MATCZAK STYLE POZNAWCZE Możliwości poznawcze - najwyższy rozwojowo sposób funkcjonowania znajdujący się w repertuarze jednostki. Jednak nie jest to sposób najlepszy z punktu widzenia efektywności działań. W niektórych sytuacjach o efektywności działań mogą decydować nie max. możliwości, ale giętkość dostosowania poziomu możliwości poznawczych. Indywidualne preferencje (preferencje poznawcze) - są to takie dostępne człowiekowi sposoby działania, którymi jest on skłonny posługiwać się częściej niż innymi. Style poznawcze - przegląd badań Witkin, Kagan, Gardner - podobnie definiują style poznawcze. Są to wg nich pewne stałe cechy, preferencje lub indywidualne sposobu funkcjonowania jednostki dotyczące: czynności poznawczych i intelektualnych, organizowania i kategoryzowania świata zewnętrznego oraz pośrednictwa miedzy stanem wewnętrznym a sytuacja zewnętrzną. Witkin Zmienna: zależność - niezależność od pola percepcyjnego. Styl zależny od pola to tendencja do kierowania się w większym stopniu wskazówkami zewnętrznymi a styl niezależny od pola to tendencja do kierowania się wskazówkami wewnętrznymi. Zróżnicowanie psychologiczne - złożoność struktury systemu psychicznego, która posiada trzy główne przejawy: 1.) Stopień oddzielenia "ja" od świata zewnętrznego. 2.)Stopień oddzielenia od siebie poszczególnych funkcji psychicznych i ich hierarchicznej strukturalizacji. 3.)Stopień oddzielenia funkcji neurofizjologicznych (np. ścisłość lokalizacji ośrodka mowy w lewej półkuli mózgu).
Gardner - jego punkt wyjścia stanowiła psychoanalityczna koncepcja ego. Wskazuje się tu na rolę procesów poznawczych w realizacji autonomicznych funkcji ego polegająca głównie na dostosowywaniu tej realizacji do wymagań otoczenia. W zależności od warunków zewnętrznych włączają się różnego rodzaju regulatory poznawcze, podlegające zróżnicowaniu indywidualnemu. Do ich opisu Garden stosuje 5 zmiennych: 1.)Selektywność uwagi 2.)Ekstensywność eksploracji 3.)Tolerancja na nierealistyczne doświadczenia 4.)Zróżnicowanie poznawcze 5.)Asymilacyjna integracja spostrzeżeń ze śladami pamięciowymi: Efekt asymilacji - gdy bodziec późniejszy jest odbierany tak samo jak pierwszy Efekt kontrastu - bodziec późniejszy jest odbierany jako różny od pierwszego
Kagan - zajmuje się różnicami indywidualnymi w funkcjonowaniu poznawczym dzieci. Za podstawową zmienną, która leży u podstaw różnic uważa: refleksyjność - impulsywność. Osoby refleksyjne rozważają wiele hipotez a osoby impulsywne skłonne są przyjmować za ostateczne pierwsze nasuwające się rozwiązanie. Bierna eksploracja - impulsywność Aktywne poszukiwanie - refleksyjność Druga zmienna wyróżniona przez Kagana - Tendencja do dokonywania analizy wzrokowej spostrzeganych obiektów: spontaniczna tendencja do analizy, przejawiana przez pewne osoby nawet wtedy, gdy sytuacja tego nie wymaga.
Style poznawcze jako indywidualne preferencje -style poznawcze wiążą się z osobowością ponieważ cechy osobowości korelują z nimi -style poznawcze to nie to samo co zdolności, czyli możliwości poznawcze. Style poznawcze są "technikami zmierzania do celu" a zdolności "określają kompetencje w zakresie osiągnięcia celu". {Style - w jaki sposób? zdolności - jak dobrze?}
|
MĄDRZYCKI "STYLE FUNKCJONOWANIA" Styl działania - przejawia się w specyficznych dla jednostki, względnie stałych formalnych właściwościach planowania działania (ustalenie celu, etapów jego realizacji, sposobów itp.), jego realizacji oraz kontroli i oceny (sprzężenie zwrotne).
Typy realizacji planów (element stylów działania) 1.)Realizacja efektywna - duża wartość wyniku a małe koszty. 2.)Realizacja pseudoefektywna-neurotyczna - duża wartość wyniku ale duże koszty indywidualne. Osoby nastawione na sukcesy, co wiąże się z zaburzeniami psychosomatycznymi. 3.)Realizacja pseudoefektywna-psychopatyczna - duża wartość wyniku ale duże koszty społeczne. Nieliczenie się z innymi ludźmi. 4.)Realizacja nieefektywna - mała wartość wyniku\małe koszty lub mała wartość wyniku\duże koszty
Style interakcji - występuje pewna stałość w sposobie interakcji z innymi ludźmi. Wynika to z tego, że konsekwencje własnego zachowania się kumulują a styl interakcji wyzwala odpowiednie zachowania otoczenia, które utrwala dany styl. Jest to ciągłość kumulacyjna oraz ciągłość interakcyjna.
Style życia - względnie stała proporcja i organizacja codziennych czynności zorientowanych na teraźniejszość i ukierunkowanych na przyszłość, wraz z ich motywacyjnym uwarunkowaniem oraz stosunkiem do świata rzeczy.
Właściwości stylu życia: -przejawia się w zachowaniach ważnych dla jednostki -stanowi pewna całość tych zachowań, ich organizację czy strukturę -przejawia się też w stosunku do świata rzeczy, w wyborze przedmiotów, których człowiek używa, którymi sie otacza -style życia są unikatowe, niepowtarzalne dla każdej jednostki (Adler) -określa sposoby egzystencji, nadaje sens życiu (Royce, Powell)
Trzy typy stylu życia (Royce, Powell) -ikaryzm czyli dążenie do mistrzostwa -indywidualizm; tendencja do samourzeczywistnienia -altruizm
Podział stylów życia wg L. Pulkkinen (dorośli) styl recydywisty: aktywny o słabej kontroli styl powściągliwy: bierny o silnej kontroli styl pogodny: aktywny o silnej kontroli styl gniewny: bierny o słabej kontroli
Wiek późnej adolescencji (20 lat) styl hulaszczy: duża aktywność \ słaba kontrola styl człowieka przegranego: bierność \ słaba kontrola styl człowieka nastawionego na realizacje celów: duża aktywność \ silna kontrola \ pozytywne nastawienie wobec życia styl samotnika: bierność \ silna kontrola
!!!Dwa główne wymiary stylów życia
styl recydywisty vs styl powściągliwy (ekstrawersja vs introwersja) styl pogodny vs styl gniewny (ekstrawersja vs introwersja)
|
ZALESKI "PSYCHOLOGIA ZACHOWAŃ CELOWYCH" Regulacyjny mechanizm funkcjonowania celów - motywów
Wpływ celu na działanie wg Locke'a i in.
Cel------działanie------osiągnięcie celu Kierunek, wysiłe Wytrwałość, strategia
Cele są efektywne gdyż: -kierują uwagę i działanie podmiotu na istotne elementy zadania -mobilizują jednostkę do podjęcia odpowiedniego wysiłku -zwiększają wytrwałość -pomagają pośrednio w wypracowaniu strategii
1.)Ukierunkowanie procesów poznawczych i wykonawczych - czyli ukierunkowanie uwagi oraz czynności uważa się za podstawową funkcje celu. Dzięki tym funkcjom wybierane są tylko te informacje, których potrzebujemy do osiągnięcia celu. 2.)Prawo minimalnego wysiłku (Zipf) - mówi o tym, że przeciętny poziom wydatkowania energii w przeciągu pewnego czasu jest utrzymywany na najniższym poziomie. Wybieramy zawsze łatwiejsze drogi do osiągnięcia celu. Jedna istnieją ludzie, którzy wkładają w pracę więcej wysiłku niż potrzeba. 3.)Podtrzymywanie wytrwałości - osoby kierujące się jakimś celem są bardziej wytrwałe , utrzymują potrzebny poziom wysiłku przez dłuższy czas. Im trudniejszy cel tym dłuższa praca na osiągnięcie go. 4.)Efekt Zeigarnik - ludzie maja tendencje do kończenia zadań, do których się zobowiązali, nawet jeśli nie są one dla nich wygodne. 5.)Hipoteza reaktancji - człowiek podnosi ocenę atrakcyjności celu, gdy dostęp do niego jest zablokowany; inaczej jest to efekt "zakazanego owocu". 6.)Wypracowanie optymalnych strategii:
Cel a wykonanie !!! Największe efekty maja te cele, które jednostka stawia sobie sama. Jeżeli cele pochodzą z zewnątrz to ich efektywność zależy od akceptacjo ze strony podmiotu.
1.)Trudność celu: -Teoria Vrooma - im większe szanse (łatwiejsze zadanie), tym lepsze wykonanie zadania. -Teoria Locka (przeciwna) - trudniejsze cele prowadzą do wyższego poziomu wykonania. Warunkiem dodatkowym jest akceptacja celu ze strony podmiotu. 2.)Hipoteza energizacji (Brehm): energizacja jest to proces podczas, którego organizm przygotowuje się do podjęcia wysiłku. Łatwe cele to niski poziom energizacji a trudne to wysoki poziom enezrgizacji. Jeżeli koszt osiągnięcia celu jest wyższy niż korzyści z jego osiągnięcia to jednostka podejmie nieznaczny tylko wysiłek lub zupełnie zrezygnuje z podjęcia dzialań. 3.)Konkretność celu: Locke wysunął hipotezę, że konkretne cele prowadza do lepszych efektów niż cele ogólnie sformułowane (nieprecyzyjne). 4.)Informacje zwrotne: są użyteczne ponieważ dzięki nim jednostka wie co ma zmienić w łańcuchu podjętych działań. Jednak inf. zwrotne pojawiają się dopiero wtedy gdy wprowadzimy zamiary w czyn. (Locke) zarówno cele jak i inf. zwrotne są potrzebne do aby poprawnie wykonać zadanie. Dzięki inf. zwrotnym wiemy o naszej efektywności na bieżąco. 5.)Akceptacja celów: cele akceptowane przez jednostkę, nawet wtedy gdy nie są przez nią same postawione, są efektywniej wykonywane niż te, które zostały narzucone i nie zyskują aprobaty.
Cechy indywidualne (osobowościowe) a efektywność celów Samoocena: Własna skuteczność (self-efficacy): Teoria własnych kompetencji (Bandura) - "własna skuteczność" odnosi się do tego, na ile jednostka jest w stanie wykonać czynności wymaganych w sytuacjach zawierających wiele dwuznaczności, nieprzewidywalnych i stresowych elementów Miejsce kontroli Orientacja na działanie (!!!Teoria Kuhla): Kuhl sugeruje podział procesu motywacyjnego na dwa segmenty: Wybór- czyli motywacja: oznacza proces wymagający dokładnej wizji rzeczywistości, aby ocenić przedmioty oraz prawdopodobieństwo sukcesy lub niepowodzenia (decyzje). Działanie - czyli wola: skupia się na działaniu, mającym doprowadzić do pozytywnego wyniku. Kontrola działania: jest to proces, który wg Kuhla uaktywnia się w momencie, gdy cel został uformowany. Prowadzi do rozpoczęcia działania i "czuwa" nad poprawnym wykonaniem zadania. Orientacja na działanie: objawia się poprzez adekwatne do zadania strategie. Orientacja na stan: niezdolność do pełnego skoncentrowania uwagi na informacjach związanych z obecna intencją. Gdy cele ca ogólne, nie wystarczająca trudne oraz gdy brakuje informacji zwrotnych to jednostki zorientowane na działanie są bardziej efektywne niż jednostki zorientowane na stan. Osobista perspektywa przyszłościowa: odległe cele maja większy wpływ na jednostki mocno zorientowane na przyszłość niż na jednostki, które cechuje krótka przyszłościowa perspektywa czasowa (PPC). Zachowanie typu A: ludzie typu A to jednostki, które chcą osiągnąć jak najwięcej w jak najkrótszym czasie (typ zawałowca). Temperament: jednostki nisko reaktywne maja realistyczne cele i wytrwale do nich dążą natomiast wysoko reaktywni wykonują więcej zadań na raz; stawiają sobie bardzo wygórowane cele, często niemożliwe do zrealizowania.
|
MĄDRZYCKI "PLANY ŻYCIOWE" Plan życiowy (PŻ)- stworzony lub dowolnie wybrany przez jednostkę ważny cel główny powiązany z szeregiem celów pomocniczych i ogólnych zasad operacjonalizacji tych celów. -PŻ różni się od pojedynczych działań tym, że obejmuje znacznie szerszy zakres aktywności jednostki; dotyczy działań różnorodniejszych, rozłożonych w czasie, mających dla jednostki ważniejsze znaczenie. -PŻ to nie to samo co cel życia. Cel określa to do czego jednostka dąży a plan wyznacza drogi dojścia do celu. -PŻ różnią się od marzeń tym, że stworzone są z myślą o ich realizacji. Natomiast marzenia odnoszę się raczej do uczuć i życzeń, w małym stopniu realnym. Cechy planów życiowych: Liczba planów Treść planów: np. edukacyjne, rodzinne, zawodowe itp. Wielkość planu życiowego: może być określana przez liczbę planów cząstkowych Różnorodność: plan dotyczy jednej dziedziny lub wielu dziedzin życia Stopień ważności: poszczególne plany różnią się pod względem ważności Stopień zgodności dróg dojścia do celu z normami moralnymi Stopień trudności: wskazuje na stopień aspiracji jednostki Realistyczność: plany realistyczne to takie, które mają znaczne prawdopodobieństwo powodzenia Szczegółowość: niektórzy określają plan z detalami a niektórzy tworzą tylko ogólny zarys Elastyczność: poziom modyfikacji plany pod wpływem sprzężenia zwrotnego Rozpiętość czasowa Stopień integracji: zintegrowane PŻ to takie, które ułożone są w sposób hierarchiczny pod względem ważności
Co wpływa na plany życiowe
Właściwości (osobowościowe) planowania i realizacji planów
|