Budowa morfologiczna:
Części ciała - głowa, szyja, tułów, ogon
Dwie pary kończyn wolnych typu lokomocyjnego o planie budowy takim samym jak u płazów (jednak występują tu różnorodne rozwiązania - beznogie węże i uskrzydlone pterozaury)
Wzmocnienie kośćca i muskulatury
Zmiana ustawienia kończyn względem korpusu - częściowe podciągnięcie pod ciało (u żółwi nadal szeroko na boki; u gat. Wodnych przednie kończyny przekształcone w płetwy)
wielowarstwowy nabłonek rogowaciejący tworzący płytkowate twory zachodzące na siebie dachówkowato
zrogowacenia przyjmują postać łusek albo tarcz
część wolna łuski jest pochodzenia naskórkowego, a część zanurzona - łącznotkankowego
ciało wielu gadów jest jaskrawo ubarwione
brak gruczołów w powłokach ciała (czasami nieliczne zapachowe i jadowe)
możliwość przebywania w środowiskach hypertonicznych
żuchwa gadów zbudowana z licznych kości (6-7)
staw żuchwowy tworzy kość stawowa - od strony żuchwy i kość kwadratowa od strony mózgoczaszki
uzębienie homodontyczne (u niektórych brak, np.: żółwie -pokrywy rogowe zwane dziobem)
czaszka gadów kopalnych połączona z kręgosłupem jednym kłykciem potylicznym
odcinek szyjny: pierwszy kręg - dźwigacz (pierścień kostny), którego trzon zrósł się z trzonem drugiego kręgu obrotnika tworząc tzw. wyrostek zębowy (ząb obrotnika); umożliwia to obracanie głową; ogólna liczba kręgów w odcinku szyjnym - 7
kręgosłup gadów dziel się na pięć odcinków: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy i ogonowy
piersiowy - kręgi posiadają powierzchnię stawowe dla żeber (żebra sięgają mostka tworząc klatkę piersiową)
lędźwiowy - kręgi posiadają powierzchnię stawowe dla żeber (żebra krótsze o ograniczonej ruchomości, nie łączą się z mostkiem)
krzyżowy kręgi (2) zlewające się w kość krzyżową (skrócone silnie żebra zrastają się z miednicą)
ogon - kręgi oddzielone warstwami tkanki łącznej (w momencie zagrożenia silny skurcz mięśni może doprowadzić do jego oderwania - autotomii)
pierwsze gady posiadały kręgi dwuwklęsłe
współczesne - przodowklęsłe (wytworzenie stawów jamowych)
u żółwi w odcinku szyjnym - tyłowklęsłe
pojawienie się dwunożności (podciągnięcie tylnych kończyn pod ciało i wykształcenie kości skokowej; wzmocnienie stawu biodrowego i miednicy - rozrost kości obręczy miednicowej)
możliwośćlotu - podstawę powierzchni lotnej tworzył IV-ty palec na którym był rozpięty fałd skórny
zwiększenie masy mięśniowej
wzrost liczby włókien mięśniowych
pojawienie się mięśni oddechowych umożliwiających poruszanie klatką piersiową
powiększenie powierzchni wymiany gazowej (podzielenie płuc na komory pęcherzykowate)
usprawnienie mechaniki wietrzenia płuc (rytmiczne ruch klatki piersiowej)
u krokodyli i gekonów silne mięśnie krtani - możliwość wydawania dźwięków
warany posiadają oskrzela prowadzące do płuc powstałe z rozgałęzień tchawicy
dwa przedsionki i dwie komory (ale przegroda międzykomorowa jest niecałkowita)
zredukowanie zatoki żylnej
mniejsze rozmiary krwinek
Układ rozrodczy i wydalniczy:
nerki - parzyste, fasolowate narządy
wytwarzany w nerkach mocz dostaje się do moczowodu wtórnego (powstałego z uchyłka kloaki)
u żółwi i jaszczurek końcowy odcinek rozszerza się w pęcherz moczowy
nefrony nie kontaktują się z jamą ciała, a jedynie przefiltrowują krew w kłębuszkach naczyniowych
silna resorpcja wody przez ściany kloaki
gady wydalają kwas moczowy
prącia ukryte w kloace i tylko podczas kopulacji wynicowywane na zewnątrz
duże jaja otoczone skórzastymi osłonkami (niekiedy wysycane węglanami wapnia)
jaja bogate w żółtko (brak stadium larwalnego)
błony płodowe - owodnia, omocznia i kosmówka
nieliczne jajożyworodne, np.: jaszczurka żyworódka i żmija zygzakowata
Układ pokarmowy i odżywianie:
Układ nerwowy i narządy zmysłów:
kresomózgowie znacznie silniej wykształcone i podzielone na półkule
międzymózgowie nakrywa kresomózgowie
w ścianie bocznej następuje rozwój kory nowej - niewielki obszar istoty szarej
międzymózgowie w szczytowej części tworzy szyszynkę; powstaje trzecie oko - ciemieniowe
śródmózgowie - dobrze rozwinięte
móżdżek - pokryty istotą szarą - korą móżdżku
rdzeń przedłużony - esowato wygięty - cecha charakterystyczna wszystkich owodniowców
12 par nerwów czaszkowych
wzrok - najlepiej rozwinięty zmysł gadów; mechanizm akomodacji ulega zmianie - zmiana kształtu elipsoidalnej soczewki; oko osłonięte przez trzy powieki górną, dolną i pionową - migotkę
węch rozwój narządu Jacobsona
słuch i równowaga - brak ucha zewnętrznego, w jamie gębowej funkcjonuje kolumienka - kostka słuchowa homologiczna ze strzemiączkiem płazów, trąbka Eustachiusza łączy jamę uch środkowego z gardłem; w uchu wewnętrznym występują trzy kanały półkoliste i niewielki kanał ślimaka, jego centralną część zajmuje płytka łącznotkankowa z leżącym na niej nabłonkiem narządu Cortiego
słabo rozwinięte narządy czucia skórnego
dobrze rozwinięty narząd smaku - komórki smakowe na języku i podniebieniu
występowanie klatki piersiowej
skóra pokryta grubym rogowaciejącym naskórkiem
dwa obiegi krwi oraz serce zbudowane z dwóch przedsionków i dwóch komór, zredukowana zatoka żylna
zachowanie dwóch łuków aorty
czaszka połączona z kręgosłupem jednym kłykciem potylicznym
żuchwa złożona z kilku kości (do 7), staw żuchwowy tworzą kość kwadratowa i stawowa
pojawienie się kory nowej
12 par nerwów czaszkowych
zapłodnienie wewnętrzne, pojawienie się błon płodowych
brak termoregulacji, ektotermia
|