Niemcy

• Cesarz Wilhelm II powierza misje sformułowania rządu księciu Maksymilianowi Badeńskiemu

• 3 października powstaje demokratyczny, parlamentarny rząd

• rząd Badeńskiego za główny cel- zawieszenie broni

• w polityce wew. Hasła poprawienia sytuacji ludności

• w kraju narastał rewolucyjny kryzys

• w listopadzie 1918 wybuchła w Niemczech rewolucja Demokratyczna w ciągu kilku dni upadły wszystkie 22 monarchie niemieckie

• Wilhelm II chce atakować Berlin zbrojnie- niemożliwe. Wilhelm II zrzeka się tytułu cesarskiego w zamian za utrzymanie tytułu króla Prus

• 9 listopada Badeński przekraczając swoje uprawnienia mianuje przewodniczącego SPD Friedricha Eberta nowym kanclerzem rzeszy

• Elbert chce zaproponować udział w rządach Grupie Spartakusa (komunistom) aby uspokoić sytuacje, przywódca grupy Liebknecht zgadza się pod warunkiem, że Niemcy zostaną ogłoszone republiką socjalistyczną a władza w ręce rad

• Kompromis- Rada Pełnomocników Ludowych- funkcje rządu, Kongres Delegatów Rad Robotniczych rola parlamentu

• Przywódcy SPD dążyli do opanowania i likwidacji powstałych już rad

• 10 listopad 1918 plenum Berlińskiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich na którym przeważali delegaci SPD. Komitet Wykonawczy Berlińskiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich ogłosił że Niemcy stają się republiką socjalistyczną. Komitet zatwierdzał skład nowego rządu o nazwie Rady Pełnomocników Ludowych. W skład Rady z ramienia SPD (Friedrich, Ebert) z ramienia USPD Haase, Barth

• Rada Pełnomocników Ludowych z Ebertem na czele- główny cel stłumienie rewolucji

• 11 listopada 1918 Niemcy podpisują rozejm

• Ebert tajne porozumienie z dowództwem zapowiadające wspólną walkę przeciw bolszewizmowi

• Rząd Eberta szereg reform- odwołał stan wojenny i wprowadził swobody demokratyczne (powszechne prawo wyborcze, wolność słowa i zgromadzeń), amnestia dla więźniów politycznych i w styczniu 1919 - 8 godzinny dzień pracy

• Powstaje DDP (Niemiecka Partia Demokratyczna) i Niemiecka Partia Ludowa popierające działania Eberta

• Ebert przy pomocy oficerów organizuje zbrojne oddziały przy pomocy których usiłuje w grudniu 1918 zlikwidować rady w Berlinie i Hamburgu- nie udało się

• 16-20 grudnia 1918 I ogólno Niemiecki zjazd Rad w Berlinie. Znaczna przewaga Socjaldemokratów nad spartakusowcami pozwoliła na przekazanie pełni władzy wykonawczej i ustawodawczej Radzie Pełnomocników Ludowych oraz na podjęcie decyzji o zwołaniu Zgromadzenia Narodowego. Wybory do zgromadzenia 1 styczeń 1919- realizacja tych uchwał doprowadziła do likwidacji Rad

• z gabinetu wycofują się przedstawiciele związku spartakusa (Hasse. Barth) po zreorganizowaniu rządu zlikwidowano określenie „Rada Pełnomocników Ludowych”

• związek Spartakusa zakłada Komunistyczną Partie Niemiec (KPD)

• 6 stycznia 1919 wybucha w Berlinie strajk powszechny w którym bierze udział 200 tys osób, walki uliczne. Wybucha rewolucja

• rząd Eberta przekazuje całą władze w berlinie ministrowi spraw wojskowych Noskemu- zbrojnie tłumi powstanie

• 15 stycznia pochwycono ukrywających się K. Liebknechta i R. Luksemburg, a następnie zamordowano ich. Zwłoki Róży wrzucono do kanału a Liebknechta odesłano do kostnicy jako niezidentyfikowanego. Odnaleziono je dopiero 31 maja 1919

• 19 stycznia 1919 wybory do zgromadzenia Narodowego

• 6 lutego 1919 rozpoczyna swe obrady zgromadzenie narodowe składające się z 423 deputowanych. Centralna Rada Rad Robotniczych i Żołnierskich postanawia przekazać Zgromadzeniu Narodowemu władzę otrzymaną od Ogólno niemieckiego kongresu Rad- przesądza koniec rad

• w lutym zgromadzenie wybiera Eberta na prezydenta

• Nowy rząd (rząd koalicji weimarskiej) kontruje P. Sheidemann

• 7 maja 1919 szef delegacji Niemieckiej Brockdorff-Ranzau protestuje przeciwko zbyt ciężkim warunkom traktatu.

• Zgromadzenie Narodowe odrzuciło tekst traktatu

• Problem Bawarii w wyniku zamieszek powstaje na jej terenach Bawarska Republika Radziecka- Sheidemann wysyła wojsko. 20 czerwca Republika upada- Sheidemann podaje się do dymisji, nie chce być odpowiedzialny za podpisanie układu wersalskiego

• Czerwiec 1919 powstaje rząd Bauera

• 28 czerwca 1919 Niemcy podpisują układ Wersalski

• 31 lipca 1919 Niemcy uchwaliły konstytucję- konstytucję weimarską (główny autor Hugo Preuss)- suwerenem jest naród niemiecki, w wybrach wyłania się parlament i prezydent. Rząd odpowiedzialny przed reichstagiem. Kadencja prezydenta 7 lat

• kraje w rzeszy miały własne rządy i bardzo dużą swobodę w polityce wewnętrznej

• 1919-1920 rząd potęguje ofensywę przeciw skrajnej lewicy (zakaz strajków, represje wobec komunistów)

• koła wojskowe obawiały się redukcji wojska (przewidzianego przez traktat wersalski) dlatego zaczęły przygotowywać pucz mający na celu przywrócenie Monarchii

• w nocy z 12 na 13 marca 2 Brygada Marynarki wkroczyła do Berlina Wolfgang Kapp ogłosił się kanclerzem rzeszy 14 marca berlińscy robotnicy rozpoczęli strajk, który rozprzestrzenił się po całych Niemczech co uniemożliwiło powodzenie puczu.

• tragiczna sytuacja Niemiec - przyczyny:

• straciły 14% terytorium

• stracili rolniczą Wielkopolską, przemysłową część Śląska, Nadrenię

• utrata kopalni w Zagłębiu Saary

• kontrybucja - 132 mld marek w złocie

• stracili 2 mln ludzi, wiele kalek

• głęboki kryzys ekonomiczny - zamykano fabryki

• fabrykantów nie było stać na przestawienie produkcji na pokojową

• rosnące bezrobocie

• rolnictwo w trudnej sytuacji

• inflacja - 2500% miesięcznie

• 1918 - 1 dolar - 4 marki, styczeń 1923 - 1 dolar - 420 mld marek

Narodziny faszyzmu

• baza społeczna - kombatanci, drobnomieszczaństwo - boję się spadku do klasy robotniczej, młodzież - nie widzą dla siebie perspektyw

• w latach 1918-1919 powstają liczne organizacje nacjonalistyczne i szowinistyczne: Związek Obrony Ojczyzny, organizacja „Consul”, towarzystwo „Thule”, „Stahlhelm”

• Bawaria - listopad 1919 - niemiecka partia robotnicza - Anton Drexler

• Cele organizacji faszystowskich:

• Likwidacja republiki Weimarskiej

• Zniszczenie organizacji komunistycznych

• Rewizja traktatu wersalskiego

• Hitler - jako agent policji na zebraniu partii, szybko do niej wstąpił i przejął władzę

• antysemityzm

• rasizm

• nacjonalizm, szowinizm

• rewizjonizm

• zdobycie przestrzeni życiowej na wsch. Wlk. Niemcy

• wyższość rasy aryjskiej - niemieckiej

• 1920 - zmiana nazwy na NSDAP - narodowa socjalistyczna partia robotnicza Hitler publikuje program NSDAP z 25 punktów

• ziemia dla chłopów, zniesienie lichwiarskich procentów

• dla robotników udział w dochodach wielkich przedsiębiorstw i skrócenie dnia pracy

• drobnym kupcom- tani kredyt oraz likwidacje wielkich centrów handlowych

• rozwija się głównie w Bawarii bo rządy monarchistów przychylnych ruchowi piętnującemu żydów i komunistów, oraz zbrodniarzy listopadowych (oskarżanych o wbicie noża w plecy) płacących obecnie reparacje wojenne śmiertelnym wrogom Niemiec

• po zamachu stanu we Włoszech w 1922 ożywienie faszystów niemieckich

• 8 listopada 1923r. do piwiarni w której odbywało się zgromadzenie publiczne pod przewodnictwem generalnego komisarza rządu bawarskiego Kahra wtargną Hitler wraz z faszystami. Ogłosił, że wybuchła rewolucja, która obaliła rząd Stresemanna a prezydent Elbert został odsunięty od władzy. Ogłosił się kanclerzem Rzeszy, Ludendorffa dowódcą armii narodowej o Kahra bawaryjskim regentem.

• 9 listopadaHitler i Ludendorff uszyli na czele bojówek faszystowskich ruszyli w pochód ulicami Monachium. Policja rozproszyła demonstrantów Hitler został skazany na 5 lat więzienia, ale został wypuszczony po 6 miesiącach.

FRANCJA

• głęboki kryzys gospodarczy

• działania wojenne doprowadziły do ruiny gospodarczej szczególnie bogate przed wojną departamenty północno-wschodnie- zniszczone rolnictwo, zrujnowany przemysł

• wysiłek wojenny związany z około 40 mld franków długu (względem USA i Anglii)

• kolejne kredyty pozwoliły na stopniową odbudowę francuskiej gospodarki, z przeludnionej wsi francuskiej w latach 1921-1926 w wyniku przemian społecznych i ekonomicznych około milion chłopów przeniosło się do miast

• po przyłączeni do Francji Alzacji i Lotaryngii przemysł francuski zaczął podnosić się z kryzysu i mógł dostosować się do warunków pokojowych.

• Francja stawała się krajem przemysłowo-rolniczym

• W latach 1924 -1929 Francja przeżywała okres względnej pomyślności gospodarczej wzrostu produkcji przemysłowej i zrównoważony budżet państwa w 1930 rozpoczął się wielki kryzys ekonomiczny

• Rozdrobnienie polityczne i częste zmiany rządów, duże wpływy francuskich socjalistów

• W 1924 powstał rząd kartelu lewicy z premierem Edouardem Herriot - w polityce zagranicznej w skutek niekonsekwencji w stosunkach z sąsiadami Francja straciła dominującą pozycję w Europie.

• Wobec niemożliwość rozbicia Niemiec (sprzeciw USA i Anglii) Francja budowała system sojuszy w Europie wschodniej

• W styczniu 1923 wojska Francuskie i Belgijskie rozpoczęły okupację zagłębia Ruhry sprzeciw za nie wywiązanie się Niemiec z reparacji wojennych

• Połowa lat 20 załamanie Francuskiej polityki siły

• Francja przyjmuje plan Dawesa (spłaty odszkodowań) w 1924

• W 1925 podpisuje pakt reński w Locarno

ANGLIA

• Zaraz po wojnie wielki kryzys

• Zwiększyła stan posiadana w koloniach

• W latach 1919-1920 rozwój gospodarczy, zwiekszenie produkcji przemysłowej, wzrost płac, aktywizacja rynku wewnętrznego

• 1919- wybory wygrywa koalicja konserwatystów +odłam partia liberalna (Lloyd George- premier) Hasła poprawy życia robotników i twarda postawa wobec Niemiec.

• W 1920 Anglia grozi Rosji wojną za zaatkowanie Polski, ale pod naciskiem partii pracy i związków zawodowych wycofuje się z tego

• Od 1920 kryzys przemysłu bo przestarzała baza przemysłu, przegrana z gospodarka USA i Japońską na rynkach międzynarodowych, wysokie bezrobocie i strajki

• 1920- powstanie komunistycznej partii Wlk. Brytanii z połączenia odłamu partii Socjalistycznej z organizacjami robotniczymi- Rząd wydaje ustawę o użyciu policji i wojska przeciw strajkującym

• 1921- strajki robotników w walce o 40 h tydzień pracy. Powołano komisje z górników i uchwalono 7h dzień pracy

wojna w Irlandii

• 1918 Sinn Fein - 93 mandaty w izbie gmin. W Dublinie zebrali się posłowie irlandzcy do parlamentu angielskiego. Ogłosili się parlamentem i 21.1.1919 Proklamowali powstanie Samodzielnej Republiki Irlandzkeij- Eomon Devalera- prezydentem

• W latach 1919 1921 wybuchła wojna w Irlandii, aż do kwietnie 1921 trwały partyzanckie potyczki z wojskami GB

• Rząd wielkiej Brytanii wobec problemów wew. Poszedł na ustępstwa w grudniu 1921 podpisano umowę brytyjsko-irlandzką w południowej części wyspy powstało Wolne Państwo Irlandzkie z własnym niezależnym parlamentem i rządem (6 hrabstw północnych) pozostałe 26 hrabstw południowych zostało na powrót przyłączone do GB. Anglia nadal utrzymywała tam bazy wojskowe i prowadziła politykę zagraniczną.

• Rozłam w Sinn Fein0 De Voler schodzi do podziemia, nowym prezydentem A Goiffish. Od 1927 powrót stronnictwa De Valerydo parlamentu

• 1917 Konferencja Imperialna ogłasza samodzielność dominiów, wchodzą one do LN jako samodzielne państwa.

• 1931 Statuty Westminsterskie0 Przekszatałcenie Imperium Brytyjskiego w Commnwealth, z Koroną bryt. Jako czynnikiem scalającym

• Rządy:

• 23.10.1922 Konserwatyści A. Bonar Low

• 22.5.1923 Konserwatyści S. Balduin

• 22.1.1924 Partia Pracy J.R. MacDonald

• 4.11.1924 Konserwatyści S. Balduin

• 5.6.1929 Partia Pracy J.R. MacDonald

• 1924- nawiązanie stosunków z ZSRR, 1927 ich zerwanie i ponowne nawiązanie w 1929

• W 1923 w wyborach do parlamentu przewagę uzyskała Partia Pracy

• Zaangażowanie GB w zwalczanie rewolucji w Chinach

• 1925- GB opracowuje i gwarantuje pakt w Locarno

• 1926- Strjk powszechny około 6 mln. Ludzi- Przywódcy związków zawodowydh dogadują się z rządem za plecami robotników- pacyfikacja strajków

• 1927 wcielenie zakazu organizowania strajków powszechnych i solidarnościowych

WŁOCHY

Sytuacja po wojnie:

• trudna sytuacja gospodarcza - kryzys gospodarczy, przemysł produkujący na potrzeby wojny musiał zostać przestawiony na produkcję pokojową - nie było funduszy

• zadłużenie - olbrzymie pożyczki

• bankructwo wielu zakładów

• powrót z frontu kombatantów

• wzrasta bezrobocie żołnierze weterani - szczególnie wśród kombatantów - rozgoryczenie, bohaterzy - nie potrzebni ojczyźnie, bez pracy

• inflacja

• zła sytuacja w rolnictwie - na pd. tragiczna sytuacja chłopa - dzierżawienie uprawianej ziemi - żądanie reformy rolnej

• zaczynają się strajki - robotnicy, chłopi

• trudna sytuacja polityczna - rozgoryczeni wojną - państwo zwycięskie, 5 państw decydujących o postanowieniach kongresu

• czuli się oszukani - szereg obietnic terytorialnych - Tyrol, Triest, Dalmacja, Albania, kolonie niemieckie, dostali - Triest i pd. Tyrol

• wojna za dużo ich kosztowała w stosunku do tego co dostali po wojnie

• wzrastały nastroje rewolucyjne - chłopi zaczynają dzielić ziemię, strajki

• 1921 - włoska partia komunistyczna - obawy warstw posiadających - boją się rewolucji

• młode państwo - nie posiada dużego autorytetu

• krytyka korupcji, nieskuteczność działania władz, pd. - wpływy mafii

• kryzys wartości, upadek autorytetów

Dyktatura ma uspokoić sytuację.

• do głosu dochodzą skrajne poglądy

• lewica - włoska partia komunistyczna

• prawica - faszyzm

• Benito Mussolini - nauczyciel, pracował jako dziennikarz, włoska partia socjalistyczna, redaktor dziennika Avanti, walczył na froncie

• 1919 - tworzy związki walki - Fasci di Combattimento - od nazwy nazwa faszyzm - fascio, fascismo

• grupowały byłych kombatantów niezadowolonych z sytuacji we Włoszech

• bojówki - czarne koszule - ubiór - spodnia pumpy i czarne koszule

• 1921 - związki walki w partię polityczną - narodowa partia faszystowska

• różnice między partią faszystowską a innymi partiami:

• kult wodza - duce - wszyscy członkowie partii bezwzględnie posłuszni

• umundurowana, uzbrojona - własne bojówki

• symbol faszystów - czarne koszule, liktorskie rózgi (tradycja starożytnego Rzymu - niesione przed konsulami)

• pozdrowienie rzymskie - podniesienie ręki do góry - Ave Cezar

• Mussolini - twórca państw totalitarnego

• państwo totalne - po raz I nazwa - ogarnia wszystkie dziedziny życia

• faszyzm - dotyka zewn. form życia - gospodarki i polityki i chce kontrolować duszę człowieka - myśli, uczucia, postępowanie

• program Mussoliniego - uległą modyfikacji, o wiele mniej precyzyjny

• początkowo - antyklerykalny - wrogo do kościoła

• początkowo - wrogo nastawiony do monarchii

• podstawy - antyrewolucjonizm, antysocjalizm, antykomunizm, antydemokratyzm, nacjonalizm

• nacjonalizm - Wielka Italia - odnowienie starożytnego Rzymu - idee i tego czym był w starożytności

• szczęśliwy żywot wszystkich

• bardzo szybko rozbudowują swoje wpływy

• 1922 - poparcie wielkiego kapitału - przejęcie władzy - marsz na Rzym - zlot 30 tys. czarnych koszul - ruszenie na Rzym z różnych pkt. Włoch

• 29.10.1922 - król Włoch Wiktor Emanuel III mianuje Mussoliniego premierem rządu - legalna władza do 43 roku

• przyczyny zdobycia władzy przez Mussoliniego

• poparcie wielkiego kapitału

• trudna sytuacja Włoch

• popularność Mussoliniego

• ułatwienie - rozbicie w ruchu robotniczym - socjaliści i komuniści (zwalczali socjalistów)

Mussolini umacnia swoją władzę

• 1923 - władza dyktatora, tytuł duce

• pozostawił monarchię, nie decyduje się na obalenie króla

• zmienia ordynację wyborczą - 70% mandatów w parlamencie w ręce faszystów

• 1926 - monopartyjność - rozwiązanie wszystkich partii

• 1923 - wielka rada faszystowska - kolegialny organ, przygotowuje projekty ustaw

• rozwiązano związki zawodowe

• tworzy korporacje - organizacje łączące pracowników i pracodawców - solidaryzm, strajki nie były możliwe

• znosi wolności demokratyczne

• rozbudowa armii, wzrost produkcji zbrojeniowej

popularne rządu Mussoliniego

• samodzielna polityka

• ugoda z kościołem - 1929 - konkordat z Watykanem - papież uznaje Włochy, uzyskuje suwerenność w Watykanie, specjalne prawa dla katolicyzmu we Włoszech

• dba o poprawę sytuacji materialnej

• zapewnia pracę - nie ma bezrobocia

• ochrona zdrowia, otacza ochroną matkę i dziecko, urlopy dla robotników

• rozwój gospodarczy - masowe roboty publiczne - domy, tanie mieszkania, autostrady, porty, kolej

• osuszenie błot pontyjskich - nowe powierzchnie rolne

• reżim - mało restrykcyjny

• utworzył obozy koncentracyjne - dla przeciwników politycznych

• zapadło 10 wyroków śmierci, aresztowano 4 tys. osób

• jedyny premier, który potrafił poradzić sobie z mafią - obozy koncentracyjne

5

Niemcy, Anglia, Francja i Włochy w latach powojennych

---