Sztuka rymotwórcza
Franciszek Ksawery Dmochowski
Pieśń I:
Gust jest największym sędzią dzieła
Rymowanie to jeszcze nie dowód na talent dowcipu
Rymy powinny być naturalne, nieprzesadne, ale również niepospolite - pospolite są płytkie
Wiersze bez rymów raczej się nie podobają
Najważniejszy w wierszu jest pomysł
Pamiętać o porządku, kierować się rozumem
Unikać zbyt drobiazgowych, nudnych opisów
Urozmaicać ton i język - łączyć tok delikatny z wysokim, słodycz z powagą, żart z ostrzem, ale zawsze wystrzegać się stylu podłego -> styl musi być szlachetny, choć zmienia się w zależności od opisu, inaczej opisuje się przyrodę, inaczej wojny
Historia poezji ojczystej: Bogurodzica, utwory łacińskie, geniusz - Jan Kochanowski wydoskonalił rymy, Potocki, Szymonowic, popsucie stylu w Polsce, powrót w łaski pod berłem STANISŁAWA (Augusta)
Wiersz powinien być zrozumiały - “lub ja tępo pojmuję, lub ty piszesz ciemno”
Szanować ojczystą mowę, nie znać własnego języka to hańba
Nowe wyrazy można tworzyć, jeśli brakuje Ci słowa wśród rodzimych
Praca powinna być poprawna, nie może zawierać błędów
Krytyka jest potrzebna, ale powinna być zdrowa; jeśli cos jest nie w porządku przyjaciel powinien o tym powiedzieć, a dla nas powinna być to radość i możliwość poprawienia się. Nie może jednak być tak, że krytyk na siłę próbuje doszukać w naszym utworze jakiś niezgodności
Pieśń IV:
Nie godzi się być miernym poetą
Bycie poetą jest darem natury, jeśli się go nie otrzyma nie pomoże nawet ciężka praca w tym kierunku
Dawni twórcy są godni naśladowania to jest nasz wzorzec
Żeby zawsze zrozumieć utwór, trzeba mieć wiedzę, więc trzeba się uczyć
Pochwały nie powinny zwieść autora - nie musza być prawdziwe, a tylko zwodzą nasza czujność i sądzimy, że jesteśmy najlepsi
“Każdego słuchaj zdania i nie wstydź się radzić”
Nie należy słuchać każdego krytyka - niektórzy nie mają własnego zdania, a jedynie powtarzają co wcześniej usłyszeli
Lepiej pisać mało, a dobrze - długi utwór nie świadczy o jego klasie
Ludzie często są niesprawiedliwi w ocenianiu talentów, wielu musi czekać w grobie do następnych pokoleń aż zostaną docenieni
“Wieś matką dobrych myśli”, “pod chmurą brudną / Miasta ciężko oddychać, jakże myśleć trudno!”
Natura jest źródłem prawdy
Tłumaczenia obcych tekstów nigdy nie zaprezentują całości piękna oryginału
Naśladowanie nie jest dobra drogą - “Nie zrównał naśladowca nigdy autorowi”
Jeśli utwór jest piękny można wybaczyć autorowi nawet drobne wpadki i błędy
Jeśli dzieło jest doskonałe nigdy nie brzydnie, “im częściej czytane, tym lepiej smakuje”
Należy wystrzegać się ostrych krytyków, którzy nie zawsze są wiarygodni; krytykują, choć sami nic nie tworza i nie wiedzą jak ciężka to praca
Utwór niesie ze sobą cnotę i prawdę - to jego największa wartość
Zaszczytem jest być dobrym autorem, ale najważniejsze być dobrym człowiekiem
Zamknięcie dzieła - utwór zawiera praktyczne wskazówki, więc p.l. ma nadzieje, że przyniosą innym korzyść