MERCOSUR
MERCOSUR Mercado Comun del Sur - Wspólny Rynek Południa, czasem nazywany także Mercosul (port. Mercado Comum do Sul), jest to międzynarodowa organizacja gospodarcza powołana w roku 1991 traktatem z Asuncion (Paragwaj). Obecnie Mercosur jest najsilniejszą strefą wolnego handlu w Ameryce Południowej, do której chcą dołączyć także inne kraje regionu.
Do tej organizacji należą:
* Argentyna
* Brazylia
* Paragwaj
* Urugwaj
* Wenezuela (od 4 lipca 2006 r.)
Państwa stowarzyszone (korzystają ze strefy wolnego handlu, ale nie biorą udziału w unii celnej):
* Chile od 1996
* Boliwia od 1996
* Peru od 2003
* Ekwador od 2004
* Kolumbia od 2004
Oficjalne języki: Hiszpański, Portugalski
Łączny GDP (Gross Domestic Produkt = produkt krajowy brutto): US$ 1.1 trillion (1 trylion= 1 000 000 000 000) (w USA w 2007r. GDP wynosiło $13.794 trillion)
Dane państw MERCOSUR
KRAJ
|
TERYTORIUM |
LUDNOŚĆ |
Argentyna |
2 766 890 km² |
40 302 000 |
Brazylia |
8 511 965 km² |
190 010 650 |
Paragwaj |
406 750 km² |
6 670 000 |
Urugwaj |
176 220 km² |
3 461 000 |
Wenezuela |
912 050 km² |
26 024 000 |
Dlaczego powstał?
Zakończenie rywalizacji gospodarczej pomiędzy Argentyną i Brazylią
(walczyły o zapewnienie sobie przywódczej roli w regionie)
Ożywienie gospodarcze całego regionu
Stabilność demokratyczna w regionie
Wypracowanie planów gospodarczych aby uzdrowić i rozbudować gospodarki narodowe krajów członkowskich
Cele:
Podstawowym celem MERCOSUR jest integracja gospodarcza państw członkowskich poprzez wolny obrót dobrami, usługami i czynnikami produkcji,
ustanowienie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej,
wypracowanie wspólnej polityki handlowej,
koordynacja polityk makroekonomicznych i sektorowych wraz z harmonizacją przepisów prawnych w tych dziedzinach,
państwa członkowskie kładą także duży nacisk na współpracę polityczną i promowanie demokracji w regionie.
W latach 1990-94 wzajemna wymiana handlowa wzrosła o 6 mld dolarów, w 2002 roku na wspólny rynek szło 28% w miejsce 15% argentyńskiego eksportu i 13% (dotąd 4%) brazylijskiego.
Dalsze plany organizacji obejmują pełną swobodę przepływu osób, kapitałów, dóbr, koordynację polityki gospodarczej, wspólne przedsięwzięcia restrukturyzacyjne wzorem Wspólnot Europejskich.
Zarys historyczny MERCOSUR
MERCOSUR (Mercado Común del Sur) jest najważniejszym ugrupowaniem integracyjnym w Ameryce Łacińskiej. Idea utworzenia MERCOSUR powstała w 1985 r. Będące wówczas u władzy w Brazylii i Argentynie ugrupowania demokratyczne postanowiły doprowadzić do zaprzestania rywalizacji gospodarczej obydwu państw i przyspieszyć proces integracji bilateralnej oraz regionalnej.
W dniu 7 marca 1990 r. w Buenos Aires prezydenci Argentyny Carlos Saula de Menema i Brazylii Fernando Collor de Mello podpisali porozumienie, w którym oba państwa przyjęły zobowiązanie utworzenia do 31 grudnia 1994 r. wspólnego rynku. Do powstającego ugrupowania postanowionozaprosić także sąsiadujące kraje Urugwaj i Paragwaj.
Rok po spotkaniu w Buenos Aires (26 marca 1991 r.) Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj podpisały w Asuncion, stolicy Paragwaju, układ (Tratado de Asunción) przewidujący powstanie subregionalnego ugrupowania o nazwie MERCOSUR - Wspólny Rynek Ameryki Południowej.
Traktat z Asuncion jest dokumentem stosunkowo krótkim, złożonym z 24 artykułów, do którego dołączono pięć obszernych aneksów dotyczących liberalizacji handlu, generalnych zasad pochodzenia produktów i rozwiązywania sporów.
Dokument przewiduje wolny przepływ dóbr, usług i środków produkcji na obszarze czterech państw sygnatariuszy, zniesienie ceł i wszelkich ograniczeń pozataryfowych,
wprowadzenie wspólnej polityki celnej (m.in. ustanowienie Wspólnej Taryfy Zewnętrznej) i handlowej oraz skoordynowanie polityki makroekonomicznej i legislacyjnej w zakresie objętym traktatem.
Na mocy traktatu powołano organy MERCOSUR: Radę Wspólnego Rynku, Grupę Wspólnego Rynku, Sekretariat Administracyjny oraz Wspólną Komisję Parlamentarną.
Istotne poprawki do Traktatu zostały wprowadzone na konferencji w Ouro Preto (Brazylia) w grudniu 1994 r. Zostały one zapisane w tzw. Protokole Dodatkowym do Traktatu z Asunción (Protocolo Adicional al Tratado de Asunción).
Protokół z Ouro Preto z 1994 r. usankcjonował MERCOSUR jako podmiot prawa międzynarodowego (art. 34 Traktatu). Mercosur określono jako wspólny rynek międzynarodowy, funkcjonujący w oparciu o reguły międzynarodowego prawa publicznego i cywilnego. Stwierdzono, że MERCOSUR jako ugrupowanie może zawierać porozumienia i traktaty z innymi organizacjami lub państwami.
Wzmocniono rolę Rady Wspólnego Rynku oraz rozszerzono kompetencje Grupy Wspólnego Rynku. Na spotkaniu w Ouro Preto zdecydowano również o stopniowym włączeniu do Wspólnej Taryfy Zewnętrznej, któraw1994 r. obejmowała tylko 85 proc. pozycji towarowych, pozostałych artykułów.
Ponadto, na konferencji w Ouro Preto przedłużono okres przejściowy na ustanowienie wspólnego rynku do 2005 r.
Z dniem 1 stycznia 1995 r. MERCOSUR stał się unią celną. Od października 1995 r. zaczęła działalność w ramach MERCOSUR międzyrządowa Komisja ds. Handlu, której zadaniem jest monitorowanie realizacji wspólnej polityki handlowej, m.in. w zakresie wprowadzania Zewnętrznej Taryfy Celnej, reguł pochodzenia towarów oraz stref wolnocłowych.
W1996 r. MERCOSUR zawarł umowy stowarzyszeniowe z Chile i Boliwią (formuła „4+1”)8), ustanawiając z tymi państwami strefę wolnego handlu. Celem umów jest m.in. wspieranie inwestycji i projektów sprzyjających integracji zarówno w zakresie transportu, jak i telekomunikacji oraz gospodarki wodnej.
Na mocy podpisanej umowy stowarzyszeniowej z Chile do końca 1996 r. miały zostać obniżone o 30 proc. stawki celne na prawie całą wymianę handlową pomiędzy MERCOSUR i Chile.
Ustalono, iż do 2004 r. zostaną one całkowicie zniesione. Specjalnymi postanowieniami objęto wybrane grupy produktów chilijskiej żywności oraz artykułów rolnych importowanych z MERCOSUR, na które począwszy od 2006 r. stawki celne będą obniżane (w 2011 r. mają osiągnąć poziom zerowy). Niektóre produkty (m.in. pszenica, mąka i cukier) utrzymają obecne stawki celne do 2014 r.
Układ stowarzyszeniowy MERCOSUR z Boliwią przewiduje, podobnie jak z Chile, stopniową liberalizację handlu, przyznanie preferencji taryfowych, wspieranie inwestycji i projektów sprzyjających integracji gospodarczej.
MERCOSUR zawarło także umowę o gwarancjach demokratycznych z tymi krajami, przewidującą m.in. zawieszenie przywilejów handlowych wobec państwa, które odeszłoby od demokratycznego systemu rządzenia (Protocolo de Adhesión de Bolivia y Chile a la Declaración Presidencial sobre Compromiso Democrático en el Mercosur).
Ponadto, w 1998 r. została podpisana deklaracja polityczna MERCOSUR, Boliwii i Chile, w której zobowiązano się do wspólnych konsultacji i współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony (Declaración Política del Mercosur, Bolivia i Chile como zona de Paz).
Od 2000 r. państwa członkowskie ugrupowania podjęły działania mające na celu wzmocnienie międzynarodowej pozycji MERCOSUR(Relanzamiento del Mercosur) m.in. poprzez poszerzenie ugrupowania o pozostałe kraje Ameryki Południowej.
Projekt poszerzenia, tzw. Inicjatywa Amazońska, ma na celu stworzenie w ciągu najbliższych lat Strefy Wolnego Handlu Ameryki Południowej (Área de Libre Comercio Suramericana, ALCSA) obejmującej państwa Ameryki Południowej.
ORGANY MERCOSUR:
1.Rada Wspólnego Rynku
Najwyższy organ, w skład którego wchodzą ministrowie spraw zagranicznych oraz ministrowie gospodarki, spotykający się
przynajmniej raz do roku. W spotkaniach biorą także udział prezydenci tych państw. Radzie Wspólnego Rynku przewodniczą przemiennie państwa według kolejności alfabetycznej przez okres sześciu miesięcy.
Prowadzi politykę integracyjną, reprezentuje MERCOSUR na zewnątrz, tworzy organy pomocnicze.
2. Grupa Wspólnego Rynku
W Grupie Wspólnego Rynku zasiadają przedstawiciele ministerstw zagranicznych, gospodarki, wybranych sektorów gospodarczych oraz banków centralnych. Grupa czuwa nad przestrzeganiem Traktatu, nadzoruje przestrzeganie decyzji przyjętych przez Radę, proponuje konkretne środki dla realizowania celów oraz umów z krajami trzecimi.
3.Sekretariat Administracyjny
Z siedzibą w Montevideo, stolicy Urugwaju. Archiwizuje dokumenty, wydaje biuletyny, organizuje posiedzenia organów MERCOSUR, koordynuje działania Grupy Wspólnego Rynku.
4.Komisja Handlowa
Przegląd warunków handlu wewnątrz grupy oraz z państwami trzecimi, nadzorowanie funkcjonowania unii celnej, może p[odejmować decyzje regulujące stosowanie polityki handlowej względem państw trzecich.
5.Połączony Komitet Parlamentarny
Niezbędne dostosowania do harmonizacji prawa, ustanawianie stosunków z instytucjami prywatnymi, współpraca z organizacjami międzynarodowymi, zatwierdza budżet ugrupowania.
6.Forum Gospodarczo-Społeczne
7.Parlament MERCOSUR
Został zainaugurowany w grudniu 2006 roku. Spotkania zaczęły się w maju 2007 roku w stolicy Urugwaju Montevideo. Parlament nie ma znaczących kompetencji. Jest głównie komitetem doradczym dla ministrów spraw zagranicznych Argentyny, Brazylii, Urugwaju, Paragwaju i Wenezueli. Parlament ma 72 członków. Posiedzenia odbywają się co miesiąc.
8. Stały Trybunał Rozjemczy
W lutym 2002r w Buenos Aires podczas spotkania państw tworzących MERCOSUR zdecydowano o powołaniu, na mocy Protokołu z Olivos (Protocolo de Olivos para la solución de controversias en El MERCOSUR), Stałego Trybunału Rozjemczego (Tribunal Permanente de Arbitraje) z siedzibą w Asuncion.
W skład Trybunału wejdą prawnicy krajów członkowskich organizacji, a jego zadaniem będzie rozstrzyganie wszelkich kwestii spornych.
Zgodnie z art. 18 Protokołu z Olivos Trybunał będzie się składł z 5 członków - czterech wybranych na okres 2 lat przez poszczególne państwa MERCOSUR oraz jednego wybranego jednogłośnie przez wszystkie państwa lub (w razie braku jednomyślności)przez Sekretariat Generalny (na okres 3 lat).
Ponieważ funkcjonowanie ugrupowania opiera się na współpracy międzyrządowej i nie posiada żadnych ponadnarodowych, centralnych instytucji powołanie Trybunału zostało odebrane przez środowisko międzynarodowe jako pierwszy krok ku nadaniu ugrupowaniu charakteru ponadnarodowego. Trybunał będzie, bowiem chronił interesy ugrupowania jako całości, a nie poszczególnych państw.
PODSUMOWANIE
MERCOSUR jest najważniejszą umową o charakterze politycznym i gospodarczym zawartą w tym regionie,
Umowa ta stworzyła niezbędne warunki polityczne i prawne dla rozwoju stosunków handlowych i w konsekwencji umożliwiła integrację na poziomie subregionalnym państw-stron.
MERCOSUR jest w tej części świata istotnym elementem stabilizującym, często nękanym przez kryzysy polityczne i gospodarcze,.
Utworzenie MERCOSUR wpłynęło pozytywnie m.in. na zmianę charakteru stosunków dwóch największych państw regionu Brazylii i Argentyny. W obliczu korzyści wynikających z integracji w ramach MERCOSUR dawne konflikty dotyczące m.in. delimitacji granic (ustalenie przebiegu granicy) i wykorzystywania zasobów wodnych zeszły na dalszy plan.
MERCOSUR stworzył wspólny rynek krajów członkowskich, obejmujący swobodny przepływ towarów, usług i czynników produkcji,
MERCOSUR umożliwił eliminację barier celnych i ograniczeń pozataryfowych (kontyngentów i ograniczeń ilościowych),
Przyjęcie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej,
Koordynacja polityki makroekonomicznej,
Harmonizacja polityki podatkowej i monetarnej, transportu morskiego, transportu lądowego, przemysłu, technologii, rolnictwa oraz energii.
Wzrost wymiany handlowej i kulturalnej oraz ruchu turystycznego
.
W chwili obecnej MERCOSUR boryka się jednak z pewnymi problemami. Trudności powodowane są przede wszystkim wewnętrznymi problemami państw członkowskich. Różny poziom rozwoju poszczególnych gospodarek oraz wewnętrzne kryzysy są źródłem konfliktów między członkami ugrupowania.
Kryzys finansowy w Brazylii (spadek wartości reala), recesja gospodarcza i niestabilna sytuacja polityczna w Argentynie, czy destabilizacja polityczna w Paragwaju uwidoczniają złożoność procesu integracji w regionie. W większości krajów Ameryki Łacińskiej wzrosły napięcia i protesty społeczne. Są one rezultatem m.in. załamania gospodarczego, zwiększenia bezrobocia (dla przykładu w Brazylii wskaźnik bezrobocia w styczniu 2002 r. wzrósł do 6,8 proc., a średnie dochody pracujących zmalały o 3,9 proc.; w Urugwaju bezrobocie sięgnęło 16 proc., a w Argentynie aż 23 proc.).
Kraje MERCOSUR stoją przed podwójnym zadaniem. Z jednej strony muszą uporządkować swoje wewnętrzne sprawy, a z drugiej realizować zobowiązania wynikające z członkostwa w ugrupowaniu, co nie jest możliwe i łatwe do pogodzenia. Przed państwami członkowskimi stoi wiele wyzwań takich jak: utrzymanie stabilności makroekonomicznej, likwidacja pozostałych barier w wymianie handlowej, stworzenie w pełni zintegrowanego rynku poprzez ulepszenie sieci transportowej i procedur celnych. Wpływ na sytuację gospodarczą w regionie ma także sytuacja międzynarodowa, po atakach terrorystycznych na Stany Zjednoczone.
Państwa MERCOSUR w 2002 roku zintensyfikowały stosunki z Stanami Zjednoczonymi w ramach tzw. formuły „4 plus 1”, czyli Traktatu Ogrodu Róż (Tratado del Jardín de las Rosas), podpisanego w 1991 r. w Waszyngtonie. Umowa z USA
zakłada m.in. wspieranie wzajemnych inwestycji, znoszenie barier w handlu oraz pełną liberalizację rynku rolnego.
Ponadto, państwa MERCOSUR podejmują działania na rzecz wzmocnienia swojej pozycji w całej Ameryce Łacińskiej popierając z jednej strony amerykańską inicjatywę utworzenia Obszaru Wolnego Handlu Ameryki - ALCA (Association de Libre-echange des Ameriques) ( Ang. wersja Free Trade Area of the Americas, FTAA), z drugiej realizując umowę o wolnym handlu ze Wspólnotą Andyjską.
Wspólnota Andyjska, hiszp. Comunidad Andina, subregionalne ugrupowanie integracyjne w Ameryce Południowej, działające od 1969; czł.: Boliwia, Chile (wystąpiło 1976), Ekwador, Kolumbia, Peru i (od 1973) Wenezuela; działa na rzecz bliższej współpracy polit., gosp. i handl. (wspólny rynek) państw członkowskich; siedziba w Limie.
(Chodzi przede wszystkim o liberalizację handlu pomiędzy ugrupowaniami oraz o zwiększenie możliwości swobodnego korzystania z zasobów energii państw Wspólnoty Andyjskiej: Wenezuela jest jednym z czołowych światowych producentów
ropy naftowej, a Boliwia posiada jedne z największych na świecie rezerw gazu naturalnego).
Stosunki Unii Europejskiej z MERCOSUR
23 lipca 1998 r. rozpoczęto negocjacje w sprawie stowarzyszenia zmierzającego do ustanowienia strefy wolnego handlu pomiędzy MERCOSUR a Unią Europejską. Negocjacje, trwają do dziś.
Mercosur jest obszarem o dużym potencjale w zakresie wzrostu gospodarczego i otwarcia rynków, który obejmuje 45% ludności Ameryki Łacińskiej i jest jej największym rynkiem, stanowiącym 45% PNB; w związku z tym strefa wolnego handlu (SWH) UE-Mercosur, stałaby się największa strefą wolnego handlu między regionami świata, otworzyłaby duże możliwości handlowe i wzrostu gospodarczego oraz podniosłaby międzynarodową konkurencyjność obu rynków.
UE jest największym importerem artykułów rolnych pochodzących z krajów Mercosuru, które stanowią 48% ogólnej liczby towarów importowanych z tego regionu w roku 2005 r.
Kryzys ekonomiczny w Brazylii oraz w Argentynie (spowodowany m.in. wysokim długiem publicznym, wzrostem bezrobocia, forsowaniem koncepcji sztywnego kursu walutowego pesety wobec dolara amerykańskiego, spowolnieniem gospodarczym na świecie) może mieć negatywny wpływ na
stosunki UE- MERCOSUR. Wynika to z faktu, iż w ugrupowaniu środek ciężkości leży na linii Argentyna- Brazylia. Kryzysowa sytuacja w tych państwach ma negatywny wpływ na sytuację gospodarczą i społeczną w pozostałych państwach regionu. - np. dewaluacja (reforma monety) brazylijskiej waluty spowodowała, że część urugwajskich towarów stała się niekonkurencyjna.
BIBLIOGRAFIA
PROJEKT SPRAWOZDANIA Komisji Handlu Międzynarodowego z 22.6.2006 w sprawie stosunków gospodarczych i handlowych między UE a Mercosurem w perspektywie zawarcia międzyregionalnego układu o stowarzyszeniu (2006/2035(INI))
Sprawozdawca: Daniel Varela Suanzes-Carpegna
www.psz.pl/content/view
Anna Wójcik „Stosunki Unii Europejskiej z MERCOSUR” - http://www.rcie.lodz.pl/info/dokumenty/05_opracowania/analizy/analiza_9_3.pdf
globaleconomy.pl
www.bbc.co.uk
www.mercosur.com
7