2.6. Różnice w rozwoju psychoseksualnym dziewcząt i chłopców.
Okres dojrzewania psychoseksualnego jest swoistym czasem przechodzenia od dzieciństwa do życia dorosłego. W omawianiu tego okresu nie należy wyłącznie zatrzymywać się na dojrzewaniu seksualnym, gdyż jest ono tylko jednym z elementów i skoncentrowanie się na nim byłoby bardzo zubożonym podejściem do tego ważnego etapu dla rozwoju człowieka. Dojrzewanie psychoseksualne obejmuje całe życie człowieka i liczne czynniki, sferę somatyczną, psychiczną, duchową.
Ponieważ jest ono częścią ogólnego rozwoju, bardzo ważnym jego elementem jest odpowiednie ukształtowanie psychiki młodego człowieka. Płciowość jest integralnym składnikiem ludzkiej osobowości. Psychiczny rozwój seksualny rozpoczyna się wieku młodzieńczym - wzrost aktywności hormonalnej wskutek dojrzewania ośrodków neurohormonalnych mózgu. W naszej szerokości geograficznej okres dojrzewania chłopców trwa od 11 - 17, a dziewczynek od 10 - 16 roku życia.
U chłopców następuje rozwój jąder, które produkują hormony płciowe męskie - wśród nich najważniejszy - testosteron.
Jajniki u dziewcząt zaczynają produkować coraz więcej estrogenów, z których najbardziej zasadnicza role pełnia estriadol. Hormony płciowe prowadzą do biologicznego dojrzewania seksualnego, którego objawami są: miesiączka u dziewcząt, a u chłopców produkcja plemników, erekcja i ejakulacja. Towarzyszą temu zmiany w budowie ciała, pojawienie się owłosienia charakterystycznego dla danej płci.
Podobnie jak istnieją zasadnicze różnice w dojrzewaniu seksualnym dziewcząt i chłopców, tak również znamienna jest ich odrębność psychiczna. Inaczej, więc przebiega rozwój psychoseksualny mężczyzn, inaczej kobiet.
Od prawidłowej postawy wobec własnej męskości chłopca w okresie dojrzewania zależy los dorosłego człowieka. Ogromna większość młodych przeżywa swą płciowość konfliktowo. Dojrzewające ciało staje się trudnym problemem, wokół niego narasta wiele nieporozumień. Otaczający świat przynosi ogromna ilość bodźców ekscytujących, dzięki którym ciało chłopca staje się niespokojne. Podniecenie seksualne stanowi często istotny problem, z którym młody człowiek nie może sobie poradzić. Często też nie obdarza zaufaniem nikogo, w celu podzielenia się swoimi problemami. Wizja męskości, jaką narzuca współczesny świat, bardzo utrudnia sterowanie reakcjami, które zachodzą w narządzie rozrodczym męskim. Wizja ta utożsamia "prawdziwą męskość" za zdolność do aktywności seksualnej.
Wielu młodych chłopców przekracza VI przykazanie jedynie z tej właśnie
motywacji aby udowodnić sobie samemu, że jest "prawdziwym mężczyzną".
Młody człowiek, jakkolwiek jest nawet przekonany o słuszności normy etycznej wymagającej powstrzymania się - jest zarazem tak bardzo zaniepokojony o swoją męskość, a nawet - jak twierdzi swoje zdrowie, że, mimo iż wie, że czyni źle, jednak dąży do działania seksualnego.
Niepokój wobec własnej męskości daje napięcie, - dlatego właśnie dojrzewanie psychoseksualne chłopca może charakteryzować się szeregiem kaprysów i trudności. Młody człowiek, dotąd dobry uczeń i kolega, zaczyna przeżywać niepokój, buntuje się, lekceważy autorytety, jest nawet niezrównoważony, niezręczny, nieobliczalny w swych poczynaniach. Te problemy są wyrazem dezintegracji dojrzewającej osobowości, ponieważ charakterystyczną cechą dojrzewania chłopców w początkowej fazie jest brak koordynacji poszczególnych sfer - popędowej, motywacyjno-emocjonalnej i intelektualnej. Osobowość dojrzewającego chłopca, chociaż ulega kryzysom - integrowana jest na nowo - a istotnym czynnikiem tej nowej integracji jest właśnie sfera seksualna.
Rozwój fizyczny, doświadczenie wielu innych potrzeb i pragnień, poznawanie świata, fascynacje emocjonalne drugim człowiekiem wyzwala potrzebę znalezienia nowej filozofii życia, wzorców i niezależności. Dorastający chłopcy chętnie naśladują tych dorosłych, którzy im imponują. Pojawiają się potrzeby seksualne, fizyczne i psychiczne, szczególnie potrzeba bliskości, ale nie rodzicielskiej.
Dojrzewająca dziewczyna analogicznie jak chłopak często ma nieprawidłową wizję kobiecości. Brak akceptacji swojej płci niekiedy występuje w okresie dojrzewania - jest to z jednej strony wynikiem źle pojmowanej emancypacji lub złego doświadczenia. Dziewczyna ma różne dolegliwości związane z cyklem, kłopotliwe objawy miesiączki. Nie rozumie jeszcze wartości kobiecości i macierzyństwa, odczuwa żal, że jest kobietą, bo przecież łatwiej jest chłopcom, gdyż ich płodność nie przynosi im takich obciążeń.
Nie akceptuje swej kobiecości, za wszelką cenę szuka potwierdzenia „ja” poza sobą - to poszukiwanie akceptacji jest dominującym aspektem dojrzewającej dziewczyny okresu dojrzewania. „Ona” chce się komuś podobać, chce być „przygarnięta”, marzy o wielkiej miłości ukochanego, który za nią „wskoczy w ogień”. Dziewczyna chce być w życiu „dla kogoś”, dlatego pragnie zainteresować sobą mężczyznę. Przeżywa swoją wartość estetyczne i oczekuje uznania dla swej urody, dzięki czemu czuje się akceptowana. Można zaobserwować jak gdyby wyścig dziewcząt w okresie dojrzewania, żeby zdobyć jak najwięcej akceptujących spojrzeń. Dziewczynie te spojrzenia potrzebne są do jej prawidłowej równowagi. Zaangażowanie uczuciowe u dziewcząt jest reakcją serca, przez miłość rozumie przede wszystkim bliskość i czułość.
Dominantą psychiki kobiecej jest macierzyństwo. Podobnie jak ciało kobiety nastawione jest na urodzenie dziecka, tak również jej psychika służy temu zadaniu. Konsekwencją macierzyńskiej funkcji jest pragnienie miłości. Z tych właśnie zależności wypływa zachowanie dojrzewającej dziewczyny. Wiąże się z tym kolejno pragnienie zdobycia partnera, który byłby nie tylko atrakcyjny fizycznie, ale także opiekuńczy i odpowiedzialny.
Okres dojrzewania jest zarówno u dziewcząt jak i u chłopców czasem, w którym kształtuje się gotowość do dawania. „Młody człowiek uczy się odpowiadać wówczas miłością na miłość”. Dlatego ważna jest stwierdzenie, że w okresie dojrzewania psychoseksualnego kształtuje się nie tylko zdolność do fizycznego działania, ale także gotowość dawania życia w dosłownym i symbolicznym znaczeniu tego słowa. „Seksualność to, więc nie tylko płciowość, ale rozciąga się na całego człowieka i zaznacza się we wszystkich formach ekspresji. Stąd wynika, że równouprawnienie płci wyraża się w odmienności, której nigdy nie można lekceważyć czy niedoceniać, ponieważ bez tej różnicy nie byłoby zainteresowania, które popycha do zjednoczenia, nie byłoby tego napięcia, które rodzi się na skutek odmienności, a zatem nie byłoby również tych dwóch form, które są charakterystycznym znakiem ludzkiej osoby”