Dane epidemiologiczne i etiopatogeneza w
chorobie zwyrodnieniowej stawu
biodrowego

Opublikowane: 2009-01-03 w chirurg.pl

Słowa kluczowe:

Dziedzina :

ortopedia

rehabilitacja

reumatologia

Definicja i epidemiologia

Choroba zwyrodnieniowa to najczęstsza patologia stawów człowieka nieposiadająca jednoznacznej i

powszechnej definicji. Jest wynikiem zaburzeń równowagi między procesami degradacji i regeneracji chrząstki

stawowej oraz warstwy podchrzęstnej kości. Z czasem choroba obejmuje wszystkie tkanki stawu [1,2]. Do

głównych objawów należą: ból stawowy nasilający się podczas chodzenia, ograniczenie ruchomości,

trzeszczenia oraz wtórne zmiany zapalne (wysięk w stawie) [2]. Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego

(koksartroza) to druga najczęstsza lokalizacja zmian zwyrodnieniowych po stawie kolanowym [1].

Pierwszoplanowym objawem jest ból stawu odczuwany w pachwinie, w okolicy krętarza większego lub

promieniujący do kolana [1,3].

Choroba zwyrodnieniowa jest wyraźnie związana z wiekiem. Stanowi najczęstszą przyczynę bólu u starszej

części populacji. Spotykane są jednak rozpoznania pośród młodszych pacjentów [1]. Odsetek zachorowań

dramatycznie rośnie między 40-50 rokiem życia [4], po 60 roku życia występuję u ponad 50% ludzi [1]. Z prac

Oddisa oraz Lawrence’a i wsp. wynika, iż w USA powyżej 75 roku życia 70-90 % społeczeństwa ma zmiany

zwyrodnieniowe co najmniej jednego stawu [5,6]. Podobne wnioski płyną z badań sekcyjnych stwierdzających

OA (nie zawsze objawową) u każdego człowieka po 65 roku życia [1]. Płeć nie wpływa znacząco na częstość

zachorowań, aczkolwiek istnieją doniesienia, iż kobiety chorują wcześniej i przeważają wśród chorych w wieku

podeszłym [3,7]. Lokalizacja zmian stawowych ma związek z płcią i pochodzeniem etnicznym. Przyjmuje się,

że około 2-3% populacji światowej choruje na OA. Przybliżone dane na temat częstości występowania choroby

zwyrodnieniowej w populacji polskiej mówią o blisko 8 milionach chorych [1].

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego (koksartroza) dotyka 7-25% ludzi rasy białej po 55 roku życia [8].

De Filippis i wsp. podają statystyki, w których 10,8% ludzi przed 35 rokiem życia oraz 35,4% po 85 roku życia

zgłasza objawy koksartrozy [9]. Do czynników predysponujących do zwyrodnienia stawu biodrowego o

istotnym znaczeniu statystycznym należą również: ciężar ciała, czynniki genetyczne, przebyte urazy,

wykonywany zawód (praca fizyczna) oraz znaczna aktywność fizyczna [9,10]. Powyższe dane pokazują skalę

problemu, który prócz objawów bólowych i dyskomfortu u pacjentów stanowi znaczące zagadnienie w aspekcie

socjoekonomicznym starzejącego się społeczeństwa [11].

Etiologia

Wyróżnia się dwa podtypy choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego: pierwotna (idiopatyczna) o niejasnej

etiologii oraz wtórna u podłoża której leżą określone stany patologiczne [1,2,3,12]. Koksartrozę pierwotną

rozpoznaje się, gdy dokładnie zebrany wywiad, przeprowadzone badania kliniczne, laboratoryjne i obrazowe nie

pozwalają określić przyczyny choroby [1]. Ten typ zmian zwyrodnieniowych w stawie biodrowym, bez

uchwytnego czynnika mechanicznego oraz bez nieprawidłowości anatomicznych, jest stosunkowo rzadki [12].

W piśmiennictwie pojawiło się wiele prób określenia dokładnej etiologii choroby. Sugerowano związek

nadmiernego przodoskręcenia (antetorsji) szyjki kości udowej* z występowaniem pierwotnej OA. Inną z

przyczyn zmian stawowych miały być, wtórne do mikrozłamań, zmiany w kości podchrzęstnej. Badania

naukowe wykluczyły jednak te hipotezy [12]. Obecnie uważa się pierwotna koksartrozę za chorobę

wieloczynnikową. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy jeden z bodźców przeważa nad innymi. W ten sposób

stworzono kilka teorii tłumaczących etiologię [1]:

- teoria genetyczna – wykazano obecność abberacji genetycznych w obrębie genów kodujących kolagen typu II

i niektóre proteoglikany; ich występowanie pogarsza właściwości mechaniczne chrząstki stawowej,

- teoria mechaniczna – jej potwierdzeniem ma być wzrost częstości występowania AO z wiekiem,

- teoria biochemiczna – nieprawidłowości w składzie płynu maziowego,

- teoria hormonalno-naczyniowa – przyjmująca za meritum zaburzenia ukrwienia kości,

- teoria immunologiczna – obecność przeciwciał przeciwko antygenom chrząstki stawowej.

Odsetek pierwotnych procesów zwyrodnieniowych stawu biodrowego rośnie z wiekiem [2]. Nasilenie zmian jest

wolne, często pozostaje na jednakowym poziomie wiele lat, a nawet może uleć regresji bez leczenia.

Opisywane są jednak przypadki spontanicznie progresywnych pogorszeń. Dlatego leczenie pierwotnych zmian

powinno pozostać jak najdłużej nieoperacyjne [12].

W obrębie stawu biodrowego, wtórna choroba zwyrodnieniowa występuje znacznie częściej [12]. Jest wynikiem

2009-01-17

Dane epidemiologiczne i etiopatogen…

chirurg.pl/mod/archiwum/7822/drukuj/

1/2

W obrębie stawu biodrowego, wtórna choroba zwyrodnieniowa występuje znacznie częściej [12]. Jest wynikiem

ściśle określonych wrodzonych lub nabytych dysfunkcji stawu powodujących przyśpieszoną erozję chrząstki

stawowej [1,2]. Mechanizm powstawania tych zmian polega na nieprawidłowym przenoszeniu sił działających

na chrząstkę stawową i kość podchrzęstną. Miejsca poddawane powtarzalnym obciążeniom, przekraczającym

wytrzymałość chrząstki, ulegają nieodwracalnymi uszkodzeniom [1,12]. W analizie 5 badań klinicznych

Aronson zauważył, że 76% z pośród grupy 474 pacjentów z ciężką postacią koksartrozy miało

nieprawidłowości predysponujące do jej powstania [13]. W wielu przypadkach można zapobiec wtórnej chorobie

zwyrodnieniowej poprzez wczesną korekcje zmian pierwotnych takich jak: rozwojowa dysplazja stawu

biodrowego, choroba Legg-Calve-Perthesa czy młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej [12]. Inne częste

przyczyny wtórnej koksartrozy to szeroko pojęte urazy kości długich i ich następstwa. Ze szczególnym

uwzględnieniem złamań przezstawowych, zaburzeń osi kończyn i uszkodzeń aparatu więzadłowego. Zapalenia

stawów stanowią ciągle dość dużą grupę chorób pierwotnie uszkadzających chrząstkę stawową. Tu na

szczególną uwagę zasługuje ropne zapalenie stawu biodrowego noworodków z patologicznym zwichnięciem

[1]. Progresja wtórnej choroby zwyrodnieniowej, w przeciwieństwie do pierwotnej, postępuje bez względu na

prowadzone postępowanie zachowawcze. Dlatego w przypadkach, gdy erozji chrząstki towarzyszą objawy

bólowe leczenie nieoperacyjne może nie dać oczekiwanych rezultatów [12].

*(odchylenie szyjki względem krętarzy w płaszczyźnie czołowej; norma u dorosłych 12-14o)

Autor: Filip Dąbrowski – Openmedica Północ

dr n. med. Adam Lorczyński – specjalista ortopedii i traumatologii

Opublikowany : 2009-01-03

2009-01-17

Dane epidemiologiczne i etiopatogen…

chirurg.pl/mod/archiwum/7822/drukuj/

2/2