BIOLOGIA
I. RIKETSJE
1. Gorączka Q - kleszcze, zarazek choroby ptasiej ( ornitoza, papuzica)- zakażenie drogą powietrzną przez
wdychiwanie aerozolu kropelkowego lub pyłu zawierającego wydzieliny ptaków
II.BAKTERIE SPIRALNE - borelioza - przenoszona przez kleszcze ( wektory przenoszenia), bakterie gram ujemne obecne w przewodzie pokarmowym kleszcza muszą przebywać w ciele człowieka co najmniej 24h, mają zdolność adhezji do komórek ludzkich, groźna choroba obejmująca skórę a dalej stawy, układ nerwowy i sercowo-naczyniowy, zagrożeni leśnicy i rolnicy.
III. PAŁECZKI GRAM - UJEMNE ( CZERWONO RÓŻOWE ZABARWIENIE TESTU GRAMA)
1. Bruceloza - pałeczka ronienia bydła i świń ciężka choroba narządowa pracowników oborowych, dojarek, weterynarzy, inseminatorów, pracowników zakładów mięsnych, zakażenie przez nawet nieuszkodzoną skórę,
2. Pałeczka tularemi - występuje u gryzoni zajęcokształtnych, zagrożenie leśników, cukrowników i pracowników przetwórstwa dziczyzny, zakażenie przez skórę, spojówkę, przewód pokarmowy, drogi oddechowe, postać durowa bardzo groźna o dużej śmiertelności,
3. Helicobacter pylori - występuje w błonie śluzowej żołądka, drugi co częstości występowania patogen ludzki,
4. Pałeczka legionellozy - wywołuje ostrą chorobę zakaźną u osób zawodowo narażonych na wdychanie aerozolu pochodzącego z ciepłej wody, ścieków lub wilgotnej gleby, atakuje pracowników elektrociepłowni i platform wiertniczych,
5. Salmonella - brudne ręce, zakażone jajka, mleko, mięso, ciasto,
6. Bakterie gram-ujemne w pyłach organicznych - są przyczyną chorób alergicznych a także wytwarzają szkodliwe endotoksyny
a). Erwinia herbicola - składnik pyłu zbożowego i innych roślinnych - przyczyna alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych rolników
b). bisynoza - choroba wywołana przez pył bawełny
7. Pałeczka okrężnicy - produkuje niebezpieczną toksynę uszkadzającą nerki, składnik normalnej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, zakażenie następuje przez mięso,
8. Listeria ( bakteria lodówkowa) - siedlisko to gleba i gnijące rośliny oraz woda, są wewnątrzkomórkowymi pasożytami, wysoka śmiertelność,
IV. PAŁECZKI GRAM-DODATNIE ( FIOLETOWE ZABARWIENIE TESTU GRAMA)
1. Włoskowiec różycy - choroba świń, u ludzi powoduje przyranne zakażenie skóry ( czerwony rumień),choroba zawodowa masarzy, hodowców trzody chlewnej,rolników,
2. Gronkowce ( gronkowiec złocisty) - są na czele listy drobnoustrojów powodujących zakażenia szpitalne, łatwo kolonizują skórę i błony śluzowe, łatwo nabywają geny odpornościowe na antybiotyki,
3..Saprofityczne pałeczki gram-dodatnie oraz ziarniaki - dominująca frakcja mikroflory pyłów i powietrza w rolniczym środowisku pracy,
4. Laseczka wąglika - występuje w glebie i w wodzie, wywołuje chorobę zakaźną zwierząt i odzwierzęcą chorobę ludzi, tworzą przetrwalniki, wysoki stopień zakaźności,, występuje postać skórna, jelitowa i płucna,
grupa ryzyka to rolnicy, chodowcy bydła i owiec, zootechnicy, weterynarze, mikrobiolodzy, istnieje szczepionka,
V. PROMIENIOWCE
1. Promieniowce termofilne - nitkowate, zarodnikujące bakterie które żyją w wysokiej temperaturze
( przemoczone pasze, kompost, zanieczyszczone klimatyzacje), powodują chorobę zwaną płuco rolnika lub płuco farmera, zakażenie przez wdychanie pyłu organicznego zanieczyszczonego zarodnikami promieniowców, narażeni to rolnicy, ogrodnicy, hodowcy pieczarek
VI. TOKSYNY BAKTERYJNE
1. Jad kiełbasiany - silnie toksyczne białka, wrażliwe na wysokĄ temperaturę, Są enterotoksynami ( działają na przewód pokarmowy), źródła zatrucia to: konserwy jarzynowe, mięsne i rybne, pokarm zawierający jad kiełbasiany ma zapach zjełczałego tłuszczu i zawiera duże ilości gazu, objawy pojawiają się po 18-96 h od spożycia pokarmu, dawka śmiertelna 0,09 - 0,15 mikrogramów ( droga pozajelitowa), śmierć następuje na skutek porażenia mięśni, typowa neurotoksyna ( blokuje funkcje mięśni motorycznych na skutek zaburzeń w syntezie lub uwalnianiu acetylocholiny na zakończeniach neuronów), objawy zatrucia to : zaburzenia widzenia, trudności w przełykaniu i wymowie, ślinotok, opadanie powiek,porżenie perystaltyki jelit, bóle brzucha, zaparcia,wymioty, śmierć przez uduszenie lub zatrzymanie akcji serca, używana do bioterroryzmu i w medycynie,
VII. GRZYBY
Nie zawierają chlorofilu, odżywiają się całkowicie heterotroficznie, najwięcej jest saprofitów rozkładających substancje organiczne, dużo jest grzybów prowadzących pasożytniczy tryb życia - odpowiedzialne za większość chorób roślin, ludzi i zwierząt, ciało wegetatywne to grzybnia zbudowana ze strzępek, te które są widoczne w postaci nalotów nazywamy potoczne pleśniami,
1. Grzyby pleśniowe - alergeny inhalacyjne ( wziewne) na górne drogi oddechowe, dominujący objaw to nieżyt nosa, dzielą się na:
a). grzyby polowe np.. Alternaria ssp, Cladosporiumssp, Verticillum ssp w sezonie letnim wytwarzają ogromne ilości zarodników które są odpowiedzialne za choroby alergiczne ( astma, zapalenie spojówek,nieżyt nosa) głównie u rolników
b). grzyby przechowalniane np.Aspergillus, Penicilium - stanowią znacznie większe zagrożenie, rozwijają się na składowanych surowcach roślinnych i zwierzęcych w warunkach podwyższonej temperatury i wilgotności, Aspergillus wywołuje grzybicę płuc, Aspergillus candidus wywołuje silne właściwości antygenowe i stanowi potencjalną przyczynę ODTS (syndrom toksyczny wywołany pyłem organicznym) u osób narażonych na duże stężenie pyłu zbożowego,
MIKOTOKSYNY
Wiele grzybów pleśniowych wytwarza mikotoksyny - trujące, nielotne metabolity o budowie cyklicznej, pochodne kumaryny, są ciepłostabilne, nie ulegają destrukcji podczas pasteryzacji, są wrażliwe na UV oraz środowisko alkaliczne, mogą być magazynowane w komórkach grzyba lub uwalniane do środowiska, opisano około 100 rodzajów mikotoksyn, działanie : toksyczne (zabijają makrofagi płuc), rakotwórcze, teratogenne, mutagenne, powodują zmiany w nerkach, wątrobie, płucach, i układzie nerwowym, narażone osoby pracujące z surowcami takimi jak : orzeszki ziemne lub kukurydza,, mikotoksykozy są pierwotne i wtórne,
1. AFLAtoksyna ( Aspergillus flavus) - groźne zanieczyszczenie żywności powodujące nawet śmierć ludzi i zwierząt, szczególnie intensywnie produkowana w niekorzystnych warunkach wzrostu ( brak substancji odżywczych np. susza)
TOKSYCZNE METABOLITY LOTNE
Grzyby wytwarzają także związki określane jako „lotne związki organiczne” np. alkohole, aldehydy, kwasy,ketony które mają własności toksyczne, rakotwórcze i drażniące, nadają one charakterystyczną woń zagrzybionym pomieszczeniom i uważane są za jedna z przyczyn złego samopoczucia osób zamieszkujących te pomieszczenia ( zespół tzw.syndrom chronicznego zmęczenia)
GLUKANY
Są stałymi składnikami ściany komórkowej grzybów, zbudowane z cząsteczek d-glukozy, uwalniają się ze ścian zarodników i powierzchni strzępek, ma znaczenie w etiologii niektórych chorób przewlekłych takich jak „syndrom chorego domu”
GRZYBY NIŻSZE - DROŻDŻAKI
Występują w glebie i na roślinach, wywołują grzybice narządów wewnętrznych i skóry u rolników, ogrodników, leśników, górników,
DERMATOFITY
To grzyby wywołujące choroby skóry :
a). dermatozy - będące wynikiem bezpośredniego kontaktu zawodowego z chorym zwierzęciem lub człowiekiem
( Trichophyton)
b). grzybice skóry będące wynikiem narażenia na specyficzny mikroklimat w pracy ( duża wilgotność, wysoka temperatura, duża potliwość ( Candida)
GRZYBY WYŻSZE - PODSTAWCZAKI
Należą do nich : rdza źdźbłowa, głownia, śnieć, ważne alergeny zawodowe, wywołują astmę, alergiczny nieżyt nosa, zapalenie spojówek, narażeni to rolnicy, chodowcy pieczarek, producenci zup w proszku,
VIII. ROŚLINY TKANKOWE - POROSTY I MSZAKI
Rosnące na korze drzew porosty wytwarzają substancję alergizującą będącą przyczyną stanów zapalnych skóry u drwali i pracowników tartaków,
IX. PYŁKI KWIATOWE I ALERGENY I TOKSYNY W TKANKACH ROŚLINNYCH
Pyłki kwiatowe stanowią przyczynę pyłkowicy, astmy i częstego u rolników skórnego wyprysku, zagrożenie powoduje wartość przekraczająca 20 ziaren pyłku traw w m3.
Alergeny i toksyny mają działanie podobne do pyłków kwiatowych, szkodliwe są pyły herbaty,kawy,soji,ryżu, gryki, ziół, sproszkowane tkanki roślin używane do produkcji leków, protezy roślinne,
1). Rycyna - toksyna roślinna, uzyskuje się ja z rącznika pospolitego, olej rycynowy nie zawiera rycyny, silnie toksyczna, pogryzienie i połknięcie kilkunastu nasion jest dla człowieka śmiertelne,
X. WIRUSY
Słowo to oznacza truciznę, KWINTESENCJĄ WIRUSA JEST JEGO WNIKANIE W GENETYCZNĄ I METABOLICZNĄ MASZYNERIĘ CZŁOWIEKA, wysoce zakaźne, replikacja i byt całkowicie zależne od żywych komórek, bezwzględny pasożyt wewnątrzkomórkowy, wiriony zawierają tylko jeden rodzaj kwasu nukleinowego albo DNA albo RNA, nie można ich chodować na sztucznych podłożach,
Dzielą się na : zwierzęce (neurotropy, limfotropy, miksotropy0, roślinne i bakteriofagi,
1). Wirus zapalenia wątroby typu B - hepadnawirus, wywołuje najczęstszą chorobę zawodową pracowników służby zdrowia, przenosi się przez krew, surowicę i inne płyny ustrojowe,, są odporne na działanie czynników fizycznych i chemicznych, żółtaczka zakaźna od lat zajmuje w Polsce I miejsce na liście chorób zawodowych, konsekwencją może być marskość lub rak wątroby,
2). Wirus grypy - są trzy typy A,B,C,, blokuje działanie genu regulującego obronę przeciwwirusową organizmu,
Infekcja następuje następująco : związanie wirusowej hemaglutyniny z kwasem sjalowym, rozszczepienie hemaglutyniny na dwa fragmenty, wchłonięcie wirusa na drodze endocytozy,
Wirusy grypy bardzo łatwo mutują zmieniając swoje działanie na organizm człowieka.Zakażenie zachodzi drogą kropelkową, ma powinowactwo do komórek nabłonka dróg oddechowych, objawy pojawiają się w ciągu 1-2 dni, powikłania to : zapalenie ucha środkowego, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, może wywoływać pandemie ( epidemie na wielką skalę - hiszpanka zabiła 40 mln ludzi)
Bardzo groźny dla człowieka jest wirus „ptasiej grypy” który zawiera białka HA1-16 i NA1-9
RETROWIRUSY
Skomplikowana i ciekawa grupa wirusów, są czynnikami indukującymi powstawanie nowotworów, HIV jest przyczyną jednej z najgroźniejszych współczesnych chorób (AIDS), potrafią wbudować się do chromosomów zaatakowanych komórek,
1). HIV - dwa rodzaje HIV-1 ( 6 genotypów od A do F) i HIV-2, wrażliwy na czynniki fizyczne i chemiczne, w środowisku zewnętrznym ( bez żywego nosiciela) bardzo szybko ginie, ryzyko zawodowego zarażenia jest dużo mniejsze niż w przypadku kontaktu z wirusem zapalenia wątroby, należy do najbardziej zmiennych wirusów chorobotwórczych, duża zmienność genomu powoduje możliwość łączenia się z różnymi receptorami ( atakuje różne komórki), występują naturalnie w populacjach małp afrykańskich, okres inkubacji wynosi od 0,5 do 3 lat, swoiste przeciwciała pojawiają się po 3-8 tygodniach, rozprzestrzenia się przez : kontakty seksualne, bezpośrednią styczność z zakażoną krwią, wraz z krwią matki ( pł), przez ssanie pokarmu matki,
WAŻNE DO TESTU
1. Niebezpieczne bakterie sklasyfikowano w kategorie - najbardziej niebezpieczne ( wysoka śmiertelność) kategoria A
2. Najwięcej jest bakterii
3. Z każdej grupy trzeba znać jeden typ organizmu
4.Wąglik, dżuma, botulina - najgroźniejsze czynniki bioterroryzmu
5. Chroby odzwierzęce to zoonozy
6. Ornitoza to nie płuco rolnika
7. Botulina to najgroźniejsza neurotoksyna
8. Mikotoksyny są nielotne
9. Drmatofity to grzyby wywołujące choroby skóry - dermatozy (bezpośredni kontakt) i grzybice (mikroklimat)
10. Pyłki to najważniejsze alergeny
11. Wirusy to pasożyty komórek żywych
12. Pełna definicja zagrożeń biologicznych
13. Budowa wirusa