Koksartrozy
Epidemiologia
Zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych, czyli koksartroza, bądź coxarthrosis w jednym, rzadziej w obu stawach biodrowych stwierdza się u 4% osób w wieku powyżej 60 roku życia. Jednak tylko połowa z nich szuka pomocy medycznej z powodu bólu lub upośledzenia ruchowego stawu. Ograniczenie sprawności jest często postrzegane jako proces naturalny związany ze starzeniem się organizmu. Choroba ujawnia się zwykle w wieku 55 - 65 lat. U osób młodszych zmiany stwierdza się rzadziej - i to zwykle jako następstwo przebytego zapalenia, urazu, martwicy, czy wady rozwojowej.
Patomechanizm
Najczęstszą przyczyną koksartrozy, stwierdzaną w około 65% przypadków, jest wada rozwojowa - wrodzone podwichnięcie stawu biodrowego. Polega ona na wykształceniu zbyt stromego lub zbyt płaskiego dachu panewki stawowej, czyli miejsca, na którym opiera się głowa kości udowej, co wiąże się ze znacznym zwielokrotnieniem siły działającej na staw oraz z nieprawidłowym rozłożeniem obciążenia stawu.
Wśród innych przyczyn koksartroz wymienić należy przebycie gruźliczego lub ropnego zapalenia stawu, nie rozpoznaną na czas i nie leczoną jałową martwicę głowy kości udowej (choroba Parthesa - w tym przypadku koksartroza rozwija się już w wieku 30 lat), niedokrwienną martwicę głowy kości udowej (np. w przebiegu tocznia trzewnego układowego, cukrzycy, reumatoidalnego zapalenia stawów, leczenia sterydowymi lekami przeciwzapalnymi). W przypadkach, gdy nie udaje się ustalić przyczyny mówimy o koksartrozie samoistnej.
Objawy
Najbardziej charakterystycznym objawem jest ból okolicy pachwin, biodra czy pośladka, nasilający się przy wstawaniu lub chodzeniu, czasami promieniujący do ud czy kolan. Czasami jedynym objawem choroby może być ból w okolicy kolan, co może być mylnie zdiagnozowane jako zmiana zwyrodnieniowa tych właśnie stawów. Ograniczenie ruchomości prowadzi do utykania - pacjent chodzi "oszczędzając" chory staw.
Ból spoczynkowy, będący wyrazem dołączającego się stanu zapalnego, pojawia się po dłuższym obciążeniu chorego stawu i utrzymuje się przez kilka godzin po położeniu się.
Rozpoznanie
W badaniu stwierdza się ograniczenie ruchomości stawu we wszystkich kierunkach. Szczególnie nasilone jest ograniczenie rotacji kończyny dolnej do wewnątrz, ale także nadmiernego wyprostu, odwiedzenia i rotacji do zewnątrz. Z reguły występuje zanik mięśni uda oraz pośladka.
Przebieg i rokowanie
Przebieg choroby jest powolny i może doprowadzić do ciężkiego kalectwa, spowodowanego przykurczem i bolesnością podczas obciążenia, uniemożliwiającą chodzenie.
Leczenie
Polega przede wszystkim na odciążeniu stawu. Służyć temu powinno: zmniejszenie masy ciała, posługiwanie się laską, kulami łokciowymi, korekcja wad postawy, operacyjne wyrównanie wad rozwojowych, zmiana pracy na lżejszą. Do poprawy stanu mięśni konieczna jest gimnastyka w odciążeniu. Łagodząco na objawy bólowe wpływają zabiegi termiczne stosowane w domu lub fizykoterapia.
W razie konieczności stosuje się niesterydowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe np. paracetamol, ibubrofen, ketoprofen, indometacyna, diclofenak, naproksen, a nawet zabiegi chirurgiczne - np. założenie endoprotezy.