WYKŁAD I (31.10.2006 r.)

Polityka społeczna prowadzona przez związki wyznaniowe, kościoły - działania charytatywne państwo (obowiązkowe ubezpieczenia - Niemcy 1883 - 1889)

Polityka społeczna - działalność państwa, samorządów i organizacji

pozarządowych, zmierzające do kształtowania ogólnych

warunków pracy i życia ludności, prorozwojowych struktur

społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości

i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokajaniu

podstawowych potrzeb człowieka

Cele wynikające z tej definicji:

• kształtowanie odpowiednich warunków do pracy

• kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych: rodziny, wykształcenia ludności, zawodów, kapitału ludzkiego

• kształtowanie sprawiedliwych warunków międzyludzkich opierających się o sprawiedliwość społeczną i równość szans na starcie życia zawodowego (warunkiem aktywność społeczeństwa w tworzeniu odpowiednich warunków do zaspokajania własnych potrzeb)

Polityka społeczna jest konieczna, by tworzyć fundament pod warunki do zaspokajania własnych potrzeb.

Kwestia społeczna - problem błędnych działań i błędnego rozwoju ładu

społecznego, względem postawionego przed społeczeństwem celu

realizacji wspólnego dobra; niezgodność idei społecznej z

rzeczywistością; konkretny problem o dużym stopniu

społecznej dotkliwości, który wytwarza w życiu zbiorowości

sytuacje krytyczne

Kwestia społeczna ma wymiar:

• lokalny - powiat, region, gmina (problemy zamieszkującej jej ludności np.:

brak sklepów, szkół itd.)

• narodowy - problemy ludzi mieszkających w danym kraju (asymetryczność)

• globalny - całościowe myślenie o problemach człowieka na ziemi

(dysproporcje np.: bogata Północ i analfabetyzm, ubóstwo i

zacofanie Południa)

Kwestie dzielimy ze względu na ich charakter, na:

• przedmiotowe np.: bezrobocie, ubóstwo, edukacja, mieszkalnictwo, bezdomność,

alkoholizm, narkomania, migracje, żebractwo, prostytucja,

samobójstwa

• podmiotowe np.: przemoc w rodzinach, przestępczość nieletnich,

niepełnosprawność, emeryci i renciści, mniejszości narodowe

Współczesna polityka społeczna musi tworzyć warunki zapewniające rozwój społeczno gospodarczy, by zapobiegać tworzeniu się i rozwojowi kwestii społecznych.

Zakres polityki społecznej:

• szeroki - wszystkie najważniejsze potrzeby społeczne, bez zaspokojenia

których nie może funkcjonować społeczeństwo np.: ochrona zdrowia,

edukacja, mieszkanie, kultura, renty i emerytury

• wąski - określa politykę społeczną jako politykę socjalną (polityka świadczeń

socjalnych: pieniądze lub usługi socjalne, dla różnej kategorii

ludności)

Podział ideologiczny:

• lewicowa (socjaldemokratyczna) - wyrównywanie szans dla różnych

przedstawicieli grup, zwiększony udział

państwa w zaspokojeniu głównych potrzeb

społecznych

• prawicowa (liberalna) - mniejszy udział państwa w realizacji głównych potrzeb

oraz na koncentrowaniu się tej polityki głównie na

wybranych grupach ludności; państwo ma pomagać tylko

tym, którzy nie są w stanie sami zaspokoić swoich

potrzeb

Polityka społeczna ma związki z wieloma dziedzinami.

Podmioty polityki społecznej (instytucje, różny zasięg, uprawnienia i fundusze)

• instytucja, urząd lub organizacja społeczna,

mająca do spełnienia określone cele w ramach

istniejących norm prawnych

Klasyfikacja podmiotów według cech:

• podmioty ogólnokrajowe - Parlament, Urząd Prezydenta, Rząd i jego agendy

• podmioty regionalne - urzędy wojewódzkie, samorządy i organizacje pozarządowe

• podmioty lokalne - urzędy gminne oraz inne instytucje na terenie gminy, w tym

organizacje pozarządowe

Klasyfikacja podmiotów według funkcji:

• podmioty ustalające prawo - Parlament, Prezydent, Rząd, Ministrowie

• podmioty realizujące - ministerstwa, urzędy (wszystkich szczebli), samorządy

terytorialne, szpitale, szkoły, urzędy pracy

• podmioty pozarządowe - związki zawodowe, fundacje, stowarzyszenia, związki

wyznaniowe, grupy wzajemnego wsparcia

• zakłady pracy - zatrudnienie pracowników kształtowanie warunków bytu i

życia jednostek, rodzin

Międzynarodowe podmioty polityki społecznej:

• ONZ oraz jej agendy:

- UNESCO (oświata, nauka, kultura)

- FAO (wyżywienie, rolnictwo)

- WHO (zdrowie)

- UNICEF (fundusz pomocy dzieciom)

• konfederacja wolnych związków zawodowych

• międzynarodowa chrześcijańska konfederacja związków zawodowych

• światowa konfederacja związków zawodowych

• MOP - Międzynarodowa Organizacja Pracy (1919 r. - kapitulacja wersalska;

Polska sygnatariuszem)

- poszanowanie wolności, godności i bezpieczeństwa; równość szans wszystkich

ludzi bez względu na rasę płeć i religię

- prymat celów socjalnych nad celami ekonomicznymi

- pełne zatrudnienie, usunięcie źródeł bezrobocia

- sprawiedliwy udział pracujących w korzyściach postępu przedsiębiorstwa

- rozbudowa ubezpieczeń społecznych

Polityka społeczna to:

• nauka - cechy dyscypliny naukowej: definicja, cele, źródła; jest przedmiotem

wykładowym w wielu uczelniach wyższych; teoria polityki społecznej

powstaje w skutek badań naukowych, procedury rozwiązywania jakiegoś

problemu; informacje statystyczne

• działanie - pomoc społeczna, instytucje polityki społecznej państwa, które ma

na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych

sytuacji, których nie są one w stanie rozwiązać same; celem jest

zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych oraz umożliwienie

życia w warunkach godnych człowieka; udziela się jej z powodu

ubóstwa, sieroctwa, bezrobocia, bezdomności, niepełnosprawności,

długotrwałej choroby, alkoholizmu, narkomanii, klęsk żywiołowych

lub ekonomicznych; tworzenie warunków organizacyjnych

funkcjonowania tej pomocy - infrastruktura społeczna; analiza i

ocena zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia pomocy

społecznej; przyznawanie i wypłacanie świadczeń; pobudzanie

społecznej aktywności w zaspokajaniu potrzeb; działalność

zawodowa

Zadania gminy:

• domy ośrodków społecznych i opiekuńczych

• pomoc rzeczowa

• schronienie, posiłek i ubranie dla potrzebujących

• pokrywanie wydatków na świadczenia zdrowotne

• pogrzeb osoby samotnej, bez rodziny

Zadania powiatu:

• Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie

• opracowanie powiatowej strategii rozwiązywania kwestii społecznej

• poradnictwo

• ośrodki kryzysowe

• informacja o prawach i obowiązkach

Formy pomocy społecznej:

• pomoc rzeczowa (schronienie, posiłek, ubranie)

• usługi opiekuńcze (osoby samotne, w podeszłym wieku, chore, które wymagają

pomocy innych ludzi)

• pomoc instytucjonalna (prowadzenie domów pomocy społecznej, ośrodków

opiekuńczych)

• pomoc finansowa

• ekonomiczne usamodzielnienie się

WYKŁAD II (07.11.2006 r.)

Geneza i ewolucja powstania polityki społecznej w wymiarze międzynarodowym

XVI w. - pomoc świadczona przez Kościół katolicki (sierocińce, szpitale,

przytułki) reformacja (likwidacji działalności Kościoła, którą

uznawano za szkodliwą dla ludzi); kościół protestancki prowadzi dużo

mniejsze działania w tym zakresie

1601 r. - ustawa o prawie ubogich (Anglia) (obowiązywała do końca XVIII w.) -

gminy mają obowiązek opieki nad biednymi mieszkańcami; pomoc ta

finansowana z podatku od własności (lasy, rzeki, jeziora)

XVIII w. - publiczny system ochrony zdrowia (kraje nordyckie), poprawa

dostępności i jakości, państwo nakłada na gminy obowiązki

XIX w. (do 1880r.):

• 1833 r. - budowa szkół (Anglia)

• 1834 r. - nowa ustawa o prawie ubogich (Anglia), oparta na założeniu, że

niemożność albo brak umiejętności zapewnienia sobie i rodzinie

bytu, to znak zdeprawowania moralnego wykształcenie nowego

podejścia społeczeństwa angielskiego do ubóstwa (w praktyce kiepsko

wykonywana)

• 1847 r. - dotowanie kształcenia obywateli (Anglia)

• 1875 r. - ustawa o zdrowiu publicznym (Anglia)

• - 1930 - słabość państwowego systemu zabezpieczeń ludzkich potrzeb,

migracje, wzrost uprzemysłowienia, problemy społeczne (choroby,

bezrobocie, ubóstwo); lata eksperymentów i poszukiwań;

• 1881 r. - bezskładkowy system emerytalny (bogate państwo wypłaca zasiłki

osobom powyżej 60 roku życia, nie mających źródła utrzymania)

(Dania)

Otto von Bismarck - inicjator wprowadzenia ubezpieczeń społecznych (3 rodzaje):

• 1883 r. - obowiązkowe ubezpieczenia na wypadek choroby

• 1884 r. - obowiązkowe ubezpieczenia od wypadków przy pracy

• 1889 r. - obowiązkowe ubezpieczenia od starości i inwalidztwa

(za Niemcami ustawy takie wprowadzają: Belgia, Francja, Austria - 1888 r., Norwegia - 1894 r.,1909 r., Anglia - 1911 r., Włochy, Nowa Zelandia, Holandia - 1901 r., Węgry - 1891 r., 1907 r., Serbia - 1910 r., Szwajcaria - 1912 r., Rosja, Rumunia - 1916 r., Szwecja)

• 1890 r. - tak samo jak w 1881 r. w Danii (Islandia)

• 1911 r. - ustawa o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia (Anglia)

• 1913 r. - ustawa emerytalna (Szwecja), wszystkie osoby zdolne do pracy od 16

do 66 lat

• 1919 r. - ustawa o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia (Włochy)

• 1920 r. - ustawa o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia (Austria)

Polityka społeczna niezgodna z zasadami gospodarki. Ingerencja państwa w sprawy socjalne zakłóca i szkodzi funkcjonowaniu mechanizmów rynkowych (humaniści - naruszenie własności; liberałowie - ograniczenie wolności; socjaliści - reformy oddalają datę wybuchy rewolucji). Częste zmiany projektów reform socjalnych, jak i zmiany dotyczące uchwalonych już rozwiązań. Zmiany zakresów ubezpieczeń społecznych.

1930 - 1950 - kształtowanie się konsensusu w prowadzeniu przez państwo polityki społecznej; postępująca rozbudowa systemów świadczeń socjalnych (włączanie nowych grup ludności: zasiłki rodzinne - żądanie podwyżek prac po I wojnie światowej robotników we Francji i Belgii. Gdyż nie mogli utrzymać rodzin; wprowadzenie dodatku do wynagrodzenia w zależności od wielkości rodziny(wprowadzone w krajach do 1940r.), rozbudowa usług socjalnych, legitymizacja ingerencji państwa w sprawy socjalne

• 1930 r. - zasiłki rodzinne (Belgia)

• 1932 r. - zasiłki rodzinne (Francja)

• 1935 r. - ustawa o zabezpieczeniu społecznym: obowiązkowe ubezpieczenia

emerytalne i dla bezrobotnych (USA)

Techniki, na których opieramy system opieki społecznej:

• ubezpieczeniowa - płacenie składek ubezpieczeniowych

• zaopatrzeniowa - odpowiedzialność społeczeństwa, państwa, które ma obowiązek

opieki nad obywatelami

Ewolucja opieki społecznej:

• liberalizacja zasad udzielania pomocy (ograniczanie swobody decyzji władz lokalnych poprzez ustawy; wyznaczanie form pomocy i jej wysokości)

• wyodrębnianie się z opieki społecznej form działalności instytucjonalnej (klasyfikacje chorych: kliniki rehabilitacyjno - zawodowe, ośrodki leczenia uzależnień, ośrodki dla chorych fizycznie i psychicznie); uwolnienie spod kontroli państwa

Przekonanie, że państwo kapitalistyczne musi prowadzić działalność społeczną (bolesne doświadczenia kryzysów ekonomicznych i doświadczenia II wojny światowej, śmierć ludzi, ujawnienie się nowych problemów społecznych, lepsze zrozumienie biedy i bezrobocia) Rozwinięcie idei solidarności społecznej.

WYKŁAD III (14.11.2006 r.)

1950 - 1975 - Welfare state - dynamiczny rozwój zaangażowania państw w

rozwiązywanie problemów społecznych, wzrost udziału wydatków

publicznych w PKB; inwestycje publiczne, odsetki od założeń

budżetu państwa, konsumpcja rządowa, transfery i dotacje;

rozszerzenie podmiotowego i przedmiotowego ubezpieczenia

społecznego i pozostałych świadczeń, podniesienie wysokości

świadczenia, rozszerzenie zakresu podmiotowego ubezpieczeń

społecznych (emerytalno-rentowe rozszerzone na grupy samodzielnie

zarobkujące: rzemieślników, handlowców, osoby wolnych zawodów);

wprowadzenie różnych form dostosowania świadczeń socjalnych do

panujących warunków (waloryzacja); dwustopniowe systemy

emerytalne; zmiana funkcjonowania systemu opieki społecznej, dobra

koninktura gospodarcza, małe bezrobocie - rozbudowa świadczeń;

duża ochrona socjalna wyeliminuje roszczenia ludzi; w krajach

skandynawskich - jakość i powszechność świadczeń; ginie określenie

„opieka społeczna” na rzecz „pomocy społecznej”; w praktyce zasada

subsydarności (pomocniczości)

1975 - 2000 - przewartościowanie priorytetów polityki społecznej

• lata 70 - w Europie kryzys naftowy - cezura, czas w rozwoju polityki

społecznej; skutki przełożyły się na budowę i realizację polityki

społecznej; wprowadzenie ubezpieczeń opiekuńczych; instytucja

minimalnego dochodu gwarantowanego; rozszerzenie możliwości

przechodzenia na renty lub wcześniejsze emerytury; większość zmian

polegała na zaostrzeniu kryteriów korzystania ze świadczeń, a

dostosowanie polityki społecznej do panujących warunków przebiegało

odmiennie w poszczególnych krajach:

• kraje nordyckie - zwiększona dynamika realizacji polityki społecznej,

zwiększenie zatrudnienia w sektorze publicznym (stworzenie

dużej liczby miejsc pracy dla kobiet, utrzymywanie wysokiej

jakości usług socjalnych: Dania, Szwecja), zmiana

priorytetów na korzyść ludzi młodych i osób w wieku

aktywności zawodowej (rozbudowa systemu przeszkoleń i

edukacji parlamentarnej, wspieranie mobilności

przestrzennej)

• kraje Europy Zachodniej - „inwestycja w człowieka”

• USA, Kanada, Australia, Anglia, Nowa Zelandia - strategia delegulacji, duży

stopień swobody pracodawców w

ustalaniu wysokości pracy

oraz jej warunków;

przedsięwzięcia zwiększające

selektywny charakter

programów socjalnych,

pogorszenie świadczeń,

niedostateczna waloryzacja

oraz uzależnienie prawa do

pomocy od określonych

zachowań

2000 - 2006 - stabilizacja polityki społecznej, dyrektywy UE w postaci

dokumentów, zrównoważony rozwój gospodarczy bogatej północy

świata, zmiana mentalności ludzkiej

Ewolucja polityki społecznej w Polsce po 1989 r.

1989 r. - Polska zmienia orientację i praktykę (wcześniej wszystko centralnie

planowane), szereg nowych kwestii społecznych (bezrobocie, ubóstwo,

patologie), brak nowego modelu polityki społecznej, który odpowiadałby

rynkowi, dokonywano wielu częściowych zmian w poszczególnych

kwestiach polityki społecznej, obniżyło się poczucie bezpieczeństwa

socjalnego

• 05.1990 r. - Tezy Polityki Społecznej (Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej - uwzględnia założenia nowego ustroju politycznego i

gospodarczego, nowa filozofia polityki społecznej, rola państwa w

rozwiązywaniu problemów; Polska osiągnie sprawiedliwość

społeczną, gdy działania państwa i społeczeństwa będą zmierzać

do zapewnienia: godziwych warunków życia, nauki dla wszystkich

dzieci, jednakowych warunków startu życiowego, ochrony przed

biedą, spokojnej i godnej starości, odpowiednich warunków pracy

i rozsądnego jej czasu, umożliwiającego udział w życiu

rodzinnym, wypoczynek i udział w kulturze, płac będących

wynagrodzeniem za pracę, nie zaś zasiłkiem; nacisk na rolę

wolności człowieka, w sprawach inicjatyw gospodarczych; człowiek

bierze odpowiedzialność za siebie i rodzinę, państwo powinno

interweniować tylko wtedy i tylko w sprawach, które nie mogą być

skutecznie załatwione przez rodzinę, lokalne samorządy i

stowarzyszenia; państwo winno tworzyć odpowiednie warunki do

urzeczywistniania celów polityki społecznej; 2 cechy tego

dokumentu:

• daleko idący radykalizm zmian, które miały nastąpić w warunkach niskich dochodów społeczeństwa

• znaczna część występujących propozycji posiadała charakter wstępny, w formie pewnych założeń, co nie ułatwiało debaty

• 07.1990 r. - MPiPS - Założenia programu działań w zakresie pracy i polityki społecznej do 2000 roku - dokument, który potwierdza główne założenia

poprzedniego i charakteryzuje się pogłębionym

podejściem do zmian i działań, które miały

nastąpić; problemy: praca, bezrobocie, nowy model

prawa pracy, pracownicy i ich kwalifikacje,

informacja i pośrednictwo pracy, formy

zatrudnienia, organizacja czasu pracy, migracja

zarobkowa, partnerzy społeczni, zabezpieczenia

społeczne, polityka mieszkaniowa, zdrowotna,

oświatowa; istotne różnice poglądów w stosunku do

roli państwa jako naczelnego podmiotu polityki

społecznej

• 1991 r. - kontynuacja prac

• 05.1993 r. - Emerytury i renty pracownicze. Szanse i zagrożenia. Budowa systemu. - analiza systemu rent i emerytur oraz propozycja nowe rozwiązania

• 05.1994 r. - MPiPS - Kierunki działania w sferze polityki socjalnej - tworzeniu nowego ustroju politycznego i gospodarki rynkowej muszą towarzyszyć zmiany zasad mechanizmów i instytucji polityki społecznej państwa; 2 podstawowe funkcje:

• ochrona zabezpieczenia obywatelom określonego poziomu bezpieczeństwa socjalnego

• wyrównywanie szans na starcie życiowym

Podsumowanie

• Ważna rola polityki społecznej właściwie realizowanej

• Nowy model - polityka społeczna - czynnik rozwoju Polski, a nie obciążeniem dla budżetu państwa

• Określenie i zdefiniowanie roli państwa, jako naczelnego podmiotu polityki społecznej

• Zachowanie właściwych proporcji między dochodami z pracy i ze świadczeń socjalnych

• Działalność w sferze polityki rodzinnej, zmierzająca do wyrównywania różnic związanych z dochodem rodzin

• Szybki rozwój instytucji pozarządowych, które uzupełniają sieci instytucji publicznych

• Należy właściwie rozpoznawać potrzeby społeczne

WYKŁAD IV (21.11.2006 r.)

Doktryny polityki społecznej

Polityka społeczna zawiera:

• humanistycznie rozumianą myśl ideologiczną, która wiąże się z wartościami i normami w określonych kręgach społeczeństwa

• myśl technologiczną - realizację celów i wartości

doktryna - ideologia, o bardzo wysokim stopniu usystematyzowania, z reguły

wyłożona w postaci uogólnień teoretycznych (zbiór norm - wyznaczników

myślenia i działania)

Cechy wspólne doktryn:

• ogólne przekonanie wartościujące

• ogólne wyobrażenie o świecie, jego mechanizmach i prawach

• zespół twierdzeń określający warunki realizowania wartości naczelnych

• szczegółowe programy działania

doktryny polityki społecznej - pewne kompleksy teoretyczno - normatywne

zawierające koncepcję kształtowania stosunków

społecznych, w oparciu o przyjęte systemy

wartości; oddziałuje na praktykę

Funkcje doktryn polityki społecznej:

1. demaskowanie i ocenianie dolegliwości życia społecznego

2. wyraz nowych tendencji rozwojowych ustroju

3. krystalizacja potrzeb określonych grup społecznych

4. pozyskanie zwolenników dla realizacji celów długofalowych

5. motywowanie jej zwolenników do twórczego udziału w przekształcaniu rzeczywistości

Doktryny muszą stanąć wobec nowych wyzwań cywilizacyjnych i nowych prądów ideologicznych. Dlatego musi być właściwie skonstruowana: niezmienność zasad ale i elastyczność (zmiany dziejowe).

W historii myśli społecznej wyróżniamy wiodące doktryny polityki społecznej (często przenikające się):

1. liberalizm - wolność jednostki, „święta” własność prywatna, bogacenie się,

maksymalizacja zysku i minimalizacja strat; ingerencja państwa w

działalność jednostki powinna być wysoce ograniczona, zbędna;

człowiek jest podmiotem życia i ani państwo, ani społeczeństwo

nie mogą ograniczać jego indywidualnych uprawnień;

indywidualizm; interes jednostki - wartość, zasada (na pierwszym

planie), interes społeczeństwa wynika z interesu poszczególnych

jednostek i odpowiada interesowi jednostek; utylitaryzm -

najlepsze moralnie takie działanie, które zmierza do zadowolenia

największej liczby jednostek; człowiek jest przede wszystkim

odpowiedzialny za swój status, wszelkie interwencje państwa,

byłyby nieusprawiedliwione, gdyby tego nie wymogła konieczność

życiowa; wolność doprowadziła do powstania nierówności, rozwoju

niesprawiedliwości społecznych sprzeciw ludzi pracy; wraz z

rozwojem kapitalizmu kwestie, problemy społeczne odbierane przez

warstwy posiadające władzę i własność, jako wyniki hamujące

rozwój; polityka społeczna (działalność społeczna) - oferta

minimalizacji strat spowodowanych protestami ludzi pracy; polski

liberalizm:

• naukowy - ekonomiści

• polityczny - programy partii (w okresie II RP)

• praktyczny - działalność państwowa i terenowa (w okresie II RP)

2. socjalizm - wizja społeczeństwa realizującego swój rozwój w warunkach

powszechnej równości - wiodąca wartość różnych odmian socjalizmu

• polityczna, ekonomiczna i kulturowa alternatywa wobec wartości

liberalizmu; człowiek - ofiara nierówności społecznych; rodzaje socjalizmu:

• marksizm - (Marks i Engels) materializm dielektyczny, który stwierdza, że

podstawowymi czynnikami świata, w którym żyjemy są:

• materia - jedyny realny byt, obiektywnie postrzegany, jest przyczyną,

podstawą i substancją dla istniejącego świata przyrodzonego;

wartości materii, obiektywność istnienia, strukturalność, czas,

przestrzeń;

• świadomość - wysoko zorganizowana materia ludzkiego mózgu, nie może istnieć

samodzielnie, przyczynia się do rozwoju (od tego co stare do

nowego)

• zasady i prawa dialektyki - walka przeciwieństwa, klas, kapitał i praca

walczą ze sobą, gdyż posiadają sprzeczne

interesy; zwiększona rola państwa w

rozwiązywanie kwestii społecznych poprzez

zasadę równości

• teoria poznania

3. katolicyzm - ściśle związana z wypowiedziami papieży i ich dokumentami,

powstała pod koniec XIX w. w wyniku bezpośredniej konfrontacji

ewangelii i jej wymogów z szeregiem problemów społecznych, które

ujawniły się w skutek rozwoju (konflikt między kapitałem, a

pracą); istniała od samego początku istnienia Kościoła, a

ujawniła się dopiero pod koniec XIX w.; integralna część

chrześcijańskiej koncepcji życia; celem - pasterska posługa

stymulująca integralny rozwój człowieka; chce przyczyniać się do

rozwiązywania problemów społecznych, głosząc prawdę o godności

człowieka i jego prawach, postulując przemiany zgodne z

chrześcijańską moralnością; ma 3 wymiary:

• teoretyczny - koncepcja stworzenia systemu relacji międzyludzkich według

porządku społecznego opartego na uniwersalnych, etycznych i

trwałych zasadach

• historyczny - aplikacja niezmiennych zasad w konkretnych ustrojach

społecznych

• praktyczny - propozycje zastosowania konkretnych sposobów rozwiązań danych

kwestii

Metoda nauki społecznej kościoła - ( Jan XXIII - „Mater et Magistra”) widzieć (dostrzec rzeczywiste problemy społeczne i przyczyny ich powstania), ocenić (interpretować badaną rzeczywistość w świetle nauki społecznej głoszonych przez nią wartości), działać (realizować, dokonywać wyboru z myślą o człowieku i jego rozwoju); ma obowiązek korzystania z osiągnięć różnorodnych osiągnięć nauk: teologia, filozofia, antropologia, etyka, socjologia, psychologia, nauki prawne, statystyka

Co jest przedmiotem nauki społecznej KK??

Kwestia społeczna - wymiar początkowo lokalny, dziś ogólnoświatowy, ma różne

odmiany; dziś wszystkie nowe zjawiska ujawniające się w skutek rozwoju cywilizacji, a które są rzeczywistymi problemami

Prekursorzy:

• bp Moguncji - Willhelm von Ketteler (1811 -1877) - problem nędzy robotników,

propagator aktywnej polityki społecznej na rzecz klasy robotniczej; sformułował program prawodawstwa pracy ochrona najsłabszych ekonomicznie (rewolucja jak na owe czasy):

• zakaz pracy dzieciom do lat 14 poza domem

• zakaz pracy młodych mężatek w zakładach pracy (ze względu na molestowanie)

• zakaz pracy w niedziele i święta

• likwidacja zakładów pracy szkodliwych dla zdrowia

• odszkodowania dla robotników, którzy utracili zdolność do pracy z winy zakładów

• powołanie inspekcji pracy, legalizacja robotniczych związków zawodowych oraz określenie 12 godzin pracy dziennie jako maksimum

• Henry Monnig??- angielski kardynał jako 80 latek skutecznie mediował w

czasie strajku dokerów

• Fogelzag??, Kobel??

1884 - 1890 - najbardziej owocne lata zjazdów uczonych (własność, praca, jej

warunki i wynagrodzenie, kredyty)

WYKŁAD V (28.11.2006 r.)

Społeczne encykliki papieskie:

• „Rerum Novarum” 1891 r. Leon XIII - kwestia robotnicza, początek doktryny

socjalnej kościoła, odpowiedź kościoła na

postulaty reform społeczno gospodarczych

jakie wówczas formułowały radykalne

orientacje socjalistyczne; idea

przewodnia - chrześcijańska koncepcja

wartości; socjalizm - rozwiązanie

fałszywe; każdy robotnik powinien

posiadać własność prywatną szczęście,

cel pracy, sposób rozwoju samego siebie i

rodziny, własność państwowa jest

szkodliwa dla robotnika, sprzeciwia się

prawom natury; rodzina jest pierwsza niż

instytucja państwowa; współpraca między

kapitałem a pracą; państwo jako wiodący

program życia, ma swoje obowiązki: troska

o obywateli, opieka nad ubogimi; państwo

nie może być bierne wobec ubóstwa, biedy,

nędzy, musi kierować się sprawiedliwością

(wymienną - wzajemne obowiązki osób wobec

siebie; rozdzielczą - obowiązki

społeczeństwa wobec jednostki; prawną,

legalną - obowiązki jednostki wobec

społeczeństwa); ograniczona interwencja

państwa, ze względu na dobro wspólne

(ochrona własności prywatnej, pracy,

kobiet i dzieci przed wyzyskiem

pracodawców, słuszna płaca, uwłaszczenie

mas - nadanie ziemi); samopomoc społeczna

• tworzenie organizacji zawodowych,

robotniczych związków zawodowych - Magna Carta katolickiej nauki społecznej

• Pius X i Benedykt XV nie wydali encyklik społecznych

• „Quadragesimo Anno” (40 lat) 15.05.1931 r. Pius XI - odnowienie ustroju

społecznego; kryzys

gospodarczy 1929 r.;

krytyka liberalizmu i

socjalizmu: liberalizm

niezdolny do

sprawiedliwego

rozwiązania kwestii

społecznej, socjalizm -

lekarstwo 100 razy

gorsze od choroby;

własność - podwójny

charakter: ma służyć

jednostce oraz winna

służyć ogółowi; na

własności ciążą

obowiązki społeczne

wynikające z zasady

sprawiedliwości

społecznej; nie powinno

się rozdzielać

gospodarki i moralności;

rozwiązanie proletaryzmu

• uwłaszczenie

robotników przez sprawiedliwą płacę (uwzględniać sytuację rodzinną robotnika, stan przedsiębiorstwa, dobro ogółu); odnowienie ustroju społecznego poprzez reformy opierające się na zasadzie pomocniczości - uznanie pierwszeństwa inicjatywie oddolnej i pomocniczym interwencjom państwa; korporacje stanowe - wspólnota pracy eliminująca wolną konkurencję

- prymas August Hlond powołuje Radę Społeczną - popularyzowanie programu reform:

1. 1934 r. - Odezwa w sprawie korporacyjnej przebudowy społeczeństwa

2. 1935 r. - Wytyczne w sprawie organizacji zawodowej społeczeństwa

3. 1937 r. - Deklaracja w sprawie stanu gospodarczo - społecznego wsi

4. 1939 r. - Deklaracja o uwłaszczeniu pracy

• Pius XII nie wydał encykliki społecznej; słynne były jego przemówienia wigilijne na temat: warunków pokoju w świecie, prawa do istnienia każdego państwa, warunków życia międzynarodowego (1942 r.), praw rodziny

• „Mater et Magistra” (Matka i Nauczycielka) 1961 r. Jan XXIII (proboszcz świata, zwołał Sobór Watykański II) - analiza współczesności w dziedzinie

życia społecznego, gospodarczego i

moralnego; pierwszeństwo prywatnej

inicjatywy poszczególnych ludzi,

interwencja państwa - popieranie,

pobudzanie, koordynowanie, pomoc i

uzupełnianie podejmowanych inicjatyw,

zgodnie z zasadą pomocniczości; państwo

powinno realizować wspólne dobro, które

powinno się tworzyć poprzez

zatrudnianie jak największej liczby

pracowników, przeciwdziałanie tworzeniu

się uprzywilejowanych grup społecznych,

dostosowanie płac do cen towarów,

likwidacje dysproporcji między

rolnictwem, przemysłem i

usługami, troskę by osiągnięty dobrobyt

służył także następnym pokoleniom,

szeroką humanizację ustroju

przedsiębiorstwa przez upodmiotowienie

i udział pracowników we wszystkich

dziedzinach życia, proporcjonalny

rozwój społeczny, zakładający

proporcjonalny rozkład sił i kierunków

działania

„Pacem in Terris” (Pokój na Ziemi) 1963 r. - wydana w okresie wyścigu zbrojeń

ZSRR i USA, zimnej wojny; warunkiem

koniecznym do osiągnięcia pokoju

jest ład, porządek pomiędzy ludźmi;

wszechświat rządzi się prawami,

które wskazują na istnienie istoty

wyższej; istnieje zauważalny

porządek we wszechświecie, a

badania potwierdzają, że prawa

stanowią podstawę pokoju w świecie;

katalog praw człowieka

określających porządek między

ludźmi w świecie: do życia, do

godnej stopy życiowej, prawdy,

wolnego wyboru stanu cywilnego i

swobody życia rodzinnego, godziwych

warunków pracy, działalności

gospodarczej, sprawiedliwego

wynagrodzenia, własności prywatnej,

zrzeszania się, emigracji i

imigracji, udziału w życiu

publicznym - tym prawom odpowiadają

obowiązki; wzajemne uznanie praw i

obowiązków wszystkich wobec

wszystkich, to uznanie powinno się

opierać na odpowiedzialności,

prawdzie, wolności i

sprawiedliwości; władza -

realizacja wspólnego dobra,

rozwijanie produkcji podstawowych

dóbr: środków komunikacji,

mieszkania, opieki zdrowotnej, by

zapewnić ludzkości właściwy postęp;

międzynarodowe rozwiązywanie

kwestii ekonomicznych i społecznych

mniejszości narodowych, uchodźców;

konieczność reorientacji polityki

społecznej państw nie

koncentrowanie się na potrzebach

lecz na prawach ludzi

• „Populorum Progressio” 1967 r. Paweł VI (zakańcza Sobór Watykański II) - kwestia społeczna w wymiarze globalnym; program przezwyciężenia niedorozwoju, ubóstwa, przeludnienia, głodu; apeluje do świata by jego działania były podporządkowane właściwemu rozwojowi; widzi różnice między krajami trzeciego świata, a zachodem, nie tylko gospodarcze ale i kulturowe; bogate kraje powinny pomóc biednym; rozwój - nowe imię pokoju; realizacja międzynarodowego programu pomocy dla rozwoju oświaty, zdrowia, kultury oraz infrastruktury; popiera międzynarodowy interwencjonizm socjalny dla walki z ubóstwem

• Jan Paweł I nie wydał encykliki społecznej

• „Laborem exercens” 1981 r. Jan Paweł II (encyklika wzorowana na sytuacji Polski) - analiza głębokich przemian technicznych i ekonomicznych jakie

zaszły od czasów Leona XIII i jakie miały wpływ na pracę; praca -

klucz do rozwiązania kwestii społecznej; praca: przedmiotowa -

technika - panowanie nad ziemią; podmiotowa - człowiek - ostateczny

cel pracy; realne niebezpieczeństwo - zagrożenie porządku wartości:

człowiek traktowany jako towar, przedmiot; owocem zagrożenia

powstanie solidarności zbiorowej i słusznej reakcji na degradację

człowieka; szuka odpowiedzi na pytanie, który ustrój pracy jest

sprawiedliwy dopuszczenie do zysków i do zarządzania wszystkich;

pracodawca pośredni i bezpośredni - zabezpieczenie praw robotnika;

państwo - planowanie i organizowanie zatrudnienia ludzi zdolnych i

chętnych do pracy; bezrobocie złem, posiada różne aspekty:

społeczny, gospodarczy, moralny i intelektualny; znaczenie związków

zawodowych, które powinny dbać o społeczną sprawiedliwość, wspólne

dobro; określone granice moralne

„Sollicitudo Rei Socialis” 1987 r. (w 20 rocznicę encykliki Pawła VI - „Populorum Progressio”) - apel Pawła VI nie przyniósł efektów, pogłębił się

dystans między bogata północą a biednym południem;

niedorozwój: kryzys mieszkaniowy, bezrobocie,

zadłużenia państw, zbrojenia, handel bronią; krytyka

cywilizacji konsumpcji - nadrozwój (nadmierna

rozporządzalność dóbr materialnych, na korzyść warstw

społecznych); poszanowanie i realizacja praw

człowieka; ważna zasada solidarności - mocnej i

trwałej woli angażowania się na rzecz dobra wspólnego;

wyjaśnienia złożonej rzeczywistości współczesnego

świata; sugeruje prowadzenie międzynarodowej polityki

społecznej - realizacja praw człowieka

„Centesimus Annus” 1991 r. - potwierdzenie tezy, że socjalizm rozwiązaniem

fałszywym; upadek socjalizmu to efekt błędnej

koncepcji osoby ludzkiej, błąd antropologiczny;

1989 r. - rok znamienny dla wielu krajów;

potwierdzenie prawa do własności prywatnej i

opowiadanie się za budową społeczeństwa wolności

pracy, uczestnictwa i przedsiębiorczości; potrzebna

współpraca międzynarodowa, pomoc narodów bogatych

na rzecz biednych; obowiązki państwa:

zabezpieczenie dobra zbiorowego (środowiska

naturalnego); demokracja wymaga oparcia o prawa

człowieka; państwo - bezpieczeństwo gospodarcze,

inicjatywy oddolne; interwencja państwa ściśle

ograniczona, gdyż inaczej rozrasta się biurokracja

pozbawiając jednostki i społeczeństwa

odpowiedzialności za własny rozwój; integralny

rozwój jednostki i świata w rozwoju demokratycznym

opartym o prawa człowieka; polityka społeczna

oznacza techniczną realizację praw człowieka

WYKŁAD VI (05.12.2006 r.)

Modele polityki społecznej

1957 r. - traktaty rzymskie (ustanawiające EWG) - pierwsze próby ujednolicenia

polityki społecznej;

harmonizacja systemów

socjalnych w państwach

członkowskich; intencją

stopniowe znoszenie barier i

ograniczeń dotyczących

ustanowienia wspólnej ponad

narodowej polityki społecznej;

państwa założycielskie miały

dość zbliżone systemy polityki

społecznej (model

kontynentalny)

1973 r. - przyjęcie nowych członków

koniec lat 80 XX w. - dalsze rozszerzenie - niweczenie szansy na cele postawione

w roku 1957, gdyż nowe państwa posiadają rozbieżne modele

polityki społecznej

Kryteria typologi modelów polityki społecznej:

• dostęp do świadczeń i usług

• selektywność lub powszechność ochrony socjalnej

• jakość i poziom świadczeń i usług

• zakres i cele polityki rynku pracy

• rola władz publicznych w zaspokojeniu podstawowych potrzeb obywateli

• sposoby finansowania programów socjalnych

Modele polityki społecznej:

1. Robert Titmus??

• liberalny

• marginalny - założenie istnienia dwóch naturalnych kanałów (rynek prywatny

i rodzina) właściwego zaspokajania potrzeb naturalnych,

dopiero gdy one nie funkcjonują jak należy może wkroczyć

państwowa polityka społeczna jako doświadczenie doraźne;

nauczenie ludzi jak sobie radzić bez państwa

• konserwatywny

• motywacyjny - programy socjalne - dodatek do gospodarki pełniąc wobec niej

rolę służebną; priorytet zasług i wydajności pracy w procesie

zaspokajania potrzeb; kształtowanie lojalności klasowej i

grupowej

• socjalny

• instytucjonalno - redystrybucyjny - integralna polityka społeczna, instytucja

w ramach społeczeństwa, która gwarantuje

zabezpieczenia i zapewnia dostęp do usług

socjalnych na podstawie kryterium

potrzeb; polityka społeczna

redystrybutorem dochodów; równość

powszechna, społeczna

2. Furniss?? i Tilton??

• liberalny

• państwo pozytywne - potrzebuje polityki społecznej do ochrony właścicieli

kapitału przed ewentualnymi trudnościami; rozwój

ubezpieczeń społecznych, które będą wyrównywać dochody w

ramach cyklu życiowego pracowników najemnych i

przynoszących ryzyko bezrobocia z jednostki na całą

populację

• konserwatywny

• państwo bezpieczeństwa socjalnego - gwarancja minimalnego dochodu wszystkim

obywatelom, a nie tylko pracującym, to

minimum ma służyć stworzeniu

społeczeństwa równych szans na starcie

życiowym

• socjalnym

• państwo dobrobytu społecznego - celem polityki społecznej jest wyrównywanie

warunków życiowych społeczeństwa

3. Esping-Andersen

• liberalny

• liberalny - świadczenia o charakterze opiekuńczym, umiarkowane ubezpieczenia

społeczne; świadczenia przysługują osobom o niskich dochodach;

reformy socjalne mocno ograniczone przez liberalny etos pracy;

świadczenia socjalne nie mogą zastępować pracy; życie ze

świadczeń łączy się z ciągłym obniżaniem statusu życiowego;

wysokość świadczeń umiarkowana, dostęp ograniczony, a korzystanie

połączone z degradacją statusu życiowego; państwo stymuluje rynek

prywatny: pasywnie i aktywnie (subsydiowanie prywatnych programów

świadczeń); ograniczenie zakresu praw socjalnych, zasada pomocy

dla samopomocy (państwo pomaga w ostatecznośći, gdy jednostka nie

może pomóc sobie sama); wolność jednostki, równość traktowania

wolnego rynku i uniwersalizmu; założenie decydującej roli wolnego

rynku w procesie zaspokajania ludzkich potrzeb, problemy

społeczne spowodowane naturą jednostkową, a polityka społeczna,

ma łączyć skutki biedy (Anglia, Francja, Holandia, Niemcy, Dania,

Włochy)

• konserwatywny

• konserwatywno - korporacyjny - dążenie do zachowania na rynku pracy różnic w

statusie społecznym; realizowany jest model

oparty na ubezpieczeniach społecznych; władze

państwowe są gotowe do zastąpienia rynku jako

doświadczyciela określonych świadczeń;

nieznacznie wpływa na redystrybucje dochodów;

silne wpływy Kościoła oraz przywiązanie do

zachowania tradycyjnych wartości rodzinnych;

ubezpieczenia społeczne nie obejmują

niepracujących żon; usługi dla rodzin są w

sposób celowy słabo rozwinięte, a władze

państwowe pomagają, gdy wyczerpią się

możliwości rodziny (Austria, Belgia, Francja,

Niemcy)

• socjalny

• socjaldemokratyczny - występuje w krajach o powszechnych, bezwarunkowych

prawach socjalnych, przyznanych klasom średnim; nazwa -

dominacja partii socjaldemokratycznych, które budują

państwo dobrobytu mające zapewnić wysoki standard

życia; zasada wolności, solidarności; duże znaczenie -

ruchy robotnicze i związki zawodowe - sprzyjają

rozwojowi klasy średniej, co przekłada się na

podniesienie wysokości i jakości usług socjalnych

państwa, które winno zapewnić swoim obywatelom pracę;

głównym źródłem problemów socjalnych jest struktura

społeczno - gospodarcza danego społeczeństwa; zadaniem

polityki społecznej jest stworzenie systemu, w którym

solidarna współpraca zaspokoi potrzeby jednostek

(Szwecja, Finlandia, Holandia, Dania)

4. Mirosław Księżopolski

• liberalny

• rezydualny - cechy państwa minimalnego, w którym występuje samodzielne

zaspokajanie porzeb przez obywateli; jednostka musi pomóc sobie

sama; państwo za pośrednictwem służb specjalnych i zasiłków

pomaga w ostateczności tym, którzy nie mogą sobie poradzić;

właściwym celem państwa jest nauczenie ludzi jak sobie radzić

bez pomocy państwa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, służba

zdrowia i zasiłki rodzinne gwarancja minimum niezbędna do

zaspokojenia potrzeb

• konserwatywny

• korporacyjny - obywatele pracując ubezpieczają się po to, by później żyć z

tych składek gdy nie będą już pracować; programy socjalne

ważnym elementem gospodarki, powinny jak najmniej zakłócać

mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej; potrzeby

ludzkie powinny być zaspokajane zgodnie z kryterium statusu

pracy, zasług oraz wydajności; świadczenia przysługują osobom

ubezpieczonym i są obowiązkowe

• socjalny

• opiekuńczy - troska państwa o swoich obywateli; zatrudnianie ich, wysoki

poziom usług socjalnych, a także wyspecjalizowane służby

społeczne - gwarancja powszechnego dostępu do świadczeń i usług;

państwo odpowiedzialne za dobrobyt każdej jednostki; bezpłatny

system ochrony zdrowia, oświaty, emerytur i rent, zasiłków

rodzinnych itp.:

• rudymentalny (elementarny) - najsłabsze ekonomicznie państwa UE, gdzie

znaczna część pomocy socjalnej opiera się na

dobroczynności i większość problemów i potrzeb

społecznych starają się zagwarantować i

zaspokoić organizacje pozarządowe; państwo -

minimum socjalne, przy różnicowaniu świadczeń

socjalnych w zależności od potrzeb (kraje

śródziemnomorskie)

Który model jest charakterystyczny dla Polski ?

WYKŁAD VII (12.12.2006 r.)

Geneza i rozwój polityki społecznej w UE

1951 r. - idee socjalne w UE, luźny system deklaracji, rozwiązań; później

połączone w system, który wymusił europejski rynek gospodarczy; główne

elementy: zabezpieczenie mieszkania, dostęp do edukacji, pracy,

świadczeń na rzecz rodziny, zabezpieczeń socjalnych; polityka

społeczna: kształtowanie społeczeństwa (wąsko rozumiana),

kształtowanie porządku, ładu wynikającego ze współzależności państw w

sferze gospodarczej i socjalnej (szeroko rozumiana) stworzenie

poczucia bezpieczeństwa i powiększenie materialnej wolności, szans

najbiedniejszych w kwestii zarobkowania i zabezpieczeń społecznych

Priorytety Europejskiej Polityki Socjalnej:

• polepszenie warunków życia i pracy

• prawo do zatrudnienia i wykształcenia

• stworzenie systemu zabezpieczeń społecznych

Polityka społeczna UE działa na bazie minimalnych standardów socjalnych, ustalanych przez wszystkie państwa członkowskie.

Etapy powstawania polityki społecznej w UE:

• 1950 - 1971

• 1961 r. - 174 mln mieszkańców; 73 mln zatrudnionych; bezrobotnych 346 tys.;

Turyn - Europejska Karta Socjalna - socjalno polityczne standardy

życia ludności, wskazanie na drogi podążania polityki społecznej,

państwa zobowiązują się przedsięwziąć wszelkie wysiłki by zwiększać

dobrobyt społeczny ludności miejskiej i wiejskiej oraz złożyły

deklarację, że korzystanie ze środków polityki społecznej nie

powinno być dyskryminowane, przyjęły prawa do pracy, zrzeszania

się, zabezpieczeń społecznych rodziny, pracowników migrujących i

ich rodzin do ochrony i pomocy

• 25.03.1962 r. - Dyrektywa o wolnym dostępie do zatrudnienia wykwalifikowanych

pracowników w przemyśle atomowym

• 16.04.1964 r. - Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego - ustala

systemowe

standardy

zabezpieczeń

socjalnych

państw UE

• 01. I 02.12.1969 - spotkanie szefów rządów w Hadze; decyzje o

urzeczywistnieniu unii gospodarczej i walutowej przy

współpracy socjo - politycznej

• 1971 r. - 189 mln mieszkańców; 76 mln zatrudnionych; bezrobotnych 1 mln 200

tys.; 14.06.1971 r. - Rada EWG - Rozporządzenie w sprawie

stosowania systemu zabezpieczenia społecznego dla pracowników osób

samotnie gospodarujących oraz ich rodzin zmieniających miejsce

pobytu w granicach wspólnoty

Głównym problemem była konieczność sharmonizowania narodowych polityk i różnych systemów zabezpieczeń socjalnych przez wspólne dopasowanie przepisów prawnych i administracyjnych.

• 1972 - 1992

• lata 70 - brak ujednolicenia systemu socjalnego, lecz nacisk na minimalne

dopasowywanie norm i regulacji prawnych w celu polepszenia warunków

życia ludzi; 2 stanowiska w sprawie polityki społecznej: państwo

nie powinno wnikać w sferę socjalną i gospodarczą; budowanie

gospodarki rynkowej na podłożu socjalnym; zniesienie barier i

różnic jakości życia i standardów - integracja polityki społecznej

• 1972 r. (Paryż) - spotkanie szefów państw i rządów - równość polityki

społecznej z polityką gospodarczą

• 1973 r. - rozszerzenie UE (Anglia, Irlandia, Dania) - 256 mln mieszkańców;

zatrudnionych 105 mln; bezrobotnych 2 mln 250 tys.

• 1974 r. - Europejski Program Socjalny - pełne i lepsze zatrudnienie,

polepszenie warunków pracy i życia,

wzrost roli partnerów socjalnych przy

podejmowaniu przez wspólnotę decyzji

ekonomicznych i społeczno -

politycznych; brak celów i

koncepcji

• 1980 r. - lepsze dopasowywanie rynku pracy

• 1982 r. - wspólny program walki z bezrobociem - ochrona praw pracowniczych,

zwiększenie praw dla pracujących kobiet, polepszenie warunków pracy

w zakresie BHP, integracja osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem

i zwiększenie ich dostępu do zatrudnienia, integracja zawodowa

pracowników migrujących, pomoc najbiedniejszym

Europejski Fundusz Socjalny - środki na zwalczanie problemów zatrudnienia,

dopasowywanie rynków pracy w granicach wspólnoty

Anglia - Margaret Thatcher i jej reformy powodują, iż nie ma tam kryzysu

• 1981 r. - rozszerzenie UE (Grecja)

• 1986 r. - rozszerzenie UE (Portugalia, Hiszpania) 321 mln obywateli; 161 mln

zatrudnionych; bezrobocie 11,7%; jednolity akt europejski

problematyka społeczna

• 1989 r. - Europejska Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców w

krajach UE

WYKŁAD VIII (09.01.2007 r.)

• 07.02.1992 r. - Maastricht - kolejny etap realizacji założeń polityki

społecznej, nacisk na harmonizację warunków życia i pracy,

ochronę i bezpieczeństwo pracy, organizację równego systemu

rynkowego, walka z izolacją społeczną i wzmożenie działania

aktywnej polityki rynku pracy

• 1993 - 2000 - UE liczyła 300 mln obywateli, bezrobocie wynosiło 11 - 13%

• 12.1994 r. - Essen - spotkanie szefów państw i rządów - rezolucja o

współpracy: promowanie inwestycji, wspieranie kształcenia,

nabieranie nowych kwalifikacji zawodowych, działania na rzecz

skuteczności rynku pracy, działania na rzecz grup podwyższonego

ryzyka

Dla wszystkich państw na lata 1995 - 1997 z zakresu bezpieczeństwa socjalnego podpisano następujące zalecenia:

• każdy mieszkaniec - środki na godne życie

• ułatwienie dostępu do rynku pracy osobom chętnym i zdolnym do jej podjęcia

• gwarancja dochodów dla niezdolnych do pracy, niepełnosprawnych, emerytów, chorych

• każdemu należy stworzyć szansę na ochronę zdrowia

• należy stworzyć możliwości dla zarabiających na własny rachunek, by mieli zagwarantowane zabezpieczenie socjalne

Te zalecenia łączą się z tematami polityki społecznej na terenie UE:

• nowe miejsca pracy

• konsolidacja i rozszerzenie przepisów prawnych

• równouprawnienie

• aktywne społeczeństwo dla wszystkich

(Aktualnie główne zagadnienia to:

• polityka rynku pracy

• zwalczanie bezrobocia

• nowe miejsca pracy)

06.1997 r. - Amsterdam - spotkanie szefów państw i rządów - traktat amsterdamski

• potwierdzenie zasad socjalnych obowiązujących obywateli UE: zasada

pomocniczości, osobistej wolności, samoodpowiedzialności, solidarności

11.1997 r.- Luxemburg - szczyt polityki zatrudnienia - priorytety dla państw UE:

• promocja przedsiębiorczości

• kwalifikacja umożliwiające znalezienie pracy

• zdolność adaptacji (elastyczność bezrobotnego)

• równość szans

Wartości socjalne w UE (Karta podstawowych praw obywateli UE 07.12.2000 r.):

• godność osoby ludzkiej - absolutne prawa człowieka (np.: do życia), które

przysługują wszystkim obywatelom UE; nienaruszalne,

niezbywalne; prawa chronią i zabezpieczają godność

• wolność - niezbywalne prawo człowieka, gwarantuje możliwość korzystania ze

swobody w całokształcie życia społecznego, gospodarczego i

kulturowego; wolność od i do, zewnętrzna (do działań) i wewnętrzna

(myśli i sumienia)

• równość - jednakowy dla wszystkich ludzi dostęp do dóbr i wartości

nieodzownych do życia w pełni ludzkiego; wynika z faktu, że ludzie

mają tę samą naturę, a w konsekwencji tę samą godność, prawa i

obowiązki

• solidarność - więź międzyludzka, gdzie wspólnotowość i jedność są elementami

konstruktywnymi, wyznacznik przynależności do wspólnoty,

podkreśla jedność, starania o lepszy los ludzkiego życia

• sprawiedliwość - zasada społeczna - relacja istnienia każdej społeczności,

porządkuje życie społeczne, chodzi w niej o zespół dóbr i

wartości

• subsydiarność - jeśli jednostka lub mniejsza społeczność potrafi zaspokoić

swoje potrzeby to nie ma konieczności interwencji

społeczności większej (zapisana w traktacie z Maastricht w

art. 3 B)

te wartości wskazują na proces humanizacji oraz dążenia do integracji w płaszczyźnie politycznej, społecznej i kulturalnej. Stanowią wyraz woli budowania społeczeństwa demokratycznego. Wpisują się bezdyskusyjnie w tworzenie i realizację modelów polityki społecznej w krajach UE.

WYKŁAD IX (06.03.2007 r.)

Ustawodawstwo socjalne w UE - reguluje działania związane z praktyczną stroną polityki społecznej, lecz jest

to bardzo ogólne, pozostawiony jest krajom UE duży margines w jego

realizacji

1. Akty międzynarodowe:

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ (10.12.1948 r.)

• Europejska Konwencja Praw Człowieka Rady Europy (1950 r.)

• Europejska Karta Społeczna Rady Europy (18.10.1961 r.)

• Pakty Praw Człowieka ONZ

• Konwencja o Prawach Dziecka ONZ (20.11.1989 r.)

• konwencje i założenia Międzynarodowej Organizacji Pracy

2. Pierwotne akty wspólnotowe:

• Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali - regulacje dla przyszłej polityki społecznej:

zapewnienie bezpieczeństwa pracy w

przemyśle węglowym i stalowym, pomoc w

ponownym znajdowaniu zatrudnienia dla

pracowników tych dziedzin,

odszkodowania, finansowanie

przekwalifikowywania pracowników,

zobowiązanie członków UE do likwidacji

ograniczeń migracji pracowników

przemysłów węglowego i stalowego

• Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (1957r. Rzym) - regulacje problematyki

socjalnej dotyczące

szybkiego podniesienia

poziomu życia ludności w

krajach UE; utworzenie

Europejskiego Funduszu

Socjalnego, który ma

promować zatrudnienia

pracowników; współpraca

krajów w: zatrudnianiu,

prawie i warunkach pracy,

kształceniu i doskonaleniu

zawodowym,

ubezpieczaniu

społecznych, ochronie

przed wypadkami i

chorobami zawodowymi,

higienie pracy, prawie

zrzeszania się i zawierania

umów zbiorowych

pomiędzy pracodawcami i

pracobiorcami

• Jednolity Akt Europejski (1986 r. Luxemburg) - państwa UE przykładają szczególną wagę do

wprowadzenia korzystnych zmian

dotyczących warunków pracy, ochrony

zdrowia i bezpieczeństwa pracowników,

stawiają sobie za cel harmonizację warunków

przy jednoczesnym zwiększaniu poziomu

tych zmian

• Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców w krajach UE (1989 r. Strasburg) - swoboda poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, zharmonizowanie warunków pobytu we wszystkich krajach UE, w odniesieniu do łączenia rodzin; usunięcie przeszkód wynikających z nieuznawania dyplomów lub różnorodnych świadectw uprawomocniających do wykonywania zawodu; poprawa warunków życia i pracy osób mieszkających i pracujących w innych krajach; prawo do zatrudnienia i wynagrodzenia za pracę; sprawiedliwe wynagrodzenia; prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy; prawo do ochrony dzieci i młodzieży (praca gdy ma się nie mniej niż 15 lat i nie mniej niż stanowi próg edukacji obowiązkowej, a za to godziwe wynagrodzenie); prawo ludzi starszych (każdy na emeryturze powinien dysponować środkami gwarantującymi odpowiedni poziom życia, osoby, które ich nie mają powinny korzystać z zapomóg i świadczeń finansowych i rzeczowych pomocy społecznej tylko w przypadku choroby i indywidualnych potrzeb osobowych); niepełnosprawni - możliwość korzystania z uzupełniających środków ułatwiających ich integrację zawodową i społeczną niezależnie od przyczyn i rodzajów upośledzenia

• I Traktat o UE (1992 r. Maastricht) - podejmowanie przez UE wymaganych środków

zmierzających do utworzenia rynku wewnętrznego;

przyznaje się każdemu obywatelowi UE prawo do

poruszania się i przebywania na terenie krajów; cele

polityki socjalnej we wszystkich krajach UE w oparciu o

zasadę subsydiarności; zatrudnienie, poprawa warunków

pracy, zabezpieczenia społeczne, szkolenia i

przekwalifikowywania zawodowe, ochrona przed

chorobami i wypadkami w pracy, higiena pracy,

równość szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy

• II Traktat o UE (02.10.1997 r. Amsterdam) - termin 5 lat na dostosowanie prawa krajowego do

UE; zadania UE: ustanowienie wysokiego

poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej;

równość pomiędzy mężczyznami a kobietami,

wysoki poziom środowiska naturalnego

• Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej

3. Wtórne akty wspólnotowe:

• rozporządzenia (muszą być wprowadzone do prawodawstwa krajowego)

• dyrektywy (każdy z krajów członkowskich ma możliwość wyboru metod ich realizacji)

• decyzje

• zarządzenia

• opinie

Instytucje UE realizujące ustawodawstwo socjalne:

• Rada UE - organ ustawodawczy zarządzający polityką ekonomiczną; akty w formie rozporządzeń bądź

dyrektyw

• Komisja Europejska - organ wykonawczy, który czuwa nad właściwą aplikacją traktatów, ma charakter

kontrolny; przedstawia propozycje prawne dla Rady UE i publikuje raport

generalny mówiący o działalności wspólnoty

• Trybunał Sprawiedliwości w Luxemburgu - naczelny sąd UE, działa gdy zachodzi do łamania prawa

UE, składa się z 15 sędziów wybieranych na 6 lat; od 1987 r.

obok trybunału funkcjonuje Trybunał Pierwszej Instancji

zajmujący się sporami funkcjonariuszy wspólnoty oraz

nieuczciwą konkurencją

• Komitet Ekonomiczno Społeczny - organ doradczy Rady UE oraz Komisji Europejskiej, który doradza

w zakresie rolnictwa, transportu, polityki społecznej, rynku pracy

oraz energii atomowej; integracyjna rola, gdyż łączy we wspólnej

pracy różne grupy zawodowe i środowiska socjalno - ekonomiczne

• komisje parlamentarne - komisja spraw socjalnych i pracy, środowiska, zdrowia i ochrony

konsumentów, ds. młodzieży, kultury, nauki, mediów i sportu, kobiet

• Rzecznik Praw Obywatelskich - każdy obywatel ma prawo do złożenia petycji i zapytań do Parlamentu

Europejskiego; wybierany na 5 lat kadencji przez Parlament

Europejski, jest niezależny, ma prawo przeprowadzać kontrole lub

zlecać je posłom Parlamentu Europejskiego, składa coroczne

sprawozdanie z działalności

WYKŁAD I (X) (03.04.2007 r.)

Ubóstwo - brak dostatecznych środków materialnych do życia, co utożsamia się z biedą i niedostatkiem; stan

poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego w odniesieniu do jednostki, rodziny lub

grupy społecznej; zjawisko społeczne polegające na braku dostatecznych środków materialnych dla

zaspokojenia potrzeb jednostki bądź rodziny

ubożenie - proces społeczny, który rozciąga się na warstwy społeczne najniższe: robotników, chłopów,

rolników, środowiska wiejskie

Rodzaje ubóstwa:

• absolutne - stan warunków bytowych, który uniemożliwia lub w istotnym stopniu utrudnia realizację

podstawowych potrzeb życiowych; poziom życia, który stawia pod znakiem zapytania

istnienie człowieka lub grupy społecznej

• względne - stan jednostek lub rodzin, których zasoby w danym czasie spadają w istotny sposób poniżej

zasobów będących w dyspozycji przeciętnej rodziny, w społeczeństwie, w którym żyje

Przyczyny ubóstwa:

• teoria skażonych charakterów - wynik indywidualnych wad, ułomności i defektów człowieka, biedny

jest ten, kto nie włożył odpowiednich wysiłków w poziom swego życia

i wykształcenia

• teoria ograniczonych możliwości - ubożenie społeczeństwa pozostaje poza zasięgiem jednostki,

biednym jest się, gdy nie ma równego dostępu do szkół, występuje

dyskryminacja, a rząd nie stosuje protekcjonizmu wobec

najsłabszych

• teoria big brothera - ubożenie wynika z tego, że rząd niszczy bodźce do umacniania rodziny i poprzez

różne programy doprowadza do tego, iż rodziny nie mają chęci do poprawy swojej

sytuacji i uzależniają się od państwa

W Anglii wyróżniamy jeszcze:

• teorię kulturową - ubóstwo wynika z indywidualnych zachowań o charakterze patologicznym i

kryminogennym oraz z mechanizmu dziedziczenia ubóstwa

• teorię liberalną - ubóstwo generują mechanizmy działań rynkowych

• teorię strukturalną - kapitalizm blokuje szanse ekonomiczne najniższych warstw zamykając przed nimi

rynek, szanse rozwoju

W UE:

• bezrobocie

• bezdomność

• brak wykształcenia

• brak komunikacji społecznej

• niewłaściwa i niewystarczająca ochrona socjalna - nadmierne zadłużenie rodzin

• odrzucenie pozytywnego modelu rodziny

• nieodpowiednie i niewystarczające środki finansowe przeznaczone dla ludzi starych

Schemat dziedziczenia ubóstwa:

• rozpoczęcie w młodym wieku, przy niskim poziomie wykształcenia, pracy

• wejście na stałe w sferę pracy niewykwalifikowanej, co powoduje niemożność dalszego podnoszenia poziomu materialnego

• niski dochód, skromny standard życia

• mieszkanie w warunkach o niskim poziomie higieny, zły stan zdrowia

• niski poziom wykształcenia

• utrata głównego źródła dochodu

• niska emerytura

• państwowa pomoc społeczna

• izolacja w wieku sędziwym

ubóstwo w Polsce - pochodna historii i polityki poprzedniego systemu (straty po II wojnie światowej,

uśrednianie wzrostu dochodu ludności, odebranie własności prywatnej, rozrzutność i

nieefektywna polityka inwestycyjna państwa, marnotrawstwo zasobów naturalnych,

pogłębiająca się niewydolność produkcji, rozkład etosu pracy, gwałtowna inflacja) i złego

stylu życia Polaków

Wyznaczniki ubóstwa w Polsce:

• dezorganizacja życia rodziny

• złe warunki mieszkaniowe

• alkoholizm

• inwalidztwo

• wielodzietność

• niezaradność życiowa

Przyczyny ubóstwa w Polsce:

• zewnętrzne

• monopolizacja rynku pracy

• brak podstawowych usług

• prymitywizacja i wulgaryzacja życia (wzrost patologii)

• nie akceptowalna i niesprawna władza lokalna

• wewnętrzne

• niski poziom wykształcenia

• brak konkurencyjności na rynku pracy

• wysokie wydatki rodzin na żywność

• niskie dochody uniemożliwiające oszczędzanie

Kategorie ubóstwa ze względu na przyczyny:

• zawinione (ma charakter dziedziczny)

• niezawinione (przyczyny niezależne od ubogich)

WYKŁAD II (XI) 17.04.2007 r.

Mierniki ubóstwa:

• stopa - informuje jaki procent społeczeństwa danego kraju bądź regionu prowadzi życie poniżej

minimalnej linii dochodów

• głębokość - położenie ubogich względem linii ubóstwa

• zasięg - przestrzenne uwzględnienie ubóstwa (województwa, regiony itp.:)

Od lat 70 w Polsce określa się linię ubóstwa poprzez minimum socjalne.

minimum socjalne - najniższy koszt usług i dóbr niezbędny do zaspokojenia potrzeb człowieka

minimum egzystencjalne - najniższy koszt dóbr i usług, który wyznacza granicę zaspokojenia potrzeb

podstawowych (żywności, mieszkania, oświaty i wychowania, leków, higieny,

odzieży i obuwia, sportu i wypoczynku, transportu), poniżej którego następuje

biologiczna degradacja człowieka

Ubóstwo charakteryzuje pewne grupy ludności:

• rodziny wielodzietne

• samotnie wychowujących dzieci

• emerytów i rencistów

• bezrobotnych

• niepełnosprawnych

• osoby z marginesu społecznego

Absolutna granica ubóstwa - poniżej 3 dolarów dziennie.

Ubóstwo:

• ogranicza horyzonty możliwości

• generuje kłótnie w rodzinie

• stwarza poczucie niesprawiedliwości, odtrącenia

• dezintegruje rodzinę

• rozwija przestępczość

• pogarsza stan zdrowia

• prowadzi do marginalizacji w życiu społecznym i kulturalnym

• generują postawę roszczeniową

Dokumenty mówiące o ubóstwie:

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

- art. 23 - każdy ma prawo do odpowiedniego wynagrodzenia, które zapewni jemu i jego rodzinie

egzystencję odpowiadającą jemu i jego rodzinie

- art. 25 - każdy ma prawo do stopy życiowej zapewniającej dobrobyt jemu i jego rodzinie

• Pakty Praw Człowieka

- art. 11 - każdy ma prawo do odpowiedniego poziomu życia, wyżywienia, ubrania, mieszkania i stałych

warunków życia

• Europejska Karta Społeczna Rady Europy (art. 12, 14, 16, 17, 30)

• prawa człowieka do zabezpieczeń społecznych, gwarantów prowadzenia życia na odpowiednim poziomie, czyli zaspokajających podstawowe potrzeby

• Konstytucja RP

• preambuła - godność człowieka

• art. 67 - każdemu przysługuje zabezpieczenie społeczne

• art. 69 - niepełnosprawnym udzielana pomoc

• art. 71 - rodzina w trudnej sytuacji ma prawo do pomocy

• Ustawa o pomocy społecznej 2004

• rozwiązania dotyczące świadczeń dla ludzi w ubóstwie

Podmioty zwalczające ubóstwo:

• Sejm, Senat, MPiPS i jego agendy (od 1999 r.) samorzady

• „Caritas” - katolicka organizacja o charakterze dobroczynnym, powstała w 1929 r., zdelegalizowana w

1950 r. przez władze PRL, reaktywowana w 1992 r.

• Polska Akcja Humanitarna - założona w 1994 r. przez pracowników „Equilibre” m.in. z Torunia i

Warszawy w celu wysłania pomocy do Bośni i Czeczeni; dostarcza pomoc

ofiarom wojen i kataklizmów za granicą i w Polsce

• Polski Czerwony Krzyż - powstał w 1919 r., propaguje honorowe oddawanie krwi i szkoli w zakresie

pomocy przedlekarskiej

• Polski Komitet Pomocy Społecznej - założony w 1958 r., oferuje pomoc głównie osobom w wieku

podeszłym, chorym, dotkniętym klęskami żywiołowymi

Bezrobocie

Polska:

1990 r. - 266,6 tys. bezrobotnych

1991 r. - 2 mln 150 tys. bezrobotnych

1992 r. - 2,5 mln bezrobotnych

1993 r. - 2 mln 880 tys. bezrobotnych

1994 r. - 2 mln 900 tys. bezrobotnych

Przyczyny w tych latach:

• drugi powojenny wyż demograficzny

• głęboka recesja gospodarcza

• Ustawa o szczególnym trybie zwalniania pracowników z przyczyn dotyczących zakładów pracy (masowe zwolnienia)

• Ustawa dotycząca zatrudnienia (zasiłki dla bezrobotnych)

• czynnik ludzki (kierownicy urzędów pracy z „Solidarności” bez odpowiedniego przygotowania)

Definicja bezrobocia z punkty widzenia:

• ekonoma - analityczne kategorie zatrudnienia oznaczające nierównowagę pomiędzy popytem a podażą

na rynku pracy

• socjologa - stan bezczynności zawodowej jednostek zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość jej

podjęcia z podkreśleniem, że dochody z pracy są podstawą egzystencji tej jednostki

• katolika - sytuacja społeczno - gospodarcza, w której pewna część pracowników pozbawiona jest

realizacji potrzeby ludzkiej, jaką jest prawo do pracy

Rodzaje bezrobocia:

• ze względu na przyczyny

• strukturalne (zmiana struktur)

• technologiczne (postęp techniki i zastępowanie człowieka maszynami)

• koniunkturalne (cykl gospodarczy)

• sezonowe (rok kalendarzowy)

• płynne (normalne)

• ze względu na formy

• krótkoterminowe / okresowe (do 3 miesięcy)

• średnioterminowe / okresowe (do 1 roku)

• długoterminowe / okresowe (powyżej roku)

• ekonomiczne (obejmuje określone grupy społeczne)

• globalne

• ukryte

WYKŁAD III (XII) (24.04.2007 r.)

Cechy polskiego bezrobocia:

• selektywność (częściej ludzie młodzi, kobiety i ludzie o niskim wykształceniu)

• zróżnicowanie geograficzne (terytorialne) (najwięcej w województwie warmińsko - mazurskim, zachodnio - pomorskim i lubuskim; powodem tego jest to, iż są to ziemie odzyskane po II wojnie światowej, nie mają bogactw naturalnych, są popegeerowskie)

• recesja gospodarcza niektórych gałęzi przemysłu

• „starzenie się” (bezrobotni długoterminowi)

• niska katywność bezrobotnych

Społeczne skutki bezrobocia:

• pogorszenie standardu życia

• zagrożenie egzystencji

• zagrożenia psychiczne

• zakłócenia życia rodzinnego

• powstawanie i rozwój patologii społecznych

• napięcia i konflikty społeczne

• szkody moralno - etyczne

Bezrobocie jest:

• marnowaniem kapitału ludzkiego

• niewykorzystaniem podstawowych zasobów ludzkich

• obniżeniem się PKB

• obciążeniem dla budżetu i podatnika

• argumentem opozycji w walce o władzę

Regulacje prawne dotyczące bezrobocia:

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ

• art. 23 - każdy ma prawo do pracy i jej swobodnego wyboru, do odpowiednich i zadowalających jej warunków oraz do ochrony przed bezrobociem

• Pakty Praw Człowieka

• art. 6 - prawo do pracy - prawo każdego człowieka

• Europejska Karta Społeczna (II część)

• Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców

• ochrona socjalna bezrobotnym

• konwencje i zalecenia MOP

• Konstytucja RP

• art. 24 - praca pod ochroną RP; państwo ma nadzór nad warunkami pracy

• art. 67 - w przypadku niezdolności do pracy lub bycia bezrobotnym nie z własnej woli, gdy

nie ma innych środków utrzymania jest prawo do zabezpieczenia społecznego

• Ustawa o Zatrudnieniu i Przeciwdziałaniu Bezrobociu (14.12.1994 r.) wraz z nowelizacjami

• zadania państwa w zakresie łagodzenia skutków bezrobocia, podaje sposoby aktywizacji zawodowej, definicję osoby bezrobotnej, kompetencje rad i rodzajów zatrudnienia oraz zasady i formy przeciwdziałania bezrobociu

Podmioty działające w kwestii bezrobocia:

• MOP

• MPiPS

• Krajowy Urząd Pracy

• Naczelna Rada Zatrudnienia

• Wojewódzkie i Powiatowe Urzędy Pracy

• Biura Pośrednictwa Pracy

• Fundusz Pracy

• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Programy o przeciwdziałaniu bezrobociu dążą do:

• poprawy zdolności do zatrudnienia (starych pracowników utrzymać oraz tworzyć nowe etaty)

• rozwoju przedsiębiorczości

• promocji elastycznych form zatrudnienia

• nowych kwalifikacji zawodowych (podwyższanie ich)

• równości szans na rynku pracy

WYKŁAD IV (XIII) (08.05.2007 r.)

Rodzina - podstawowa komórka społeczna składająca się z rodziców bądź rodzica i dzieci

Polityka społeczna ma za zadanie bezpośrednio lub pośrednio wyrównywać nieuzasadnione i niezawinione różnice socjalne.

Cechy rodziny:

• wspólne zamieszkanie jej członków

• wspólne nazwisko

• wspólna własność

• ciągłość biologiczna

• wspólna kultura duchowa

Typy rodzin:

• nuklearna (rodzice + dzieci)

• poligamiczna (kilka związków małżeńskich, mężczyzna i kilka kobiet + dzieci)

• poszerzona, wielopokoleniowa (dziadkowie, rodzice, wnuki)

• bezdzietna (mąż + żona)

• zrekonstruowana (drugie małżeństwo + dzieci z pierwszego związku)

• niepełna (brak jednego z rodziców)

• zastępcza (brak więzi biologicznej między rodzicami a dziećmi)

Funkcje rodziny:

• prokreacyjna

• wychowawcza

• socjalizacyjna

• religijna

W Polsce:

• 1995 r. - 10,5 mln rodzin

• 1997 r. - 2,7 mln rodzin wielodzietnych

• 1998 r. - 10,2 mln rodzin

• 1999 r. - 8,8 mln rodzin (zawarto 2,2 mln ślubów, z których 1/3 to rozwody)

Przyczyny problemów rodzin:

• marginalizacja rodziny

• bezrobocie

• ubóstwo

• choroby

• niepełnosprawność

• patologie społeczne

Rodziny dotknięte marginalizacja to przede wszystkim rodziny:

• niepełne

• wielodzietne

• patologiczne

• ubogie

• z bezrobociem

• z niepełnosprawnością

• po katastrofach

Problemy rodzin:

• spadek liczby ślubów

• wzrost liczby rozwodów

• mniejsza liczba urodzeń

• pogłębiające się różnice dochodów

• wzrost liczby ubóstwa, wielodzietności i bezrobocia

Zagrożenia rodziny:

• biologiczne (urodzenia, umieralność, spadek płodności, odpływ ludzi ze wsi do miast, starzenie się społeczeństwa)

• materialne (bezrobocie, wzrost cen)

• moralne (słaba hierarchia wartości, osłabienie autorytetu dorosłych, dezorganizacja rodziny: rozwody lub dłuższe wyjazdy jednego z członków rodziny)

Regulacje prawne kwestii rodziny:

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

• art. 16 - rodzina jako naturalna i podstawowa komórka społeczna, ma prawo do ochrony przez społeczeństwo i państwo

• Europejska Karta Społeczna

• art. 16 - rodzina jako naturalna i podstawowa komórka społeczna, ma prawo do ochrony społecznej, ekonomicznej i prawnej

• Karta Praw Rodziny Stolicy Apostolskiej

• szereg praw: do istnienia i budowy rodzin, każdy ma prawo do założenia rodziny i odpowiednich środków do jej utrzymania, do przekazywania życia i wychowywania dzieci według własnych przekonań i wartości

• Konstytucja RP

• art. 18 - związek kobiety i mężczyzny - rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo są pod ochroną RP

• Kodeks rodzinny i opiekuńczy

• kwestie ślubów, pokrewieństwa, opieki nad dziećmi

Podmioty działające na rzecz rodziny:

• Departament Spraw Rodziny w KPRM (powoływany przez premiera)

• tworzenie sprzyjających warunków do powstawania i funkcjonowania rodzin, kształcenia i wychowywania młodego pokolenia, łączenia przez kobiety ról rodzinnych i zawodowych

• tworzenie odpowiednich norm prawnych

• MEN

• MZ

• MS

• MPiPS

• PCPR (od 1999 r. - opracowywanie strategii rozwiązywania problemów)

• „Caritas”

• PCK

• PAH

• Towarzystwo Rozwoju Rodziny

• Komitet Ochrony Praw Dziecka

• Fundacja Pomocy Samotnej Matce

• Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny

Kwestia przemocy w rodzinie

Definicja Amerykańskiego Centrum Pomocy Dzieciom Krzywdzonym i Zaniedbywanym:

przemoc - fizyczne lub umysłowe działanie na szkodę dziecka, wykorzystywanie seksualne, zaniedbywanie,

maltretowanie osoby poniżej 18 roku życia przez osobę odpowiedzialną za jego pełny rozwój

Definicja Pospieszyl:

przemoc - wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do

fizycznej lub psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne sposoby reakcji

Rodzaje przemocy:

• fizyczna (najczęstsza)

• seksualna

• zaniedbywanie

• wykorzystywanie rytualne

• dzieciobójstwo

• porzucenia

• psychiczne

„niebieska karta” - stosowana przez policję, mówiąca o danym zajściu w rodzinie

Formy przemocy w rodzinie:

• wobec żony

• gwałt w małżeństwie

• wobec męża

• wobec osób starszych

• zabójstwa

• dzieciobójstwa

• porzucenia

Regulacje prawne:

• Deklaracja Praw Człowieka ONZ (m.in. art. 5)

• Konwencja Praw Dziecka

• art. 37 - nie można torturować, poniżająco traktować lub karać dzieci

Podmioty zwalczające przemoc w rodzinie:

• MS

• MEN

• „Niebieska Linia” - Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie

• Komitet Ochrony Praw Dziecka

• Fundacja na Rzecz Ochrony przed Niebezpieczeństwem

• Ośrodki Interwencji Krzyzysowej

WYKŁAD V (XIV) (15.05.2007 r.)

Patologie w życiu społecznym

Definicje patologii społecznych:

• nauka o przyczynach, objawach i zwalczaniu takich chorób społecznych jak: przestępczość, pijaństwo, lekomania, prostytucja

• cywilizacyjne problemy, które swoje źródło posiadają w dewiacyjnych zachowaniach jednostek

• odejście od ideałów danego społeczeństwa

• zbiór różnych typów dewiacji - zjawisk niezgodnych z kanonem zachowań danego społeczeństwa

• zjawisko społecznego zachowania się jednostek i grup społecznych, które jest sprzeczne z wartościami danej kultury

patos - cierpienie; logos - nauka najpierw w medycynie, dopiero w XIX w. dzisiejsze znaczenie

Czynniki sprzyjające patologiom:

• dehumanizacja

• kryzys wartości

• kryzys instytucji rządowych i pozarządowych

• frustracje

• agresja

• bezrobocie

• korupcja

• mafie

Główne patologie:

1. przestępczość - zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary, a popełnionych na

terenie danej jednostki terytorialnej; jest zagrożeniem dla prawa i wyraża się

we wzroście liczby osób popełniających czyny karalne w stosunku do liczby

ludności

Przyczyny przestępczości:

• cechy osobiste

• układy środowiskowe

• alkoholizm

• zachwianie równowagi psychicznej

• bieda

• bezrobocie

• bezdomność

• problemy rodziny

• frustracje

Rodzaje przestępstw:

• morderstwo

• rabunek

• napad

• kradzież

• oszustwo

• defraudacja

• gwałt

• porwanie

• korupcja

• nielegalny handel bronią

• nielegalny handel narkotykami

Po 1989 r. gwałtowny wzrost przestępczości.

1. narkomania - pojawiła się w latach 50 XX w., powoduje obniżenie wszelkich sprawności

człowieka

Najpopularniejsze narkotyki:

• amfetamina

• konopie indyjskie (haszysz i marihuana)

• exstasy (LSD)

• kokaina

• opium

• heroina

• narkotyki chemiczne (tabletka gwałtu)

Kraje produkujące narkotyki:

• Tajlandia

• Laos

• Boliwia

• Kolumbia

• Peru

• Pakistan

• Afganistan

• Turcja

Kraje odbierające narkotyki:

• USA

• Szwajcaria

• Holandia

• Szwecja

• Norwegia

• Francja

• Niemcy

• RPA

• byłe kraje ZSRR

Najczęściej narkotyki biorą mieszkańcy miast w wieku 15 - 24 lat, jest to syndrom biedy i

deprawacji społecznej.

1. prostytucja - utrzymywanie przypadkowych stosunków seksualnych bez zaangażowania

emocjonalnego przy jednoczesnym pobieraniu za to opłat (związki z

przestępczością, narkomanią i alkoholizmem)

Rodzaje prostytucji:

• gościnna - oddawanie żony lub córki gościowi

• religijna - kapłanki zawodowa (w XVI w. kary z motywów religijnych: chłosta,

obcinanie uszu i nosa, śmierć; w Oświeceniu akceptacja)

• heteroseksualna

• homoseksualna

• dziecięca

Przyczyny prostytucji:

• wadliwa struktura rodziny i jej problemy

• alkoholizm

• narkomania

• niski poziom wykształcenia

• niski status materialny

• zmienność środowisk wychowawczych

• wczesna inicjacja seksualna

konwencja abolicjonistyczna (1952 r.) - zakaz jakiejkolwiek formy rejestracji prostytutek

Zwiększenie liczby po 1989 r. (wzrost liczby agencji towarzyskich).

1. alkoholizm - choroba społeczna wywołana nadmiernym spożyciem alkoholu, która prowadzi

do degeneracji człowieka; (WHO) wszelki sposób picia, który wykracza poza

miarę zwyczajowego i tradycyjnego picia przyjętego w całej społeczności

Przyczyny alkoholizmu:

• fizyczne (dziedziczność)

• psychologiczne (osobowość alkoholowa)

• psychosomatyczne (dolegliwości fizyczne, gdy ktoś nie pije)

Najczęściej występuje u bezrobotnych, bezdomnych i przestępców. Zmiana stylu picia i jakości

trunków.

1. samobójstwa

2. zachowania autoagresywne

3. dewiacje seksualne

4. przemoc w rodzinie

WYKŁAD VI (XV) (29.05.2007 r.)

Narkomania w UE

Europejskie Centrum Monitoringu Narkotyków i Narkomanii - powstało w 1993 r.; siedziba w Lizbonie i biuro

w Brukseli; podlega Komisji Europejskiej;

opracowuje strategie narkotykowe, które są

dostosowywane do możliwości poszczególnych

krajów; prewencja najważniejsza, a nie karanie,

najgorzej w Europie Wschodniej i Środkowej

Prewencja narkotykowa w:

• szkołach

• miejscach rekreacji i rozrywki

• grupach podwyższonego ryzyka

Istnieją gabinety, gdzie można higienicznie zażywać narkotyków.

Plan zwalczania narkomanii (1999 r.):

• koordynacja działań (na szczeblu narodowym, regionalnym i lokalnym)

• zwiększenie przepływu informacji

• ograniczenie popytu na narkotyki

• prewencja

• ograniczenie podaży na terenie UE

---