WYKŁAD 1

 

T: Pojęcia i przedmiot ekonomii

 

Nauka ekonomia ma bardzo stary rodowód (Arystoteles) i oznacza naukę o prawach gospodarstwa domowego ( Oikos - dom; Nomos-prawo). Termin ten odbiega od obecnego.

Ekonomia polityczna(społ.) - XVII w gdy zaczęto analizować gospodarstwa całościowo. Między gospodarstwami domowymi, a całością gospodarki są powiązania :

1. 1.     gosp. Dom. Musi zdobyć dochód - praca najemna, dzierżawa ziemi

2. 2.     jak wydać dochód, na jakie cele. Ważna jest struktura zakupów, co i gdzie się kupuje

Dochód dzielimy na: konsumpcję i akumulację(inwestycje). Decyzje podejmowane przez gosp. dom. jak i banki, państwo itp. - trzeba uwzględniać prawa ekonomiczne

Ekonomia - bada prawidłowości rządzące sferą gospodarczą

Aby społeczeństwo mogło istnieć musi zaspakajać potrzeby:

• -         biologiczne (żywność, odzież, mieszkanie)

• -         materialne - zaspakajane przez dobra materialne

• -         wyższego rzędu - samorealizacja, akceptacja, przynależność do grupy, potrzeby psychologiczne , socjologiczne)

Prawidłowości:

• -         potrzeby mają charakter historyczny - zmieniają się wraz z rozwojem produkcji, produkcja tworzy potrzeby

• -         potrzeby rosną nieustannie, są nieograniczone

• -         najpierw zaspakajane są potrzeby niższego rzędu, potem wyższego rzędu(które są bardziej nieograniczone

Związek pomiędzy ekonomią a potrzebami

Potrzeby zaspakajamy za pomocą DÓBR - przedmioty materialne oraz różnego rodzaju usługi

• -         dobra wolne- otrzymywane bezpośrednio z przyrody bez konieczności ich przetwarzania, występują w obfitości: powietrze ,śnieg

• -         dobra gospodarcze - służą do zaspokojenia potrzeb, związane są z wysiłkiem i pracą by dostosować przyrodę do naszych potrzeb

 

PRODUKCJA - celowa i świadoma działalność człowieka polegająca na przekształcaniu przedmiotów przyrody do potrzeb ludzkich, wytwarzamy produkty

PRACA - zespół czynności wykonywanych przez człowieka w procesie produkcyjnym , człowiek oddziałuje na dobra materialne, zmienia je i dostosowuje do swych potrzeb, wykorzystując zdolności i kwalifikacje

 

CZYNNIKI PRODUKCJI :

1. 1.     zasoby naturalne - ziemia, grunty, drogi, energia, surowce naturalne, woda ,lasy

2. 2.     praca - potencjał ludzki o określonych kwalifikacjach, . Zawodowej, uzdolnieniach, mentalności

3. 3.     kapitał :

1. a)     trwały - trwałe dobra materialne wykorzystywane w procesie produkcji towarów i usług. Wyróżniamy tu środki pracy (maszyny, narzędzia) oraz przedmioty pracy (surowce, materiały) ogólnie środki produkcji - posługuje się nimi siła wytwórcza

2. b)    finansowy - środki pieniężne przeznaczone do produkcyjnego wykorzystania (zapłata i pokrycie dla robotników

4. 4.     organizacja i zarządzanie - odrębny czynnik związany z przedsiębiorczością

5. 5.     wiedza technologiczna

6. 6.     powiązania gospodarcze z zagranicą

 

Jak gospodarować ograniczonymi zasobami?

EKONOMIA - nauka o tym jak społeczeństwo gospodaruje ograniczonymi zasobami czynników produkcji do zaspokojenia swoich potrzeb, głównie ekonomia analizuje procesy produkcja

1. a)     analiza procesu produkcji

2. b)    podział, wymiana

3. c)     konsumpcja

Cechą charakterystyczną produkcji jest jej społeczny charakter, społeczny podział pracy między ludźmi, nawiązują się - stosunki ekonomiczne - zachodzą między ludźmi w procesie gospodarowania

Podstawowym czynnikiem określającym charakter stosunków ekonomicznych jest forma własności środków produkcji. Od formy własności zależy : cel gospodarowania, sposób gospodarowania, sposób podziału wytworzonych dóbr

 

WŁASNOŚĆ - zbiór faktycznie wykorzystywanych uprawnień do decydowania, dysponowania, korzystania z obiektów będących w posiadaniu właściciela

Wyróżniamy dwa rodzaje własności:

1. a)     prywatną - prawo własności poszczególnych jednostek są wyłączne i dobrowolnie przekazywane

2. b)    publiczna - pr. Wł. Nie są wyłączne i nie są przekazywalne (w. Państwowa, komunalna, spółdzielcza)

 

Wybory każdego społeczeństwa:

1. 1.     co produkować , ile i w jakich proporcjach

2. 2.     jak produkować, metody wytwarzania

3. 3.     dla kogo produkować, kto ma korzystać z efektów produkcji

 

Warunki prowadzenia Rachunku Ekonomicznego:

1. 1.     możliwość sprowadzania do wspólnego mianownika efektów i nakładów

2. 2.     jednoznacznie sformułowany cel działalności, stanowiący potencjalne przesłanki racjonalnego wyboru

 

KOSZT ALTERNATYWNY - wartość najbardziej preferowanej, ale nie wykorzystanej alternatywy (przykład: wybierając pomiędzy produkcją chleba, a armat możemy - mieć mniej armat, a więcej chleba, a tym samym słabszą obronę narodową

 

PODMIOTY GOSPODARCZE - każdy alternatywny uczestnik procesu gospodarowania:

1. 1.     gosp. domowe - występują w podwójnej roli: jako dysponent dochodów, przeznaczanych na konsumpcję oraz jako dysponent siły roboczej i właściciel czynników produkcji

2. 2.     przedsiębiorstwa - jednostki gospodarcze, które dysponując własnym majątkiem prowadzą dział. gospo. - produkują dobra i usługi

3. 3.     państwo - podmiot dysponujący władzą umożliwiającą ustalanie i egzekwowanie prawnych zasad postępowania różnych podmiotów gospodarczych

 

SYSTEMY GOSPODARCZE :

1. 1.     gospodarka oparta na zwyczajach i tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie ( g. naturalna )

2. 2.     gosp. rynkowa - podejmowane decyzje określa rynek, przedsiębiorstwa wytwarzają dobra nie dla siebie ale na sprzedaż, daleko posunięty podział pracy, celem jest dążenie do maksymalizacji zysków

3. 3.     g. Nakazowo-rozdzielcza - (centralnie sterowana = socjalistyczna) z aktywną interwencją państwa w życie gospodarcze

 

MIKROEKONOMIA - bada zachowanie przedsiębiorstw, państwa zajmującego się polityką budżetową, zachowania gospod. dom., konsumentów, pracownik, producent, sprzedawca, nabywca

 

MAKROEKONOMIA - teoretyczne, globalne problemy gosp. narodowej lub światowej jako całości

 

PRAWA EKONOMII - związki między określonymi zjawiskami ekonomicznymi posiadające charakter konieczny, ogólny, stosunkowo trwały i powtarzalny. Cechy:

1. 1.     obiektywny charakter praw ekon. - działają niezależnie od woli i świadomości ludzi

2. 2.     charakter statystyczny - prawo wielkich liczb

3. 3.     ch. historyczny - istota jest ta sama, ale pewne elementy się nie zmieniają

 

INNY PODZIAL PRAW:

1. 1.     przyczynowo skutkowe - można wyrazić co jest skutkiem, a co przyczyną

2. 2.     prawa współistnienia - zjawiska należy rozważać łącznie

3. 3.     prawa funkcjonalne - dot. Zjawisk, które można przedstawić za pomocą konkretnych funkcji materialnych

---