Samorządy zawodowe to korporacje wyłaniane w oparciu o kryteria więzi interesów zawodowych określonej grupy obywateli. Interes zawodowy oraz więź pracy zawodowej uzasadniają prawne wyodrębnienie korporacji jako samorządu zawodowego. Samorząd zawodowy może reprezentować osoby wykonujące zawody zaufania publicznego (np. adwokatów, radców prawnych, notariuszy, lekarzy, architektów), oraz osoby wykonujące określony rodzaj pracy zawodowej (np. rolników, rzemieślników, marynarzy).

Istotą samorządu zawodowego jest udzielona mu przez ustawodawcę samodzielność w zakresie organizacji wykonywania zawodu, określenia wa­runków jego wykonywania oraz kontroli należytego wykonywania zawodu.

W wypadku, gdy państwo (z różnorakich powodów) decyduje się na wydanie ustawy: a) tworzącej samorząd zawodowy, b) znoszącej samo­rząd zawodowy, lub c) modyfikującej dotychczasową regulację samorządu zawodowego - decyduje się tym samym (poza przypadkiem określonym w pkt b) na zrzeczenie się części swojej funkcji regulacyjnej na rzecz form organizacyjnych (organów) danego samorządu, a podmioty te (organy) wyko­nują za państwo część władztwa publicznego. Ustawa dokładnie tę część określa, ustalając zarazem pole, kryteria i formy interwencyjnej (pilnującej) funkcji zwykle administracji rządowej zwanej, mimo braku podległości orga­nizacyjnej, nadzorem czy nadzorem weryfikacyjnym.

Prawo nie ustala przynależności do samorządu osoby wykonującej zawód objęty reprezentacją samorządową do samorządu. Zatem osoba wykonująca taki zawód może przystąpić do organizacji, która ma go reprezentować lub jej członkostwo może być ustalone w inny sposób (w tym również z mocy prawa), albo wreszcie objęta reprezentacją samorządową osoba w ogóle może nie należeć do samorządu. Określenie, iż samorząd zawodowy „reprezentuje oso­by" wykonujące zawody objęte ustawową regulacją, doprowadzi nie raz do różnych interpretacji tych postanowień.

Zasięg swobody zostawiony poszczególnym formom organizacyjnym czy organom samorządu, zwłaszcza w zakresie wykonywania zawodu (i świad­czenia usług), jest uszczuplony nie tylko przez bezpośrednią regulację ustawy tworzącej samorząd zawodowy, ale także jest ograniczany przez bezpośrednie stosowanie konstytucji, która nie tylko wyznacza treść ustawie, ale obowiązuje jednocześnie z ustawą. W myśl Konstytucji samorząd zawodowy reprezentu­jący osoby wykonujące zawody zaufania publicznego czy inne zawody (np. niektóre wolne zawody) poza zawodami zaufania publicznego:

1. chroniąc interes publiczny, sprawuje pieczę nad należytym wykonywa­niem zawodu zaufania publicznego,

2. nie może naruszać wolności wykonywania zawodu,

3. nie może ograniczać wolności podejmowania działalności gospodar­czej. Mimo nieprecyzyjnego sformułowania konstytucyjnego te dwa ostatnie

64

ograniczenia odnoszą się do każdego samorządu, a nie jedynie do „innego

rodzaju samorządu".

Rozdział kompetencji władczych między formy organizacyjne (organy) samorządu i organy administracji rządowej sprawującej nadzór nad samo­rządem czy inne organy administracji publicznej należy do zadań ustawodaw­cy, przy czym kompetencje muszą być wyróżnione dychotomicznie. Również sytuacja prawna podmiotów organizacyjnych samorządu zawodowego i wyko­nujących zawód osób objętych reprezentacją samorządową musi być ustalona klarownie i niesprzecznie z resztą porządku prawnego.

E. Podmioty prywatne pełniące funkcje administracji publicznej.

Prawie we wszystkich krajach podmioty prywatne wykonują zadania administracji publicznej. Różny jest tylko zakres takiego wykonywania, różny status prawny tych podmiotów, różny rodzaj stosunków, w które z nimi się wchodzi, inne podmioty kontrolne. Problematyka zlecania funkcji administra­cji publicznej podmiotom prywatnym w zakresie przedmiotowym administra­cji publicznej w Polsce obejmuje ciągle zakres stosunkowo wąski. Jej posze­rzenia należy szukać w aktach prawnych najnowszej daty lub spodziewać w aktach prawnych, które mają być podjęte. Za podmioty prywatne można uważać te podmioty, które nie wchodzą w zakres pojęciowy podmiotów pań­stwowych, w tym rządowych, podmiotów samorządowych i podmiotów spo­łecznych. W szczególności kwestia takiej kwalifikacji może być jednak zło­żona, jeśli się zważy, iż kategorii podmiotów prywatnych nie wyczerpuje kategoria osób fizycznych. Oznacza to, że poza wszystkimi wyżej wymienio­nymi kategoriami mogą istnieć inne jeszcze kategorie organizacji, które uzys­kują status podmiotu realizującego funkcje administracji publicznej. W położe­niu takim znajdują się niewątpliwie niektóre agencje, niektóre fundacje czy kościoły i związki wyznaniowe, a zwłaszcza Kościół katolicki, który spełniał i spełnia pewne funkcje z zakresu administracji publicznej. Okoliczność ta decyduje o potrzebie nowych klasyfikacji podmiotowych organizowania funk­cji administracji publicznej.

Niemniej jednak najczęstszym podmiotem prywatnym będzie tu osoba fizyczna, która w granicach prawa może się zachowywać tak, jak jednostka organizacji państwowej. Na przykład zakłady opieki zdrowotnej mogą być tworzone i utrzymywane przez osoby fizyczne. Będą im więc przysługiwać wszystkie uprawnienia i wszystkie obowiązki budowane w sferze stosunków administracyjnoprawnych dla podmiotów państwowych i samorządowych (jeśli będą z chorym powiązane stosunkiem administracyjnoprawnym).

65

---