Ballady i romanse
I Gatunek : ballada
II Cechy
- przeciwstawienie rozumu uczuciowości (manifest ideowy u Mickiewicza, wyższość poznania pozarozumowego, nad nauką
- synkretyzm rodzajowy
- przenikanie świata fantastycznego i realnego (obecność postaci fantastycznych nimf, rusałek, duchów)
- ludowość
przysłowia ludowe.
język (elementy mowy potocznej i gwary)
bohaterzy, ludność wiejska.
symbolika
charakter zwykłej, ludowej opowieści.
autor (narrator) solidaryzuje się z ludem.
kodeks moralny, sposób pojmowania winy i kary.
wierzenia
- przyroda
jest tłem dla wszystkich wydarzeń.
tajemnicza, groźna i niesamowita, tworzy groźny nastrój.
siła sprawcza wydarzeń.
surowo osądza człowieka - stoi na straży wierności i lojalności, honoru i cnoty itp.
związana ze światem ludzkim.
III Romantyczność
- składa się z 2 części
Pierwsza opowiada o dziewczynie, która straciła ukochanego, jednak mimo upływu lat wciąż go widzi, i z nim rozmawia.
Druga ma charakter refleksyjno-polemiczny (romantycy-klasycy)
-bohaterka, dziewczyna z ludu, niezwykle wrażliwa, samotna, rozbita (serce)
-ludzie mimo, iż nie widza tego co ona, wieżą jej, narrator także (wiara)
-starzec, nie wieży dziewczynie (rozum)
-przesłanie : do prawdy dochodzi się drogą intuicji czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko. Mickiewicz jednak nie odrzuca nauki jako źródła poznania, mówi tylko, iż są rzeczy których nie da się wyjaśnić racjonalnie (narrator to człowiek z ludu, ale i człowiek wykształcony)
IV Świtezianka
- para kochanków : Strzelec i nieznana dziewczyna, spotykają się u brzegu Świtezi (jeziora). Chłopak składa ukochanej obietnice, wyznaje miłość, prosi o rękę, ona jednak nie jest pewna stałości jego uczuć, i każe mu przyrzec wierność, grozi straszliwą karą. Strzelec się godzi, a dziewczyna będąc naprawdę nimfą wodną, przeistacza się w piękną dziewczynę, i uwodzi chłopca. Ten, gdy się rozpoznał w nimfie swą ukochaną, zląkł się, a zraniona kochanka wymierza mu karę, zamienia jego dusze w modrzew.
- ludowość (bohater - Strzelec, mowa potoczna, motywy zaczerpnięte z ludowym powieści)
- moralność: problematyka winy i kary
- świat fantastyczny i świat rzeczywisty
- przyroda jako bohater (jezioro i natura)
- utwór ma charakter ludowej opowieści
V Lilije
- Mąż, powracający razem ze swoimi dwoma braćmi z wojny, chciał szybciej spotkać się ze swoją żoną, dlatego też wyprzedził braci i pierwszy przybył domu. Bohaterka utworu zabiła małżonka, gdyż nie chciała, aby ten dowiedział się o jej niewierności. Potajemnie zakopała ciało, zaś na grobie zasadziła lilie. Wyrzuty sumienia nie przestawały ją dręczyć, dlatego postanowiła udać się do pustelnika, wyznać winę i otrzymać rozgrzeszenie (bała się tylko, że wszystko wyjdzie na jaw). Przybyli do wdowy bracia zmarłego szybko pogodzili się ze śmiercią jej męża i zaczęli ubiegać się o rękę swej bratowej. Nie wiedząc kogo wybrać udaje się do pustelnika. Starzec proponuje wskrzeszenie jej zmarłego męża, bohaterka nie godzi się na to (dręczona wyrzutami sumienia) Pustelnik doradza jej, aby obydwaj bracia w dniu ślubu upletli wianki z wybranych przez siebie kwiatów i złożyli je na ołtarzu, który wianek wybierze kobieta, tego poślubi. Wdowa wybrała a między braćmi doszło do kłótni, w tym czasie w drzwiach cerkwi pojawia się widmo zamordowanego męża, który sprawiedliwie karze zbrodniarzy. Cała kaplica razem z niewierną żoną i braćmi - zdrajcami zapada się pod ziemię, zaś na jej gruzach rosną lilie.
- strach przed karą i brak skruchy nie pozwala na odpuszczenie win
- natura ukrywa zbrodnie, jest jej świadkiem i wyznacza karę
- drugie oblicze natury, groźnie, nieokiełznane
VI To lubię
- poprzedzony wstępem do przyjaciół, którym dedykuje utwór
- utwór opowiada o Maryli, pięknej i bogatej dziewczynie, w której kochało się wielu młodzieńców, lecz bez wzajemności. Wśród nich był Józio, który odrzucony tak jak inni załamał się i popełnił samobójstwo. Pewnej nocy duch Józia przybył do Maryli i udusił ją. Od tej chwili Maryla rozpoczęła tułaczkę po świecie, a jej jedynym ratunkiem od niej było to, że ktoś powie, że ją lubi. Podmiot liryczny ( A. Mickiewicz ) uwolnił ją od tego przypadkowo, mówiąc przypadkiem z ironią " to lubię " , kiedy złamał dyszel na drodze. Z wdzięczności opowiedziała mu jego przyszłość, że też spotka Marylę, ale nie dokończyła, bo nastał świt.
- świat fantastyczny
- moralność ludowa (kara za nieczułość dziewczyny)
- miłość romantyczna, nieodwzajemniona Józia
- tajemniczość, groza,
- lekkie przejawy poezji sentymentalnej (piękna dolina, gorzkie łzy)
VII Pani Twardowska
- Pewnego dnia w karczmie trwała świetna zabawa. Pan Twardowski czynił przeróżne czary np.: zamienił żołnierza w zająca, patrona z trybunału w psa, a szewcu z głowy pól beczki gdańskiej wódki wytoczył. Nagle gdy pił wódkę z kielicha, na dnie pojawił się diabeł Mefistofeles. Diabeł przypomniał Twardowskiemu o cyrografie, w którym było napisane, że nim dwa lata miną, Twardowski miał pojechać do Rzymu. Lecz Mefistofeles był sprytnym diabłem, bo ta karczma "Rzym" się nazywała. Już miał porwać Twardowskiego jak swego, ale szlachcic przypomniał o warunkach umowy. Warunkami było, że diabeł zanim go porwie, miał spełnić trzy życzenia Twardowskiego. Pierwszym jego życzeniem było, by koń z godła karczmy ożył, by szlachcic mógł go dosiąść. Gdy diabeł skończył, Twardowski powiedział, że to nie koniec zadania, że jeszcze chce biczyk z piasku, gmach z ziarenek orzecha, dach gmachu ma być z bród żydowskich, podbity nasieniem z maku. W każde takie ziarenko diabeł ma wbić trzy gwoździe. Drugim zadaniem było, że Mefistofiles ma się wykąpać w wodzie święconej. Diabeł z tej wody wyskoczył kurcząc się i krztusząc. Miał już porwać Twardowskiego, lecz jeszcze trzecia rzecz nieskończona była. Mefistofeles musiał przez rok zamieszkać z Twardowskiego żoną. Diabeł to słysząc uciekł dziurką od klucza. Mefistofeles nie bał się niczego, ale przestraszył się zwykłej kobiety.
- komizm sytuacyjny, postaciowy, słowny
- nawiązanie do legendy o Panu Twardowskim, który podpisał pakt z diabłem.
- ingerencja świata duchowego w świat ludzi (diabeł)
- ludowe wyobrażenia diabła