PRĄTKI
MYCOBACTERIACEAE
Mycobacterium
*wydłużone, pałeczkowate lub lekko zagięte
*gram+
*tlenowe
*brak rzęsek - nieruchome
*brak otoczek
*brak przetrwalników
*kwasooporne - barwą się metodą Ziehl-Nielsena na czerwono
*mogą tworzyć wiązki i zbite grudki - układ wiązkowy najlepiej widoczny w preparatach wykonanych z podłoża płynnego
*wewnątrz komórek widoczne wyraźne ziarnistości
*prątki chorobotwórcze rosną wolniej od saprofitycznych
*pierwsze kolonie pojawiają się po 3-6 tygodniach inkubacji
*wymagają do wzrostu specjalnych pożywek wzbogaconych:
Mąką ziemniaczaną, jajami kurzymi, surowicą, glicerolem, solami mineralnmi, asparaginą i zielenią malachitową - czynnik hamujący wzrost drobnoustrojów niekwasoopornych
Podłoże Dorseta, Petragnaniego
Z podłoży płynnych najczęściej używa się bulionu z glicerolem lub podłoża syntetycznego Sautona
KOLONIE:
*podłoże stałe:
Suche, chropowate, twarde, białe lub żółtopomarańczowe - prątek LUDZKI
Wilgotne, chropowate, kruche, białe - prątek BYDLĘCY
Wilgotne, miękkie, błyszczące, rozlane o gładkiej powierzchni, kremowożółte - prątek PTASI
Podłoże płynne:
Kożuszek - LUDZKI
Kożuszek i osad - BYDLĘCY
Kożuszek, osad i czasem zmętnienie - PTASI
• Charakteryzują się zawartością dużej ilości lipidów
Wosk D
Wskaźnik wirulencji
Wosk C
Glikolipid
Czynnik wiązkowy (cord factor)
Odpowiedzialny za wzrost prątków w postaci pofałdowanych wiązek - co jest charakterystyczne dla szczepów zjadliwych
kwas mykolowy i fitocerol - czynniki warunkujące kwasoodporność prątka
usunięcie lipidu z kompleksu powoduje utratę właściwości alergicznych, bez utraty właściwości antygenowych
wpływ GLCEROLU:
wpływa korzystnie, potęgując wzrost prątka ludzkiego i M. avium
hamująco lub bez wpływu na prątek bydlęcy
próba NIACYNOWA:
*jeśli zarazek produkuje niacynę to po dodaniu cynku bromu w obecności aniliny podłoże barwi się na kolor żółty
odczyn dodatni dają tylko prątki ludzkie
CHOROBOTWÓRCZOŚĆ:
Prątki kompleksu Mycobacterium tuberculosis - MTC lub MTG Mycobacterium tuberculosis complex lub group
M. tyberculosis - prątek gruźlicy ludzkiej
M. bovis - prątek bydlęcy, wywołuje gruźlicę bydła, człowieka, świń, kóz i kotów
M. africanum - wywołuje postać płucną gruźlicy ssaków naczelnych w tropikalnej Afryce
forma pośrednia między M. tuberculosis i M. bovis
M. micrtoi - prątek mysi
M. canetti -
MOTT ( Mycobacterium other than tuberculosis)
Prątki ATYPOWE:
Nie są prątkami gruźlicy, ale powodują zakażenia o przebiegu klinicznym typowym dla zakażeń wywołanych przez prątki gruźlicy
Podział opiera się o zdolność wytwarzania barwników i szybkość wzrostu
I. Prątki fotochromogenne:
Mają zdolność do wytwarzania pigmentu pod wpływem światła
M. kansasii - może wywoływać mykobakteriozę płucną
II. Prątki skotochromogenne
Wytwarzają barwnik niezależnie od działania światła
M. scrofulaceum - ropne zapalenie węzłów chłonnych u dzieci
III. Prątki niechromogenne
Nie wytwarzają barwnika
M. avium - prątki ptasie, wywołują gruźlicę drobiu
Chore ptaki wykazują bladość błon śluzowych, dzwonków, wychudzenie i uporczywą biegunkę, w narządach wewnętrznych powstają charakterystyczne gruzełki gruźlicze
M avium susp. M. paratuberculosis - u owiec i bydła wywołuje chorobę Johnego
Chore zwierzęta wydalają prątki z kałem, moczem, a także mlekiem, zakażenie może nastąpić w życiu płodowym przez łożysko lub drogą pokarmową
Zarażają się głównie cielęta lub młode bydło oraz owce
Cechuje się przewlekłym zapaleniem błony śluzowej jelit o charakterze rozrostowym
Objawy to biegunka, postępujące wychudzenie
IV. Prątki szybko rosnące
Mycobacterium leprae:
Prątek trądu
Chorobotwórczy tylko dla człowieka, u którego powoduje trąd
Zakażenie następuje na drodze bezpośredniego kontaktu
Okres inkubacji trwa lata, choroba przebiega najczęściej w formie skórnej, przy czym atakowane są nerwy obwodowe
Degeneracja włókien nerwowych prowadzi do atrofii
PATOGENEZA:
•Do zakażenia dochodzi najczęściej na drodze oddechowej (zakażenie kropelkowe, pyłowe), rzadziej na drodze pokarmowej, przez uszkodzoną skórę lub wewnątrzmaciczne
•Źródłem zakażenia są zwierzęta i człowiek z otwartą gruźlicą
•Po wniknięciu prątków do organizmu nie zawsze dochodzi do rozwoju choroby, zakażenie może mieć przez długi czas charakter utajony
Jest to tzw. zakażenie pierwotne
•Frakcje białkowe prątków uczulają organizm gospodarza, wywołując nadwrażliwość na tuberkulinę
Odpowiedź organizmu na tuberkulinę w postaci odczynu są wykorzystywane do wykrywania zakażenia gruźliczego u osobników z prawidłowym systemem immunologicznym
•W miejscu, w którym prątki usadawiają się po raz pierwszy, powstaje pierwotna zmiana gruźlicza, która po zwapnieniu i uwidocznieniu radiologicznym jest nazywana ogniskiem Ghona
Jeżeli obejmuje okoliczne węzły chłonne tchawiczo-oskrzelowe, to tworzy się gruźliczy zespół pierwotny, tzw. Zespół Rankego
Rozwój choroby jest uzależniony od naturalnej odporności organizmu,wirulencji zarazka, liczby prątków, które wniknęły do organizmu
*prątki mogą rozprzestrzeniać się po organizmie:
^drogą krwionośną^ - gruźlica nerek, wątroby, śledziony, kości, jajników i innych narządów
^pokarmową^ - na skutek połykania odkrztuszonej plwociny lub spożywania zakażonego pokarmu
^przez ciągłość^ np. z płuc na opłucną i osierdzie lub z nerek na drogi moczowe z jelit na otrzewną
•Chore zwierzęta wydalają prątki z kałem, moczem, a także mlekiem, zakażenie może nastąpić w życiu płodowym przez łożysko lub drogą pokarmową
•gruźlica charakteryzuje się powstaniem gruzełków (stad nazwa gruźlica) w narządach, czasem ropni, zserowaceń i zwapnień
•cechuje ją osłabienie organizmu, utrata wagi i podwyższona temperatura ciała
DIAGNOSTYKA:
1.Materiał do badań:
•Przesyłamy wykrztusiny, płyny po płukaniu tchawicy i oskrzeli, mleko, mocz (przy podejrzeniu o gruźlicę nerek).
•Płyny wysiękowe z jamy opłucnej, otrzewnej, stawów, zawartość węzłów chłonnych, zimnych ropni, wydzieliny z przetok, wyskrobiny kości, wycinki skóry, tkanek
•Wskazane jest kilkakrotne pobranie materiału do badań (co najmniej 3 próby)
•Prątki mogą występować ogniskowo i może ich być niewiele dlatego niezbędna jest homogenizacja materiału w celu ujednolicenia flory bakteryjnej.
•Badanie kału u zwierząt ma znaczenie w podejrzeniu choroby Johnego
Pobiera się grudkę kału ze śluzem
2.Badanie mikroskopowe:
•preparaty barwimy metoda Ziehl-Neelsena - pod mikroskopem widoczne czerwone prątki
•Przyjmuje się, że wynik dodatni w preparacie barwionym metodą Ziehl-Neelsena uzyskuje się gdy 1ml plwociny zawiera 100 000 komórek bakteryjnych
3.Badanie hodowlane:
•Posiewy na specjalnych podłożach np. Dorseta, Petragnaniego i zabezpieczone przed wyschnięciem
•Głównym składnikiem jest masa jajowa (Lwenstaina-Jensena), Ogawy (glutaminian sodu)
•Podłoża w których brak wzrostu w ciągu 6 tygodni, należy obserwować prze ok. 4 miesiące - jeśli wzrost nie nastąpi wynik ujemny
•M. tuberculosis - kolonie szorstkie, kalafiorowate, zlewające się, kremowe
•M. bovis - kolonie małe, gładkie, biało kremowe, płaskie
•M. avium - Wzrost śluzowy - charakterystyczny dla prątków ptasich - kolonie gładkie, wypukłe, kremowe lub żółto zabarwione
4.Identyfikacja:
•Testy biochemiczne
próba niacynowa
jeśli zarazek produkuje niacynę to po dodaniu cynku bromu w obecności aniliny podłoże barwi się na kolor żółty
*odczyn dodatni dają tylko prątki ludzkie (M. tuberculosis)
wpływ glicerolu
*wpływa korzystnie, potęgując wzrost prątka ludzkiego
hamująco lub bez wpływu na prątek bydlęcy
*M. tuberculosis redukuje azotyny do azotanów
•Próba biologiczna:
*na świnkach morskich, królikach, kurczętach
*do każdej próby używa się co najmniej 2 zwierząt
*wprowadza się do węzła chłonnego, podskórnie lub domięśniowo po około 1ml zhomogenizowanego materiału
Po 3 tygodniach przeprowadza się próbę tuberkulinową
W 6-8 tygodniu o ile zwierzęta nie padną należy je uśpić i wykonać badanie sekcyjne, mikroskopowe i hodowlane
•Badanie serologiczne:
Krwinki barana uczula się tuberkulina, po czym miesza się je z badaną surowicą
*Jeśli w surowicy znajdują się przeciwciała przeciw prątkom gruźlicy, krwinki ulegają zlepianiu- hemaglutynacji
*w teście Elisa określa się poziom interferonu gamma, po stymulacji na limfocyty tuberkuliną
*jeśli organizm zetknął się z prątkiem po stymulacji tuberkuliną następuje produkcja interferonu gamma
•Badanie alergiczne - próba tuberkulinowa:
TUBERKULINA
Alergen zawierający produkty metabolizmu prątka hodowanego na podłożach płynnych
Przesącz hodowli wolnych od bakterii i dziesięciokrotnie zagęszczony - STARA
TUBERKULINA KOCHA
*TUBERKULINA OCZYSZCZONA - przygotowanych z hodowli na podłożach syntetycznych
*TUBERKULINA PPD - nie zawiera ciał balastowych np. białek bulionu obecnych w tuberkulinie starej - niekiedy mogą one powodować odczyn u zwierząt niezakażonych
Tuberkulina wprowadzona do organizmu osobnika zakażonego prątkiem gruźlicy, powoduje:
^odczyn miejscowy - obrzęk i zaczerwienienie w miejscu iniekcji
^odczyn ogólny - wzrost temperatury
^u osób niezakażonych objawy te nie występują
nazywa się ją „jadem wtórnym” - działającym na organizm po zakażeniu
próbę tuberkulinową wykonuje się najczęściej śródskórnie:
• u bydła najlepiej w skórę szyi
• u świń w skórę podstawy małżowiny usznej
• u drobiu w skórę dzwonka
obrzęk w miejscu wprowadzenia preparatu, przekraczający ściśle określoną normę, jest dowodem zakażenia zwierzęcia