ps osob cwiczenia


0x08 graphic
Joseph Nuttin „Struktura osobowości” Rozdział 7 -„Struktura somatopsychiczna według Kretschmera I Sheldona”

Struktura cielesna wchodzi jako istotna część w funkcjonowanie psychiczne -stanowi element wyobrażenia człowieka o samym sobie. Biotypologia -czynności cielesne i zachowanie psychiczne należy traktować jako

przejawy jednej funkcji witalnej.

Niemiecki psychiatra Ernest Kretschmer (1888-1964) prekursor topologii somatopsychicznej (ujmowanie prawidłowej psychiki przez pryzmat zjawisk patologicznych) w roku 1921 opublikował swoją typologię pod tytułem „Budowa ciała a charakter”.

Amerykański lekarz William Sheldon, wprowadził pewne metodologiczne innowacje, ale zachował podobny charakter.

System Kretschmera dąży do wykrycia trwałych powiązań między pewnymi zespołami cech cielesnych czy konstytucjonalnych a kilkoma grupami właściwości psychicznych i psychopatologicznych.

Rozróżnia on pewne „stałe psychologiczne” np. w dziedzinie cielesnej będzie to rozróżnienie między wąskim, szczupłym, wysmukłym, a typem raczej szerokim, krótkim i grubym. Wyróżnił Pykników (gr. Pykos -gruby, silny)

i asteników (a-sthenes -niesilny, słaby) czy Leptosomików (leptos -wąski, delikatny). Obok tego biegunowego przeciwieństwa między typem pyknicznym a leptosomicznym wyróżnia Kretschmer dwie kategorie: atletyczny oraz grupę form mieszanych i różnych, które określa się jako dysplastyczne (wysocy eunuchoidzi, osobnicy otyli i infantylni). Choroba umysłowa jest jedynie skrajną postacią temperamentu i charakteru spotykanego w ramach normy. Stopniowo zaczyna przyporządkowywać swój podział do grup pacjentów z różnymi zaburzeniami: „rzadko typ pyknika można spotkać wśród schizofreników (głównie typ asteniczny(leptosomiczny), atletyczny i dysplastycy), częściej w przypadku psychozy cyklicznej”.

Metoda Kretschmera (intuicyjna) próbuje klasyfikować ludzi wedle kilku kategorii czy typów, nie uwzględniając tego, że zarówno różnice fizyczne, jak i psychiczne występują w postaci ciągłych zmian ilościowych. Klasyfikacja typu przebiega wedle ściśle określonej procedury pomiarowej: klinicysta na 5-stopniowej skali ściśle przydziela poszczególne części ciała do określonego typu. Wielokrotne badanie somatyczne chorych daje trzy zasadnicze grupy właściwości (leptosomiczne, atletyczne i pykniczne)

Metoda Sheldona ukazuje wyraźniej ciągłość, z jaką każdy z trzech wymiarów przejawia się u człowieka. Wyraża somatotypy w postaci cyfr.

Cecha

t.leptosomiczny

t.atletyczny

t.pykniczny

Waga

Niska

Wysoka

Średnia lub wysoka

Wzrost

Smukły

Średni lub powyżej średniego

Krępy

Skóra

Sucha, anemiczna

Gruba

Odkłada się tłuszcz

Brzuch

Szczupły, pozbawiony tłuszczu

Napięty

Gruby, duży

Klatka piersiowa

Długa, wąska i płaska

Duża

Duża, głęboka

Tułów

Wąski

Szeroki

Duży

Kości

Wyraziste

Mocne

Cienkie

Czaszka

Mała

Mocna i wysoka

Duża

Owłosienie

Obfite, gęste, w wielu miejscach

Obfite

-

Barki

Wąskie

Szerokie, mocne, potężne

Okrągłe

Typ dysplastyczny- nadmierny bądź niedostateczny rozwój którejś z części ciała, podczas gdy pozostałe rozwinięte są mniej więcej prawidłowo (infantylizm, feminizacja, maskulinizacja itp.), mają skłonności do zapadania na padaczkę i schizofrenię.

Formy mieszane-10 % populacji ma czystą postać jednego z typów, zaś najczęściej osobniki są typami mieszanymi.

Nie ma związku między typami budowy ciała a rasą, jednak w pewnych rasach jeden z typów może przeważać.

TYP

CHOROBA DO KTÓREJ TEN TYP USPOSABIA: fizyczna; psychiczna

Konstytucja pykniczna

Przewlekły gościec, wczesna miażdżyca, zaburzenia i kamica pęcherzyka żółciowego, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, psychoza cykliczna.

k.leptosomiczna

Wrzód żołądka, dwunastnicy, schizofrenia

k.atletyczna

Schizofrenia, padaczka

Dysplastycy to najczęściej osoby cierpiące na padaczkę (prawie 30% przypadków to dysplastycy) i schizofrenię (10%). Osobowość należy traktować jako psychosomatyczną całość w sensie, wyrażania podstawowych właściwości jednostki przez budowę jej ciała, jak i poprzez cechy psychiczne. Kretschmer umiejscawia chorobę psychiczną na przedłużeniu prawidłowych czynności psychicznych. Metoda Kretschmera polega na porównywaniu sposobu funkcjonowania mechanizmów emocjonalnych w stanie patologicznym z ich funkcjonowaniem u tej samej osoby przed zachorowaniem (w prepsychotycznym okresie jej życia). Badał on również formy reakcji emocjonalnych u rodziców pacjentów.

O. cykloidalna- hypomaniakalny: ma dobre serce, wesoły, pełen humoru, żywy i porywczy; depresyjny: spokojny, cichy, łagodny i smutny. Mieszalność tych dwóch składników osobowości cykloidalnej zależna jest od „proporcji nastroju”.

O. cyklotymiczna- normalny, zdrowy, spokojny humorysta, wesoły gaduła, rzutki działacz.

Temperamenty syntoniczne - pośrednie stany prawidłowe cyklotymiczne.

Schizoidzi -posiada podwójną osobowość: jedną na powierzchni- nietowarzyski, małomówny, dziwaczny (autystyczny), zaś drugą w głębi .

Psychozy są rzadko spotykanymi skrajnymi nasileniami wielkich grup biotypów normalnych.

Iksotymiczny czyli „lepki” (wiskozny) temperament typu atletycznego -brak chorób fizycznych a z psychicznych jedynie mały procent chorych na padaczkę lub katatoniczną schizofrenię stanowią osoby o typie atletycznym, mają one również skłonność do perseweracji („tendencja do kontynuowania i powtarzania zachowań po zaprzestaniu stymulacji, która to zachowanie wywołała” -Strelau) a ich reakcje ruchowe są powolne i ociężałe. Mają ubogą wyobraźnię i bardzo trudno „odklejają się” od jakiegoś tematu. W obliczu bodźca typ atletyczny przejmuje cechy schizofreników: pozostaje raczej obojętny i niewzruszony, jednakże zdarzają się też reakcje wybuchowe i gwałtowne.

Typ budowy ciała

Temperament

Odmiany

Pykniczny

Cyklotymiczny

1 Hipomaniakalny

2 Syntoniczny

3 Ociężały

Leptosomiczny

Schizotymiczny

1 Nadwrażliwy(hyperstezja)

2 Grupa pośrednia

3 Nieczuły (anestezja)

Atletyczny

Iksotymiczny

1 Flegmatyczny

2 Wybuchowy

Metoda Sheldona wg. Hall`a i Lindzey`a z „Teorii osobowości”

Sheldon definiuje ograniczoną liczbę zmiennych fizycznych i temperamentalnych, które -jego zdaniem -są najważniejsze dla właściwego przedstawienia zachowania ludzkiego. Chce on dostarczyć „biologicznej karty identyfikacyjnej”. Zakłada on, że zasadniczą rolę w rozwoju jednostki odgrywają genetyczne i inne biologiczne determinanty. Jego zdaniem istnieje hipotetyczna struktura biologiczna (morfogenotyp), która stanowi podłoże zewnętrznej, obserwowalnej budowy ciała (fenotypu) i odgrywa ważną rolę nie tylko w determinowaniu rozwoju fizycznego, lecz także w kształtowaniu zachowania.

Sheldon opracował technikę fotograficzną zwaną „testem wykonaniowym do określania typów somatycznych”, która polegała na wykonywaniu zdjęć z przodu, z boku i z tyłu osobnikom stojącym w znormalizowanej postawie przed znormalizowanym tłem. W toku dalszych badań (sędziowie kompetentni) wyróżnił 3 wymiary, które stały się rdzeniem techniki oceniania fizycznej budowy ciała w jego metodzie.

Pierwszy komponent nazwano endomorfią (miękkość ciała, zaokrąglona figura, silny rozwój układu trawiennego i słaby rozwój kości i mięśni oraz względnie niski stosunek powierzchni ciała do jego masy; niski ciężar własny -unosi się na wodzie).

Drugi komponent to mezomorfia (budowa ciała jest mocna i kanciasta, dominując kości i mięśnie, ciało silne, twarde i odporne na uszkodzenia; typ budowy ciała sportowca, żołnierza).

Trzeci komponent nazwano ektomorfią (smukły, wątły, płaska klatka piersiowa, chudy, słabo umięśniony, dominacja powierzchni ciała nad jego masą, ma on również największy mózg i ośrodkowy układ nerwowy w stosunku do rozmiarów jego ciała, słabo przygotowany do uprawiania sportu).

Metoda była stosunkowo prosta: każdego z czterech tysięcy badanych rangowano i oceniano pod kątem każdego z trzech podstawowych komponentów oraz przeprowadzano 17 pomiarów antropometrycznych, z których większość dotyczyła średnic różnych części ciała (przynajmniej pięciu obszarów ciała: głowy-szyi, tułowia -piersi, rąk, tułowia-brzucha oraz nóg), które później zaczęto odczytywać z ujednoliconych fotografii. Następnie oprócz pomiarów sędzia przyznawał oceny od 1 do 7 na skali każdego z komponentów.

Sheldon sugeruje, że chcąc najlepiej oszacować podstawowy morfotyp musimy dysponować fotografiami badanego w równych odstępach czasu przez całe jego życie oraz fotografiami jego przodków, dzieci.

Sheldon wyróżnił wśród 4 tysięcy badanych 76 odrębnych typów somatycznych (tzn. różnych układów podstawowych trzech wymiarów- teoretycznie możliwe jest 343 różnych układów).

Dysplazja to niekonsekwentna lub niejednakowa mieszanina trzech podstawowych komponentów w różnych regionach ciała. Wskaźnik g reprezentuje stopień w jakim budowa ciała danej osoby wykazuje cechy zwykle związane z płcią przeciwną. Komponent t reprezentuje atrakcyjność dla każdej osoby o przeciętnej percepcji estetycznej.

PPJ (Practical Pyknic Joke) jako młody człowiek jest smukły i atletyczny, a na starość się mocno zaokrągla. Według Sheldona to czy ktoś chudnie czy tyje nie zmienia jego somatotypu -jest on w miarę stały, ale można go dokładnie określić dopiero po 30-tce. „Somatotyp nie może się zmieniać, ponieważ maksymalna wysokość i maksymalny ciężar ciała po prostu są faktami historycznymi, a Wskaźnik Tułowia jest stały przez całe życie”

Endomorfia

Mezomorfia

Ektomorfia

Przewaga kształtów zaokrąglonych w różnych okolicach ciała; narządy trawienne dobrze rozwinięte; niski ciężar gatunkowy

Tendencja do przewagi struktur somatycznych (kości, mięśnie, tkanka łączna), naczynia krwionośne dobrze rozwinięte; wysoki ciężar gatunkowy. Twardy, mocny, prosty, stosunkowo silny i tęgi, skóra względnie gruba

Słaby rozwój struktur trzewnych i somatycznych. W stosunku do swojej masy ma największą powierzchnię i stąd -maksymalną ekspozycję zmysłową na świat zewnętrzny. Kruchość, linijność, spłaszczenie klatki piersiowej, delikatność całego ciała. Kończyny długie i cienkie.

Dysponując ustaloną metodą określania somatotypu Sheldon, jako psycholog konstytucjonalny, założył, że istnieje mała liczba komponentów pozwalających wyjaśnić całą złożoność i różnorodność ludzkiego zachowania. Doszedł do takiego wniosku w miarę badań, w których wyszczególnił 50 cech reprezentujących 650 pierwotnych cech ludzkich, następnie wyselekcjonował 33 młodych mężczyzn, których poddawał obserwacji klinicznej pod kątem tych 50 cech przez okres jednego roku, dzięki czemu wyróżnił trzy komponenty temperamentu.

Wiscerotonia

Somatotonia

Cerebotonia

Odprężenie w postawie i ruchach

Zamiłowanie do fizycznej wygody

Powolne reakcje

Zamiłowanie do jedzenia

Socjalizacja czynności jedzenia

Znajdowanie przyjemności w trawieniu

Socjofilia

Nieselektywna uprzejmość

Silne pragnienie uczucia i aprobaty

Nastawienie na ludzi

Równomierność strumienia emocji

Tolerancja

Zadowolenie z siebie

Głęboki sen

Brak panowania nad sobą

Płynne swobodne komunikowanie uczuć, ekstrawersja wiscerotoniczna

W kłopotach -potrzeba przebywania z ludźmi

Odprężenie i Socjofilia pod wpływem alkoholu

Orientacja na dzieciństwo i związki rodzinne

Zdecydowanie w postawie i ruchach

Zamiłowanie do fizycznego ryzyka

Energia

Potrzeba ćwiczeń i czerpania z nich radości

Pragnienie dominowania, żądza władzy

Zamiłowanie do ryzyka i hazardu

Śmiały i bezpośredni sposób bycia

Fizyczna odwaga w odniesieniu do walki

Agresywna rywalizacja

Niewrażliwość psychiczna

Klaustrofobia

Bezwzględność, brak skłonności do gorszenia się

Swobodny głos

Spartańska obojętność na ból

Ogólna hałaśliwość

Zbyt dojrzały wygląd fizyczny

Poziomy podział psychiki, ekstrawersja somatotoniczna

Apodyktyczność i agresja pod wpływem alkoholu

W kłopotach -potrzeba działania

Orientacja na cele i zajęcia młodości

Brak swobody w postawie i ruchach, napięcie

Zbyt silne reakcje

Upodobanie do samotności

Nadmierne napięcie psychiczne, nadmierna uprzejmość, obawa o przyszłość

Skrywanie uczuć, powściągliwość emocjonalna

Ruchy oczu i twarzy świadczące o nieśmiałości

Socjofobia

Zahamowanie w kontaktach społecznych

Odporność na kształtowanie nawyków, mała skłonność do rutynowego działania

Agorafobia

Nieprzewidywalność postaw

Opanowany głos i w ogóle unikanie hałasu

Nadwrażliwość na ból

Trudności ze snem, chroniczne zmęczenie

Pionowy podział psychiki, introwersja

Odporność na alkohol i inne środki kojące

W kłopotach -potrzeba samotności

Orientacja na późniejsze okresy życia

Te trzy ogólne wymiary, z których każdy obejmuje 20 powyższych definiujących je cech, tworzą Skalę temperamentu. Po badaniach korelacyjnych na związek między budową ciała a osobowością, Sheldon doszedł do wniosku, że istnieje wyraźny związek między strukturalnymi, czyli fizycznymi, cechami jednostek a jej cechami funkcjonalnymi, czyli behawioralnymi.

Czynniki pośredniczące w związku między budową ciała a temperamentem:

Mniej uznawane przez Sheldona wyjaśnienia biologiczne to:

Psychologia konstytucjonalna nie tylko obiecuje nowe perspektywy w badaniach normalnego zachowania ludzkiego, lecz także stwarza możliwość lepszego zrozumienia, łagodzenia lub zapobieganiu anomaliom.

Sheldon rozwinął koncepcję zaburzeń umysłowych jako dających się opisać w kategoriach trzech podstawowych wymiarów. Wymiary te odpowiadają z grubsza trzem kategoriom diagnostycznym często stosowanym w diagnozie psychiatrycznej: pierwszy komponent to silna psychoza maniakalno -depresyjna (afektywny), drugi komponent to psychoza paranoidalna (paranoidalny), zaś trzeci to komponent psychozy schizofrenicznej (heboidalny).

Wnioski Sheldona na temat przestępczości: studenci skupiają się wokół pośrednich typów somatycznych (4-4-4), podczas gdy przestępcy są najczęściej endomorficznymi mezomorfami (wyraźny brak osobników o wysokim komponencie ektomorficznym -normalni ludzie).

Metoda Sheldona w świetle teorii Kretschmera :

Sheldon zmierza by wykryć w ogóle pierwotne czynniki czy komponenty temperamentu, bez odwoływania się do typu konstytucjonalnego (jaki przejawia się w formach cielesnych).

Temperament wg. Kretschmera to aparat psychiczny oraz szczególne odmiany temperamentu (uwarunkowane chemizmem krwi i pracą gruczołów dokrewnych).

Na aparat psychiczny składają się:

Cyklotymik

Schizotymik

Iksotymik

Wrażliwość i podstawowy nastrój

Uczucia oscylują między euforią a smutkiem

Nadwrażliwość, bądź chłód i nieczułość

Flegmatyzm ale z tendencją do eksplozji

Tempo procesów psychicznych wpływające na sposób reagowania

Między ruchliwością a ociężałością

Skaczące lub zachowawcze

Reagowanie lepkie, perseweracja, trudności w przestawianiu się

Motoryka i gestykulacja

Naturalna -proporcjonalna do bodźca

Napięta, sztywna, nieproporcjonalna, zahamowana

Silna , powolna i powściągliwa

Kreschmer

Scheldon

Dychotomiczność cech

Metoda intuicyjna

Nie replikowalna

Ciągłość

Naukowa

replikowalna

Do zalet obu metod należy zaliczyć, że traktują psyche i somę jako całość. Zapewniły też prostą kategoryzację. Zaś generalnie wadą jest dychotomizm metody Kretschmera, brak konsekwencji w opisach obu typów.

Artykuł „Opis i pomiar osobowości” Eysencka

Eysenck w swych pracach podkreślał doniosłość różnic indywidualnych i konieczność znalezienia metod eksperymentalnych do ich właściwego badania. Podkreślał również, że psychologia potrzebuje praw ogólnych i operacjonalizacji zmiennych.

Eysenck twierdził, iż kliniczne diagnozy nie są trafnym wskaźnikiem osobowości. Należy:

  1. pracować w oparciu o obiektywne testy i cechy dające się wyrazić w sposób liczbowy,

  2. badać wzajemne stosunki zachodzące między tymi testami i stosunki między wynikami testów a ocenami natury subiektywnej,

  3. przeprowadzić analizę czynnikową uzyskanych wyników.

Stwierdził, że zaburzenia natury psychiatrycznej leżą na przedłużeniu indywidualnych różnic z zakresu psychologii normalnej (por. Kretschmer).

Stwierdził również, że poza dziedziną zdolności intelektualnych i innych zdolności istnieją trzy główne dymensje:

  1. NEUROTYZM zwany również chwiejnością emocjonalną,

  2. EKSTRAWERSJA /INTROWERSJA

  3. PSYCHOTYZM lub zaburzenia myślenia.

Wymiary te ułożone są wzajemnie prostopadle.

0x08 graphic
NIE NEUROTYCZNY

Studenci psychologii

0x08 graphic
INTROWERSJA EKSTRAWERSJA

NEUROTYCZNY