Ochrona własności intelektualnej
Wykład III 09.03.2010
Środki ochrony dóbr własności intelektualnej
Dobra materialne są przedmiotem prawa karnego ale też prawa cywilnego. Roszczenia jakie maja uprawnieni dzielą się na:
a)roszczenia niemajątkowe
b)roszczenia majątkowe
1=>zaniechanie naruszenia-charakterystyczne dla prawa podmiotowego
2=>o usunięcie skutków naruszenia
3=>o złożenie jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia w odpowiedniej treści i formie
Czasami w przepisach zamiennie stosuje się możliwość opublikowania treści wyroku sądu.
1=>o naprawienie szkody-odszkodowanie na zasadach ogólnych (art. 415 KC ) Jeśli żądane jest odszkodowanie należy spełnić przesłanki: szkoda, wina, związek przyczynowy
Naprawienie szkody obejmuje poniesione straty a także spodziewane korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie urządzono. W prawie cywilnym obowiązuje zasada pełnego odszkodowania.
Ustawodawca przewiduje możliwość wyboru poprawienia szkody niejako w inny sposób: patrząc na przepisy prawa własności przemysłowej - zapłata sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej lub innemu stosownemu wynagrodzeniu, które w chwili dochodzenia roszczenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z prawa wyłącznego.
W prawie autorskim - zapłacenie wynagrodzenia autorskiego w podwójnej lub potrójnej wysokości należnego tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.
2=>zwrot bezpodstawnie uzyskanych korzyści - odwołanie się do art. 405 KC. Chodzi
tu o przeliczenie przez nieuprawnionego korzyści, jakie uzyskał swoim bezprawnym
zachowaniem. Przesłanki: musi wystąpić uzyskanie korzyści przez naruszyciela, musi
być bezprawność, wzbogacenie jednego i zubożenie drugiego podmiotu, a między nimi
istnieje związek przyczynowy.
Prawo Autorskie
Zbiór przepisów stojących na straży interesów twórców. Odnosi się do stosunków prawnych związanych z tworzeniem utworów i korzystaniem z nich i ich ochroną. W szerokim znaczeniu prawo to również odnosi się do praw pokrewnych np. prawo do artystycznych wykonań, fotogramów, videogramów czyli korzystania i rozporządzania programami telewizyjnymi.
Utwór- przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze , ustalonym w jakiej kolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażania. Z definicji tej można wysunąć wnioski:
Utwór jest rezultatem pracy człowieka
Utwór musi zostać ustalony. Dla zaistnienia utworu musi on zostać uzewnętrzniony. Może mieć postać nieutrwaloną - do czasu, gdy pozostaje w świadomości twórcy, nie ma mowy o ochronie.
Cecha twórczości o indywidualnym charakterze- nie jest łatwa do ustalenia. Utwór musi mieć pewne cechy, które przesądzają o jego wyjątkowości. Wynika ona z tego, że utwór stworzyła niepowtarzalna osobowość.
Możemy wyróżnić utwory :
samoistne
niesamoistne
nie przyjęto do nich elementów twórczych z dzieł innych autorów
zależne, zawierają twórczy układ autora opracowanie dzieła, ale w istotnym zakresie przyjmują twórcze elementy z utworów innych autorów. Dzieła z zapożyczeniami
( Dzieła z cytatami) np. tłumaczenia, adaptacje
Ustawodawca wskazuje rodzaje utworów. Ten katalog nie ma charakteru zamkniętego. Ochroną objęte są wyłącznie sposoby wyrażenia . W szczególności chodzi o :
=> wyrażone słowem
=> wyrażone symbolami matematycznymi
=>wyrażone znakami graficznymi
Utwory:
Literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, programy komputerowe - są specyficzne, dlatego ustawodawca wprowadził szczególne przepisy dotyczące ich ochrony art. 7 74-77 ; poza tym występują utwory plastyczne, fotograficzne, architektoniczne, urbanistyczne, muzyczne, słowno-muzyczne, sceniczne, choreograficzne, pantomimiczne, audiowizualne w tym filmowe.
Rozszerzona jest ochrona o nowe przedmioty np. programy komputerowe, bazy danych ( usystematyzowane zbiory informatyczne) multimedialne
Ochroną nie są objęte:
Odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania, koncepcje matematyczne; akty normatywne i ich urzędowe projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, opublikowane przepisy patentowe i ochronne, proste informacje prasowe
Podmiot prawa autorskiego:
Zasadą jest, że jest nim twórca utworu, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Twórcą jest osoba fizyczna- człowiek. Nie ma znaczenia czy taka osoba ma zdolność do czynności prawnych ( wiek, poczytalność ). Istnieje domniemanie prawne, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze zostało uwidocznione na egzemplarzach utworów lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jaki kolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.
Można mówić o współautorstwie, gdy spełnione są 3 konieczne przesłanki:
1)wkład osób o twórczym charakterze
2)osoby te tworzą jedno dzieło
3)niezbędna jest współpraca autorów
Współtwórcą przysługuje autorskie prawo majątkowe, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Ich udziały w tym prawie są równe, ale mogą oni żądać określenia wielkości udziałów na podstawie ich wkładu pracy twórczej przez sąd.
Twórczość pracownicza
Relacja pracownik-twórca i pracodawca. Domniemanie umownego nabycia przez pracodawcę autorskich praw majątkowych do utworów, które zostały stworzone w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, ale w granicach wynikających z celu umowy i zgodnego zamiaru stron. Nabycie przez pracodawcę praw majątkowych następuje przez zaakceptowanie utworów ( wynagrodzenie za pracę stanowi równocześnie wynagrodzenie z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych lub zezwolenia na korzystanie z tych praw )
Odrębne postanowienia co do tego, komu przysługują autorskie prawa majątkowe. Dotyczy to niektórych z utworów- programów komputerowych, baz danych, dzieł zbiorowych, audiowizualnych.
Powstanie i treść prawa autorskiego
Zgodnie z art. 1 utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili powstania. Ochronie podlegają szkice, plany, projekty utworów. Przysługuje ona niezależnie od wypełnienia jakich kolwiek formalności. W Polsce nie rejestruje się utworów.
Ponadto powstanie prawa autorskiego nie jest zależne od zapisania, utrwalenia utworu na nośniku materialnym. Konieczne jest jedynie uzewnętrznione zakomunikowanie utworu. Nie ma znaczenia zamiar, przypadek, sposób przeznaczenia, estetyka użytkowa, wartość utworu a nawet sprzeczność treści lub sposób rozpowszechniania utworów z prawem.
Treść prawa autorskiego
Zespół uprawnień powstały ze względu na utwór. Istnieje podział na autorskie prawa osobiste i majątkowe.
Autorskie prawa osobiste - chronią więź twórcy z utworem. Ustawodawca określa w szczególności prawa osobiste.
1)autorstwo utworu
2)oznaczenie utworu swoim nazwiskiem/pseudonimem
3)nienaruszalność treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania
4)decydowanie o pierwszym udostępnieniu publiczności utworu
5)sprawowanie nadzoru nad sposobem korzystania z utworu
Autorskie prawo majątkowe- art. 17- twórcy przysługuje wyłączne i bezwzględne prawo, zapewniające twórcy monopol korzystania z utworu i rozporządzania nim we wszystkich polach eksploatacji. Chodzi o wszystkie czynności faktyczne, na podstawie których uprawniony może sam bezpośrednio korzystać z dzieła (prawo rozporządzania-dokonywanie czynności prawnych , gdzie osoba trzecia uzyskuje możliwość eksploatowania utworu, a za korzystanie z utworu należy się twórcy wynagrodzenie). Kluczowe znaczenie dla określenia tych praw ma pole eksploatacji- sposoby korzystania z utworu związane ze zwielokrotnianiem i rozpowszechnianiem utworu. Art.17 odwołuje się do pól eksploatacji , ustawodawca odwołuje się do art.50 Znaczenie pól eksploatacji ujawnia się w umowach, jakie zawiera twórca, w których trzeba wymienić pole eksploatacji i powiązać to z wynagrodzeniem dla twórcy.
Odrębne pola eksploatacji to:
=>w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu- wytwarzanie określoną techniką egzemplarza utworu ( od techniki drukarskiej po cyfrowe)
=>w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono, wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarza.
=>w zakresie rozpowszechniania utworu w inny sposób niż powyżej, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie albo nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnienie utworu w taki sposób, by każdy mógł mieć dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Autorskie prawa majątkowe obejmują każda postać eksploatacji utworu tę nie wymienioną w art. 50, ale także przyszłe pola eksploatacji. Są dziedziczne i mogą przejść na inne osoby na podstawie umowy. Jest również możliwość umowy o korzystanie z utworu ( licencyjnej ) obejmującej wyraźnie wymienione pola eksploatacji. Można wskazać na przepisy regulujące techniczne sposoby zabezpieczenia utworu. Zezwolono na usuwanie zabezpieczeń gdy jest dozwolony użytek. Czas trwania tych praw jest ograniczony. Gasną z upływem 70 lat (art. 36 ) licząc od śmierci twórcy.