Alicja Stańco
Nr albumu: 230 005
I rok filozofii spec. ogólnofilozoficzna
Wydział Humanistyczny UMK
M. Heidegger
Różne sposoby zapytywania o rzecz
[w:] Pytanie o rzecz; Warszawa 2001
Powszednie i naukowe doświadczenie rzeczy; pytanie o ich prawdę.
Pytamy o rzecz ma dwa aspekty: pyta o coś, pyta ktoś kogoś o coś.
Rzeczowość- to, z czego rzecz się wypytuje i odpytuje; to czym rzecz jako taka określa inną rzecz.
Trudno ustalić rzeczowość rzeczy, gdyż pojęcie jest ogólne, a my znajdujemy pojedyncze, jednostkowe egzemplarze. Punkt widzenia może zależeć od nas: to my uogólniamy z pojedynczych spostrzeżeń i wyciągamy ogólną cechę (rzeczowość), bądź od samych rzeczy- zawsze bowiem trafiamy na rzeczy jednostkowe i może takimi one tylko są, a może tylko takimi się nam z różnych powodów jawią.
Nie widać powodu do poddawania weryfikacji powszedniego doświadczenia. Choć przyznać trzeba, że postrzeżenia mimo, że mogą być przez wielu ludzi tak samo nazwane nadal mogą być subiektywne. I nie wystarczy powoływać się naprawdę i pewność powszedniego doświadczenia, ale gdy niesie w sobie prawdę to należy ją ugruntować- a staje się to konieczne, gdy powszednie rzeczy zaczną ukazywać inne oblicze, gdy zmienimy punkt widzenia lub badania, trzeba pamiętać o wcześniej ugruntowanych informacjach (przykład słońca, które zupełnie inaczej będzie postrzegać pasterz, a inaczej astrofizyk).
Należy ciągle pytać, by wiedzieć, poznać przyczyny i cele, oraz to jak wiele nie wiemy. Stawiać pytania należy w nowy sposób: najpierw pytamy o coś, a potem o to, dlaczego tak się nam to coś jawi i wybieramy kryteria, które pozwolą nam ocenić.
Jednostkowość i każdorazowa- to- owość. Przestrzeń o czas jako określenia rzeczy.
Każda rzecz jest jednostkowa i jest dokładnie tym oto, czym jest i niczym innym - nie ma rzeczy w ogóle.
Badamy jednak zawsze rzeczy jednostkowe jako okazy pewnego ogólnego gatunku. Nauki pomijają „bycie tym oto” czym to coś jest, a szukają uogólnień. Trudno jest bowiem (a nawet niemożliwe) zbadać wszystkie okazy i zawsze badalibyśmy tylko przypadki, a nastawieni jesteśmy na poznanie ogólnych cech.
Jednostkowość należy uwzględniać, gdyż nawet, gdy dwie rzeczy wydają nam się takie same, to w rzeczywistości się różnią - tylko my nie potrafimy dostrzec tych różnic (bo różnią się chociażby miejscem położenia w danym czasie). Każdorazowość miejsc ugruntowana jest w przestrzeni, a każdorazowość chwil w czasie.
Subiektywne - obiektywne. Pytanie o prawdę.
Określenie rzeczy „to oto” nie jest ani obiektywne, ani subiektywne. Trudno stwierdzić jaki rodzaj prawdy o rzeczy zawiera to określenie, tak samo jak trudno określić jakim w ogóle rodzajem prawdy dysponujemy w powszednim doświadczeniu: obiektywnym czy subiektywnym?
Nawet jeden punkt widzenia (astrofizyka na słońce) nie zawiera jasno jednej, określonej prawdy- trudno nam określić z jakim rodzajem prawdy mamy do czynienia. Problem leży w tym, że nasze określenia nie należą do rzeczy, więc nie mogą ich określać.
To, że ocena nie jest obiektywna, nie oznacza, że jest subiektywna. Może samo rozróżnienie relacji między przedmiotem a podmiotem jest bardziej problematyczne.
Określenie rzeczy „tą oto” jest subiektywne, gdyż zależy od miejsca i czasu, gdy podmiot doświadcza rzeczy. Stwierdzenie „ta oto” wskazuje i na czas, i na miejsce, i na konkretną rzecz, gdzie tu i teraz określają szczegółowo rzecz. A określenia te sprawiają, że prawda jest relatywna- w zależności od czasu i miejsca może być prawdą lub nie- a zrelatywizowanie prawdy nazywa się nihilizmem (filozofia lęku, troski i zmartwienia, brak heroizmu, nic).
Trudno jest pojąć rzecz w takiej mierze w jakiej ona samą siebie pojmuje. Może jednak ścieżką do tego jest maksymalny subiektywizm, skoro oddalenie od podmiotu wskazało na relatywizm- zależność prawdy od czasu i miejsca jej ogłoszenia.
Pogląd budujemy tylko poprzez wskazanie i spotkanie, które odbywa się w określonej czasoprzestrzeni, która wiedzie nad nami prymat, bo wszystko w niej się dziać musi.
Rzecz jako nośnik własności.
Opisując rzecz zwracamy uwagę na jej cechy zewnętrzne, umiejętności. Wszystko oprócz tego, że jest, posiada jakieś własności.
Budowa rzeczy jest taka, jaką ją widzimy, zamknięta w ramach czasu i przestrzeni. A zmiana własności rzeczy zależy od jej relacji z innymi rzeczami i posiadanymi przez nie własnościami.
Rzecz jest obecnym nośnikiem wielu obecnych w niej, a przy tym wymiennych własności.
Istotowa budowa prawdy, rzeczy i zdania.
Wcześniejszy opis rzeczy, definicja jej oraz ugruntowanie definicji są „naturalne”. A ugruntowanie obiegowej definicji rzeczy zawiera się w pojęciu prawdy- prawdziwe jest to, co obowiązuje, a obowiązuje to, co zgadza się z faktami. Z istoty prawdy, jako dostosowywania się, wynika więc, że w budowie prawdy odzwierciedla się budowa rzeczy.
Jako prawdziwe lub fałszywe mogą być tylko wypowiedzi (biała kreda), a nie pojedyncze słowo (biała).
Czym jest wypowiedź? Są jej cztery znaczenia, wzajemnie się uzupełniające:
Twierdzenie (wypowiadanie czegoś)
Informacja (wypowiadanie o czymś)
Doniesienie (wypowiadanie na temat czegoś)
Wyrażanie (wypowiadanie siebie)
Wypowiedź składa się w szerszym ujęciu z doniesienia, a w węższym z wypowiedzi, zdań, które:
Podają informacje.
Jako wypowiedź konkretnej osoby wobec innych stają się doniesieniem.
Jeżeli doniesienie jest poprawne, informacja prawdziwa to są twierdzeniem.
CZYM JEST RZECZ?- trzy najważniejsze kwestie:
określenie rzeczy jako nośnika własności wynika „naturalnie” z powszedniego doświadczenia.
Określenie rzeczowości już dawno zostało w filozofii ustalone, dlatego, rzecz jasna, że całkiem „naturalnie” nasuwa się ono samo z siebie.
Prawomocność tego określenia istoty rzeczy wykazuje i ostatecznie ugruntowuje istota samej prawdy, która to istota prawdy jest również zrozumiała sama z siebie- „naturalna”.