WYKA
AD  BITUMY, HYDROIZOLACJE
Asfalt jest u\
ywany jako materiał konserwujący, izolacyjny i wią\
ący ju\
od 5000 lat. Babiloń-
czycy stosowali go do uszczelniania wanien i w konstrukcjach drogowych. Egipcjanie stosowali
go do balsamowania zwłok. W Egipcie, Syrii i Babilonie asfalt był stosowany jako materiał wią-
\
ący (spoiwo) w budownictwie. Przez średniowiecze asfalt był w ciągłym stosowaniu. Wtedy
z
ródłem asfaltu był asfalt naturalny - skała osadowa organogeniczna zbudowana z substancji
bitumicznych z domieszkami kwarcu, minerałów ilastych, czasem kalcytu.
Jednym z największych pokładów asfaltu naturalnego były zło\
a odkryte przez Kolumba w
1498 r na wyspie Trynidad (jez. La Brea) podczas jego trzeciej wyprawy. Inne du\
e zło\
a
znajdują się na obszarze Morza Martwego, w Wenezueli (jez. Bermudez) i w USA (stan
UTAH).
Budowa
Asfalt jest mieszaniną wielkocząsteczkowych węglowodorów o ró\
nej budowie i
charakterze chemicznym. Dotąd zidentyfikowano w asfalcie, stosując ró\
ne metody analizy
chemicznej, blisko 300 związków chemicznych o bardzo skomplikowanej budowie.
Rys. 1 Węglowodory typu naftenowego (cykloparafiny) a), b) i aromatycznego c)
Asfalty to lepiszcza organiczne wią\
ące, które dzięki zjawiskom fizycznym (adhezji i kohezji)
zmieniają konsystencję. Fakt ten odró\
nia je od spoiw, w których zasadniczą rolę przy wiązaniu
odgrywają reakcje chemiczne.
Skomplikowana budowa chemiczna asfaltu utrudnia poznanie jego struktury. Du\
ym ułatwie-
niem w poznaniu budowy asfaltów było wyodrębnienie z nich podstawowych grup o zbli-
\
onych właściwościach, takich jak: oleje, \
ywice i asfalteny. Grupy te ró\
nią się przede
wszystkim wielkością cząsteczek, z których są zbudowane od niskocząsteczkowych olejów do
wysokocząsteczkowych asfaltenów. Dotychczas najlepiej poznanym składnikiem grupowym są
oleje (malteny), mające mniej skomplikowaną budowę ni\
\
ywice i asfalteny. Te
ostatnie składniki spełniają najwa\
niejszą rolę w układzie koloidalnym asfaltu i wpływają na je-
go właściwości u\
ytkowe. Dotychczasowy stan badań nad budową składników olejowych, \
ywic
i asfaltenów pozwala je scharakteryzować następująco:
" Składniki olejowe, stanowiące gęste ciecze koloru jasno brązowego, które na-
dają asfaltom plastyczność. Zawartość olejów wynosi od 30% do 48% w as-
faltach ponaftowych o penetracji od 20 do 360. Średni cię\
ar cząsteczek wchodzą-
cych w skład olejów wynosi 350 do 750. Oleje są mieszaniną węglowodorów parafinowo-
naftenowych i aromatycznych.
" śywice asfaltowe, stanowiące ciemnobrunatne plastyczne masy o średnim
cię\
arze cząsteczkowym 600 �
� 1300. Procentowa zawartość \
ywic w asfaltach
�
�
ponaftowych wynosi od 30% do 40% niezale\
nie od penetracji asfaltu i pro-
cesu utleniania. śywice zwiększają ciągliwość i plastyczność asfaltu.
" Asfalteny, stanowiące twarde nietopliwe substancje o średnim cię\
arze czą-
steczkowym 1600 do 2100. Procentowa zawartość asfaltenów w asfaltach
ponaftowych mo\
e wynosić od około 6% do 30%, zale\
nie od rodzaju ropy i
sposobu przeróbki. Asfalty zawierające większe ilości asfaltenów są twarde,
mało ciągliwe i trudniej rozpuszczalne. Najnowsze badania wskazują, \
e istnieje
pewna optymalna zawartość asfaltenów, przy której asfalt ma najwy\
szą trwałość zmę-
czeniową.
Struktura asfaltu zale\
y między innymi od ilościowego stosunku olejów do asfalte-
nów, składu chemicznego olejów, ilości \
ywic i asfaltenów.
Współcześnie otrzymuje się asfalty praktycznie z przerobu ropy naftowej (zwane
ponaftowymi). Nowoczesne technologie pozwalają na otrzymanie bardzo dobrego lepiszcza z
ró\
nych rodzajów rop. Głównym surowcem do produkcji asfaltów są bardzo cię\
kie
frakcje ropy uzyskiwane po dwóch destylacjach ropy.
Stosowane są tak\
e asfalty naturalne rodzaju Trinidad, które zawierają w swym składzie
du\
o substancji mineralnych (zawierają średnio 44% w stosunku do masy bardzo drobnego po-
piołu wulkanicznego), nie mogą być stosowane do wytwarzania drogowych mas nawierzchnio-
wych, jako samodzielne lepiszcza. Na przeszkodzie temu stoi wysoka temperatura pompowania
(160�180oC) oraz mała ciągliwość i wysoka temperatura łamliwości. Dlatego te\
asfalty tego
rodzaju są u\
ywane jako dodatki utwardzające i stabilizujące podstawowe lepiszcze asfaltowe
(od 5% do 15%), stosowane do wytwarzania odpowiedniego typu masy asfaltowej.
Własności asfaltu ponaftowego:
- topi się w temperaturze powy\
ej 50żC;
- otrzymuje się go z ropy naftowej;
- o jego jakości decyduje temperatura mięknienia, ciągliwość, stopień penetracji, łamliwość.
- asfalt jest stosowany do budowy nawierzchni dróg, do produkcji papy, lakierów (bitumicz-
nych) oraz jako materiał izolacyjny;
Własności asfaltu naturalnego:
- asfalt naturalny, osadowa skała organiczna, zawierająca jako domieszki: kwarc, materiały
ilaste, czasem kalcyt;
- odznacza się du\
ą kruchością, jest czarny lub brunatny, o szklistym połysku i temperaturze
topnienia 50-60żC. Powstaje w wyniku wietrzenia ropy naftowej (utrata składników lotnych,
częściowe utlenianie pozostałych składników). Wypełnia wolne przestrzenie w wapieniach,
piaskowcach, marglach.
Z wielu własności asfaltu określanych normowo oraz wymagań technicznych przedstawianych
przez producentów asfaltów trzy własności asfaltu zasługują na szczególną uwagę. Są to: sto-
pień penetracji asfaltu, temperatura mięknienia asfaltu (PiK) oraz temperatura łamliwości.
" Stopień penetracji asfaltu to pomiar konsystencji asfaltu w warunkach normowych.
Miarą penetracji jest głębokość zanurzenia znormalizowanej igły w badany asfalt, w
określonym czasie i przy określonym obcią\
eniu.
" Temperatura mięknienia określa nam temperaturę, powy\
ej której asfalt w mieszance
mineralno-asfaltowej przechodzi ze stanu lepkosprę\
ystego w stan lepki. Nawierzchnia
drogowa staje się podatna na odkształcenia.
" Temperatura łamliwości określa najni\
szą temperaturę, poni\
ej której asfalt w mie-
szance mineralno-asfaltowej staje się kruchy. Nawierzchnia drogowa staje się podatna na
spękania. Przedział pomiędzy temperaturą łamliwości a temperaturą mięknienia mo\
emy
określić jako zakres w którym asfalt zachowuje cechy ciała lepkosprę\
ystego. Staje się
oczywiste, \
e im ni\
sza temperatura łamliwości i jednocześnie wy\
sza temperatura mięk-
nienia tym nawierzchnia jest bardziej odporna na roczne zmiany temperatury i dobowe
wahania temperatury.
Praktycznie równolegle z pierwszymi próbami wykonania nawierzchni asfaltowych od początku
XIX w. próbowano modyfikować lepiszcza asfaltowe i smołowe. Jako modyfikatorów u\
ywano:
siarkę, kauczuk naturalny, gumę, polimery, kauczuki syntetyczne.
Rozwój syntezy chemicznej w XX w. umo\
liwił zastosowanie na szerszą skalę polimerów i kau-
czuku syntetycznego do modyfikacji asfaltów drogowych. Najczęściej stosowanym polimerem
jest kopolimer blokowy styren-butadien-styren (SBS). Kauczuk ten dodany do gorącego
asfaltu wbudowuje się w strukturę asfaltu. Domeny styrenowe otaczają asfalteny i \
ywice na-
tomiast olej przyłącza się do spiral butadienu. W temperaturach poni\
ej 100oC makrocząsteczki
SBS-u łączą się tworząc przestrzenną sieć. Pierwszym łatwo zauwa\
alnym efektem mo-
dyfikacji SBS-em jest wzrost temperatury mięknienia asfaltu wyjściowego. W zale\
-
ności od rodzaju asfaltu oraz rodzaju SBS-u asfalt typu D 70 o temperaturze mięknienia PiK
37oC po wbudowaniu 4% SBS-u osiąga PiK około 65oC. Zwiększenie zawartości SBS-u podnosi
temperaturę mięknienia. Po wy\
ej 10% SBS-u praktycznie nie mo\
na oznaczyć temperatury
mięknienia asfaltu. Z jednej strony wysokie PiK po wy\
ej 90oC a z drugiej rozpadanie się sieci
SBS-u uniemo\
liwia oznaczenie.
Praktycznie w drogownictwie stosowane są dwa rodzaje asfaltów modyfikowanych SBS-em.
Średniomodyfikowany o zawartości 4% i wysokomodyfikowany o zawartości ok. 8%.
Struktura przestrzenna SBS-u w asfalcie
CHARAKTERYSTYKA ASFALTÓW DROGOWYCH
Normy
Podstawą klasyfikacji asfaltów drogowych w Polsce i innych krajach europejskich jest penetracja
tj. miara konsystencji asfaltu, określana w temperaturze 25 oC. W przypadku krajów UE a teraz
tak\
e Polski (2002 rok - wprowadzenie normy PN - EN metodą notyfikacji), mówi się dokładnie
o klasyfikacji wg przedziałów penetracji.
Oprócz wymagań co do właściwości asfaltów, nowa norma (w tym min. PN-EN 12591) wprowa-
dza nowe wymagania dotyczące doboru lepiszczy asfaltowych do mieszanek mineralno - asfal-
towych. W tabeli nr 1 zawarte są obligatoryjne badania asfaltów wg norm, natomiast w tabeli nr
2 wymagania dla asfaltów drogowych o zakresie penetracji 20 [0,1mm] do 330 [0,1mm]
Tabela nr 1. Obligatoryjne badania asfaltów wg norm
PN-65/C-96170 PN-EN-1259-1
" penetracja " penetracja
" temperatura mięknienia " temperatura mięknienia przed i po od-
parowaniu
" temperatura zapłonu
" temperatura zapłonu
" temperatura łamliwości przed i po
odparowaniu " zawartość składników rozpuszczal-
nych
" ciągliwość przed i po odparowaniu
" zmiana masy po starzeniu
" odparowalność
" penetracja pozostała po starzeniu
" spadek penetracji po odparowaniu
Właściwości specjalne krajowe
" zawartość parafin, składników nie-
" zawartość parafiny
rozpuszczalnych w benzenie oraz
wody " wzrost temperatury mięknienia po sta-
rzeniu
" temperatura łamliwości
Tabela nr 2. Wymagania dla asfaltów drogowych o zakresie penetracji 20 [0,1mm] do 330
[0,1mm]
Metoda Rodzaj asfaltu
Lp. Właściwość J.m.
badania 20/3035/50 50/7070/100100/150160/220250/330
Właściwości obligatoryjne
PN-EN
1. Penetracja w 25�C 0,1mm 20-30 35-50 50-70 70-100 100-150 160-220 250-330
1426
Temperatura mięk- PN-EN
2. �C 55-63 50-58 46-54 43-51 39-47 35-43 30-38
nienia 1427
Temperatura zapło- PN-EN
3. �C 240 240 230 230 230 220 220
nu, nie mniej ni\
22592
Zawartość składni-
PN-EN
4. ków rozpuszczalnych, %m/m 99 99 99 99 99 99 99
12592
nie mniej ni\

Zmiana masy po
starzeniu (ubytek lub PN-EN
5. %m/m 0,5 0,5 0,5 0,8 0,8 1,0 1,0
przyrost), nie więcej 12607-1
ni\

Pozostała penetracja
PN-EN
6. po starzeniu, nie % 55 53 50 46 43 37 35
1426
mniej ni\

Temperatura mięk-
PN-EN
7. nienia po starzeniu, �C 57 52 48 45 41 37 32
1427
nie mniej ni\

Właściwości specjalne krajowe
Zawartość parafiny, PN-EN
8. % 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2
nie więcej ni\
12606-1
Wzrost temperatury
PN-EN
9. mięknienia po starze- �C 8 8 9 9 10 11 11
1427
niu, nie więcej ni\

Temperatura łamli- PN-EN
10. �C - -5 -8 -10 -12 -15 -16
wości, nie więcej ni\
12593
ASFALTY MODYFIKOWANE
Modyfikacja asfaltów elastomerem termoplastycznym zapewnia poprawę właściwości u\
ytko-
wych asfaltu w porównaniu z konwencjonalnym asfaltem drogowym. Asfalty tego typu przezna-
czone są do budowy nawierzchni szczególnie nara\
onych na du\
e obcią\
enia, tj. autostrad i mo-
stów. Stosowanie ich szczególnie zaleca się do produkcji mieszanek mineralno-asfaltowych ty-
pu: mastyks grysowy (SMA), beton asfaltowy do wszystkich warstw nawierzchni, asfalt lany,
asfalt twardolany, cienkie warstwy ścieralne na gorąco, beton asfaltowy porowaty.
Asfalty produkowane przez Orlen Asfalt (największego w Polsce producenta asfaltów) są ozna-
czone jako Orbiton 30A, Orbiton 30B, Orbiton 30C, Orbiton 80A, Orbiton 80B, Orbiton
80C.
SKA
AD I INFORMACJA O SKA
ADNIKACH
" Charakterystyka chemiczna produktu
Pozostałość po destylacji pró\
niowej ropy naftowej będąca mieszaniną wysoko czą-
steczkowych węglowodorów o dominującej zawartości atomów węgla powy\
ej C25
zawierającą niewielkie ilości pierwiastków (S, N, O, metali) poddana utlenianiu za po-
mocą powietrza.
IDENTYFIKACJA ZAGROśEC

" Zagro\
enie po\
arowe
Palne ciało stałe, w obrocie zwykle w stanie stopionym.
" Zagro\
enie toksyczne
Substancja charakteryzująca się niską toksycznością. Pary stopionego asfaltu działają
dra\
niąco na drogi oddechowe i oczy. Bezpośredni kontakt ze stopionym asfaltem po-
woduje oparzenia termiczne.
" Zagro\
enie ekotoksyczne. Mało szkodliwa dla organizmów wodnych. Nie rozpusz-
cza się w wodzie.
WA
AŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE
Stan fizyczny: stopione ciało stałe o du\
ej lepkości
Barwa: ciemnobrązowa do czarnej
Zapach: charakterystyczny
Temperatura mięknienia: 38-150�C
Temperatura wrzenia: nie oznacza się
Temperatura zapłonu: powy\
ej 200�C
Rozpuszczalność: rozpuszcza się w większości rozpuszczalników organicznych.
STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ
" Stabilność
W normalnych warunkach temperatury i ciśnienia asfalty drogowe są stabilne.
" Reaktywność
W normalnych warunkach nie reaguje niebezpiecznie z innymi substancjami.
" Działanie na tworzywa konstrukcyjne
Nie działa korodująco na metale.
" Warunki, których nale\
y unikać
y
ródła zapłonu. Bardzo wysokie temperatury, mogące powodować destrukcję składni-
ków asfaltu.
" Materiały, których nale\
y unikać
Silne utleniacze. W przypadku asfaltu w stanie stopionym - zimna woda.
INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE
" Działanie
Dra\
niące, parzące.
" Drogi wnikania do organizmu
Drogi oddechowe, skóra.
" Objawy zatrucia ostrego
Zatrucia ostre asfaltem w praktyce nie zdarzają się. Nara\
enie na działanie par mo\
e
powodować podra\
nienie dróg oddechowych i oczu. Ska\
enie skóry stopionym asfal-
tem mo\
e powodować zaczerwienienie skóry, pieczenie, oparzenia termiczne.
" Objawy zatrucia przewlekłego
Długotrwałe nara\
enie na działanie asfaltu mo\
e powodować trądzikowate zmiany na
skórze, jej nadmierne rogowacenie i czarne przebarwienie skóry, mo\
e działać uczu-
lająco, szczególnie pod wpływem światła.
INFORMACJE EKOLOGICZNE
Asfalt nie rozpuszcza się w wodzie, nie przenika do gleby, a tym samym nie stwarza zagro\
enia
dla środowiska.
CHARAKTERYSTYKA ASFALTÓW PRZEMYSA
OWYCH
Asfalt przemysłowy izolacyjny jest otrzymywany z pozostałości destylacyjnej z zachowawczej
przeróbki ropy naftowej.
SKA
AD I INFORMACJA O SKA
ADNIKACH
" Charakterystyka chemiczna produktu
Pozostałość po destylacji pró\
niowej ropy naftowej będąca mieszaniną wysoko czą-
steczkowych węglowodorów o dominującej zawartości atomów węgla powy\
ej C25
zawierającą niewielkie ilości pierwiastków (S, N, O, metali) poddana utlenianiu za po-
mocą powietrza.
OZNACZENIA ASFALTÓW PRZEMYSA
OWYCH
" Oznaczenia asfaltów przemysłowych: PS 85/25, PS 105/15, PS 95/35, PS
40/175. Pierwsza liczba oznacza średnią temperaturę mięknienia, druga
średnią wartość penetracji w temperaturze 25oC.
Zastosowanie:
" Asfalt przemysłowy izolacyjny PS 40/175 stosowany jest głównie w przemy-
śle materiałów budowlanych, jako masy powłokowe i impregnacyjne do produkcji
papy i innych materiałów izolacyjnych, jako materiał bazowy do produkcji lepików,
kitów i innych materiałów wią\
ąco-uszczelniających oraz jako materiał izolacyjny
do pokrywania rurociągów.
" Asfalt przemysłowy izolacyjny PS 85/25 stosowany jest głównie w przemy-
śle materiałów budowlanych, jako masy powłokowe i impregnacyjne do produkcji
papy i innych materiałów izolacyjnych, jako materiał bazowy do produkcji lepików,
kitów i innych materiałów wią\
ąco-uszczelniających oraz jako materiał izolacyjny
do pokrywania rurociągów a tak\
e w przemyśle elektroenergetycznym jako zalewy
kablowe.
" Asfalt przemysłowy izolacyjny PS 95/35 stosowany jest do produkcji ró\
ne-
go rodzaju materiałów izolacyjnych a w szczególności do produkcji pap na wkład-
kach nie tekturowych o pogrubionej warstwie masy asfaltowej, które charaktery-
zują się polepszonymi własnościami eksploatacyjnymi.
" Asfalt przemysłowy izolacyjny PS 105/15 stosowany jest głównie w przemy-
śle hutniczym, jako masa izolacyjna do pokrywania rurociągów. Mo\
e być stoso-
wany jako materiał bazowy do produkcji lepików i kitów oraz innych materiałów
wią\
ąco-uszczelniających, jak równie\
do produkcji ró\
nego rodzaju materiałów
izolacyjnych.
" Klasyfikacja
Produkt nie jest zaklasyfikowany jako niebezpieczny.
IDENTYFIKACJA ZAGROśEC

" Zagro\
enie po\
arowe
Palne ciało stałe, w obrocie zwykle w stanie stopionym.
" Zagro\
enie toksyczne
Substancja charakteryzująca się niską toksycznością. Pary stopionego asfaltu działają
dra\
niąco na drogi oddechowe i oczy. Bezpośredni kontakt ze stopionym asfaltem po-
woduje oparzenia termiczne.
" Zagro\
enie ekotoksyczne Mało szkodliwa dla organizmów wodnych. Nie rozpuszcza
się w wodzie.
WA
AŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE
Stan fizyczny: stopione ciało stałe o du\
ej lepkości
Barwa: ciemnobrązowa do czarnej
Zapach: charakterystyczny
Temperatura mięknienia: 25-70�C
Temperatura wrzenia: nie oznacza się
Temperatura zapłonu: powy\
ej 230�C
Temperatura samozapłonu: powy\
ej 320�C
Gęstość w temp. 25�C: 1,0 - 1,1 g/cmł
w wodzie nie rozpuszcza się; rozpuszcza się w większości po-
Rozpuszczalność:
wszechnie stosowanych rozpuszczalników organicznych.
STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ
" Stabilność
W normalnych warunkach temperatury i ciśnienia asfalty drogowe są stabilne.
" Reaktywność
W normalnych warunkach nie reaguje niebezpiecznie z innymi substancjami.
" Działanie na tworzywa konstrukcyjne
Nie działa korodująco na metale.
" Warunki, których nale\
y unikać
y
ródła zapłonu. Bardzo wysokie temperatury, mogące powodować destrukcję składni-
ków asfaltu.
" Materiały, których nale\
y unikać
Silne utleniacze. W przypadku asfaltu w stanie stopionym - zimna woda.
INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE
" Działanie
Dra\
niące, parzące.
" Drogi wnikania do organizmu
Drogi oddechowe, skóra
" Objawy zatrucia ostrego
Zatrucia ostre asfaltem w praktyce nie zdarzają się. Nara\
enie na działanie par mo\
e
powodować podra\
nienie dróg oddechowych i oczu. Ska\
enie skóry stopionym asfal-
tem mo\
e powodować zaczerwienienie skóry, pieczenie, oparzenia termiczne.
" Objawy zatrucia przewlekłego
Długotrwałe nara\
enie na działanie asfaltu mo\
e powodować trądzikowate zmiany na
skórze, jej nadmierne rogowacenie i czarne przebarwienie skóry, mo\
e działać uczu-
lająco, szczególnie pod wpływem światła.
" Dawki i stę\
enia toksyczne dla zwierząt doświadczalnych
Brak danych.
INFORMACJE EKOLOGICZNE
Asfalt nie rozpuszcza się w wodzie, nie przenika do gleby, a tym samym nie stwarza zagro\
enia
dla środowiska.
WYROBY NA BAZIE ASFALTÓW
Masy bitumiczne
" roztwory asfaltowe - słu\
ą głównie do gruntowania podło\
a przed nało\
eniem właści-
wej masy izolacyjnej lub do sklejania papy. Niektóre nadają się te\
do wykonywania samodziel-
nych powłok izolacyjnych. Zawierają rozpuszczalniki i są łatwo palne;
" emulsje asfaltowe - są to zawiesiny cząstek asfaltu w wodzie. Jest ich kilka rodzajów:
- anionowe - mają długi czas wiązania i mo\
na je stosować tylko przy dobrej pogodzie, mogą
być u\
ywane do mocowania styropianu;
- kationowe - szybkowią\
ące i odporne na niską temperaturę, ale w trakcie wiązania wykazu-
jące du\
y skurcz;
- lateksowe - o długim czasie wiązania i du\
ej odporności na wodę, kwasy i ługi, tworzące
warstwę trwale elastyczną. Nie niszczą styropianu, więc mogą być u\
yte do jego przyklejania.
Mogą być stosowane wewnątrz i na zewnątrz. Mo\
na je nanosić na suche i lekko wilgotne pod-
ło\
e;
" masy asfaltowo-\
ywiczne, asfaltowo-gumowe, asfaltowo-kauczukowe, asfal-
towo-polimerowe, asfaltowo-aluminiowe - nadają się do wykonywania izolacji przeciwwil-
gociowych, a po nało\
eniu więcej ni\
3-5 warstw tak\
e do cię\
szych izolacji przeciwwodnych.
Niektóre z nich mogą być fabrycznie zmieszane z włóknami, które wzmacniają powłokę izolacyj-
ną.
Masy bitumiczne mogą być jedno- lub dwuskładnikowe. Część z nich ma w swoim składzie roz-
puszczalniki, a część jest ich pozbawiona;
" lepiki asfaltowe - są mieszanką asfaltów, wypełniaczy i substancji uplastyczniających.
Najczęściej nanoszone są na zimno, lecz w sklepach i składach spotkać mo\
na jeszcze takie,
które są gotowe do nakładania dopiero po podgrzaniu. Lepiki mo\
na stosować jako samodzielną
izolację przeciwwilgociową.
U\
ywane są równie\
do klejenia papy i wypełniania nieszczelności w powłokach izolacyjnych.
Papy
Papa zbudowana jest:
" z osnowy (nośnika) - tkanina poliestrowa, tkanina z
włókien szklanych, tkanina w 50% poliester i 50% włóko
szklane, tektura budowlana, tkaniny techniczne z włókien roślinnych (juta, bawełna, ko-
nopie,len itp.);
" masy bitumicznej  powłoka nanoszona na obie strony nośnika;
" posypki mineralnej - do produkcji posypek papowych oraz mączek i pyłów stosuje się
łupek chlorytowo-serycytowy i fyllitowy, bazalt.
W zale\
ności od rodzaju osnowy, sposobu wykonania warstwy wierzchniej lub metody modyfi-
kacji asfaltu papy mogą mieć ró\
ne przeznaczenie. Są stosowane jako:
" papy izolacyjne (I) - są grube, mocne i odporne na rozdarcie, dlatego wykorzystuje się
je głównie do wykonywania izolacji przeciwwodnych fundamentów i ścian piwnicznych oraz
podłóg, stropów i tarasów;
" papy podkładowe (P) - są cieńsze od pap izolacyjnych, a ich osnowy mają mniejszą
gramaturę. Stosowane są jako niezbędne warstwy podkładowe pod papę wierzchniego krycia
lub pod dachówki bitumiczne, rzadziej pod blachodachówki, dachówki ceramiczne i cementowe.
U\
ywa się ich równie\
do wykonywania izolacji przeciwwilgociowych w fundamentach;
" papy wierzchniego krycia (W) - stosowane są jako pokrycie dachowe. Mają mocne
osnowy o du\
ej gramaturze. Ich warstwa wierzchnia pokryta jest posypką z łupka, bazaltu lub
grysu ceramicznego. Ma ona zabezpieczyć papę przed szkodliwym działaniem promieni UV i na-
grzewaniem;
" papy wentylacyjne - u\
ywa się ich jako dodatkową warstwę, gdy podło\
e musi być
wentylowane. Papy takie słu\
ą wyrównaniu ciśnienia pod warstwami papy i zapobiegają po-
wstawaniu pęcherzy na pokryciu dachowym. Ich osnową jest welon szklany. Cechą charaktery-
styczną takich pap są wycięte w nich otwory średnicy 4 cm, które stanowią około 15% po-
wierzchni. Czasami zamiast otworów papy wentylacyjne mają podłu\
ne kanaliki odprowadzające
wodę. Wierzchnią warstwę tych pap stanowi posypka, spód pokryty jest folią;
" papy paroszczelne - są to dachowe papy podkładowe, których spód powleczony jest
folią aluminiową.
Wyró\
nia się tak\
e papy o wyjątkowych cechach i specjalnym przeznaczeniu tj.: jednowarstwo-
we papy wierzchniego krycia, do których nie jest wymagane stosowanie pap podkładowych,
papy wierzchniego krycia do dachów zielonych lub papy przeznaczone specjalnie do renowacji
starych bitumicznych pokryć dachowych.
Papy modyfikowane APP
Modyfikatory
Asfalt uznaje się za modyfikowany, kiedy następuje wymieszanie i równomierne rozło\
enie czą-
stek polimeru i asfaltu, niezale\
nie od procentowej zawartości u\
ytego polimeru. Wyró\
niamy:
" Papy modyfikowane APP mające du\
ą odporność na wysoką temperaturę (do 150oC),
jednak stają się dosyć sztywne w temperaturze poni\
ej 0oC, co utrudnia ich układanie w
okresie jesienno-zimowym. Stosując papy modyfikowane APP, niezastąpione przy budo-
wie dróg, nale\
y pamiętać o ich wadach: złej przyczepności do wyrobów nie modyfiko-
wanych APP oraz braku mo\
liwości stosowania w sąsiedztwie wyrobów modyfikowanych
SBS.
Papy polimerowe modyfikowane SBS spełniające wszystkie istotne wymagania, ja-
kie stawia się materiałom pokryciowym (odporność na temperaturę od -40 do 120oC; od-
porność na starzenie). Umo\
liwia to wykonywanie pokryć dachowych prawie przez cały
rok.
Papy układa się na dachach o nachyleniu połaci 3o-17o (przy spadku około 2o układa się trzy
warstwy), na stropach z desek, betonu lub blachy trapezowej. Papy termozgrzewalne mogą być
poło\
one na dachu o spadku 90o, co rzadko stosuje się w praktyce, poniewa\
wymaga to spe-
cjalnych metod mocowania podkładu.
Przy prawidłowym monta\
u pap trzeba uwzględnić wiele problemów, występujących na dachach
płaskich. Jednym z podstawowych jest siła ssąca wiatru zale\
na od wysokości budynku i jego
usytuowania oraz od miejsca na dachu. Największa siła zrywająca działa na naro\
ach i krawę-
dziach dachu i jest tym większa, im budynek wy\
szy. Równie wa\
ny jest problem gromadzenia
się pary wodnej pod pokryciem bitumicznym w dachu nie wentylowanym. W dachu wentylowa-
nym wilgoć usuwana jest z przestrzeni między termoizolacją a stropem dzięki cyrkulacji powie-
trza.
W dachu nie wentylowanym, przy zastosowaniu tradycyjnych pap bitumicznych, łączonych z
podło\
em na całej powierzchni lepikiem, powstawało zjawisko punktowego gromadzenia się
pary wodnej, co w konsekwencji powodowało tworzenie pęcherzy i uszkodzenia mechaniczne
powłoki. Podwy\
szona wytrzymałość pap polimerobitumicznych umo\
liwia monta\
punktowy
(zgrzewanie, mechaniczne łączenie) lub liniowy (klejenie). Pozwala to usunąć parę wodną dzięki
na wysoką temperaturę.
Dachówka bitumiczna (gont bitumiczny) jest odmianą pap bitumicznych przyciętych w pa-
sma o ró\
nych kształtach. Dachówki wykonuje się z bitumów oksydowanych lub modyfikowa-
nych z dodatkiem wypełniaczy i plastyfikatorów, na osnowie kartonowej lub z włókien szkla-
nych. Wierzchnia strona gontu pokryta jest posypką z bazaltu, grysu ceramicznego lub łupka.
Ten rodzaj dachówek stanowi niewielkie obcią\
enie dla konstrukcji dachu (w zale\
ności od typu
wynosi ono 11-15 kg/m2).
Gonty bitumiczne najczęściej stosuje się na dachach o spadku od 12-15o do 75o. Du-
\
a elastyczność dachówek bitumicznych oraz znaczna tolerancja rozstawu przy układaniu po-
woduje, \
e są one pokryciem najczęściej wykorzystywanym na dachach o zło\
onych kształ-
tach - z krzywiznami, sto\
kami i spadkami o wielu płaszczyznach. Gonty bitumiczne (papy
cięte) mocuje się za pomocą gwoz
dzi oraz paska lepiszcza samowulkanizującego się pod wpły-
wem promieni słonecznych. Ten rodzaj pokrycia wymaga jednak sztywnego podło\
a, umo\
li-
wiającego wbijanie gwoz
dzi. Mogą to być deski łączone na wpust i pióro, sklejka wodoodporna
lub płyty OSB. Sklejkę lub OSB powinno łączyć się między arkuszami specjalnymi spinkami w
kształcie litery H. Uło\
enie pasm papy trzeba poprzedzić warstwą papy podkładowej dobrego
gatunku. Jednak konieczność u\
ycia na podło\
e desek łączonych na wpust lub sklejki wodood-
pornej oraz konieczność wykonania dachu wentylowanego, znacznie podnoszą koszt 1 m2 po-
krycia.
Bitumiczne płyty faliste to nasycone bitumem włókna celulozowe. Pełne nasycenie warstwy
nośnej odbywa się w wysokiej temperaturze i pod wysokim ciśnieniem. Powstaje w ten sposób
lekki materiał pokryciowy, na który dla uzyskania większej trwałości nanosi się farbę akrylową.
Bitumiczne płyty faliste układa się na dachach o pochyleniu od 5-10o do 90o. Przy małym po-
chyleniu (do 10o) nale\
y układać je na podło\
u sztywnym. Na ołatowaniu pełnym odstępy mię-
dzy łatami ustala się w zale\
ności od strefy klimatycznej. W strefie silnych wiatrów (góry, pas
nadbrze\
a) rozstaw łat powinien być niewielki. Płyty przybija się do łat gwoz
dziami ocynkowa-
nymi, ze specjalną uszczelką, w grzbiet fali. Wielkość zakładów zale\
y od stopnia pochylenia
połaci dachowej. Na dachach o niewielkim stopniu nachylenia połaci konieczny jest większy za-
kład ni\
na dachu stromym.
Powłoki bezspoinowe
Powłoki bezspoinowe są to płynne, chemoutwardzalne masy o ró\
nym składzie, które
rozprowadza się na zimno na całej powierzchni dachu. Płynna masa po kilku godzinach zastyga,
tworząc jednolitą powłokę o gładkim wyglądzie. Brak łączeń eliminuje mo\
liwość powstawania
przecieków na skutek niedokładności wykonania.
Gotowa powłoka składa się najczęściej z kilku (najczęściej pięciu) oddzielnie nanoszonych
warstw. Jedną z nich jest wzmacniająca pokrycie tkanina techniczna wykonana z włókien szkla-
nych lub poliestrowych. Zastygłe powłoki są niepalne, odporne na warunki atmosferyczne i
promienie ultrafioletowe. Przepuszczają parę wodną i są elastyczne (50-100% rozciągliwości) w
szerokim zakresie temperatur (od -60 do 100oC). Stosowanie tych powłok eliminuje większość
robót blacharskich. Pokrycia bezspoinowe sprawdzają się na dachach wentylowanych o niedu\
ej
powierzchni i nieskomplikowanym kształcie, z małą liczbą świetlików, kominów, włazów (ogrni-
czone są wtedy przejścia z płaszczyzn poziomych na pionowe, na których trudno jest uzyskać
ciągłość powłoki bezspoinowej). Tego rodzaju pokrycia dachowe wymagają wysokiej jakości
materiałów i fachowego, bardzo starannego wykonawstwa. Najwa\
niejsze jest jednak to, aby
warunki atmosferyczne w trakcie układania były sprzyjające D nie mo\
e padać, a temperatura
nie powinna być niska (najlepiej powy\
ej 10oC).
Folie dachowe (nie mylić z foliami wstępnego krycia) są to tworzywa sztuczne grubości
1,2-3,0 mm, wykonane z
kopolimerów bitumu,
modyfikowanego
PCV lub z innych
polimerów, wzmacniane
wkładkami z włóknin lub
tkanin szklanych i
poliestrowych. Poszczególne pasma folii łączone są ze sobą na zakład i zgrzewane gorącym
gazem (powietrzem) lub klejone na zasadzie spajania spęczniającego. Zgrzewanie odbywa się
na połaci dachowej za pomocą wytwarzających gorące powietrze małych agregatów na kółkach.
W miejscach wymagających wywinięcia (na kominach, attykach, świetlikach) folie klei się lub
łączy za pomocą małych nagrzewnic ręcznych. Materiał mocowany jest do podło\
a mechanicz-
nie na zakładach (kołkami przykrytymi następnym pasmem folii) lub klejony pasmami, albo te\

rzadziej na całej powierzchni.
Folie dachowe w porównaniu z pokryciami bitumicznymi są materiałami o mniejszej
oporności dyfuzyjnej dla pary wodnej i mniej wra\
liwymi na niskie temperatury w
czasie monta\
u (szczególnie przy mechanicznym mocowaniu do podło\
a). Układa się je jed-
nowarstwowo i dlatego są bardziej nara\
one na uszkodzenia mechaniczne ni\
pokrycia bitu-
miczne, wymagają więc starannego i fachowego łączenia przy kominach i świetlikach. Obróbki
blacharskie muszą być powleczone materiałem tego samego typu, co folie dachowe w taki spo-
sób, aby mogły być szczelnie połączone z całą powierzchnią.
HYDROIZOLACJE
Przeciwwilgociowa czy przeciwwodna
W zale\
ności od funkcji, jaką ma spełniać, wykonuje się lekką izo-
lację przeciwwilgociową lub średnią albo cię\
ką izolację przeciw-
wodną.
Izolacje lekkie - przeciwwilgociowe
Lekką izolację przeciwwilgociową wykonuje się wtedy, gdy:
a - dom posadowiony jest w gruntach przepuszczalnych - piaskach lub \
wirach,
b - pod warstwą gruntów nieprzepuszczalnych występują grunty przepuszczalne  wykop trzeba wtedy wypełnić
gruntem dobrze filtrującym wodę. Mo\
na te\
zastosować płyty lub folie drena\
owe ułatwiające spływanie wody
poni\
ej fundamentu.
Izolacje przeciwwilgociowe chronią podziemne części budynków przed wilgotnym gruntem. Sto-
suje się je wtedy, gdy budynek jest posadowiony w gruntach przepuszczalnych (piaskach i \
wi-
rach) powy\
ej poziomu zwierciadła wody gruntowej.
Izolacje średnie i cię\
kie - przeciwwodne
Izolacje przeciwwodne wykonuje się wtedy, gdy:
a - na dnie wykopu znajduje się grunt spoisty i nie ma odpływu wody opadowej - istnieje wtedy mo\
liwość okre-
sowego spiętrzania się wody, b - dom jest posadowiony w gruntach spoistych (gliny, pyły, iły) z przewarstwieniami
piaszczystymi
Izolacje przeciwwodne stosuje się, gdy mamy do czynienia z gruntem spoistym,
w którym woda mo\
e zalegać w pobli\
u konstrukcji. Są równie\
niezbędne w do-
mach posadowionych poni\
ej zwierciadła wody gruntowej, a tak\
e gdy istnieje nie-
bezpieczeństwo okresowego podnoszenia się poziomu wody gruntowej powy\
ej po-
ziomu podłogi piwnicy.
Na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych lepiej jednak po prostu nie pro-
jektować budynków podpiwniczonych. Niezbędna w nich cię\
ka izolacja przeciw-
wodna, czyli szczelna wanna odporna na napór wody gruntowej, jest bardzo kosz-
towna. Jej wykonanie musi być nadzwyczaj staranne, inaczej w piwnicach prędzej
czy póz
niej będzie mokro.
Jednak nawet solidna izolacja mo\
e okazać się niewystarczająca. Jeśli parcie wody
gruntowej jest bardzo du\
e, w piwnicy trzeba zrobić specjalną podłogę. Wykonuje
się w tym celu odpowiednio grubą płytę betonową, tak by swoją masą równowa\
yła
parcie wody: na ka\
de 10 centymetrów słupa wody musi przypadać 5 cm betonu.
Jeśli grubość warstwy betonu w piwnicy musiałaby być bardzo du\
a, lepiej wykonać
cieńszą, ale bardziej wytrzymałą płytę \
elbetową zakotwioną w ścianach piwnic. Z
\
elbetu mo\
na te\
wykonać całą piwnicę (ściany i podłogę) jako jedną monolityczną
konstrukcję.
Wilgoć niejedno ma imię
W zale\
ności od budowy geologicznej podło\
a i warunków hydrogeologicznych mo-
\
emy mieć do czynienia z:
wilgocią gruntową, którą stanowi woda powierzchniowa przesiąkająca w głąb po-
przez grunty piaszczyste. Wilgoć taka stanowi niewielkie obcią\
enie i zabezpiecze-
niem przed nią jest izolacja przeciwwilgociowa;
wodą statyczną, która nie wywołuje parcia hydrostatycznego na ściany, a pocho-
dzi z gruntów słabo przepuszczalnych i lokalnych tymczasowych zastoisk wody. W
takim przypadku nale\
y zrobić izolację przeciwwilgociową ścian oraz drena\
opa-
skowy, obsypując budynek zasypką filtracyjną z grubego piasku i \
wiru;
wodą napierającą wywołującą parcie hydrostatyczne, którego przyczyną jest
obecność wysokiej wody gruntowej. W takim przypadku niezbędny jest drena\
oraz
izolacja przeciwwodna, której układ uzale\
niony jest od wielkości ciśnienia hydro-
statycznego.
Przepona przeciwwilgociowa powinna być tak zrobiona, aby zapobiegać zarówno
pionowemu podciąganiu kapilarnemu (izolacja pozioma), jak i naporowi na płasz-
czyznę pionową ściany (izolacja pionowa). śelazną zasadą wykonania tych izolacji
jest ich wzajemne szczelne połączenie.
Wyroby hydroizolacyjne
Mo\
na je podzielić na dwie podstawowe grupy: wyroby rolowe i powłokowe. Do pierwszej nale-
\
ą wyroby rolowe bitumiczne, a więc wszelkiego rodzaju papy asfaltowe lub smołowe oraz
oraz z tworzyw sztucznych, np. folie z PCV. W ostatnich latach coraz większym powodzeniem
cieszą się wyroby rolowe z tworzyw sztucznych. Drugą grupę wyrobów hydroizolacyjnych sta-
nowią wyroby powłokowe wykonywane na mokro. Nale\
ą do nich preparaty powłokowe bitu-
miczne - lepiki i emulsje modyfikowane - oraz wodoszczelne zaprawy mineralne.
Przykłady wyrobów hydroizolacyjnych
1. na bazie z tworzyw sztucznych:
-folie z miękkiego PCV (izofol, bifol); poliizobutylenowe (oppanolowe); polipropylenowe, polite-
reftalowe, polietylenowe (polietylen wzmocniony siatką polipropylenową lub z włókna szklane-
go); EPDM (termoplast) - membrana modyfikowana APP (ataktyczny polipropylen);
Folie płaskie z PCV lub polietylenu nale\
y układać dwuwarstwowo, przyklejając klejem lub le-
pikiem zalecanym przez producenta folii. Membrany z kauczuku syntetycznego EPDM są jedno-
warstwowe i mogą być przyklejane do oczyszczonych ścian lub mocowane do nich mechanicz-
nie.
Folie tłoczone, drena\
owe, robione z polietylenu du\
ej gęstości HDPE, a ich budowa - przetło-
czenia w kształcie sto\
ków - umo\
liwia odprowadzanie wilgoci, która mo\
e przenikać z wnętrza
budynku.
-\
ywice poliestrowe lub epoksydowe( mogą być wzmacniane tkaniną szklaną).
-proszek hydrofobowy, \
ywice silikonowe
2. na bazie bitumów
-papa podkładowa na włókninie przeszywanej; termozgrzewalne papy polimerowo-asfaltowe
podkładowe(POLBIT, ZDUNBIT); papa asfaltowa na welonie z włókien szklanych np.: P/100/1200;
papa asf. zgrzewalna podkładowa na osnowie zdwojonej przeszywanej : PZ/3000 - MATIZOL; pa-
pa asf. zgrzew. podkładowa na osnowie z włókniny poliestrowej; papa obustronnie piaskowana
na osnowie z tkaniny poliestrowej: SICORAL PF 2700; elastomerowo-bitumiczna papa podkładowa
wzmocniona włókniną szklaną(AWAPLAST US4); zgrzewalna papa paroizolacyjna : AL-HR S4; papa
asf. na tekturze : P/400/1200; membrana bitumiczna modyfikowana \
ywicą APP (bituline H.P.);
membrana spodnia termozgrzewalna - BITULINE GLASS, RESIDEK - pokrycie dachowe modyfikowane
APP (wzmocnienie zew. warstwy włóknami szklanymi);
-roztwory asf. do gruntowania: ABIZOL R, ASFALTINA, BITIZOL R, emulsje asf. anionowe, kationowe;
lepiki asf. (bez wypełniaczy lub z wypełniaczami) na gorąco; lepiki asf. na zimno (BITIZOL P, D,
G,; ABIZOL D, G,;AZBETOL); lepiki smołowe; masy konserwacyjne smołowe - TEREX, BIPOST;' kity i
masy zalewowe,; kity asf. - BITIZOL KF, SB, ABIZOL KF
- proszek hydrofobowy - pyły mineralne zhydrofobizowane substancjami bitumicznymi.
Powłoki izolacyjne z tych materiałów robione są na dokładnie oczyszczonych po-
wierzchniach (pionowych lub poziomych) metodą natrysku, nanoszone szczotkami
lub pacami.
Rodzaje folii do fundamentów
Jeszcze nie tak dawno do zabezpieczenia fundamentów przed wilgocią z gruntu u\
ywano papy i
lepiku. Dziś częściej stosowana jest folia - z powodu prostoty jej układania i łączenia.
Producenci oferują dwa rodzaje folii do izolowania fundamentów, ścian fundamentowych i pod-
łóg na gruncie - płaskie i wytłaczane.
" Folie płaskie
Produkowane są z polichlorku winylu (PCW) i polietylenu (PE), nieco mocniejsze są wy-
konane z polietylenu o du\
ej gęstości (PE-HD).
Niektóre folie mają dodatkowe warstwy kauczukowo-bitumiczne.
Folie płaskie wykorzystuje się zarówno na izolacje przeciwwilgociowe, jak i przeciwwod-
ne. W zale\
ności od rodzaju izolacji dobiera się tylko inną grubość folii i stosuje inne spo-
soby łączenia.
Nie powinno się stosować folii polietylenowych cieńszych ni\
0,2 mm. Jeśli będą miały
0,4-0,5 mm, wtedy izolacja będzie sztywniejsza i mniej podatna na przypadkowe przebi-
cie. Folie z PCW są grubsze - od 0,6 do 2,0 mm.
Są folie samoprzylepne, których łączenie nie wymaga dodatkowych materiałów i specjal-
nych narzędzi, oraz folie zgrzewalne, łączone przy u\
yciu nagrzewnicy.
Samoprzylepna folia płaska Membrana kubełkowa
" Membrany wytłaczane (kubełkowe)
Wytwarzane są z polietylenu o du\
ej gęstości (PE-HD). Mogą być wzmocnione siatką z
włókna szklanego, polipropylenu lub poliestru. Są te\
membrany połączone z geowłókni-
ną.
Grubość membran wynosi zwykle 0,5 lub 0,6 mm (nawet 0,85 mm), a wysokość wytło-
czenia - od 3 do 12 mm.
Z membran pionowych nie wykonuje się samodzielnych izolacji, lecz osłania się nimi od
zewnętrznej strony warstwy izolacji przeciwwodnych, \
eby zabezpieczyć je przed uszko-
dzeniami mechanicznymi. Regularnie rozmieszczone wytłoczenia umo\
liwiają zaś odwad-
nianie zaizolowanej powierzchni.
Membran wzmocnionych siatką z
włókna szklanego u\
ywa się zaś do
wykonywania izolacji przeciwwil-
gociowych ścian piwnic od we-
wnątrz. Siatka zapewnia dobrą
przyczepność do tynku, a wytło-
czenia umo\
liwiają wentylację i
osuszanie ściany.
Membrany z geowłókniną wyko-
rzystuje się do zabezpieczania izo-
lacji pionowej fundamentów, ścian
fundamentowych i piwnicznych,
wzdłu\
których uło\
ony jest dre-
na\
.
Membrana EPDM "Giscolene"
Konstrukcja membrany EPDM oparta została na zwulkanizowanym, syntetycznym kauczuku
(etyleno-propyleno-dienowy-monomer).
Membrany EPDM mo\
na stosować przy konstrukcji i budowie: dróg, tuneli, mostów, składowisk
odpadów, zbiorników wodnych, pokryć dachowych. Materiał jest jednolity w całym przekroju,
nie zawiera dodatków i plastyfikatorów, które z czasem mogłyby ulec utlenieniu czy wypłukaniu.
Posiada w pełni usieciowaną strukturę chemiczną, która sprawia \
e materiał nie ulega rozkła-
dowi i deformacjom termicznym. Producent oferuje membrany grubości od 1,0 mm do 2,0 mm.
Dobór optymalnej grubości membrany oraz optymalnego systemu monta\
u powinien być uza-
le\
niony od:
. rodzaju i lokalizacji obiektu,
. konstrukcji budynku (w systemie balastowym będą to dodatkowe obcią\
enia),
. wysokości obiektu,
. kąta nachylenia powierzchni izolowanej,
. obcią\
eń wiatrowych,
. kształtu powierzchni izolowanej (skomplikowany kształt wymaga klejenia na całej powierzch-
ni).
ilustracje Suprabit
Rozwiązaniem zasługującym na szczególną uwagę są hydroizolacje z modyfikowanych zapraw
mineralnych. Ich zaletą jest mo\
liwość obło\
enia cokołu dowolną okładziną, np. płytkami cera-
micznymi.
WYBRANE BADANIA TECHNICZNE LEPISZCZY BITUMICZNYCH
1. Badanie penetracji
2. Oznaczenie temperatury mięknienia metodą  Pierścień i Kula
3. Oznaczenie ciągliwości
4. Oznaczenie temperatury łamliwości
Ad.1.PENETRACJA - pomiar konsystencji asfaltu w warunkach normowych (rys. 1.)
Miarą penetracji jest głębokość zanurzenia znormalizowanej igły w badany asfalt, w okre-
ślonym czasie i przy określonym obcią\
eniu.
" cię\
ar części ruchomej penetrometru + igła = 100 ą 1g
" czas zagłębiania igły - 5 sek.
" 1ż Pen = 0.1 mm (1ż Penetracji)
Wynik badania - średnia arytmetyczna z 3 pomiarów.
Ad.2.TEMPERATURA MI
KNIENIA metodą  Pierścień i Kula (rys.2.)
Temperatura mięknienia - temp. przy której badany asfalt umieszczony w znormalizowa-
nym pierścieniu dotknie dna podstawy aparatu pod wpływem cię\
ary znormalizowanej kulki
stalowej.
" pierścień mosię\
ny o średnicy 15.8 mm i h = 6.4 mm
" kulka stalowa o średnicy 9.5 mm i masie 3.5 G.
a) próbkę podgrzać w suszarce a następnie wlać w nadmiarze do dwóch pierścieni umieszczo-
nych na metalowej lub szklanej płytce, pokrytej mieszaniną gliceryny i dekstryny lub gliceryny z
talkiem; pierścienie z asfaltem pozostawić na ok. 30 min. w temp. 20 ą 5 ż C; nadmiar asfaltu
ściąć gorącym no\
em
b) umieścić pierścienie w odpowiednich otworach płyty aparatu; w trzecim otworze umieścić
termometr
c) aparat z pierścieniami umieścić w naczyniu szklanym o średnicy nie mniejszej ni\
85 mm i
wysokości nie mniejszej ni\
120 mm; napełnić naczynie woda destylowaną tak, \
e wysokość
słupa wody nad górną powierzchnią pierścienia wynosi 50 mm
d) całość ustawić nad palnikiem i podgrzewać tak, aby przyrost temperatury wynosił 5 ż C na
minutę
Ogrzewanie trwa do momentu, gdy mięknący asfalt dotknie dolnej płytki aparatu. Wówczas od-
czytuje się z termometru temperaturę mięknienia asfaltu - T P i K .
Wynik badania - średnia arytmetyczna z 2 pomiarów.
Ad.3. OZNACZENIE CI
GLIWOŚCI (rys.3)
Ciągliwość określa właściwości plastyczne asfaltu - mierzy się ją długością do jakiej daje
się rozciągnąć próbka badanego asfaltu o ustalonym kształcie i wymiarach oraz określonych
warunkach (szybkość rozciągania i temperatura pomiaru).
" Vroz. = 5 cm w ciągu 1 min. przy temp. wody = 25 ż C i 50 ż C
" Vroz. = 0.5 cm w ciągu 1 min. przy temp. wody = 0 ż C
Wynik badania - średnia arytmetyczna z 2 pomiarów.
Ad.4. OZNACZENIE TEMPERATURY A
AMLIWOŚCI (rys. 4)
Temperaturę łamliwości oznacza się w przyrządzie zwanym aparatem Frassa - jest to naj-
wy\
sza temperatura, w której warstwa asfaltu nało\
ona na płytkę stalową oziębianą ze stałą
prędkością pęka lub zarysowuje się po jej wygięciu. Temperatura łamliwości - zwana tempera-
turą Frassa - charakteryzuje zachowanie się asfaltów w niskich temperaturach, co jest szczegól-
nie wa\
ne dla asfaltów twardych, skłonnych do pękania w okresie zimy.
Izolacje wodochronne w budynkach  artykuł dr in\
. Jerzego Karysia
Izolacje wodochronne stanowią jeden z podstawowych elementów technicznych budynku i w
du\
ej mierze decydują o mo\
liwości eksploatacji obiektu.
Hydroizolacje stosowane są w tych częściach budynków, które nara\
one są na bezpośrednie
działanie wody opadowej lub wód gruntowych. Izolacje podzielić mo\
emy na przeciwwil-
gociowe i przeciwwodne.
1. Izolacje przeciwwilgociowe typu lekkiego słu\
ą do zabezpieczenia przegród bu-
dowlanych przed działaniem wody kondensacyjnej w gruncie lub przed parą wodną.
2. Izolacje przeciwwodne typu średniego to izolacje chroniące przed bezpośrednim
działaniem wody opadowej, lub wody pojawiającej się sporadycznie, a będącej w kontak-
cie z przegrodą budowlaną (ścianą, stropem, stropodachem, dachem budynku).
3. Izolacje przeciwwodne typu cię\
kiego to izolacje chroniące przed działaniem wody
działającej pod ciśnieniem hydrostatycznym (wody naporowej) - przede wszystkim wody
gruntowej a tak\
e wody w basenach kąpielowych lub przeciwpo\
arowych.
Ze względu na uło\
enie i spełniane funkcje izolacje dzielimy na poziome, pionowe i
płaszczowe (usytuowane pod kątem większym od 0 stopni, a mniejszym od 90 stopni wzglę-
dem poziomu).
Izolacje pionowe mają długą historię - wykonywano ju\
je w obiektach o znaczącej funkcji
staro\
ytnego Rzymu (za przeponę słu\
yła glina), w Mezopotamii (izolację pionową stanowiły
bitumy). Natomiast izolacje poziome wykonywane były tylko okazjonalnie i właściwie do koń-
ca lat 20 - tych XX wieku, w powszechnym budownictwie mieszkaniowym pojawiały się bardzo
rzadko. Dopiero w latach 30 - tych XX wieku opisano mechanizm kapilarnego ruchu wody w
przegrodach murowanych - od tego czasu izolację poziomą zaczęto stosować powszechnie.
IZOLACJE PRZECIWWODNE W POLSKIM BUDOWNICTWIE
Poniewa\
budynki sprzed II wojny światowej stanowią w Polsce przeszło 60 % infrastruktury
budowlanej, problem izolacji pionowej, a tak\
e uszkodzeń (do których doszło m.in. w wyniku
działań wojennych w latach 1939-1945) izolacji poziomej - w tym drena\
u opaskowego, stanowi
bardzo powa\
ne zagadnienie techniczne w krajowym budownictwie. Tym bardziej, \
e w wyniku
uszkodzeń drena\
y, poziom wód gruntowych w wielu miastach nadrzecznych ( takich jak Wro-
cław, Szczecin, Warszawa, Gdańsk) podniósł się, znacznie zwiększając wysokość podciągania
kapilarnego w murach piwnicznych. Okres 1945 - 1980 nie sprzyjał wyeliminowaniu tego zjawi-
ska - wpływały na to nikłe nakłady finansowe przeznaczane na renowację starej zabudowy, a
tak\
e brak dobrych technik uzupełniania izolacji poziomej. Niedostateczne środki finansowe
uniemo\
liwiały te\
wykonywanie trwałych pokryć dachowych (izolacji dachowych) wiekowych
budynków. Dodatkowymi niesprzyjającymi czynnikami były: słaba jakość materiałów izolacyj-
nych i niski poziom robót izolacyjnych. W efekcie mamy dziś do czynienia z bardzo niską jako-
ścią i małą skutecznością istniejących izolacji wodochronnych w budynkach starych, tak jeśli
chodzi o ściany piwniczne jak i fundamenty i izolacje pokrywcze dachów. Problemy z izolacjami
wodochronnymi w budownictwie trwały równie\
po wojnie. W budynkach nowych, pochodzą-
cych z lat 1945 - 1989 ( do czasu transformacji ustrojowej), powszechnie stosowane były mate-
riały o stosunkowo niskiej jakości, często popełniane były tak\
e błędy wykonawcze, szczególnie
przy wykonywaniu połączeń izolacji z kominami, ściankami kolankowymi i kominkami wentyla-
cyjnymi. Sytuację potęgowały zniszczenia dokonywane przez lokatorów budynków lub zarząd-
ców budynków ( np. podczas mocowania anten). Dopiero w latach 90 - tych XX wieku jakość
materiałów izolacyjnych uległa znacznej poprawie. Zaczęto stosować nowoczesne, znacznie lep-
sze technologicznie materiały i systemy izolacji budowlanych o wy\
szych parametrach wytrzy-
małościowych. Niestety - poziom wykonawstwa robót izolacyjnych w dalszym ciągu budzi wiele
zastrze\
eń. Wykonanie skutecznych hydroizolacji łączy się nie tylko z u\
yciem odpowiedniej ja-
kości materiałów. W ramach wspomagania systemów odwodnienia budynków istnieje równie\

potrzeba powrotu do funkcjonalnych elementów architektonicznych w postaci gzymsów, pod-
okienników, koryt odpływowych z rur spustowych czy opasek na poziomie terenu.
Skąd się bierze WILGOĆ W BUDYNKACH
Jeśli w przegrodzie budowlanej brakuje izolacji wodochronnej, albo uległa ona uszkodzeniu,
następuje w niej zwiększenie ilości pary wodnej lub wody. Skutkuje ono pojawieniem się wilgoci
- materiałowej lub eksploatacyjnej - w zale\
ności od jej z
ródła. Wilgoć materiałową podzielić
mo\
na na wilgoć technologiczną (powstającą w wyniku zawilgocenia wbudowanych materiałów
i prowadzenia robót mokrych), oraz wilgoć kondensacyjną i kapilarną. Wilgoć kondensacyjna
pojawia się w przegrodach w wyniku nagromadzenia pary wodnej ( wydzielanej przez człowie-
ka, powstającej podczas procesów gotowania, suszenia itp). Wilgoć kapilarna pojawia się w
przegrodach budowlanych w wyniku transportu wody (o ró\
nym pochodzeniu) która przedostała
się w strukturę muru. Ruch wody odbywa się w kierunku poziomym, i przede wszystkim w kie-
runku pionowym na wysokość, która w murach ceglanych sięga około 2 m ponad poziom wody
gruntowej. Zawilgocenia typu kapilarnego mogą sięgać, w skrajnych przypadkach nawet pierw-
szego piętra budynków.
Natomiast wilgoć eksploatacyjna to wilgoć powstająca na skutek nieprawidłowego u\
ytkowania
obiektu, np: w wyniku braku wentylacji lub złej wentylacji budynku, albo te\
w wyniku wprowa-
dzenia do budynku procesów mokrych takich jak eksploatacja łaz
ni, pralni itp.
SKUTKI BRAKU IZOLACJI I NADMIERNEJ WILGOTNOŚCI PRZEGRÓD BUDOWLA-
NYCH
Negatywne działanie wilgoci występującej w budynku ma podwójny charakter. Z jednej strony
działa bezpośrednio na materiał budowlany, z drugiej - na wszystkie znajdujące się pod jej
wpływem organizmy \
ywe - przede wszystkim człowieka.
Zawilgocony materiał ma znacznie większy współczynnik przewodności cieplnej, co powoduje
du\
e straty ciepła w budynku. Materiały o du\
ym współczynniku rozmiękania ( gips, anhydryt)
zmniejszają swoja wytrzymałość mechaniczną co objawia się destrukcja płyt gipsowo-
kartonowych, tynków i podkładów gipsowych oraz anhydrytowych. Woda gruntowa powoduje
równie\
korozję chemiczną tynków, ścian murowanych i betonowych. Największy wpływ wy-
wiera jednak wilgoć na zdrowie mieszkańców zawilgoconych obiektów. Mo\
e to być wpływ bez-
pośredni - mówimy o nim, kiedy czynnikiem niekorzystnie oddziałującym na organizm jest po-
wietrze o zwiększonej wilgotności względnej, lub pośredni - wywołany przez czynniki biologiczne
( grzyby domowe, grzyby pleśniowe, bakterie, owady - ksylofagi, mchy, porosty, glony), których
rozwój zainicjowany został poprzez nadmierną wilgoć. Wewnątrz pomieszczeń najczęściej roz-
wijają się grzyby pleśniowe, bakterie, i jeśli występują tam materiały drewniane lub drewnopo-
chodne - grzyby domowe i owady - ksylofagi. Na zewnątrz rozwijają się natomiast mchy, poro-
sty i glony, a niekiedy równie\
grzyby domowe i pleśniowe. Ju\
tylko bezpośrednie działanie
wilgoci ( przy przekroczeniu normy wilgotności powietrza) wywoływać mo\
e u ludzi choroby
układu oddechowego oraz choroby reumatyczne. Skutki działań pośrednich związane są z roz-
wojem grzybów, które powodować mogą alergie, grzybice oraz choroby nowotworowe. Przy-
czyniają się one tak\
e do ogólnego złego samopoczucia mieszkańców, kwalifikując objawy do
syndromu chorego budynku - tzw.SBS (od angielskiego: sick building syndroms). W odniesieniu
do zagadnień wilgotnościowych, syndrom ten dotyczy wczesnego i bardzo póz
nego \
ycia bu-
dynku, a tak\
e, po przekroczeniu progowych wartości NDS. Szczególnie inwazyjne dla zdrowia
człowieka sa grzyby pleśniowe z podgromady Ascomycotina i Deuteromycotina. W budynkach
najczęściej rozwija się grzyb pleśniowy Aspergillus Niger.
A oto przykładowe negatywne działania niektórych rodzajów grzybów pleśniowych
na organizm człowieka:
Mucor sp.- wywołuje alergię dróg oddechowych
Rhizopus - grzyb patogenny
Acremonium - wywołuje grzybice paznokci i ska\
enie rogówki
Penicillum - wywołuje alergie i jest grzybem patogennym
Aspergillus flavus - wywołuje aspergilozy dróg oddechowych i jest czynnikiem stymulującym
białaczkę,
Aspergillus fumigatus - stymuluje gruz
licę płuc
Aspergillus niger - wywołuje aspergilozę dróg oddechowych, oka, ucha, jest tak\
e alergenem.
SPOSOBY OCHRONY PRZEGRÓD PRZED WILGOCI
I USUWANIA WILGOCI JUś WY-
ST
PUJ
CEJ W PRZEGRODACH
Do technicznych sposobów pozwalających na uniknięcie zawilgocenia przegród budowlanych
zalicza się:
f& wykonywanie izolacji pierwotnych - czyli tych na etapie wznoszenia budynku
f& chowanie wilgoci i soli
f& stałe obni\
anie wilgotności
f& wykonywanie izolacji wtórnych, tzw. przepon izolacyjnych
f& wykonywanie izolacji o charakterze konstrukcyjnym
f& ocieplanie przegród budowlanych - eliminacja powstawania stref lub płaszczyzn kondensacji
f& osuszanie przegród sposobem naturalnym lub sztucznym
ROZWI
ZANIA TECHNOLOGICZNE W ZAKRESIE OCHRONY PRZED WILGOCI

Izolacje pierwotne
Jako izolacje stosowane w momencie wznoszenia budynku stosuje się:
f& układy powłokowe np. asfaltowe lub polimerowo - asfaltowe (obecnie szeroko stosowane) ,
mineralne, polimerowo- mineralne, polimerowe (np. polipropylenowe lub poliuretanowe);
wykorzystuje się je jako izolacje typu średniego lub cię\
kiego z mo\
liwością przesklepiania
rys,
f& układy zbrojone wkładkami - np.laminaty asfaltowe, polimerowo - asfaltowe, polimerowo -
cementowe, posiadające wkładkę (lub wkładki) z maty lub tkaniny szklanej albo polimero-
wej; wykorzystuje się je do wykonywania izolacji typu cię\
kiego w przypadku potrzeby prze-
sklepienia rys,
f& układy rolowe, rozkładane w formie pasów materiałów, łączone na zakład albo styk - takie
jak papy asfaltowe zgrzewalne i samoprzylepne najczęściej jednak polimerowo - asfaltowe o
grubości do 6 mm; stosowane są do wykonywania izolacji typu cię\
kiego (nawet przy jednej
warstwie papy) z mo\
liwością przesklepiania rys
f& geowłókniny stosowane jako materiał utrudniający blokowanie (zamulanie) drena\
u opa-
skowego lub pośredniego albo jako samodzielne izolacje typu cię\
kiego w obiektach hydro-
technicznych
f& powłoki mineralne z wykorzystaniem spoiw mineralnych modyfikowanych domieszkami mi-
neralnymi; słu\
ą jako powłoki - izolacje typu lekkiego i średniego
f& powłoki polimerowo - cementowe posiadają w swoim składzie domieszkę akrylanową umo\
-
liwiającą zwiększenie przyczepności do podło\
a, a tak\
e stworzenia takiego systemu kapilar,
który umo\
liwia transport pary wodnej; mogą być stosowane jako izolacja typu średniego
lub cię\
kiego,
f& folie polimerowe, głównie z PCW, a w warunkach korozyjnych równie\
z polietylenu, polipro-
pylenu, kauczuku butadienowo - styrenowego i poliizobutylen, które słu\
ą do wykonywania
izolacji - pokryć dachowych w dachach płaskich przemysłowych, dachach - ogrodach i da-
chach balastowych.
Chowanie wilgoci i soli
Jeśli zaistnieje potrzeba wykonania szybkiego remontu w pomieszczeniach piwnicznych, często
stosuje się tynki renowacyjne lub zaporowe. Pierwsze z nich, dzięki pojemnej strukturze porów
przyjmują i magazynują wilgoć i sole. Drugie, dzięki du\
ej przyczepności do podło\
a oraz
szczelności, zamykają wilgoć i sole w przegrodzie budowlanej. Rozwiązania te mają jednak
charakter rozwiązań czasowych. W pierwszym przypadku - jeśli porowatość tynku wynosi poni-
\
ej 40 %, skuteczność tynku renowacyjnego ograniczona jest od kilku do najwy\
ej kilkunastu
lat. W drugim - pojawiające się kryształy soli na granicy między murem a tynkiem zaporowym,
po pewnym czasie powodują destrukcję tynku i utratę jego szczelności.
Stałe obni\
anie wilgotności przegrody budowlanej i wilgotności powietrza w po-
mieszczeniach
Rozwiązania powodujące stałe obni\
anie wilgotności mogą działać według ró\
nych mechani-
zmów, takich jak:
f& wykorzystanie związków chemicznych o du\
ej absorpcji wilgoci (najczęściej stosuje się
chlorki wapniowe i sodowe) zamkniętych w perforowanych woreczkach, które wkłada się do
wcześniej nawierconych otworów w przegrodzie budowlanej- wymiana woreczków następuje
po pełnym wchłonięciu wilgoci ( najczęściej po okresie jednego miesiąca),
f& wykonanie otworów Knappena zwykłych, lub z bruzdą grzejną, - odwiertów, zwiększających
powierzchnię odparowania wilgoci
f& wykonaniu galerii wewnętrznej lub zewnętrznej - w odległości od zawilgoconej przegrody
buduje się ściankę równoległą, odgradzającą od z
ródła wilgoci. Następnie (np. przy pomocy
urządzeń wentylacyjnych) wymusza się ruch powietrza w tunelu powstałym pomiędzy nową i
starą przegrodą
f& wykonaniu rowu odwadniającego, umo\
liwiającego odprowadzenie wody opadowej do kana-
lizacji - rozwiązanie to bywa łączone z wykonaniem galerii.
Wykonanie drena\
u opaskowego i pośredniego z odprowadzeniem wody gruntowej i zaskórnej
do kanalizacji ( z tzw. wyczystką) lub cieku wodnego; rozwiązanie to bywa zawodne w przypad-
ku wystąpienia podciągania kapilarnego
Rozwiązania a) i b) nie są obecnie stosowane
Izolacje wtórne - przepony izolacyjne
Izolacje te wykonywane są w przypadku braku izolacji pierwotnych lub w momencie, kiedy
przestają one być skuteczne. Izolacje (przepony) wprowadzane mogą być w przegrodę mecha-
nicznie lub poprzez iniekcję.
Istnieje kilka technik mechanicznego wprowadzania przepony. Wśród nich wymienić nale\
y:
f& wprowadzenie przepony po poziomym podcięciu murów ( ręcznym lub mechanicznym). Pod-
cięcia dokonuje się do grubości 60 cm przy technice ręcznej i 250 cm - przy technice me-
chanicznej
f& podmurowywanie ław fundamentowych od spodu - technika ta jest jednak bardzo trudna i
wymaga bardzo du\
ej znajomości mechaniki gruntów
f& siłowe ( albo po nacięciu mechanicznym) wciskanie profilowanych blach chromowo-
niklowych z zamkiem o du\
ej odporności korozyjnej
Techniki iniekcyjne polegają na wprowadzeniu do przegród (wywierconymi otworami) płynu
iniekcyjnego, który ma za zadanie albo zamknięcie kapilar albo ich hydrofobizację.
Przy tej technice mo\
emy wyró\
nić:
f& iniekcję grawitacyjną - otwory przez które wprowadza się preparat do iniekcji wywiercone są
w dół, pod katem, dzięki czemu płyn samoistnie, pod wpływem grawitacji i podciągania ka-
pilarnego migruje w głąb tynku.
f& iniekcję niskociśnieniową z cieplnym opró\
nianiem porów, lub wykorzystaniem łatwo pene-
trujących w pory iniektów tzw. mikroemulsji; płyn wprowadza się do przegrody pod ciśnie-
niem nie przekraczającym 1.5 MPa
f& iniekcja wysokociśnieniowa, stosowana w przegrodach o du\
ej wytrzymałości mechanicznej;
płyn wprowadza się pod ciśnieniem dochodzącym do 20 MPa;
Najpopularniejsze są techniki niskociśnieniowe, a w przypadku wstępnego osuszania porów ka-
pilarnych wykorzystuje się obróbkę termowentylatorową, mikrofalową i opornościową. Najczę-
ściej stosuje się iniekty krzemianowe, krzemoorganiczne i stosunkowo rzadko bitumiczne lub
parafinowe
Rozwiązania konstrukcyjne
Rozwiązania te stosowane są w przypadku konieczności wykonywania izolacji od wewnątrz przy
du\
ym ciśnieniu pochodzącej z gruntu wody naporowej. Rodzaj izolacji typu powłokowego sto-
suje się zale\
nie od poziomu wody gruntowej ( a więc od wartości ciśnienia hydrostatycznego) i
agresywności korozyjnej wody gruntowej. Stosowane są izolacje asfaltowe( powłoki, laminaty),
polimerowo - asfaltowe i polimerowe ( powłoki epoksydowe, poliuretanowe) lub folie PCW, poli-
zobutelenowe, polipropylenowe, polietylenowe. Większość materiałów izolacyjnych charaktery-
zuje się zbyt niską przywieralnością do podło\
a, aby sprostać negatywnemu naporowi wody od
strony podło\
a. Dlatego stosuje się warstwę dociskową - odpowiednio usztywnioną i zakotwioną
wannę \
elbetową, polimerową lub stalową. Alternatywnie, przy ciśnieniu wody gruntowej nie
przekraczającej 1,0 MPa, mo\
na stosować izolacje polimerowo - cementowe.
POLEPSZANIE WARUNKÓW CIEPLNO - WILGOTNOŚCIOWYCH
Działanie to eliminuje powstawanie wody kondensacyjnej w przegrodzie. Materiałem, który sto-
suje się w tym celu w części fundamentowej budynku jest spieniony polistyren np. styropian
albo polistyren ekstrudowany. Styropian profilowany w przekroju umo\
liwia jednoczesne odpa-
rowanie wody z muru i wyprowadzenie jej na zewnątrz.
W innych miejscach budynku stosować mo\
na całą gamę materiałów izolacji cieplnej zale\
nie
od ich parametrów cieplnych, a tak\
e rozwiązań przegrody budowlanej. W szczególny sposób
dotyczy to pomieszczeń mokrych oraz dachu budynku.
OSUSZANIE PRZEGRÓD BUDOWLANYCH PO ODCI
CIU DOPA
YWU WILGOCI
Po wykonaniu w zawilgoconych murach izolacji wtórnych lub po powodzi, powstaje konieczność
usunięcia nagromadzonej wody z przegród budowlanych. Ilość wody, którą nale\
y usunąć mo\
e
dochodzić nawet do 400 litrów w jednym metrze sześciennym muru ceglanego. Mamy wiec do
czynienia z ogromną ilością wody, której trudno się pozbyć zdając się jedynie na osuszanie na-
turalne. Za przykład posłu\
yć mogą piwnice, w których nie ma centralnego ogrzewania, a po-
ziom gruntu sięga stropu nad piwnicą - w takiej sytuacji wody nagromadzonej poprzez podcią-
ganie kapilarne w murze (powodującej wilgotność masową do 20 %), nie da się usunąć poprzez
osuszanie naturalne. Konieczne jest więc zastosowanie osuszania sztucznego.
Najbardziej skuteczne jest suszenie absorpcyjne lub kondensacyjne w pomieszczeniach przy
uchylonym oknie lub przy dobrej wentylacji. Do szybkiego suszenia stosuje się technikę mikro-
falową.
WAśNE SZCZEGÓLY WYKONAWCZE
Najwa\
niejszym wymaganiem względem izolacji wodochronnych jest ich szczelność i ciągłość.
Dotyczy to szczególnie miejsc w których izolacja (arkusze papy, folii) łączą się. Wprawdzie nie
istnieje obecnie potrzeba wykonywania ścianek dociskowych we wszystkich izolacjach typu cię\
-
kiego, ale ścianki te mają równie\
funkcję ochronną, dlatego te\
dla izolacji odpowiedzialnych
lub trudnych do naprawy wykonanie ścianki ochronnej jest konieczne. W tym aspekcie wa\
ną
rolę odgrywa tak\
e szczelność dylatacji. W miejscach ich przebiegu koniecznie stosować trzeba
materiały o zwiększonej elastyczności i wytrzymałości na rozciąganie, a więc papy, laminaty,
folie oraz kity trwale plastyczne.
Dr in\
. Jerzy Karyś
Instytut Budownictwa
Politechniki Wrocławskiej
Polskie Stowarzyszenie Mykologów Budownictwa
Podział paroizolacji
Paroizolacja jest niezbędnym składnikiem izolacji dachu. Jej rola polega na blokowaniu pary
wodnej stale napierającej na izolacje termiczne z wnętrza pomieszczeń.
Układ materiałów osłonowych w konstrukcji dachu powinien zapewnić zrównowa\
enie bilansu
przepływu pary wodnej przez dach. Jest to podstawowy warunek, który musi być spełniony, aby
dach nie gromadził wilgoci.
Para wodna unoszona przez ciepłe powietrze pochodzi z kilku z
ródeł: z atmosfery, z technologii
budowlanych oraz od mieszkańców budynku. Najgroz
niejsze ilości pary wodnej pochodzą z
okresu budowy. Je\
eli dach (a najbardziej jego termoizolacja) w czasie budowy uległ zawilgo-
ceniu, to pewna część tej wilgoci musi być uwzględniona we wspomnianym bilansie.
Paroprzepuszczalność; Równowa\
na dyfuzyjnie
Rodzaj paroizolacji
[ g/ m2 /24h ] grubość powietrza; Sd w [ m ]
Bariery dla pary
do 0,01 100 - 1000
(z metalem lub bitumem)
Opóz
niacze pary (folie PE
0,2 - 0,5 20 - 80
o gr. 0,15 - 0,2 mm)
Regulatory pary (nośnik z
4 - 700 1 - 5
włókniny PP)
Z konieczności zbilansowania się pary wodnej wchodzącej i wychodzącej wynika bardzo
rys.1
rys.2
oczywista zasada - im większy opór dla pary stanowi zewnętrzna warstwa dachu (pokrycie z
warstwą wstępnego krycia), tym większy opór powinna stawiać paroizolacja.
O wielkości oporu warstw zewnętrznych w dachach wentylowanych decydują własności warstwy
wstępnego krycia. Dlatego folie wentylowane (rys.1) i papa (rys.2) wymagają zastosowania
paroizolacji o większym oporze dla pary wodnej, a membrany dachowe (rys.3) o mniejszym.
Szeroka oferta paroizolacji (bariery parowe, opóz
niacze pary i regulatory pary) pozwala na wy-
bór rozwiązania odpowiedniego dla danej konstrukcji dachu. Bariery parowe najczęściej sto-
suje się w płaskich, niewentylowanych dachach (ciepłych) oraz w tych, które mają szczelinę
wenty-
lacyjną nad termoizolacją (rys.1,2 i 4) a pod poszyciem lub pod folią wentylowaną (o niskiej
paroprzepuszczalności).
Najczęściej stosowanymi materiałami paroizolacyjnymi są opóz
niacze pary, czyli folie poliety-
lenowe o grubościach od 0,15 do 0,2 mm. Regulatory pary (aktywna paroizolacja) powinny
być stosowane w dachu wentylowanym wyłącznie z membraną dachową. Uło\
enie membrany
dachowej na termoizolacji i regulatora pary pod tą warstwą umo\
liwia rozwiązanie często wy-
stępującego problemu: gromadzenia się wilgoci (nadmiaru pary wodnej) między płytami gipso-
wo-kartonowymi i paroizolacją. Nadmiar pary mo\
e wystąpić wtedy, kiedy wentylacja pomiesz-
czeń na poddaszu jest stale lub okresowo niewydolna. Jak pokazuje praktyka, takie sytuacje
zdarzają się stosunkowo często i dlatego warto zamiast opóz
niacza (lub tym bardziej bariery
rys.3 rys.4
parowej) zamontować regulator, który zapewni większy lub mniejszy przepływ pary wodnej w
stronę termoizolacji.
Efektem gromadzenia się wilgoci pod płytami gipsowo-kartonowymi na początku tego procesu
jest ich \
ółkniecie. Po pewnym czasie w tym miejscu pojawia się pleśń. Jeśli więc warstwa
wstępnego krycia jest membraną o wysokiej paroprzepuszczalności (np. DACHOWA), warto
zastosować regulator pary (np. antykondensacyjny MPF). Wtedy nadmiar pary przechodząc
przez termoizolację wydostanie się na zewnątrz.
Jak wynika z wieloletnich doświadczeń i badań, stosowanie barier parowych w stromych da-
chach nie eliminuje powstawania zawilgocenia konstrukcji i termoizolacji. Wynika to z wielości
materiałów stosowanych w tego typu konstrukcjach, które (w większości przypadków) charak-
teryzują się własnościami umo\
liwiającymi kapilarne podciąganie wody. Ka\
de połączenie tych
materiałów zwiększa przenikanie pary wodnej. Badania wilgotności drewna i termoizolacji po-
twierdziły, \
e stosowanie paroizolacji o du\
ym oporze dyfuzyjnym jest zabiegiem niecelowym w
konstrukcjach dachów stromych. Dlatego coraz częściej jako materiały ograniczające dostęp
pary wodnej od strony poddasza stosuje się regulatory pary. Uzasadnieniem stosowania takiego
rozwiązania jest zjawisko odwrotnego przenikania pary, występujące najczęściej w sezonie
grzewczym. W pomieszczeniach na poddaszu o kontrolowanej atmosferze (klimatyzowanych)
działanie regulatora jest tym bardziej korzystne, poniewa\
umo\
liwia on wysychanie termoizola-
cji i całej konstrukcji dzięki przepływowi pary do wnętrza (jest to odwrotny kierunek przenika-
nia).