1. Wzrost a rozwój gospodarczy

2. PKB i metody jego mierzenia

1. Metoda sumowania produkcji

2. Metoda sumowania dochodów

3. Metoda sumowania wydatków

3. Produkt Krajowy Brutto i Netto

4. PKB w cenach czynników produkcji i w cenach rynkowych

5. Produkt Narodowy. Dochód narodowy i jego podział

6. Ceny w rachunku PKB

7. PKB per capita

8. Czynniki wzrostu PKB

9. Bariery wzrostu

10. Wady kategorii PKB

Produkt Krajowy Brutto (PKB) to jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkowości narodowej. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku). Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia np. pochodzenie kapitału, własność firmy itp.

1 .PKB - metoda sumowania produkcji

Polega na sumowaniu wartości produktów i usług wytworzonych w gospodarce w ciągu roku.

Ponieważ niektóre produkty wytwarzane przez jedne przedsiębiorstwa służą do wytwarzania dóbr innych, w innych przedsiębiorstwach, pojawia się przy tej metodzie problem wielokrotnego liczenia tych samych wartości (tych samych dóbr). Przykładem jest mąka służąca do produkcji chleba.

Aby uniknąć wielokrotnego liczenia tych samych elementów (w sytuacji kiedy niektóre produkty wytwarzane w danym roku są w całości zużywane przy wytwarzaniu innych produktów w tym samym roku), należy liczyć wyprodukowane towary i usługi tylko raz.

Metoda pozwalająca uniknąć podwójnego liczenia nazywa się metodą dóbr finalnych.

Dobra finalne to dobra (czyli produkty i usługi) nabywane przez ostatecznego użytkownika. W ich skład wchodzą produkty. Usługi konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwa domowe oraz produkty i usługi inwestycyjne (np. maszyny) nabywane przez przedsiębiorstwa.

Do produkcji dóbr finalnych służą dobra pośrednie. (np. na produkcję chleba składa się:

1. Zboże mąka chleb

W tym przykładzie zboże i mąka są dobrami pośrednimi, chleb to dobro finalne.

Druga metoda pozwalająca uniknąć podwójnego licznie to metoda wartości dodanej. Wartość dodana to przyrost wartości dóbr będących rezultatem danego procesu produkcji. Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu tych dóbr.

W praktyce prawie każde dobro przechodzi przez wiele stadiów produkcji zanim stanie się dobrem finalnym. We wszystkich tych stadiach dobro to przybiera na wartości (powiększa swą wartość) dzięki działalności poszczególnych przedsiębiorstw. Metoda ta opiera się na sumowaniu tylko tej nowej wartości.

Przykład:

Fabryka telewizorów	Wartość dodana
I 400 zł	400 zł
Handel hurtowy	+
I 500 zł	100 zł
Handel detaliczny	+
I 700 zł	200 zł
Klient	____________
	700 zł
(cena dobra finalnego)	(suma wartości dodanej)

Wartość dodana składa się z dochodów osiąganych przez uczestników procesu produkcji (bądź usług), inaczej jest to różnica między utargiem ze sprzedaży uzyskanym przez przedsiębiorstwo a kosztem surowców, materiałów i usług zakupionych od innych przedsiębiorstw. Różnicę tą stanowią płace pracowników tego przedsiębiorstwa oraz uzyskane przez nie zyski, odsetki i czynsze czyli dochody uczestników procesu produkcji zwane dochodami pierwotnymi lub dochodami czynników produkcji.

2. Metoda sumowania dochodów - polega na dodawaniu dochodów powstających w procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku tj. płac, czynszów, procentów i zysków.

Suma tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartości dodanej, ponieważ wartość dodana składa się z dochodów osiąganych przez uczestników produkcji.

Przy obliczaniu PKB metodą sumowania dochodów nie uwzględnia się tzw. Płatności transferowych tj. płatności z tytułu rent, emerytur, zasiłków i innych płatności z budżetu państwa. Tego rodzaju płatności nie są uwzględniane w PKB, ponieważ nie reprezentują dochodów uzyskanych z produkcji dóbr i usług. Część dochodów brutto uczestników procesu produkcyjnego stanowią płacone przez nich podatki. Sumując dochody uzyskane w procesie produkcji, ujmujemy je w kategorii brutto tzn. wraz z podatkami.

Z drugiej strony sumując wartość dodaną, nie uwzględniamy w niej podatków od towarów i usług (takich jak VAT), ponieważ część przychodów przedsiębiorstw odprowadzana jako tego rodzaju podatki pośrednie nie zasila wynagrodzeń czynników produkcji, uzyskiwanych w postaci płac, zysków, czynszów i odsetek. Uwzględniamy natomiast dotacje państwowe dla przedsiębiorstw (subsydia), które są dodatkowym źródłem ich dochodów.

Jeżeli wartość produkcji wyrazimy w cenach płaconych przez nabywców, łącznie z podatkami pośrednimi netto (skorygowanymi o subsydia), to otrzymamy PKB w cenach rynkowych.

Jeżeli natomiast od wartości rynkowej sprzedaży potrącimy podatki pośrednie i dodamy subsydia (dotacje), to otrzymamy PKB w cenach czynników produkcji.

3. Metoda sumowania wydatków - polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki te obejmują

1. Wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju (Cd)

2. Wydatki na krajowe dobra inwestycyjne (I)

3. Wydatki rządowe na wytwarzane w kraju produkty finalne i usługi (G)

4. Wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe (Ex)

Czyli:

Po uwzględnieniu w tym rachunku wydatków krajowych na zagraniczne dobra i usługi (im) otrzymamy zapis:

Jeżeli różnicę między eksportem a importem (tj. eksport netto) oznaczymy przez X, wówczas równanie przybierze postać:

Produkt narodowy brutto (PNB)

Część dochodów uzyskanych w danym kraju jest przekazywana posiadaczom akcji lub właścicielom rachunków bankowych zamieszkałym za granicą. Z kolei część dochodów mieszkańców kraju pochodzi z dywidend i odsetek od lokat, które posiadają w innych krajach. Produkt krajowy brutto obejmuje jedynie dochody uzyskane w kraju zarówno przez jego mieszkańców, jak też obywateli innych państw. Aby uwzględnić dochody netto z własności uzyskane za granicą (inaczej nadwyżkę dopływów nad odpływami dochodów z dywidend, odsetek za oraz wynagrodzeń za pracę za granicą), należy posłużyć się innym miernikiem, jest nim Produkt Narodowy Brutto.

Jeżeli od Produktu Narodowego Brutto potrącimy zużycie środków trwałych czyli amortyzację, otrzymamy produkt narodowy netto (PNN) inaczej dochód narodowy (DN).

(w gospodarce zamkniętej)

Produkt w cenach bieżących (nominalny) i w cenach stałych (realny)

Produkt Krajowy (Produkt Narodowy, Dochód Narodowy) mierzy się w cenach bieżących tj. takich, które występują w okresie dla których dana wielkość jest obliczana. Np. PKN w roku 2006 obliczony jest w cenach jakie kształtowały się w tym roku na rynku.

Jeżeli w dwóch kolejnych latach w gospodarce wytworzono tą samą ilość (wolumen) dóbr i usług, ale w drugim roku ogólny poziom cen w gospodarce wzrósł o 10%, to produkt (PKB,PNB,DN) wzrósł także o 10%, chociaż jego fizyczne rozmiary nie zmieniły się.

Realny Produkt (Nrodowy, Krajowy) w cenach stałych koryguje produkt nominalny o skutki wzrostu cen (inflacji) i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie, nazywanym bazowym lub podstawowym.

Korekty nominalnego produktu dokonuje się przy użyciu indeksu cen (delatora produktu narodowego lub krajowego).

Delator produktu krajowego jest to stosunek nominalnego produktu krajowego brutto (w cenach bieżących) do PKB w ujęciu realnym (w cenach stałych), wyrażony w postaci wskaźnika. Stanowi on stosunek kosztu nabycia dóbr i usług finalnych uwzględnionych w PKB w danym roku do kosztu ich nabycia w roku bazowym:

lub

PKB per capita

Stosowany jest dla porównania wielkości produktu między różnymi krajami, odzwierciedla stopień rozwoju gospodarczego.

Może być obliczany:

• wg. kursu oficjalnego wymiany walut

• wg. parytetu siły nabywczej.

Podział dochodu narodowego:

1. Pierwotny - odbywa się w miejscach jego tworzenia i stanowi dochody czynników wytwórczych tj. płac, czynszów, procentów i zysków

2. Wtórny - dokonuje się poprzez budżet państwa i ma charakter przymusowy. W budżecie państwa ma miejsce redystrybucja dochodów. W wyniku wtórnego podziały powstają dochody osób nie biorących udziału przy jego wytwarzaniu np. lekarzu, nauczycieli, utrzymywane są instytucje państwowe (sądy, policja, wojsko, administracja rządowa itd.) Część podziału wtórnego dokonuje się poprzez rynek, czyli przez zakup na nim usług np.; fryzjera powstaje jego dochód.

3. Ostateczny - niektóre części dochodu narodowego przechodzą przez podział pierwotny, inne przez podział wtórny. Ostatecznie dochód narodowy dzieli się na konsumpcję i akumulację. Źródłem akumulacji są oszczędności przeznaczone nie na konsumpcję lecz inwestycje. Te ostatnie są źródłem wzrostu dochodu narodowego w przyszłości a co za tym idzie wzrostu konsumpcji w przyszłości.

Nie cały wytworzony dochód narodowy podlega podziałowi. Dochód narodowy podzielony może być większy lub mniejszy od dochodu wytworzonego o saldo obrotów z zagranicą.

DN wytworzony jest większy od podzielonego jeżeli import jest większy od eksportu a mniejszy jeżeli eksport jest większy od importu.

dr Izabella Szupejko Makroekonomia 02.03.08

Wykład 2

- 1 -

---