabor znajdzie się odcinku
izolowanym obwodu torowego  zachodzi zmiana stanu tego obwodu,
wyrażająca się zmianą rozpływu prądów oraz innym rozkładem spadków
napięć na poszczególnych fragmentach obwodu.
36) Jakie grupy odbiorników elektrycznych muszą być uwzględnione w urządzeniach +-
zasilajÄ…cych?
Zasilanie urządzeń srk musi zapewnić dostarczania:
- prądu przemiennego (zazwyczaj o napięciu 3x380/220V lub 3x380V) do zasilania napędów
zwrotnicowych,
- prądu przemiennego (zazwyczaj o napięciu 145V i 130V) do zasilania obwodów świateł
zezwalajÄ…cych,
- prądu przemiennego (zazwyczaj o napięciu 3x220V) do zasilania obwodów torowych,
- prądu przemiennego (zazwyczaj o napięciu 3x400/230V) do zasilania innych odbiorników (w
tym np. kostkowy pulpit nastawczy wykorzystujący napięcie 18V i 24V),
- prądu stałego (zazwyczaj o napięciu 24V lub 48V) do zasilania przetwornic sygnałowych i
prądu przemiennego (o napięciu 220V) do zasilania obwodów świateł zabraniających,
- prądu stałego (zazwyczaj o napięciu 24V lub 48V) do zasilania zależnościowych układów
przekaz
nikowych i innych odbiorników.
14
37) Jakie znasz sposoby budowania zewnętrznej sieci kablowej dla urządzeń SRK? +
Sieć kablowa może być budowana z wykorzystaniem:
- wyłącznie kabli indywidualnych łączących nastawnię z pozostałymi obiektami,
- z wykorzystaniem kabli grupowych Å‚Ä…czÄ…cych nastawniÄ™ z innymi obiektami za
pośrednictwem punktów rozdzielczych w których następuje rozdzielenie
przewodów na oddzielne kable.
Stosuje siÄ™:
- kable sygnalizacyjne o standardowym przekroju żył (1mm2 lub 1,5mm2,
- zwielokrotnianie żył w standardowym kablu,
- kable energetyczne o odpowiednim przekroju i właściwej liczbie żył,
- kable teletechniczne.
Punkty rozdzielcze:
- szafy kablowe (torowe),
- szafy aparaturowe,
- skrzynki aparaturowe,
- garnki kablowe,
- puszki kablowe itp.
Kable na nastawni zakończone są na stojaku kablowym.
Kable indywidualne kończą się w terenie w puszkach kablowych.
38) Przedstaw rolę człowieka w nowoczesnych systemach automatyki kolejowej. +
Człowiek jest czynnikiem odbierającym informację z otoczenia, nadzoruje i kontroluje cały
proces ruchowy, podejmuje operatywne decyzje dotyczące nastawiania przebiegów,
inicjuje polecenia nastawcze oraz kontroluje ich realizacjÄ™. Jedynym zdaniem  rola
człowieka sprowadza się do nadzoru nad prawidłowością działania urządzeń i procesów
ruchowych.
Człowiek będzie spełniał swą właściwą rolę organu nadzorującego, gdy będzie uzyskiwał
określony zasób informacji pozwalających mu na podejmowanie właściwych decyzji i
realizowanie ich lub kontrolowanie poprawności decyzji automatu.
Człowiekowi niezbędna jest znajomość decyzji podejmowanych przez automat, aby móc je
kontrolować.
Człowiek musi wiedzieć, które elementy maszynowych fragmentów systemu zawodzą, aby
ich obowiązki przejąć na siebie.
Wskazane jest, aby człowiek uzyskiwał informację o pojawieniu się zakłóceń wcześniej niż
zdezorganizują one pracę elementów maszynowych.
15
39) Jakim wymaganiom musi odpowiadać pulpit nastawczy? +-
- umieszczony w odpowiedniej odległości, na odpowiedniej wysokości i pod odpowiednim
kątem do stanowiska obsługującego z uwzględnieniem potrzeby zagwarantowania
określonej widoczności obsługiwanego rejonu;
- rozmieszczenie elementów nastawczych powinno umożliwiać ich wygodną obsługę w
przewidzianej pozycji (najczęściej siedzącej);
- obsługa elementów sterowniczych powinna być łatwa i prosta, gwarantująca możliwie
maksymalne prawdopodobieństwo bezbłędnego ich działania.
40) Jakie konsekwencje niesie zastosowanie przekaz
ników typu N i C w obwodach
automatyki kolejowej? +-
N  niekontrolowane, muszą mieć taką niezawodność funkcjonalną, aby same spełniały
wszystkie warunki bezpieczeństwa bez dodatkowej kontroli w obwodzie elektrycznym.
C  kontrolowane, wymagają zagwarantowania bezpieczeństwa przez dodatkową
kontrolÄ™ funkcji w obwodzie elektrycznym.
41) Przedstaw proces nastawiania i zwalniania przebiegu w przekaz
nikowych systemach o
strukturze przebiegowej. +-
Droga przebiegu utwierdza siÄ™ po wzbudzeniu siÄ™ przekaz
nika sygnałowego. Do czasu
zwolnienia przebiegu nie jest możliwe przełożenie jakiegokolwiek rozjazdu wchodzącego
w skład drogi przebiegu. Zwolnienie przebiegu może nastąpić dopiero wtedy, gdy cały
pociąg wjedzie na dany tor lub poprzez użycie plombowanego przycisku  zx (x  nazwa
przebiegu).
42) Czym charakteryzuje siÄ™ indywidualne i grupowe nastawianie przebiegu? +-
Może ktoś uzupełni?
Dla przebiegów wyjazdowych przekaz
niki zwolnienia sÄ… grupowane. Wykorzystuje siÄ™
jeden przekaz
nik zwalniający. Podział obwodu przekaz
ników utwierdzenia dokonuje się
poprzez zestyki przekaz
ników kontroli położenia rozjazdów.
16
Sama zasada działania jest taka sama jak dla przebiegów wjazdowych. Proszę natomiast
zwrócić uwagę na zestyk Kzw - tutaj dla odmiany chcąc zwolnić przebieg ręcznie za pomocą
przycisku przekaz
nik Kzw musi być wzbudzony.
43) Jak zrealizowane jest utwierdzenie przebiegu w urzÄ…dzeniach przekaz
nikowych? -
Może ktoś uzupełni?
44) Jaką rolę pełni przekaz
nik sygnałowy w urządzeniach SRK? +-
Przekaz
niki sygnałowe przeznaczone są głównie do sterowania sygnałami optycznymi lub
akustycznymi. Czasem mogą spełniać także rolę przekaz
ników pośredniczących.
Może ktoś uzupełni?
45) Przedstaw zasadnicze różnice w urządzeniach SRK o strukturze przebiegowej i
zblokowanej (geograficznej).+-
Różnica polega na tym, że w strukturze przebiegowej projektowanie i montaż
przekaz
nikowych obwodów, zależnościowych jest procesem długotrwałym. Gdy mamy
duże stacje i kilkaset przebiegów liczba połączeń jest bardzo duża, tak jak i liczba
przekaz
ników, trzeba stosować powtarzacze przekaz
ników, wymiana uszkodzonych
elementów jest utrudniona. (Struktura przebiegowa charakteryzuje się tworzeniem
obwodów zależnościowych dla każdego przebiegu oddzielnie.) W strukturze zblokowanej
mamy tzw. bloki  zestaw przekaz
ników przyporządkowanych jednemu elementowi drogi
przebiegu (zwrotnica, sygnalizator itp.) zamontowanych we wspólnej obudowie.
Przekaz
niki umożliwiają realizację funkcji związanych z nastawieniem przebiegu w
odniesieniu do elementu, do którego blok jest przyporządkowany. W strukturze tej
przekaz
niki są mniejsze i znacznie lżejsze niż w strukturze przebiegowej.
46) Przedstaw proces nastawiania i zwalniania przebiegu w systemach o strukturze
geograficznej. +-
Może ktoś uzupełni?
Po otrzymaniu poleceni przygotowania drogi przebiegu należy
-usunąć tabor s drogi przebiegu pociągu i przerwać manewry oraz upewnić się ze manewry
zostały przerwane
-upewnić się ze droga przebiegu jest wolna od przeszkód do jazdy
-upewnić się czy na sąsiednich torach tabor został zabezpieczony przed przetoczeniem się
w drogę przebiegu ustawić zwrotnice, wykolejnice, tarcze zaporowe i manewrowe oraz
inne urządzenia w położenie wymagane dla jazdy pociągu oraz zamknąć je i zabezpieczyć
przed przestawieniem do czasu przejazdu pociÄ…gu
- upewnić się o zabezpieczeniu przejazdów i przejść znajdujących się w obrębię
obsługiwanego i nadzorowanego okręgu.
17
18