PIEŚŃ-LEGENDA O ŚW. STANISŁAWIE

Chwała tobie, Gospodynie¹,
Iż o twych świętych cześć słynie,
Ktora nigdy nie zaginie
I na wieki nie przeminie.

Wesel się, Polska Korona,
Iż masz takiego patrona:
Wielebnego Stanisława,
Ktory wyszedł rodem z Szczepanowa².

Ten jeszcze w swojej młodości
Napełnion Boskiej miłości,
Wiodąc swoj żywot we cności,
Uczył się sprawiedliwości.

Widząc poselstwo duchowne,
Iż o nim słuchy chwalebne,
Wzywając Boga miłego,
Wzięli go za biskupa swego³.

W ten czas Bolesław⁴ krolował,
Ten wiele złego podziałał⁵:
Dla uczynku swego złego
Nienajźrzał⁶ biskupa świętego.

Oskarżyli go ziemianie,
Iż kupił świeckie jimienie⁷
Prawą⁸ niesprawiedliwością -
Chcieli go dostać bliskością⁹.

Wskrzesił Piotra z Piotrawina¹⁰,
Umarłego ziemianina,
Co leżał trzy lata w grobie,
Wskrzesił go na świadectwo sobie.

Boska go prawda wspomogła,
Z fałszywych rzeczy¹¹ wywiodła;
Nie nalezion w żadnej winie,
Został się przy Piotrawinie.

Karał krola z okrutności,
Iż dręczył lud bez lutości:
Nie mając żadnej baczności,
Używał swej okrutności.

Dał nań klątwę jak na złego,
Podług prawa duchownego,
By się bał Boga miłego,
By nie dręczył ludu Bożego.

Krol się okrutny pobudził¹²,
Iż był w rozumie zabłądził,
Z poduszczenia ducha złego
Zabił biskupa świętego.

Rozmiotał w pole kawalce¹³,
Święte ciało, święte palce;
Chcąc by to marnie strawiono¹⁴,
Przez psy, przez ptaki skarmiono.

Ale Pan Bog z wysokości
Bronił ciała, świętych kości;
Na pociechę swego luda
Wnet pokazał wielkie cuda.

Z czterech części świata tego
Ku obronie swego świętego
Cztery ptaki, orły prawe¹⁵,
Zesłał jest za stroże pewne,

Co strzegli świętego ciała,
By się w nim szkoda nie zstała,
Przelatując na wsze strony,
To dla pewniejszej obrony.

Promienie z niebieskiej mocy
Świeciły we dnie i w nocy,
Każdą cząstkę oświecając,
[Świętego] Stanisława rozsławiając.

Jedna ryba palec zjadła,
Na nię świeca¹⁶ z nieba spadła,
Rybitwi¹⁷ ją ułowili,
Przy tym wszyscy kanonicy byli.

Ujźrzawszy to kanonicy,
Zebrali się tamo wszyscy,
Wzięli ciało z poczciwością,
Nieśli je na Skałkę¹⁸ z radością.

Zrosło się pospołu ciało,
Bo tak święte Bostwo chciało,
Aby się nie rozdzieliło,
By się wszytko oświeciło¹⁹.

Schowali je z poczciwością,
Z płaczem i z wielką radością,
Chwaląc Boga wszechmocnego,
Iż nam dał biskupa świętego.

Innocencyjusz wielebny²⁰,
Papież w uczynkach chwalebny,
Kazał podnieść²¹ ciało jego,
Kazał go mieć za świętego.

Miły święty Stanisławie,
Tyś u Boga w wielkiej sławie,
Bacz być łaskaw na Polany²²,
Oddal od nas niewierne pogany.

O męczenniku wielebny,
Z Boga i z ludzi chwalebny,
Wspomoż człowieka grzesznego,
Oddal ode wszego złego.
Amen.

Objaśnienia

Pieśń-legenda o św. Stanisławie powstała w XV w. Z okresu średniowiecza zachowały się jedynie trzy pierwsze zwrotki utworu; całość legendy pt. Pieśń o św. Stanisławie, patronie polskim znana jest dopiero z druku z początku XVII w.

¹Gospodynie - Panie.
²rodem z Szczepanowa - ze wsi Szczepanów koło Brzeska.
³za biskupa swego - tj, za biskupa krakowskiego (1072).
⁴Bolesław - Bolesław II Szczodry (1058-1079).
⁵podziałał - uczynił.
⁶Nienajźrzał - nienawidził.
⁷jimienie - majętność.
⁸Prawą - prawdziwą.
⁹Chcieli go dostać bliskością - chcieli je zdobyć prawem retraktu (łac. proximitas), czyli pierwszeństwa do objęcia lub odkupienia dóbr po krewnym.
¹⁰z Piotrawina - wieś nad Wisłą (koło Opola Lubelskiego).
¹¹Z fałszywych rzeczy - z fałszywych zarzutów, oskarżeń.
¹²pobudził - rozjuszył.
¹³Rozmiotał w pole kawalce - rozrzucił kawałki ciała po polu.
¹⁴by to marnie strawiono - by to marnie przepadło.
¹⁵prawe - prawdziwe.
¹⁶świeca - światło.
¹⁷Rybitwi - rybacy.
¹⁸na Skałkę - tj. do kościoła Św. Michała na Skałce w Krakowie.
¹⁹oświeciło - tu: zostało otoczone chwałą.
²⁰Innocencyjusz wielebny - papież Innocenty IV (1243-1254), który w r. 1253 dokonał kanonizacji biskupa Stanisława.
²¹podnieść - tu: wydobyć szczątki z grobu (łac. elevatio).
²²na Polany - dla Polaków (jako patron Polski).

---