Tematem tego opowiadania jest wątek powstania styczniowego - ukazanie

śmierci powstańca. Żeromski demaskuje mit o powstaniu - wspólnej walki

szlachty i chłopów, wskazuje klęskę powstania styczniowego - to był czyn,

który był na nią skazany, bo nie jednoczył ludzi.

Winrych wybiega w przyszłość - dopiero po klęsce ludzie będą znajdowali

elementy i podstawy swojej polityki - stańczyków, lojalistów - którzy

chcieli ugody z zaborcą. Rozprawia się z gloryfikacją powstania, mówi, że

twórcy będą fałszować historię. Rozprawia się ze sposobem pokazywania

powstania przez pozytywistów. Winrych w swych myślach przedśmiertnych ma

nadzieję na nieśmiertelność duszy oraz idei. Wierzy, że ktoś ją podejmie.

Przedstawiona jest rzeczywistość powstania. Nowelka pozbawiona jest

komentarza do czytelnika - mają przemawiać fakty. Chłop dziękuje Bogu za

to, co udało mu się zabrać. Za postępek chłopa Żeromski wini społeczeństwo,

które spowodowało jego zniszczenie. Oskarża szlachtę za ciemnotę, nędzę,

niewolę i polityczną nieświadomość ludu.

Przyczyny klęski powstania - miało doprowadzić do uwłaszczenia chłopów,

spotkało się z ich niezrozumieniem, bo nieświadomi politycznie chłopi,

wrogo nastawieni do powstańców i powstania, często nawet współpracują z

Rosjanami. Wynika to z tego, że od szlachty polskiej doczekali się krzywd

i niewolnictwa. Sami nie wiedzieli w jakiej sprawie walczą, nie czuli się

związani silnymi narodowymi więzami ze społeczeństwem polskim. Krytyka

gotowości do współpracy z zaborcą, gdy powstanie upada. Oskarżenie

szlachty za doprowadzenie chłopa do takiej sytuacji. Pokazanie skłonności

chłopów do czerpania korzyści z czyjejś klęski i tragedii. Jest to tym

bardziej drastyczne, jeżeli zestawimy to z heroizmem i bohaterstwem

powstańców.

Naturalizm - w opisach (jedzenie koni przez wrony, itd.), obrazach

cierpienia; w pokazywaniu ciemnych stron człowieka; drobiazgowe, bardzo

szczegółowe opisywanie zdarzeń - wrony, zabijanie powstańców.

---