02.12.2008
STYGMATY W UJĘCIU GOFFMANA
Goffman określił cechy instytucji totalnej (ZK, ZP, wojsko, Domy Dziecka) regulują wszystkie przejawy działalności człowieka.
Goffman- interesowały go: dewiacje- nietypowe formy kontaktów ludzkich i ich konsekwencje. Jego zainteresowania dotyczyły codziennych relacji osób normalnych z „gorszymi”. Jakie zachowania dotyczące cech fizycznych, psychicznych.
Relatywizował te rzeczy, odnosił do różnych sytuacji, osób, środowisk. Nie zajmował się sekwencją wydarzeń, której konsekwencją było wejście w rolę dewianta. Interesowało go spotkanie osoby normalnej z osoba dziwną, upośledzoną, dziwna, nietypową, ich oczekiwania, proces interakcji społecznych.
Zajmował się nie tylko reakcjami społecznej widowni (to teoria naznaczenia społecznego), ale reakcjami dewiantów wobec widowni.
Interesowały go techniki według, których osoby inne, gorsze radzą sobie ze stygmatami, gdy tych cech nie da się ukryć.
Wprowadził do socjologii pojęcie „stygmat”.
Ludzie spotykając nową osobę zastanawiają się czy nie posiada cech gorszych, stanowiących zagrożenie, obawiają się tej sytuacji. Próbują rozpoznać tożsamość- oczekiwania wobec (po stronie spotkanej osoby)- jest różna czasem przeciwstawna lub w pewnym sensie podobna do tożsamości rzeczywistej (1- jest wirtualna, 2- aktualna).
Oczekiwanie, to czego wymagany od człowieka w pozytywnym sensie, ze będzie dobry, miły, mądry. Zdarza się ,że społeczne oczekiwania tożsamości nie pokrywają się z rzeczywistą. Możemy doznać pozytywnego lub negatywnego zawodu.
Chodziło mu o stygmaty wyjątkowo dyskredytujące:
ułomności ciała
wady charakteru: słaba wola, despotyczność, wybuchowość, nieuczciwość
stygmaty plemienne- należące do określonej rasy (czarni), narodowości (żydzi), wynikające z religii ( islam)
Plemienne mogą być przenoszone, rozciągane na wszystkich członków rodziny.
a i c-Stygmat fizyczny jak i plemienny dotyczy sfery istnienia
b- charakterem związany jest z zachowaniem się jednostek
cechy zostały jednostce nadane ,nie wybrała sobie ich
charakter- zespól cech „wyrabiany” przez człowieka, bierze w nich aktywny udział. Są wynikiem jego zachowania . może sobie „zapracować” na posiadanie niektórych stygmatów.
Można być odrzucanym, potępianym mimo, że nie zrobiło się nic złego, tylko że posiada się cechy nie aprobowane w danej kulturze. Traktowania są jako „niepełni ludzie”.
Są tez ludzie mający inny system wartości, wycofują się ze społeczności np.: żydzi innych uznają za „nieludzi” .
Można posiadać stygmat będąc w pełni niewinny z punktu widzenia jednostki- dlatego, że nasz bliźni popełnił coś zdrożnego ( nie jest tak czysty jak plemienny), albo że cechuje się ten nasz bliski np.: matka, brat negatywnie cenionymi wartościami- zaliczany do plemiennego, ale to nie czysty plemienny. Przykładem mogą być rodzice dziecka oligofrenicznego, córka alkoholika- nauczyciele maja do niej uprzedzenia.
Są jeszcze takie stygmaty dyskredytujące - że jednostka zakłada, że posiada stygmaty o których społeczeństwo nie wie, ale sama wie ,że je posiada np.: homoseksualizm, impotencja , głuchota, analfabetyzm, brak wykształcenia, niskie umiejętności intelektualne. One istnieją, ludzie o nich nie wiedzą, ich nosiciel wie że mogą być ujawnione, że może być dyskredytowana, że otoczenie społeczne zmieni nastawienie. Problem czy ujawnić stygmaty, uprzedzić reakcje społeczne. Dotyczy to raczej sytuacji a nie samych stygmatów.
dewiacja OSIĄGNIĘTA, PRZYPISANA
W. MANCOF- normy społeczne można naruszyć dwojako:
przez zachowanie
przez posiadanie cech odbiegających od normy
ISTOTA DEWIACJI OSIĄGNIETEJ- status wynikający z działania
DEWIACJA PRZYPISANA- status dewianta uzyskuje się niezależnie od działania, intencji (np.; osoba brzydka w danym społeczeństwie- karły, wady wymowy). Nie osiągnęli tego, ale zostało im przypisane przez grupę ze względu na kryteria : estetyczne, sprawnościowe. W przypisanej dewiacji brak intencji ze strony jednostki- istotna jest reakcja społeczna to warunek konieczny.
Jeżeli otoczenie nie spostrzega ułomności nie można mówić o dewiacji przypisanej (np.; homoseksualiści) jest niezależna od osoby), zachowania są niezależne od społecznej widowni.
Skutki dewiacji przypisanej mogą być takie jak przy osiągniętej. Bez reakcji społecznej nie może wystąpić proces rozwoju kariery dewianta o dewiacyjnym statusie przypisanym. Zaetykietyzowanie stanowi początek kariery dewiacyjnej. Należy ustawić siłę, trwałość i zakres reakcji społecznej.
GOFFMAN zajmował się sytuacjami, że jednostki same są świadome faktu, ze coś je wyróżnia z otoczenia, jakaś cecha jest oceniana ujemnie. Dochodzimy do pojęcia SAMONAZNACZENIA. Dokonuje się ono wbrew lub pomimo reakcji społecznej. Otoczenie nie jest podmiotem naznaczenia. Skutki psychiczne samonaznaczenia- osoba sama odkryła niezdolności, „inność”, to rzutuje na całą jej psychikę, „kompleks niższości”- nie ma powiązania z pierwiastkiem, przyczyna.
Goffman interesował się zjawiskiem jak ludzie mający świadomość piętna radzą sobie w codziennych sytuacjach, jakie techniki stosują, jak przezwyciężają stygmat, w celu kontrolowania informacji dotyczących ich „inności”.
Pominiecie aspektu samonaznaczenia a koncepcja społecznej widowni co występowało w teorii naznaczenia społecznego w latach 60 oznaczało jednostronne i niepełne spojrzenie na dewiację.
Goffman wniósł wiele nowych wyjaśnień, to odkrycie samonaznaczenia.
BECKER używał pojęcia „DEWIANCI UKRYCI”
Był krytykowany- gdyż twierdzono, że główne założenie dewiacji mówi, że jest ona wynikiem reakcji społecznej. Dopiero odkrycie samonaznaczenia wypełniło te założenia. „Dewianci ukryci” (Beckera) byli od tego momentu przedmiotem badań.
DAWIACJA UKRYTA- występuje wtedy, gdy ktoś uznaje, że postępuje niezgodnie z kryteriami grupy odniesienia i ,że otoczenie będzie potępiało to zachowanie, mimo że będzie usprawiedliwione. Dewiant w obawie przed sankami ( wie, że jest dewiantem) usiłuje postępować tak, by otoczenie dalej miało go za konformistę.
„NAZNACZENIE SYMBOLICZNE” ( np.; homoseksualiści- mimo, że wielu nie spotkało się z negatywnymi reakcjami otoczenia- ujawniali dewiację wtórną ( Edwin Lemert)- wtedy bycie homoseksualistą jest centralnym faktem w ich życiu ( homoseksualistów) , to ich tożsamość, są dewiantami wtórnymi, będąc dewiantami ukrytymi zmienili swoją tożsamość.
{ jaźń- fasadowa i pierwiastkowa- inna od fasadowej będzie rzutować na jego zachowanie, mające wyprzedzać czyjąś reakcje, przeciwstawienie się czemuś czego nie ma.
Dewiacja wtórna ( Lemert) - zmiana tożsamości , przeciwstawienie się społeczeństwu.
Skutki dewiacji ukrytej → jak u dewiacji wtórnej „naznaczenie symboliczne”.
W „naznaczeniu symbolicznym” nie występuje zasadniczy element , któremu podporządkowany jest kierunek..... nie ma reakcji społecznej.
Możliwe jest ,bo „dewiacyjne etykiety są w społeczeństwie. ?????
Człowiek wie, że są takie normy w grupie ( np. ,że ludzie potępiają homoseksualizm) to warunek samonaznaczenia.
Wiedzą jakie zachowania są w danej kulturze nie aprobowane, ta świadomość jest warunkiem uruchomienia samonaznaczenia.
WARUNKI SAMONAZNACZENIA:
świadomość istnienia reguł społecznych
musi wiedzieć, że takie jednostki, które naruszają te normy są nisko oceniane
Samonaznaczenie to dewiacja osiągnięta mogą to też być przypadki, że jednostka ma świadomość, że jej cechy są gorsze. Świadomość, błędne przekonanie, że w odczuciu społeczeństwa dane zachowanie lub cecha są nisko oceniane może być podstawą samonaznaczenia, co powoduje zmianę obrazu samego siebie, wchodzenie w nową rolę społeczną, wchodzenie w nową ,gorszą tożsamość. Dokonuje się to niezależnie od społecznej widowni.
[ homoseksualiści, nosiciele HIV]
istnieją takie grupy społeczne, które domagają się naznaczenia ze strony innych. Sami się naznaczają i w związku z tym nie odczuwają przykrych przeżyć. Są nonkonformistami. Ten typ postaw musi się spotkać z reakcja społeczną, bo ci ludzie doznaliby zawodu. Ludzie ci dążą do negatywnych reakcji społecznych, chcą się sami naznaczyć i chcą odzwierciedlenia ze strony ludzi. Brak reakcji to dla nich krzywda ,robią wszystko by społeczeństwo dostrzegło ich wysiłki, nagrodziło ich przez odrzucenie ,potępienie. Nonkonformista, gdy sam się naznaczy jest zadowolony, potrzebuje potępienia.
[ np.; podkultury- to ich główna motywacja chcą być zauważane, sufrażystki XIX w. Dostrzegła ich kontrola społeczna]
W przestępczości dorosłych (podkultura więzienna), to co wyraża się w niej, im zależy, żeby być traktowanym jako dewiant. Posiadają tatuaże, znamiona określające dany typ przestępcy, wówczas gdy znajdą się w więzieniu są przez podkulturę życzliwiej traktowani, znajdują w niej schronienie co wpływa dodatnio na ich proces przystosowania.
Powiązanie podkultury wolnościowej z więzienną→ to :
transmisja (transpoting)
deprywacja potrzeb tworzy podkulturę ( ta koncepcja ma więcej zwolenników.
Dzięki cechom naznaczenia są traktowani jako swój człowiek przez uczestników podkultury.