Charakterystyka płazów:

• organizmy dwuśrodowiskowe - Amphibia

Budowa morfologiczna:

• w ciele płazów można wyróżnić kilka odcinków (głowę, tułów i ogon, którego brak u bezogonowych)

• brak szyi

• posiadają parzyste kończyny (za wyjątkiem beznogich), z silniej rozwiniętymi odnóżami tylnymi (szczególnie u bezogonowych)

• kończyny dzielą się na:

Ramię	Udo
Przedramię	Podudzie
Nadgarstek	Stęp
Śródręcze	Śródstopie
Palce dłoni	Palce stopy


Pokrycie ciała:

• skóra pokryta cienkim naskórkiem o niewielkim stopniu zrogowacenia

• skóra silnie ukrwiona

• występują w niej liczne wielokomórkowe gruczoły pęcherzykowate

• ciało pokryte śluzowatą wydzieliną chroniącą przed wysychaniem i umożliwiającą intensywną wymianę gazową

• część gruczołów wydziela jad (np. ropuchy produkują bufoninę i bufotalinę)

• w skórze właściwej znajdują się liczne komórki barwnikowe


Szkielet:
Osiowy składający się z:

• Czaszki (tzw. ażurowej, połączonej ruchomo z kręgosłupem za pomocą dwóch kłykci potylicznych)

• Kręgosłupa podzielonego na odcinek szyjny, tułowiowy, krzyżowy i ogonowy


Układ mięśniowy:

• mięśnie płazów (szczególnie ogoniastych) wykazują jeszcze wiele cech pierwotnych

• w odcinku tułowiowym zachowuje się wyraźna segmentacja mięśni

• do postępowych możemy zaliczyć rozwinięcie silnej muskulatury kończyn dolnych u bezogonowych, co ma związek ze sposobem lokomocji


Układ oddechowy:

• płazy są zasadniczo zwierzętami płucodysznymi

• płuca płazów są parzystymi, cienkościennymi workami, tylko u bezogonowych powierzchnia zwiększa się dzięki sfałdowaniu przegród pierwotnych

• u beznogich funkcjonuje tylko jedno płuco (drugie jest szczątkowe)

• powierzchnia czynna w takich płucach jest niewielka i dość słabo pokrywa zapotrzebowanie tlenowe ustroju

• uwolniona od łuskowego, a wcześniej kostnego pancerza skóra przejęła część funkcji oddechowych

• larwy płazów są skrzelodyszne

• u niektórych (np. reliktowy i endemiczny gatunek odmieńca jaskiniowego) skrzela zachowują się przez całe życie

• płuca płazów są stale narażone na wysychanie

• silnie ukrwiona pow. ciała nie pozwala płazom na życie w środowiskach hipertonicznych

• wentylacja płuc odbywa się dzięki ruchom jamy gębowej

• brak klatki piersiowej uniemożliwia aktywną zmianę objętości płuc


Układ krążenia:

• u larw i form trwałoskrzelnych przypomina układ krążenie ryb (zawiązuje się 6 łuków skrzelowych aorty)

• u płucodysznych dwa łuki aorty zanikają i zostają pary 3 - 6

• oddychanie płucne spowodowało wyodrębnienie małego obiegu

• nastąpił podział przedsionka na lewy i prawy

• serce składa się z cienkościennej zatoki żylnej, dwóch gładkościennych przedsionków, pojedynczej mięsistej komory (zawierającej blaszki i beleczki utrudniające mieszanie się krwi) oraz krótkiego stożka tętniczego, przechodzącego w pień płucny

• krążenie:

płuca (natlenienie krwi) →II żyły płucne (po jednej z każdego płuca) → łączą się w żyłę płucną → lewy przedsionek →wlanie krwi przez otwór przedsionkowo - komorowy do lewej części gąbczastej komory →stożek tętniczy → aorta → rozprowadzenie krwi po dużym obiegu → powrót żyłami głównymi ( przednimi i tylnymi) → żyła wątrobowa → zatoka żylna → prawy przedsionek → prawa część komory → stożek tętniczy → pień płucny → II tętnice płucne → płuca

• obieg skórny: od każdej tętnicy płucnej odchodzą odgałęzienia tętnicze do skóry (część krwi zostaje natlenionej w naczyniach włosowatych ciała), krew wraca żyłami skórnymi, które uchodzą do żył głównych, tuż przed zatoką żylną

• wydajność systemu krążenia zależy ściśle od temperatury

• posiadają duże, owalne i jądrzaste erytrocyty

• proces krwinkotwórczy zachodzi w grasicy, obwodowych częściach wątroby i słabo w szpiku kostnym


Układ wydalniczy i rozrodczy:

• posiadają dość szerokie, taśmowate i jednolite parzyste nerki

• wzdłuż nich na brzegach znajduje się moczowód pierwotny

• silnie rozcieńczony mocz uchodzi do steku, którego uchyłek tworzy pęcherz moczowy (resorbujący wodę)

• nerkę dorosłych płazów tworzy pranercze, rozwijające się ze środkowej części mezodermy nerkotwórczej

• płazy wydalają mocznik (skrzelodyszne larwy amoniak)

• u większości płazów zapłodnienie jest zewnętrzne (u części płazów beznogich jest wewnętrzne - jajorodność)

• duże komórki jajowe, otoczone galaretowatą osłonką, średnio zasobne w żółtko

• w rozwoju pojawia się larwa - kijanka - posiadająca skrzela zewnętrzne, szczeliny skrzelowe i często również przyssawki pozwalające przyczepienie się do podwodnych roślin; odżywia się planktonem; wykształca ogon; występuje bardzo długie poskręcane jelito; tylne kończyny powstają szybko, przednie zaś dopiero jednocześnie z zanikiem skrzeli i ogona oraz ze zmianami w skórze (gruczoły wielokomórkowe) podczas metamorfozy

• dość słabo zaznaczony dymorfizm płciowy


Układ pokarmowy:

• chwytani pokarmu i połykanie w całości

• zęby stożkowate lub haczykowate przyrośnięte do kości (niektóre bezzębne)

• otwór gębowy → jama gębowo-gardzielowa (do której uchodzą nozdrza wewnętrzne, trąbka Eustachiusza oraz przewody wyprowadzające gruczołów śluzowych) → przełyk → żołądek → dwunastnica → jelito cienkie (zakończone specjalnym fałdem oddzielającym je od jelita prostego, które uchodzi do steku)

• brak podniebienia wtórnego (sklepienie jamy gębowej tworzy podstawa czaszki pierwotnej

• gałki oczne przylegają do od góry do błony śluzowej i podczas przełykania pokarmu wciągane są przez specjalny mięsień i popychają kęs

• język na dnie jamy gębowej (u bezogonowych długi, przyrasta prawą krawędzią do spojenia żuchwy)


Układ nerwowy:

• silniejszy niż u ryb rozwój kresomózgowia

• części mózgowia ułożone jedno za drugą

• 10 par nerwów czaszkowych

• dobrze rozwinięte czucie bodźców zewnętrznych

• węch - nabłonek wyścielający parzystą jamę węchową (połączoną nozdrzami wewnętrznymi z jamą gębową)

• każda jama posiada uchyłek wysłany nabłonkiem węchowym (narząd Jacobsona)

• nabłonek węchowy jamy nosowej spełnia również funkcję narządu czucia chemicznego

• wzrok - oczy (tylko u niektórych gat., np. odmieniec jaskiniowy szczątkowe i ukryte pod skórą), soczewka mniejsza niż u ryb i bardziej spłaszczona, bardziej odsunięta od siatkówki (wydłużenie ogniskowej - dalekowzroczność)

• powstają ruchome powieki i gruczoły łzowe

• narządy czucia skórnego - rozsiane receptory dotyku, zimna, gorąca i bólu

• narząd smaku - tzw. pączki smakowe rozmieszczone w jamie gębowej lub brodawkach smakowych na języku

• narząd równoważno - słuchowy -z pierwszej szczeliny skrzelowej tworzy się jama ucha środkowego zachowująca połączenie z odcinkiem gardzielowym przez trąbkę Eustachiusza; ucho środkowe odgradza od zewnętrznego błona bębenkowa (w uchu środkowym występuje kostka słuchowa - strzemiączko powstałe z drugiego łuku skrzelowego - przenosi i wzmacnia ono drgania błony bębenkowej); ucho wewnętrzne - trzy kanały półkoliste, błędnik posiada kostną oprawę, brodawka słuchowa podstawowa, która jest homologiczna ze ślimakiem w uchu owodniowców


Występowanie i znaczenie:

• ok. 2480 gat.

• W Polsce występuje 16 gat., np.: salamandra plamista, traszka grzebieniasta, traszka górska, kumak nizinny, kumak górski, huczek ziemny, ropucha szara, ropucha paskówka, rzekotka drzewna, żaba zielona, żaba jeziorkowa, żaba śmieszka


Podsumowanie:

• czworonożność - dwie pary kończyn wolnych, typu lądowego, rozstawionych szeroko na boki (wyjątek beznogie)

• płucodyszność, formy larwalne posiadają skrzela

• naga skóra pokryta cienkim nabłonkiem rogowaciejącym i śluzem (wydzielina gruczołów wielokomórkowych skóry)

• dwa obiegi krwi

• serce składające się z zatoki żylnej, dwóch przedsionków, komory i stożka tętniczego

• ruchome zestawienie czaszki z kręgosłupem (dwa kłykcie potyliczne)

• dziesięć par nerwów czaszkowych

• zmiennocieplność

• rozwijanie się embrionów nie osłoniętych błonami płodowymi (bezowodniowce)

---