Kora mozgu
Formacja istoty szarej o grubości 2-4,5cm, objętości 190-360 cm3, budują ja neurony piramidalne ziarniste wrzecionowate poziome różnokształtne, 95%-kora nowa 5%- dawna i stara. Kora nowa: w jednej półkuli zawiera 7-9mld neuronów i 10x więcej kom glejowych. Dzieli się na kore ziarnista i piramidową. Warstwa drobinowa: pokryta powierzchniowa warstwa graniczna gleju, zbudowana z wypustek astrocytów, oddziela op. miękką od kory, Głowna masę stanowi glej w którym są nieliczne wrzecionowate neurony o poziomych aksonach i dendrytach. W. ziarnista zewnętrzna: w. kom. piramidowych małych, w jej skład wchodzą neurony ziarniste i piramidalne których aksony biegną do ku istocie białej. W. piramidalna: zawiera kom o średniej wielkości ciałach piramidalnych, głębiej kom większe, aksony biegną do istoty białej a dendryty doku pow. kory. W. Ziarnista wew.: zawiera duże kom. piramidalne kom. ziarniste, aksony i dendryty biegną do sąsiednich kom. przebiega tu smuga poprzeczna zewnętrzną. W. zwojowa: zawiera duże kom. piramidalne, szczególnie liczne w zakręcie środkowym przednim- tu nazywane kom. ruchowymi(betza), obecne także liczne małe kom ziarniste, przebiegają tu także kom tworzące smugę poprzeczna wew. W. kom. wielokształtnych: obecne kom wrzecionowate i piramidalne.
Neurony warstwy 1 i 6- funkcje integracyjno-koordynujace 2 i 4- odbierajaco-recepcyjne 3 i 5- wysyłanie impulsów. Kom warstwy 3,5,6 wysyłają włókna projekcyjne 2,3,4 włókna kojarzeniowe 4- włókna spoidłowe. Kora dawna: wchodzi w skład opuszki węchowej, okolicy pozaopuszkowej, guzka opuszkowego, kory płata gruszkowatego. Kom biora udział w odczuwaniu zapachów i tworzeniu stereotypów zachowań płciowych. Kora stara: składa się głownie z formacji hipokampa , we fragmencie pozaspoidłowym formacji hipokampa wyróżnia się: hipokamp, zakręt zębaty, podporę hipokampa. Hipokamp pokryty korytem hipokampa, zawiera kom piramidalne układające się w warstwy: początkową, piramidalną, promienistą. W zakręcie zębatym przeważają kom ziarniste układające się w warstwę drobinowa, ziarnista, kom. różnokształtnych.
Istota biała mózgu:
Zajmuje środek półowalny, jej zrąb stanowi glej, wśród włókien obecne są włókna projekcyjne kojarzeniowe i spoidłowe.
PODWZGÓRZE zajmuję brzuszną i dolną cz komory bocznej i III.
Jądra przednie:przykomorowe(ADH i neurofizyna),nadwzrokowe(oksytocyna i neurofizyna,transportowane wzdłuż aksonu do części nerwowej przysadki),nadskrzyzowania(biologiczne rytmy cykliczne,charakterystyczne okresowe zmiany aktywności,rozruszniki rytmów),pole przedwzrokowe
komórki duże,owalne lub gwiaździste,zaw.okrągle,pęcherzykowate jądra,w cytoplazmie obfita szorstka siateczka (ciałka Nissla),liczne pęcherzyki wydzielnicze
Jądra środkowe: lejka, grzbietowo-przysrodkowe, brzuszno-przysrodkowe (neurony tego jadra maja receptory dla leptyny-formonu sytości,wydzielnego przez tkankę tłuszczową;na komorki nerwowe dziala hamując wytwarzanie neuropeptydu Y (najsilniejszy stymulator apetytu)
małe neurony jąder srodkowych syntetyzują liberyny i statyny,transportowane wzdłuż aksonów i wydzielane w wyniosłości przyśrodkowej,dzialają na przysadkę
jadra tylne: jadro podwzgórza tylne,ciała suteczkowatego
RYTMY BIOLOGICZNE (aktywność lokomocyjna,sen-czuwanie, odżywianie,aktywność sexualna,aktywność hormonalna)
Rano geny tim, per, są włączane, w ciągu dnia synteza i gromadzenie bialek TIM PER,wieczorem ich stężenie jest duże,tworzą się heterodimery TIM/PER.W nocy wędrują one do jąder komórkowych i hamują transkrypcję genów. Rano białko TIM rozkładane pod wpływem światła (pośredniczy siatkówka),ilość TIM/PER zmniejsza się i geny tim per są wlączane.
Neurony wydzielnicze wydzielają:
MCH (polipeptydowy hormon zagęszczający melaninę)-z leptyną reguluje masę ciała
endorfiny peptydy wiążące się z receptorami opiatowymi w mozgu
Pozwzgórze reguluje wiele czynności organizmu:wpływa na metabolizm, temp ciala, czynność naczyń krwionosnych i serca i układu trawiennego,rytmy biologiczne, odczuwanie łaknienia i pragnienia. Liczne funkcje związane z obfitością połączeń nerwowych: z korą mózgu i móżdżku, jądrami wzgórza,kory amonalnej,tworu siatkowatego,rdzenia kręgowego,od nerwow IX, X. Z jąder podwzgórza włokna odchodzą do jąder wzgórza,kory mózgu,tworu siatkowatego,pnia mózgowia,rdzenia i układu współczulnego.
RÓŻNICE W BUDOWIE A PŁEĆ
Pole przedwzrokowe (grupa komórek INAH3) ok3 razy większe u mężczyzn,u homoseksualnych mniejsze. W neuronach tej okolicy liczne receptory dla estrogenów-związane z wykształacaniem stereotypu zachowania w pierwszych latach życia. Wątroba płodow i noworodków produkuje alfa-fetoproteinę (bialko wiążące estrogeny). U dziewczynek estrogeny związane z fetoproteiną nie docierają do neuronów,u noworodków męskich testosteron niezwiązany przez fetoproteinę dociera do neuronów,przekształcany jest w estrogeny,a te są wiazane przez receptory.
Móżdżek- Warstwy kory: Warstwa drobinowa zawiera:komórki gwiaździste wewnętrzne-kom. Koszyczkowe, duże, dają wiele wypustek, leżą w wewnętrznej części warstwy drobinowej. Ich aksony biegną początkowo równolegle do powierzchni móżdżku, potem zginają się pod kątem prostym i w stronę komórek zwojowych, gdzie dają liczne kolateralia, którymi owijają te komórki. Komórki gwiaździste zewnętrzne- powierzchniowej części kory, wielowypustkowe, ciemne jądra i wyraźne ciałka Nissla. Aksony tworzą liczne synapsy z kom zwojowymi. Warstwa zwojowa: zawiera otoczone licznymi astrocytami, kom Purkinjego- cytoplazma bogata w ciałka Nissla, duże jasne jądra, węższą częścią skierowane do warstwy drobinowej, oddając do niej dendryty. Na powierzchni kory tworzą liczne rozgałęzienia. W ich błonach receptory dla IP3-ich brak prowadzi do niezborności ruchowej i napadów padaczkowych. Aksony od ich grubszych części biegną przez warstwę ziarnistą do istoty białej, z tąd większość z nich do jąder móżdżku. Aksony kom z kłaczka biegną do jąder przedsionkowych. Po odejściu od ciała kom oddają liczne kolateralia które tworzą splot podzwojowy oddzielający kom Purkinjego od warstwy ziarnistej, a także splot nadzwojowy przy warstwie drobinowej. Warstwa ziarnista: w niej duże okrągłe blisko siebie kom. Komórki ziarniste- najmniejsze kom organizmu, ich aksony idą ku kom Purkinjego gdzie rozgałęziają się jak T tworząc z nimi i kom gwiaździstymi wewnętrznymi synapsy. Kom Golgiego- małe duże i dwubiegunowe komórki poziome. W tej warstwie wiele bezkomórkowych przestrzeni. Istota biała-z kory biegną do niej: aksony kom zwojowych->jądra móżdżku, aksony kom ziarnistych+część kolateralii kom Purkinjego równolegle do siebie w warstwie drobinowej->istota biała, aksony kom gwiaździstych wew i kolateralia aksonów kom Purkinjego= włókna styczna-> istota biała. Z rdzenia kręgowego wchodzą włókna kiciaste tworząc synapsy z kom ziarnistymi i kom Purkinjego, z jąder nerwu przedsionkowego włókna pnące.
Rdzeń kręgowy:
Rdzeń kręgowy końcowa część OUN, sięga do L1-L2. Otoczony oponą twardą, pajęczą i miękką.Składa się z segmentów : szyjny, pierś, lędź, krzyż, guz. Na wysokości L1 zwęża się do stożka rdzeniowego przechodzącego w nić końcową. Istota szara składa się z parzystych zgrubień rogów przed. i tyl. połączonych cz pośrednią pomiędzy cz poś kanał spoidło szare i kanał środkowy.Kanał środkowy wysłany ependymą, po urodzeniu zarasta tk glejową, jedynie w cz guz pozostaje drożny jako komora końcowa, ependyma zawiera k mać rdzenia. W istocie szarej wyróżnia się zgrupowania kom nerw czyli jąder rdzenia kręgowego. W rogu przednim 6 jąder zawierających 2 rodz. kom nerw: ruchowe i powrózkowe. Ruchowe duże, wielowypustkowe, pęcherzykowate jądra w cytoplazm. dużo ciałek Nissla, oddają duże otoczone osłonką mielinową aksony wychodzące z rdzenia w korzeniach przednich i dochodzą do mięśni szkieletowych, oddają liczne kolaterale. Kom. powrózkowe są małe, oddają liczne włókna kojarzeniowe. J. pośredno-boczne(j. współczulne) kom. nerw. średniej wielkości o śr. 50μm, obfite ciałka Nissla, zawiadują skurczami m. gładkich nacz. krw, m napinaczy włosów. J. grzbietowo- brzeżne kom. o śr. 50μm, zbita struktura cytoplazmy, przekazywanie i modyfikowanie sygnałów bólowych, cieplnych, dotykowych. Istota galaretowata kom. małe 10-20μm, wrzecionowate oddają liczne włókna kojarzeniowe.Istota biała składa się z włókien zmielinizowanych i bezosłonkowych. Dmitruk pizda!!!W istocie białej wyróżnia się drogi: wstępujące, zstępujące, własne, korzeniowe.
Splot naczyniówkowy- przedłużenie opony miękkiej, wpukla się w komorze 1,2 ( w ścianach bocznych) 3,4 ( w sklepieniach). Sklada się ze zrębu (tk łączna właściwa luźna oraz licznych naczyń) znajduja się tu fiibroblasty, makrofagi, limfocyty u starszych ludzi ziarenka piasku splotu. Od strony komory pokryty warstwą ependymocytów silnie pompujących jony, na wolnej powierzchni ependymocytów znajdują się makrofagi (k. Kolbera), miedzy niektórymi epend. znajdują się wypustki chemoreceptywne neuronów.
Płyn mózg-rdzeniowy produkowany w splotach 30ml/h, wymieniany jest co 4h, sklad (jony K,Na,Ca,Cl, mocznik, glukoza, białka, troszkę limfocytów. Przepływa z komór bocznych do trzeciej przez wodociąg do czwartej, wchłania się w ziarnistościach pajęczynówki. Jak się coś zapcha w przewodzikach to doprowadzi to do wodogłowia.
Bariera krew- mózg- niezbyt przepuszczalna, składa się z śródbłonka naczyń, jego błony podstawne, miedzy komórkami śródbłonka znajdują się połaczenia zamykające i zwierające nieprzepuszczające jony w kierunku mózgowia. Transportery ABC dodatkowo pompujące wiele rodzajów cząsteczek z cytoplazmy śródbłonka dodatkowa uszczelniaja barierę. Dno kom. 4 i niektóre okolice podwgórza nie są chronione barierą.
Komórki macierzyste-znajdują się w okolicy kanału rdzenia, okolicy poependymalnej komór i hipokampie, astrocyty regulują ich właściwości różnicowania się.
Opony- ochraniają i odżywiają mózg, układają się w kolejności opona miekka, pajęczynówka, opona twarda. Opona miekka zbudowana głównie z tkanki łącznej właściwej, zawiera też włókna kolagenowe, sprężyste, siateczkowate, od wysokości pnia mózgu dużo melanocytów. Wypełnia nierówności mózgowia, warstwa wewnętrzna jest zbita o regularnym układzie, brak tu naczyń, zewnętrzna pokryta nabłonkiem surowiczym, opona ta wytwarza w rdzeniu wiezadła ząbkowate, nieciągłą przegrde tylna oraz nic końcową wewnętrzną. Pajęczynówka składa się z 2 warstw zewnętrznej z tkanki łącznej oraz wewnętrznej zbudowanej z beleczek łącznotkankowych, obie warstwy pokryte nabłonkiem surowiczym, w obrebie zatok znajduja się ziarnistości zbudowane z kosmkami zawierające pory tworzące miejsce przepływu płyny mózg do krwi zylnej
Opona twarda zbudowana z tkani łącznej właściwej zbitej zawierającej pęczki włókien kolagenowych, fibroblasty, blaszka zewnetrzna-okostna, blaszka wewnetrzna pokryta nabłonkiem surowiczym zawierajaca zatoki żylne i inne naczynia krwionośne, blaszki te ściśle do siebie przylegają. Opona twarda tworzy sierp mózgu, namiot móżdżku, przeponę sidła, znajdują się w niej liczne sploty nerwowe.